poprostu

Odkrywając
proste prawdy

Wstęp do „Rok 501...”

Zbigniew Jankowski

Świadomość każdego człowieka kształtowana jest

przez zbiór przekonań, symboli, zwyczajów i mitów
dominujących w kulturze, w jakiej żyje. Jedną z waż-
niejszych funkcji kulturowego dziedzictwa jest utrzy-
manie panującego status quo to jest społecznej hierar-
chii   i   definiowanych   przez   grupy   uprzywilejowane
form porządku. Każda struktura społeczna nakłada na
jednostkę   szereg   religijnych,   obyczajowych,   ekono-
micznych   i   prawnych   ograniczeń   pomniejszających
indywidualną wolność człowieka; ...ty nie masz nigdy
najmniejszego prawa, by podnieść swe czoło, dopóki
nie   odkryjesz   czegoś,   co   nazwać   można   „mechani-
zmem intelektualnej samoobrony” tj. obrony przeciw
ideologicznym   dogmatom   i   kulturowym   pewnikom.
Przed   ludźmi,   którzy   potrafili   zrozumieć   tę   prawdę
pojawiało się zawsze coś nowego do ODKRYCIA.

Na początku lat 1970 telewizja holenderska przed-

stawiła program z udziałem dwóch wybitnych indy-
widualności   intelektualnych   naszego   wieku,   francu-
skiego   filozofa   i   historyka   Michela   Foucault   oraz
amerykańskiego profesora lingwistyki Noama Chom-
sky'ego.   Tytuł   programu   brzmiał   „Ludzka   natura:
sprawiedliwość   a   władza”.   Dwaj   zaproszeni   goście
przedstawili dosyć różne sposoby podejścia do pro-
blemu  i   w   niewielu  momentach  przyznawano   sobie
rację. Jedyną kwestią, co do której nie mogli się nie
zgodzić, było stwierdzenie, że współczesne zachodnie
systemy polityczne mają bardzo niewiele (jeśli cokol-
wiek) wspólnego z demokracją.

Pogląd ten jest dla większości z nas trudny do zro-

zumienia   i   jeszcze   trudniejszy   do   zaakceptowania.
Wynika   z   niego  bowiem,  że  albo  różnie   interpretu-
jemy sens słowa demokracja albo też różnie oceniamy
własną   rzeczywistość.   Bardziej   już   przemawiają   do
nas   słowa  Winstona   Churchilla,   jakie   wypowiedział
ten jeden z bardziej  podziwianych w naszym kręgu
kulturowym myślicieli politycznych: „...rządy świata
muszą   być   powierzone   narodom   usatysfakcjonowa-
nym, które nie pragną dla siebie niczego ponad to, co
same   posiadły.   Jeśli   rządy   świata   znalazłyby   się   w
rękach głodnych narodów, wówczas zawsze istniałoby
niebezpieczeństwo. Nikt z nas nie ma jednak jakich-
kolwiek powodów, by pragnąć czegokolwiek więcej.
Pokój   utrzymany   będzie   przez   narody,   które   żyły
według własnych zasad, bez większych ambicji. Na-
sza siła umieszcza nas ponad resztą. Byliśmy niczym
bogacze żyjący w pokoju na swoich rodzinnych zie-
miach”.

Metafizyka, która ukształtowała naszą współcze-

sną wiedzę polityczną, jest dla większości z nas nie-
przystępna bo jest ezoteryczna, czyli zrozumiała tylko
dla wybranych. „Wybrani” to eksperci – świecki kler,
jak nazywa ich Noam Chomsky – którymi są jednostki
przygotowane   do  tego,  by  artykułować  opinie  ludzi
będących u władzy. W ciągu całego okresu tworzenia
się   tzw.   nowoczesnej   demokracji   nie   powstała   jak
dotąd   w   kręgach   politycznych   poważniejsza   próba
zakwestionowania   zasady   wyrażonej   przed   dwoma
wiekami   przez   prezydenta   Kongresu   Kontynental-
nego,   Johna   Jay'a,   pierwszego   przewodniczącego
Sądu Najwyższego USA, w formie maksymy mówią-
cej, że „ludzie, którzy posiadają państwo powinni nim
rządzić”.

W debatach nad Federalną Konstytucją (w roku

1787), pisze w „Powers and Prospects” Noam Chom-
sky,   James   Madison,   późniejszy   czwarty   prezydent
Stanów Zjednoczonych, zwrócił uwagę, że „w Anglii,
w dzisiejszych czasach, jeśli wybory objęłyby wszyst-
kie klasy ludzi, własność posiadaczy ziemskich znala-
złaby   się   w   zagrożeniu.   Wprowadzono   by   wkrótce
prawo rolne”. Aby zatem zapobiec takiej niesprawie-
dliwości,   „nasz   rząd   powinien   zabezpieczyć   trwałe
interesy naszego państwa przed innowacjami” po to,
by „chronić zamożną mniejszość przed większością”
społeczną.

Madison utrzymywał, że istnieją dwa „zasadnicze

cele rządu”: „prawa ludzi i prawa własności”, podkre-
ślając, że tym drugim należy nadać priorytet. W prze-
ciwnym   razie   prawo   własności   byłoby   w   ciągłym
zagrożeniu,   jakie   stwarzałaby   „wola   większości”
mogąca,   przez   swoją   siłę   w   systemie   demokratycz-
nym, „wkroczyć na prawa mniejszości”. Prawo wła-
sności było oczywiście rozumiane jako prawo ludzi,
ale tylko tych, którzy z definicji zaliczać mają się do
uprzywilejowanej mniejszości. Zasady konstytucyjne
obejmowały zatem „prawa ludzi” (rights of persons)
i dotyczyły w sposób jednolity ogółu społeczeństwa.
Priorytet „praw własności” w projektach madisońskiej
demokracji ujawnił się w systemie konstrukcji rządu,
który miał znaleźć się w rękach zamożnej mniejszości.
„W  pewnym   sensie   można   powiedzieć,   że   Państwo
należy do właścicieli ziemi”. 2

Z czasem właścicieli ziemi zastąpili przemysłowcy

i finansjera, ale koncepcja demokracji amerykańskiej,
jak nazywają swą formę plutokracji zachodni erudyci
i inteligencja, przetrwała jako ideał do dzisiaj.
Retoryka i demagogia dopasowywały się, jak zawsze,
do potrzeb tych, którym oprócz prawa własności
potrzebne są również uznanie i prestiż.

Kiedy po drugiej wojnie światowej Stany Zjedno-

czone   wyłoniły   się   jako   najprężniejsza   gospodarka
i potęga   militarna   świata,   pisze   w   innej   publikacji
(„Year 501 the Conquest Continues”) Noam Chomsky,
ludzie   odpowiedzialni   za   „trwałe   interesy   państwa”
porozumiewali   się   językiem   również   bardzo
rzeczowym i precyzyjnym. W roku 1948 przewodni-
czący   personelu   Planowania   Politycznego   Departa-

mentu Stanu George Kennan stwierdził, że „Powinni-
śmy zakończyć rozważania na temat tak mglistych i...
nierealnych celów, jak prawa człowieka, podnoszenie
standardu życia i demokratyzacja” i zacząć „działać w
czystych   koncepcjach   siły”,   „nieskrępowani   przez
ideologiczne   slogany”   o   „altruizmie   i   światowym
dobrodziejstwie”.   Chodziło   o   utrzymanie   „pozycji
przewagi”   Stanów   Zjednoczonych,   jaka   separuje
przeogromne   bogactwo   tego   państwa   od   ubóstwa
reszty. Zadaniem ideologów było i jest wytwarzanie
sprzyjającego klimatu do realizacji celów elity poli-
tycznej.   Każda   grupa   rządząca   w   każdym   państwie
musi stawić czoła podobnym problemom, jakie stwa-
rza   większość   społeczna   mogąca   jedynie   zagrozić
interesom  tych,  którzy  rządzą.  Nigdy  w  historii  nie
było inaczej. Ideologia była zawsze niezbędnym na-
rzędziem, za pomocą którego elity komunikowały się
z masami.

„Racjonalni są jedynie bierni obserwatorzy” wyda-

rzeń   politycznych,   jednakże   „głupota   szarego   czło-
wieka”  sprawia, że kieruje  się  on  nie  rozumem   ale
wiarą, a ta naiwna wiara wymaga tworzenia „niezbęd-
nych   iluzji”   i   „emocjonalnie   przekonywującego   su-
per–uproszczenia”,   które   dostarczają   prostemu   czło-
wiekowi ideolodzy czy twórcy mitów po to, by utrzy-
mać go na właściwym kursie, jak nauczał teolog esta-
blishmentu Reinhold Niebuhr nazwany przez Georga
Kennana „ojcem wszystkich nas”.

W takim klimacie politycznej kultury dokonała się

„rewolucja”   w   „praktykach   demokratycznych”,   jak
pisał w latach 1920 Walter Lippmann, jeden z bardziej
wnikliwych   obserwatorów   wydarzeń   społeczno–
politycznych w USA. Rewolucja ta doprowadziła do
wytworzenia   technik   kontroli   opinii,   które   określił
jako „the manufacture of consent” czyli wytwarzanie
przyzwolenia.  Eufemizm   dla   tego   określenia   znamy
dzisiaj   powszechnie   jako   „public   relation   industry”,
jakiemu powierzono zadanie „kształcenia narodu ame-
rykańskiego w sprawach dotyczących ekonomicznych
faktów życia” w celu zapewnienia przychylnej atmo-
sfery   dla   biznesu   oraz   kontroli   „opinii   publicznej”,
która stanowi „największe niebezpieczeństwo, przed
jakim stoi przedsiębiorstwo”, ostrzegał przed osiem-
dziesięcioma laty przewodniczący AT&T.

Teoria o „głupocie szarego człowieka”, będąca

fundamentem   dla   kultury   politycznej   kapitalistycz-
nych   społeczeństw   karmionych   „niezbędną   iluzją”
i „emocjonalnie   przekonywującym   superuproszcze-
niem”, została gruntownie i interdyscyplinarnie prze-
dyskutowana przez Noama Chomsky'ego wywołując
niemałe zamieszanie w kręgach intelektualnych wol-
nego świata. Człowiek, który stwierdził, że „edukacja
jest systemem narzuconej ignorancji” należał w ostat-
nich dwudziestu latach do grona dziesięciu najczęściej
cytowanych myślicieli, a jak musiała przyznać redak-
cja   New   York   Times   Book   Review:   „oceniając   w
kryteriach siły, skali, oryginalności i wpływu swojej
myśli,   Noam   Chomsky   jest   ewidentnie   najbardziej
znaczącym współcześnie żyjącym intelektualistą”.

Teoretyk języka i aktywista polityczny ma nad-

zwyczajny dorobek na swoim koncie nie znajdujący
precedensu w ostatniej historii Ameryki. Fundamen-
talnie przekształcił temat lingwistyki będąc jednocze-
śnie jednym z najbardziej rzeczowych i konsekwent-
nych   krytyków   władzy   politycznej   w   każdym   naj-
mniejszym  detalu. W roku 1957 opublikował swoją
pracę „Syntactic Structures”, która zainicjowała to, co
nazywane jest powszechnie Chomskyan Revolution in
linguistics  (Chomsky’ego Rewolucją w lingwistyce),
zyskując   sobie   przydomek   Kopernika   lingwistyki.
Zaproponował całkowicie nowy sposób patrzenia na
teorię gramatyki uniwersalnej, czyli wspólnej wszyst-
kim językom. Zasady gramatyki uniwersalnej są fun-
damentem wszystkich języków naturalnych. Chomsky
dowodził, że ten fundamentalny system gramatyczny,
czy po prostu mechanizm umożliwiający uczenie się
języka   jest   specyficzną   dla   naszego   gatunku,   wro-
dzoną cechą istot ludzkich.

W roku 1988 w uznaniu dla jego osiągnięć w dzie-

dzinie nauk podstawowych Noam Chomsky otrzymał
nagrodę Fundacji Inamori wręczaną w byłej stolicy
Japonii Kyoto, a przyrównywaną pod względem pre-
stiżu i wartości finansowej do Nagrody Nobla.

Od wielu lat jest wiodącym krytykiem władzy

państwowej, a w szczególności polityki zagranicznej
Stanów   Zjednoczonych   i   zachodniego   neokoloniali-
zmu.  W  swoich   publikacjach   politycznych   i   na   od-
czytach   wygłaszanych   w   wypełnionych   po   brzegi
salach college'ów i uniwersytetów w całych Stanach
Zjednoczonych, Kanadzie, Wielkiej Brytanii i nawet
w Australii tłumaczy tym, których liderzy nazywają
„ogłupiałym   motłochem”,   rzeczy,   które   w   każdym
demokratycznie   funkcjonującym   społeczeństwie   ro-
zumiałoby   każde   potrafiące   czytać   i   pisać   dziecko.
„Głównym problemem  w sprawach międzyludzkich,
jakie nie są ludziom obojętne”, mówi Chomsky, „jest
to, że nikt nie rozumie niczego”.

To właśnie dzięki

korupcji   intelektualnej   kultury   zachodu,   możliwym
było   i   jest   wytwarzanie   społecznego   przyzwolenia
i poparcia   dla   politycznej   opresji   eksploatacji
i ludobójstwa   w   obszarach   usługowych   zachodniej
cywilizacji.

Elity polityczne współczesnych społeczeństw na-

zywanych   demokratycznymi   zdołały   rozwinąć   me-
chanizmy kształtowania opinii publicznej i ideologie
podtrzymujące stary system hierarchii opartej o prawo
do przywłaszczania, kontrolowania i niszczenia środ-
ków egzystencji ludzkiej i co równie ważne – prawo
do decydowania o sposobie ich użycia i podziału. Przy
ograniczonej   możliwości   stosowania   przemocy   pań-
stwowej jako mechanizmu kontroli społecznej, sprawą
szczególnej wagi we współczesnych społeczeństwach
przemysłowych   stało   się   stworzenie   mechanizmów
kształtujących opinię publiczną oraz instytucji odpo-
wiedzialnych za wytwarzanie społecznego przyzwole-
nia dla działań w procesie projektowania i realizowa-
nia celów politycznych.

Nie jest to zresztą aż taką nowością.

Formy indoktrynacji społecznej, chociaż przybie-

rały   różny   charakter,   istniały   w   każdym   systemie
państwowości zawsze tam, gdzie pojawiał się motyw
podziału   pracy   i   nierozerwalnej   z   tym   eksploatacji
i opresji. Kastowy system cywilizacji  indyjskiej sta-
nowi skrajną formę zinstytucjonalizowanej nierówno-
ści społecznej, jaką stworzyli w procesie powstawania
państwa Aryjczycy po podboju ziem doliny Gangesu
zamieszkałej przez mniejsze społeczności cywilizacji
Harappa,   wcielane   z   upływem   czasu   w   scentralizo-
wane politycznie ośrodki większej skali. Hinduizm ze
swym   systemem   kastowym   jest   religijną   formą   in-
doktrynacji, jaka ewoluowała w procesie podporząd-
kowywania   politycznego   ludności   podbitej   przez
plemiona indo–europejskie, umieszczając najeźdźców
w kaście dającej najwyższe przywileje socjalne i eko-
nomiczne.   Cztery  varnas,   czyli  kolory  (Brahman,
Kshatriya, Vaisya i Sudra), były wczesną formą sys-
temu kastowego, przypisującego ludziom odpowied-
nie prawa działalności ekonomicznej (zawodowej).

Pod tym względem powstające dwa wieki temu

państwo amerykańskie było bardzo podobne. „Demo-
krację zdefiniowano jako system kastowy zorganizo-
wany   przez   koncepcję   zwaną   rasą”,   pisze   jeden
z czołowych   autorytetów   od   historii   amerykańskich
Indian, Francis Jennings. W systemie tym imigranci
z Europy byli arbitralnie uznawani jako 'biali' i stano-
wili   kastę   uprzywilejowaną.  Afrykańczycy   i  Azjaci
tworzyli kasty najniższe, a ich zadaniem było usługi-
wanie.   Podobnie   jak   hinduizm,   prawo   kasty   'białej'
wykluczało możliwość 'awansowania' do kasty wyż-
szej:   „nawet   jeśli   tylko   jeden   przodek   danej   osoby,
nieważne jak bardzo dawny, dawał zidentyfikować się
jako Azjata lub Afrykańczyk, nie można było zaliczyć
jej do 'białych'„, zgodnie z ustawodawstwem  najsu-
rowszych pod tym względem stanów: Luizjany i Po-
łudniowej Karoliny. „Demokracja oznaczała równość
pomiędzy  białymi. W Afryce  Południowej   w wieku
dwudziestym ten rodzaj demokracji nazywano demo-
kracją   Herrenvolk”,   czyli   „demokracją   wśród   kasty
rządzącej”, kontynuuje Francis Jennings.

Rasizm, tak jak każdy inny mechanizm indoktry-

nacji,   był   ideologiczną   koniecznością   powstałą   dla
wytłumaczenia opresji, w tym wypadku systemu opre-
sji jaki Europejczycy stworzyli w stosunku do obcych
kultur   (głównie   afrykańskich)   w   celu   ekonomicznej
eksploatacji podbitych ludów. Istnieje on do dziś  w
całym   obszarze   kultury   zachodniej,   tworząc   funda-
ment wiary w naszą cywilizacyjną przewagę wynika-
jącą   z   naturalnych   (jak   wolimy   to   interpretować)
przemian   historycznych,   będących   jednak   w   ostrej
sprzeczności z naszą własną chrześcijańską etyką.

„Znana europejska pogarda dla Afrykańczyków”,

pisze ekspert od historii Afryki Basil Davidson, „była
postawą, jaką stworzył atlantycki handel niewolni-
kami po roku 1650, i, w okresie późniejszym, kultura
europejskiego kapitalizmu. Nie miała żadnego instru-
mentalnego znaczenia, na żadną skalę, przed drugą
połową siedemnastego wieku, a została powszechnie
zaakceptowana dopiero w wieku osiemnastym”. Por-

tugalscy, holenderscy i angielscy żeglarze penetrujący
wcześniej   wybrzeża   afrykańskie   nie   odnotowywali
w swych dziennikach niczego, „co mogłoby wydać im
się dziwne lub zepsute, ale naturalne czy wręcz zna-
jome”. Cywilizacje, które napotykali, podobne były do
modeli europejskich, różniły się zaledwie pod wzglę-
dem zewnętrznej formy czy rytuału; nie zawsze, po-
mimo panującego bogactwa, kupcy europejscy znaj-
dywali zbyt na swoje towary, gdyż nie wszędzie były
one   wystarczająco   atrakcyjne.   Fakt   cywilizacyjnego
zaawansowania   wielu   regionów  Afryki   został   przez
współczesnych historyków potwierdzony.

Jakie wyobrażenie na ten temat przeważyło w eu-

ropejskim kręgu kulturowym, zapytajmy sąsiada.

Jednym z większych sukcesów ideologicznych za-

chodniej kultury jest przeświadczenie o spełnieniu się
historycznego  planu w  naszym  marszu  ku wolności
i demokracji   i   przekonanie,   że   nasze   cywilizacyjne
zdobycze powinny teraz oświecić również społeczno-
ści i narody innych kręgów kulturowych. Jednocześnie
elity „usatysfakcjonowanych narodów” zbierają swoje
żniwo, opowiadając „ogłupiałemu motłochowi” bajki
o wolnym rynku, pomocy gospodarczej dla Trzeciego
Świata i walce ze światowym terroryzmem – tak jak
czyniła to prasa 'wolnego świata', gdy opisywała nam
Peru   roku   1997   wykorzystując   stare,   wypróbowane
metody propagandy Goebbelsa, która nazywała swego
czasu polskich partyzantów komunistycznymi terrory-
stami. Takie jest prawo usatysfakcjonowanych.

„Największe międzynarodowe operacje terrory-

styczne,   jakie   są   znane,   to   te,   które   prowadzi   Wa-
szyngton”,   mówi   Chomsky   „Jeśli   prawo   trybunału
norymberskiego   zostałoby   zastosowane,   wówczas
każdy powojenny prezydent USA byłby powieszony”.
„Moralność w sprawach międzynarodowych jest za-
sadniczo   na   poziomie   nie   wyższym   niż   za   czasów
Dżyngis Hana”.

Jak do tej pory trudno jest nam, jako społeczeń-

stwu,   zbliżyć   się   nawet   do   takich   problemów;   nie
mówiąc już o możliwości zmienienia czegokolwiek.
Nie   ma   też   w   tym   nic   dziwnego,   skoro   cała   nasza
kultura społeczno-polityczna ogranicza się do „wiary
w   absurdalnych   miliarderów-zbawicieli,   mitów
o niewinnej przeszłości i szlachetnych władcach, reli-
gijnego i szowinistycznego fanatyzmu, kultów konspi-
racyjnych, niezorientowanego sceptycyzmu i rozcza-
rowania”,   czyli   „mieszaniny,   która   nie   przyniosła
szczęśliwych konsekwencji w przeszłości”.

Źródła:

1. Noam Chomsky pod redakcją Jamesa Peck'a

„Chomsky Reader”, New York, Pantheon Book,
1987, s.76; także W.S.Churchill: The Second
World War, tom 5., Closing the Ring. Boston:
Houghton Mifflin Co., 1951, s. 382.

2. Noam Chomsky, „Powers and Prospects”, South

End Press, Boston, MA. 1996, s. 117–8

3. Noam Chomsky, „Year 501 the Conquest Conti-

nues”, Black Rose Books, Montreal, New York,
1993, s. 33.

4. Mark Achbar, „Manufacturing Consent. Noam

Chomsky and the Media (fragmenty: John Jay,
Walter Lippmann, Reinhold Niebuhr, AT&T don,
oraz cytaty: „edukacja i ignorancja”, „prezydenci
USA”, „prawa norymberskie”, „Dżyngis Han”).

5. Artykuł Paul'a Robinson'a, recenzja Chomsky'ego

„Language and Responsibility” w New York Ti-
mes Book Review, 25.2.1979, s. 3 i 37.

6. Artykuł Dirk'a Beck'a „A Professor of Simple

Truths”, 29.2.1996, Vancouver, „The Georgia
Straight”.

7. John H.Bodley, „Cultural Anthropology. Tribes,

States, and the Global System”, Mayfield, Moun-
tain View, California, London, Toronto, 1994,
rozdział 9.

8. Francis Jennings, „The Founders of America”,

Norton, 1993, s. 309– 310.

9. Basil Davidson, „The Search for Africa”, Times

Books, 1994, s. 43.

10. Noam Chomsky, „Year 501 the Conquest Conti-

nues”, Black Rose Books, Montreal, New York,
1993, s. 64.

Zyskają jastrzębie

Wywiad dla La Jornada (14 września 2001).

Noam Chomsky: Terrorystyczne zamachy na

USA  dotkną   głównie   biednych   i   uciskanych   całego
świata.   To   prezent   dla   zarówno   amerykańskiej   jak
i izraelskiej  skrajnej  prawicy. A odwet  będzie takim
samym prezentem dla Bin Ladena. Planowana odpo-
wiedź jest dokładnie tą, na którą czeka on i jego przy-
jaciele.   Tą,   która   przyniesie   im   masowe   poparcie
i która pociągnie za sobą nowe, być może gorsze, za-
machy. Tą, która zintensyfikuje wojnę.

Spójrzmy na przykład w mniejszej skali – Irlandię

Północną. Tam po obu stronach barykady znajdziemy
jastrzębie – ludzi u władzy, beneficjantów status quo.
To  oni  nakręcają  spiralę   przemocy,  choć   to  nie  oni
pociągają za spust i nie oni giną. Śmierć ludzi po ich
stronie  daje   im   jedynie   więcej   okazji   do   zabijania.
Odnieśmy to teraz do poziomu superpotęg i samobój-
czych   zamachów,   których   nie   można   powstrzymać.
Jedynie jastrzębie obu stron czerpią korzyści, cierpi
reszta.

USA planuje w tej chwili wojnę typu, do którego

Zachód jest przyzwyczajony, tj. będzie chciało przy-
puścić masowy atak. Problem jednak w tym, że tym
razem wszystko wyglądać będzie prawdopodobnie
inaczej. To jest to, czego Bin Laden i jemu podobni
oczekuje – masowych ataków. Odpowie prawdopo-
dobnie nowymi zamachami terrorystycznymi. Takich
zdarzeń jak te we wtorek nie da się powstrzymać.

Chociaż cała siła powietrzna Stanów była we wto-

rek pod ręką, nikt nie mógł nic zrobić. [Terroryści]
byli samobójcami, doskonale przygotowanymi na
śmierć. W 1983 samobójcza próba zamachu zlikwi-
dowała największą siłę militarną Libanu. To nie był
nic nie znaczący fakt– nikt nie może zatrzymać takich
zdarzeń.

Nie chcę nawet wspominać o rodzajach zagrożeń,

jakie – jeśli tylko się zastanowić – rysują się całkiem
wyraźnie. Jak trudno np. byłoby przenieść siedmioki-
logramową bombę plutonową przez meksykańską lub
kanadyjską granicę [USA]? Czy byłoby to powyżej
Twoich możliwości, czy moich, czy zorganizowanych
terrorystów? Przed takimi problemami jesteśmy wła-
śnie stawiani.

To, co stało się we wtorek to niewątpliwie wielka

tragedia.  Ale   to   również   typ   terroru,   który   dotyka
większość   świata;   np.   zniszczenie   połowy   zasobów
farmaceutycznych   Sudanu   (przez   naloty   amerykań-
skich samolotów w odpowiedzi na zamachy Bin La-
dena w 1998 roku). To biedny afrykański naród... Co
się stało po zniszczeniu tych zasobów? Cóż, nikt na
Zachodzie o to nie dba. Ale gdy próbować uzmysło-
wić sobie śmiertelne żniwo tej akcji – wychodzi, że
w wyniku nalotów zginęło kilkadziesiąt tysięcy osób.
Kogo to obchodzi? To świadczy o tym, jak ludzie są
świadomi rozgrywającej się historii.

La Jornada: Czy to nowy rodzaj wojny?

Noam Chomsky: To coś więcej niż nowa wojna.

To nowa klasa wojen. Popatrzmy na to jak USA to
rysuje: Albo jesteś z nami, albo licz się z możliwością
destrukcji. Czy można znaleźć historyczny odpowied-
nik? Nawet naziści nie posuwali się do takich skrajno-
ści.

To nowy rodzaj wojny także, jeśli spojrzeć histo-

rycznie. Niektórzy pojmują to wszystko jako wyda-
rzenie przełomowe i mają rację. To pierwszy raz
w historii USA, od czasu 1812, kiedy zostało zaatako-
wane ich terytorium. Ludzie używają analogii z Pearl
Harbor, ale są w błędzie. W Pearl Harbor Japończycy
zaatakowali dwie amerykańskie kolonie – Filipiny
i Hawaje. Atak na kolonie to nie to samo co atak na
metropolię.

USA atakowało obce terytoria; atakowało nawet

parokrotnie Kanadę i Meksyk, ale mimo to nikt nie
zaatakował USA. Co więcej – to odnosi się nawet do
historii   Europy.   Oczywiście   Europę   dotknęło   wiele
potwornych   wojen   –   nigdy   jednak   nie   atakował   jej
wróg   zewnętrzny,   Trzeci   Świat,   ex–kolonie   –   atak
zawsze przychodził z Europy.

Przełomowe jest niewątpliwe to, że po raz pierw-

szy w historii ofiary odpowiadają atakiem. Kiedy
Europa czy USA zostały zaatakowane przez ludzi ze
swoich kolonii, z terenów swojej dominacji? Histo-
rycznie to zupełna nowość.

Kiedy Wielka Brytania podbiła większość świata,

większość świata nie zaatakowała Anglii. Czy Meksyk
zbombardował USA, kiedy połowa jego terytorium
została zajęta? Mogę sobie wyobrazić, że byli w stanie
to zrobić. Powiedzmy, Nikaragua mogła zrzucić
bomby na Waszyngton. Ale to się nie zdarzyło. Są po
złej stronie barierki i ludzie są przekonani, że to jest
właśnie to miejsce, gdzie powinni stać.

To dlatego w Stanach jest taka afera, kiedy Pale-

styńczycy odpowiadają na ataki Izraela. Ludzie myślą,
że powinni trzymać wszystko w obrębie terytoriów
pod wojskową okupacją. To w ten sposób historia
pracuje dla Europy i USA.

La Jornada: Czy są więc jakieś alternatywy dla

tego konfliktu?

Noam Chomsky: Oczywiście. Alternatywą jest

zwrócenie uwagi, dlaczego doszło do zamachów. Nikt
tego pytania nie zadał sobie w artykułach New York
Timesa: [w ich przekonaniu] lunatycy zaatakowali nas
ponieważ jesteśmy tacy wspaniali. Ale wyjaśnienie
leży, rzecz jasna, gdzie indziej.

Napastnicy doprowadzili do wielkiej tragedii

w odpowiedzi na tragedie, za które jesteśmy odpowie-
dzialni my. I teraz spirala ma się nakręcić. Jeśli pomy-
śli się o jakimkolwiek rejonie Bliskiego Wschodu od
razu można zacząć liczyć zbrodnie, jakich doznał
z naszej strony. To nie ma żadnego znaczenia tutaj –
nikt na Zachodzie nie zajmuje się takimi rachunkami,

ale to nie znaczy, że nie ma to znaczenia dla ofiar tych
zbrodni.

Popatrzmy np. na Irak w przeciągu ostatniego

dziesięciolecia. Kiedyś był to najbardziej rozwinięty
kraj w świecie arabskim, na którego czele stał potwór,
ale potwór, którego wspierał Zachód. USA i Wielka
Brytania wspierały go, kiedy popełniał swoje najgor-
sze zbrodnie. Ale w ostatnich 10 latach ten kraj został
zdewastowany tak, że w tej chwili jest jednym z bied-
niejszych na świecie.

To nie Saddam Hussein został zdewastowany... To

irakijska populacja ucierpiała. Jak wielu zmarło? Na-
wet nie wiemy. Dwa lata temu, Madeleine Albright
przyjęła liczbę pół miliona dzieci, zmarłych w wyniku
amerykańskich sankcji. Powiedziała wtedy: To wielka
cena, ale byliśmy na nią przygotowani. Nie znaczy to
jednak, że przygotowani byli Irakijczycy czy ludzie
z tego regionu. Na Bliskim Wschodzie ludzie to
pamiętają.

W Libanie izraelskie ataki, wspierane przez USA,

zabiły prawdopodobnie 40 czy 50 tysięcy ludzi
w ciągu ostatnich 20 lat. No i znowu można
powiedzieć – kogo to obchodzi? Ale ludzi z Bliskiego
Wschodu wciąż to obchodzi.

Albo spójrzmy na terytoria okupowane. Można

tam usłyszeć izraelskie helikoptery i odrzutowce,
atakujące cywilne dzielnice i doskonale wiadomo, że
ten sprzęt pochodzi z USA i został sprzedany dokład-
nie w tym celu, do którego jest używany.

I to trwa. Tam ludzie wiedzą, że USA utrudniało

osiągnięcie wszelkich dyplomatycznych porozumień
opartych na międzynarodowym consensusie: USA po
prostu nie pozwoli Izraelczykom wycofać się z tere-
nów okupowanych.

Ludzie tamtych regionów doskonale to rozumieją

i wiedzą, że podobne przykłady można podawać dalej
– z całego świata. W tej chwili około miliona osób
głoduje w północnej Nikaragui i południowym
Hondurasie, regionach, które również pamiętają, że
nie tak dawno temu USA zrobiło tam parę rzeczy.

La Jornada: Co to wszystko znaczy dla USA?

Noam Chomsky: Myślę, że tak jak obecna akcja

to prezent dla Osamy Bin Ladena, to co się stało we
wtorek to prezent dla amerykańskich jastrzębi. To
znakomita okazja, by nałożyć większą dyscyplinę,
więcej represji, promować programy, które oni chcą,
żeby były promowane, militaryzować przestrzeń po-
wietrzną, etc. Już dzisiaj Paul Krugman zasygnalizo-
wał, że może by wprowadzić redukcje w korporacyj-
nych podatkach. Wspaniale!

Ogólnie, wtorkowa tragedia i reakcja na nią

wzmocni najbardziej brutalne i represyjne elementy.
Wszędzie. Tak to właśnie działa. Ta dynamika jest
znana od dawna.

Nie ma prostych
odpowiedzi

Wywiad ze stycznia 2002. Tłum. jimmy11

Stephen R. Shalom: Wojna w Afganistanie, słusz-

nie uznana przez polityków za mogącą prowadzić do
katastrofy   humanitarnej,   byłaby   niemoralna   nawet
gdyby   nie   było   dla   niej   alternatywy.   Jednak   pan
i pozostali  krytycy  konfliktu  byliście  często  pytani  o
inne rozwiązania. Chciałbym teraz dokładniej poznać
pańskie poglądy aby móc je rozjaśnić.

Zwrócił pan uwagę na fakt, że Stany Zjednoczone

odrzuciły oferty Talibów, którzy byli gotowi wydać bin
Ladena trzeciej stronie. Najwyraźniej jednak Amery-
kanie dążyli do konfrontacji co jednak nie dowodzi, że
istniały   prawdziwie   pokojowe   alternatywy   dla   tego
konfliktu. Gdyby Talibowie wydali wtedy bin Ladena
byłoby   to   związane   z   przemieszczeniem   przez   Wa-
szyngton   dużych   oddziałów   wojskowych   do   granic
Afganistanu. Odrzucenie przez USA propozycji poko-
jowych wskazuje na preferowanie wojny, ale nie do-
wodzi wcale, że nieobecność siłowego przymusu za-
owocowałaby doprowadzeniem sprawców zamachów
11 września przed sąd. (Tak samo jak w innych przy-
padkach gdy Stany Zjednoczone odrzuciły propozycje
ustępstw wystosowane aby zapobiec wojnie: w 1990
i 1991 roku przez Saddama Husajna i w 1999 roku
przez Serbię.) Nic nie czyni tych wojen słusznymi, ale
powstaje   pytanie   czy   pokojowe   środki   mogą   po-
wstrzymać   terroryzm   (a   ściślej   mówiąc,   określony
terroryzm, gdyż amerykańska „wojna z terroryzmem”
jest wymierzona tylko we wroga zewnętrznego i nie
uwzględnia działań ze strony sojuszników czy samego
Waszyngtonu).

Chomsky: Wszystkie pytania są bardzo trudne

i zasługują na dokładne rozpatrzenie. Postaram się
prześledzić je krok po kroku nie tyle udzielając goto-
wych odpowiedzi, co zarysowując kierunki, w których
powinniśmy podążać szukając rozwiązań. Być może
dobrze będzie zacząć od powtórzenia dwóch oczywi-
stych, ale ważnych punktów, które posłużą nam jako
fundament:

(1) Jeśli proponujemy jakąś zasadę, która ma być

narzucona antagonistom, wtedy musimy się zgodzić –
jest to w naszym interesie – aby ta zasada odnosiła się
również do nas.

(2) Dążąc do wyrobienia własnego zdania na temat

zaistniałej sytuacji, musimy wiedzieć, że miedzy na-
szą   opinią   (obojętnie   jak   przekonywującą)   a   podję-
ciem działań jest bardzo długi krok. Ten krok wymaga
argumentów   –   konkretnych   argumentów   w   sytuacji
gdy   proponowane   działania   pociągają   za   sobą
ogromne   konsekwencje   dla   ludności   (na   przykład
bombardowanie jakiegoś kraju).

Mając to za punkt wyjścia, wróćmy do istoty za-

gadnień przedstawionych w pytaniach.

Po pierwsze, przypuśćmy, że ktoś postawi pytanie:

czy   istniały  prawdziwie   pokojowe   alternatywy   dla
tego konfliktu? Przed zadaniem pytania należy zasta-
nowić się czy jest ono poprawnie sformułowane. Wy-
daje się ono sugerować, że jeśliby pokojowe środki
zawiodły,   Stany   Zjednoczone   byłyby   upoważnione
uciec   się   do   przemocy,   aby   osiągnąć   swoje   cele   –
w tym   przypadku   zabicie   lub   schwytanie   sprawców
tragedii 11 września oraz ich wspólników. Jednak obaj
odrzucamy   założenie,   że   Amerykanie   mieli   prawo
wywołania   konfliktu.   Jak   zaznaczyłeś   na   początku,
wojna   prowadzona   na   takich   warunkach   jak   teraz
byłaby niemoralna nawet gdyby nie było dla niej al-
ternatywy.   Przypuśćmy   jednak,   ze   ktoś   akceptuje
wspomniane   wyżej   założenie   i   zadaje   pytanie   sfor-
mułowane w sposób w jaki to  przedstawiłem. Mamy
wtedy do czynienia z problemem (1): czy zgodzimy
się,   aby   wobec   nas   stosowano   przemoc   jeśli   środki
pokojowe zawiodą? Czy zgodzimy się aby Nikaragua,
albo Kuba, albo Haiti (można jeszcze długo wymie-
niać) miały prawo do użycia siły w celu zabicia lub
pojmania   poszukiwanych   zbrodniarzy   chronionych
przed ekstradycją w USA?

Przypadek Nikaragui jest wyjątkowo jasny

i w rzeczywistości   nie   wzbudza   kontrowersji   ze
względu na poparcie udzielone temu państwu przez
Radę   Bezpieczeństwa   i   Trybunał   Światowy.   Ale
weźmy   drobniejszy   przykład,   w   którym
odpowiedzialnymi   za   terroryzm   nie   są   przywódcy
USA   (m.   in.   dowodzący   drugą   w   ostatnim
dwudziestoleciu, ogłoszoną przez Waszyngton, Wojną
z terroryzmem), tylko ci, którzy przez to państwo są
ukrywani.   Historia   nie   daje   nam   kontrolowanych
eksperymentów, ale te przykłady – a jest ich kilka – są
bardzo   zbliżone   do   tego,   o   którym   rozmawiamy.
Weźmy   Haiti.   Stany   Zjednoczone   odmawiają
ekstradycji   Emmanuela   Constanty,   przywódcy
oddziałów   paramilitarnych   odpowiedzialnych   za
tysiące brutalnych morderstw we wczesnych latach '90
pod   panowaniem   wojskowej   junty,   której   Bush   #1
i administracja   Clintona   udzielali   jawnego   wsparcia.
Wina   Constanty  jest   niepodważalna.  Został   skazany
zaocznie przez haitański sąd. Nowo wybrany rząd już
kilkakrotnie wzywał USA do jego ekstradycji, ostatnio
30  września  2001 roku, w  rocznicę  przewrotu woj-
skowego. Wezwania te ciągle spotykają się z odmową,
prawdopodobnie   z   obawy   przed   tym   co   Constanta
mógłby powiedzieć o powiązaniach Waszyngtonu z lat
terroru. To tak jakby obce państwo, powiedzmy Irak,
wspierało   terrorystyczne   oddziały   w   USA,   które
zabiły tysiące osób i popełniały inne zbrodnie. Prośby
o ekstradycje nie są po prostu odrzucane, ale ignoro-
wane i ledwie zauważone wśród zamieszania spowo-
dowanego   zabójstwem   tysięcy   Amerykanów   przez
podejrzanych, ukrywających się wśród Talibów. Czy
wobec   tego   należy   wnioskować,   że   Haiti   nie   ma
prawdziwie   pokojowej   alternatywy   dla   konfliktu?
A jeżeli nie ma również odpowiedniej siły do otwartej

walki z USA, więc może uciekać się do innych środ-
ków, na przykład bioterroru, albo wysadzania budyn-
ków, albo użycia małych ładunków nuklearnych
przemyconych na teren Stanów Zjednoczonych? Ża-
den z nas nigdy nie uzna takiego rozwiązania w tym
lub nawet bardziej ekstremalnych przypadkach. Czy
w takim razie powinniśmy zaakceptować podobne za-
kończenie w sprawie Afganistanu? To by było prima
facie pogwałceniem zasady (1).

Odłóżmy to na bok i zaakceptujmy częste ciche

założenie, że USA miały prawo uciekać się do gróźb
czy użycia siły jeśli nie było prawdziwej alternatywy,
to   znaczy   innego   sposobu   zmuszenia   Talibów   do
wydania bin Ladena i jego współpracowników. Teraz
wracamy do faktycznego pytania: czy była jakakol-
wiek alternatywa? W tej sprawie pojawia się wcze-
śniejszy problem – w kwestii którego się zgadzamy,
ale możliwe, że warto go poruszyć dla jasności. Ist-
nieją   pewne   procedury   ekstradycyjne.   Pierwszym
krokiem jest przedstawienie niepodważalnych dowo-
dów   przeciwko   podejrzanemu.   Tutaj   sytuacja   jest
odmienna  od Haiti   czy  operacji   mangusta   i   wyni-
kłego   później   terroru   wprowadzonego   przez   USA
w stosunku   do   Kuby;   a   także   wielu   podobnych
przypadków,   w   których   dowody   były   jasne
i niekontrowersyjne. Może Stany Zjednoczone miały
niezbite dowody przeciwko bin Ladenowi, a może nie.
Stanowczo jednak odmówiły przekazania ich Talibom,
co   więcej,   odmówiły   wystąpienia   z   prośbą
o ekstradycję,   przypuszczalnie   dlatego,   że   to
sugerowałoby pewne ograniczenia w ich imperialnym
prawie   do   postępowania   bez   oglądania   się   na
autorytety. Żądanie brzmiało: wydajcie go nam, bo jak
nie, to nie zostawimy was w spokoju (obalenie reżimu
Talibów było późniejszym pomysłem). Żaden rząd, a z
pewnością nie amerykański, nigdy by się nie zgodził
na takie żądanie, chyba że przymuszony groźbą użycia
siły. Przy takim żądaniu musiała się ona pojawić, co
oczywiście   nie   jest   usprawiedliwieniem   ani   dla
wystosowania   tejże   groźby   ani   tym   bardziej
wprowadzenia jej w życie.

Pozostawiając ten problem zastanówmy się, czy

Talibowie wydaliby bin Ladena i innych bez groźby
konfliktu? Moja własna opinia jest podobna do Two-
jej: mało prawdopodobne. Jednak nie możemy tego
powiedzieć z pewnością gdyż nie poczyniono żadnych
starań, a różne propozycje Talibów, chociaż zawiłe,
były odrzucane. Ale nawet jeśli jesteśmy pewni swo-
jego osądu, pojawia się zasada (2). Nie ma następstw,
jeśli wcześniej nie uzupełnimy brakującego ogniwa –
argumentu. A to nie wydaje się łatwe.

Według mnie podobny problem pojawia się

w przypadku   Saddama   Husajna.   Największą   zmorą
administracji Busha #1 w sierpniu 1990 roku, zaraz po
inwazji Iraku na Kuwejt, było to, że w ciągu najbliż-
szych dni  Irak może się wycofać  pozostawiając tam
marionetkowy  rząd,   i  wszyscy   w   świecie   arabskim
będą szczęśliwi   (dowódca połączonych sił Colin Po-
well). Czyniąc tak, Saddam postąpiłby tak samo jak
USA w Panamie z tym wyjątkiem, że kraje Ameryki

Łacińskiej były dalekie od zadowolenia. Czy te obawy
były uzasadnione? Czy kolejne oferty składane przez
Saddama   między  sierpniem   1990   a  styczniem   1991
roku, dotyczące wycofania wojsk Irackich były praw-
dziwe? Nie możemy tego wiedzieć gdyż natychmiast
je   odrzucano,   ledwie   o   nich   wspominając.   Słusznie
jest utrzymywać, że jeśli były one prawdziwe to tylko
ze względu na wysokie prawdopodobieństwo użycia
siły. To po raz kolejny porusza punkt (2) i dopóki nie
możemy  przedstawić   brakującego   argumentu   jedyne
co jesteśmy w stanie powiedzieć, to to że groźby wy-
stosowane przez radę bezpieczeństwa, w przeciwień-
stwie do agresji, są uprawnione. Tyle wydaje mi się
właściwe.

Podobnie, w przypadku Serbii, można dyskutować

czy coś takiego jak porozumienie z czerwca 1999 roku
– będące kompromisem między stanowiskiem Serbów
i NATO z wigilii bombardowań – mogłoby być osią-
gnięte środkami dyplomatycznymi bez 78 dni nalotów.
Nie   wiemy   tego   z   takich   samych   przyczyn   jak   we
wcześniejszym przykładzie. A co z potrzebą grożenia
użyciem siły? Tutaj sytuacja jest złożona. Musimy się
dowiedzieć co działo się do marca 1999 roku (co nie
jest   proste).   Na   przykład   powinniśmy   wziąć   pod
uwagę fakt, że Brytyjczycy (najbardziej zacięci człon-
kowie koalicji pro–amerykańskiej) przypisywali więk-
szość zbrodni z Kosowa, bojownikom Wyzwoleńczej
Armii  Kosowa (UCK)  jeszcze  w styczniu 1999 (co
wydaje  się  niezrozumiałe,  ale  taka   była  ich  ocena),
i istnieje obszerny dowód, że później nic się nie zmie-
niło. To, że przez wiele lat istniały okrutne represje ze
strony Serbów, nie ulega kwestii, ale zwalczanie ich
nie było zmartwieniem państw zachodnich – a stało
się jedną z przyczyn dla których Albańczycy musieli
uciec się w 1998 roku do przemocy. Powstaje pytanie
o   jej   skuteczność   i   uprawnienia   terrorystów   do   jej
użycia   (bo   terrorystycznymi   określali   Amerykanie
i Brytyjczycy działania UCK, dopóki sami nie zaczęli
ich popierać).

Shalom: Właściwą procedurą w postępowaniu

z terroryzmem   jest   przedstawienie   dowodów
odpowiednim   organizacjom   międzynarodowym
i zezwolenie im na działanie zgodne z prawem. To, jak
pan   wspomniał,   była   droga,   na   którą   wystąpiła
Nikaragua w odpowiedzi na ataki terrorystyczne USA
w   latach   '80   jakkolwiek   odmówiono   jej
sprawiedliwości   ze   względu   na   obstrukcjonizm
Stanów Zjednoczonych. Hipokryzja Waszyngtonu jest
tutaj oczywista – ale dalsze wnioski z tego przykładu
nie   są   jasne.   Czy   powinniśmy   przymuszać   Stany
Zjednoczone (i innych), do zwrócenia się do ONZ, czy
też   niedostrzeganie   przez   ONZ   terrorystycznych
działań USA dyskredytuje tą organizację jako miejsce
dociekania sprawiedliwości? Dla pewności, jeśli USA
postanowiłyby   zalegalizować   swoje   działania
odwołując się do ONZ, to nie zagwarantowałoby to
słuszności ich akcjom. Akcja może być jednocześnie
legalna   i   niesłuszna.   Wystawianie   mieszkańców
Afganistanu na ryzyko głodu nie byłoby słuszne nawet

gdyby ONZ zgodziło się na nie. Ale czy istnieją
jakiekolwiek, zgodne z prawem działania, które ONZ
mogłoby podjąć w odpowiedzi na ataki 11 września
(a które byłyby jednocześnie słuszne i legalne)?

Chomsky: W rzeczy samej ONZ nie może działać

bez   poparcia   ze   strony   wielkich   mocarstw,   głównie
USA. Na przykład ONZ nigdy nie mogło zaangażo-
wać się w Amerykańskie wojny w Indochinach po-
nieważ  było  jasne,  że  jeśli  to zrobi  to  zostanie  po-
dzielone. Podobnie, ONZ mogło mało zrobić – jak-
kolwiek więcej  niż uczyniło – kiedy Stany Zjedno-
czone   odmówiły   arbitrażu   Rady   Bezpieczeństwa
i Trybunał Światowy w sprawie terrorystycznego kon-
fliktu z Nikaraguą. Ale czy to dyskredytuje tą organi-
zację  jako  miejsce  dociekania  sprawiedliwości?   Nie
sądzę, żeby była to właściwa konkluzja. Przypuszcza
się, że Trybunał Norymberski był przykładem  spra-
wiedliwości   zwycięzców.   Nawet   główny   prokurator
otwarcie to przyznał. Ale pomimo całej hipokryzji nie
uważam   za   złe   sądzenie   i   skazanie   nazistowskich
zbrodniarzy wojennych. Systemy sprawiedliwości są
niestety niezmiennie nieuczciwe. Ale to nie wystarczy
do ich odrzucenia w świecie takim, jaki istnieje obec-
nie. Z pewnością możemy próbować go zmienić, ale
wciąż   musimy   dokonywać   wyborów   i   podejmować
w nim  decyzje. Gdyby Stany Zjednoczone  podążały
drogą   ustaloną   przez   traktaty   i   prawo   międzynaro-
dowe   nie   byłoby   żadnych   problemów.   Pojawia   się
jednak   drugie   pytanie,   które   jest   dosyć   trafne.   Jest
pewne,   że   Rada   Bezpieczeństwa   autoryzowałaby
działania USA gdyby Waszyngton nie chciał działać
bez jakiegokolwiek poparcia, pokazując jednocześnie
swoją   niezależność   od   jakichkolwiek   zewnętrznych
autorytetów – bardzo naturalna postawa dla systemu
o przytłaczającej sile. Ale to nie uczyniłoby tych akcji
słusznymi  i  sprawiedliwymi  a  jedynie  legalnymi  co
jest zupełnie czym innym jak sam powiedziałeś. Czy
były możliwe działania słuszne i sprawiedliwe?   Oto
jedna  z   możliwości,  tak  daleka  od  radykalnych  po-
staw,   że   popierana   nawet   przez   Watykan   a   także
główne   rządowe   pismo   Foreign   Affairs   (styczeń
2002), w którym wybitny historyk wojskowości, bar-
dzo   konserwatywny   Michael   Howard   proponował:
operacja pod kierownictwem Narodów Zjednoczonych
wymierzona   przeciwko   siatkom   zbrodniarzy,  których
członkowie powinni zostać schwytani i doprowadzeni
przed   międzynarodowy   trybunał   gdzie   otrzymaliby
uczciwy proces i ewentualnie zostaliby uznani za win-
nych   (nie wspomnę o jego innych, godnych uwagi
opiniach,   które   tutaj   są   nieistotne). To   chyba   dobry
pomysł, który jednak nigdy nie był brany pod uwagę.
Gdyby   go   zastosowano,   w   myśl   zasady   (1)   Stany
Zjednoczone   musiałyby   zaakceptować   podobne   po-
stępowanie   w   stosunku   do   siebie   –   chociaż   to   nie
może nastąpić jeśli nie zajdą istotne zmiany wewnątrz
USA.

Shalom: Jedną z możliwości, o której pan wspo-

mniał jest wspieranie miejscowych oddziałów, które

mogłyby wyrzucić Talibów. Przytaczając wypowiedzi
Afgańczyków, zauważył pan, że opozycja chciała mieć
wsparcie   z   zewnątrz,   ale   nie   prosiła   Amerykanów
o bombardowania.   Ale   czy   ci   opozycjoniści   byliby
w stanie   rozbić   Talibów   bez   militarnej   pomocy?
RAWA   (Rewolucyjne   Ugrupowanie   Kobiet   Afganis-
tanu) wezwała Afgańczyków do powstania – ale samo
wezwanie   nie   prowadzi   do   działania,   co   zresztą
zostało   potwierdzone.   Sonali   Kolhatkar   informował
na stronach ZNet, że RAWA i inne organizacje „od lat
proponowały, zupełnie ignorowane – interwencję sił
pokojowych ONZ – dzięki której można by rozbroić
walczące   oddziały   i ustalić   nowy   porządek   jak
w Timorze   Wschodnim   (bez   pomocy   USA,   które
sprzedawało   broń   Indonezyjczykom   pomagając   im
w masakrach   Timorczyków).”   Dostawy   broni
wydawały   się   nie   pomagać   w   podrywaniu
Afgańczyków   do   walki   tylko   w   umacnianiu
antydemokratycznych   dowódców.   Stąd   pytanie
o konieczność   międzynarodowej   interwencji   przy
obalaniu   Talibów.   (   Podobnie   wyglądała   sprawa
Iraku. Gdy Amerykanie odmówili wsparcia powstań-
ców Kurdyjskich i Shiickich w marcu 1991 roku po-
zwoliło to Saddamowi utrzymać się u władzy. Przed
połową   1990   roku   Iracka   opozycja   nie   miała   naj-
mniejszych szans w walce z siłami rządowymi. Andrew
i Patrick Cockburn zanotowali, że USA wsparło kilka
ugrupowań   opozycyjnych,   które   jednak   zawiodły
w walce o obalenie Saddama.)

Chomsky: Zacznijmy od przypomnienia zasady

(2): możemy mieć własne opinie na dany temat, ale
nie mają one mocy tak długo, jak długo łańcuch ar-
gumentów nie jest uzupełniony. Teraz zastanówmy się
czy afgańskie propozycje pokonania reżimu Talibów
były wykonalne? Po pierwsze nie tylko RAWA miała
takie   plany.   Podobna   propozycja   została   wysunięta
przez ulubieńca USA, Abdulla Haqa, który również
potępił bombardowania jako szkodliwe dla prób roz-
bicia reżimu od środka oskarżając jednocześnie Stany
Zjednoczone, że zaczęły naloty tylko po to, aby zade-
monstrować swoje siłowe przywództwo nad światem.
Nawet bardziej uderzające było poparcie tego stano-
wiska w październiku podczas spotkania 1000 przy-
wódców afgańskich – z kraju i zagranicy – o którym
wspomniano   chyba   raz.   New  York  Times   opisał   to
spotkanie jako  rzadki przejaw jedności między przy-
wódcami   plemiennymi,   Islamskimi   nauczycielami,
kłótliwymi   politykami   i   dawnymi   dowódcami   party-
zanckimi. W rzeczywistości zapanowała zgodność co
do niektórych kwestii: byli jednomyślni w potępieniu
bombardowań,   które   wtedy   trwały   już   czwarty   ty-
dzień, i wezwali do odnalezienia innego sposobu na
obalenie   Talibów,   zbliżonego   do   propozycji   RAWA
i Abdulla Haqa. Podobną ocenę wystawił specjalista
od spraw Afganistanu, Pankaj Mishra, w New York
Review (17 styczeń 2002), który komentował z per-
spektywy czasu. Również dla mnie, afgańskie propo-
zycje wydają się rozsądne. Ale to o niczym nie świad-
czy z tej prostej przyczyny, że nie mam wystarczającej

wiedzy, żeby wyrobić sobie pewne zdanie. W każdym
razie nie widzę argumentów przemawiających za tym,
że decyzje w tej sprawie powinien podejmować Wa-
szyngton albo amerykańscy i brytyjscy komentatorzy
zamiast Afgańczyków. Co do Iraku to wydaje mi się,
że szanse na masowe powstanie były mgliste po tym
jak USA podkopało rewolty z marca 1991, przedkła-
dając żelazną pięść Saddama i stabilność nad możliwe
rezultaty rewolucji (jak uczciwie przedstawił to New
York Times i inni). Byłbym jednak ostrożny mówiąc
o poparciu   udzielanym   przez   Stany   Zjednoczone
opozycji. Do jakichkolwiek jednak wniosków byśmy
nie   doszli,   powstają   te   same   pytania.   Ludność
miejscowa ma pierwszeństwo przy wyborze rodzaju
akcji   –   jakkolwiek   nie   jest   to   głos   rozstrzygający.;
żaden czynnik nie jest. Gdyby pojawiła się konkretna
propozycja   jak   obalić   Saddama,   z   pewnością
powinniśmy ją rozważyć. On wciąż pozostaje takim
samym potworem jak wtedy gdy popierały go Stany
Zjednoczone i Brytyjczycy. Ale nie wystarczy gdybać.
Musielibyśmy rozpatrzyć konkretne propozycje.

Pytania są trafne i jak najbardziej na miejscu. Cza-

sami mają proste odpowiedzi; szczególnie kiedy po-
pełniane są duże zbrodnie lub gdy osobiście ponosimy
za nie odpowiedzialność, a nie mogą one zaistnieć na
szerszym polu dyskusji z wiadomych względów.
W innych przypadkach nie ma prostych odpowiedzi.
Czasami nie jesteśmy w stanie powiedzieć nic sen-
sownego. Z pewnością nie da się wypracować ogólnej
zasady dla takich przypadków , chociaż można odna-
leźć proste reguły, które udzielą nam wskazówek.

Chomsky o ruchu
antywojennym

Wywiad dla The Guardian.
Tłum. cgc, cgc@poprostu.pl

Noam Chomsky: Demonstracje pokojowe były

kolejną oznaką nadzwyczajnego fenomenu. Na świe-
cie i w Stanach Zjednoczonych powstała opozycja dla
nadchodzącej wojny o rozmiarze bezprecedensowym
w historii USA i Europy zarówno pod względem
możliwości, jak i części populacji do której sięga.

Nie przypominam sobie, by kiedykolwiek istniała

tak ogromna opozycja wobec wojny zanim ta jeszcze
się   zaczęła.   Im   bardziej   zbliżymy   się   do   konflikto-
wego regionu, tym opozycja wydaje się być większa.
W Turcji badania opinii publicznej wykazały, że liczba
ludzi   sprzeciwiających   się   wojnie   sięga   90%,
w Europie też jest pokaźna, natomiast w USA liczby
pojawiające   się   w   badaniach   są   mylące,   ponieważ
badania nie uwzględniają ważnego czynnika, odróż-
niającego Stany od reszty świata. USA to jedyny kraj,
gdzie Saddam Husajn jest nie tylko pogardzany, ale
także budzi strach – od września badania wykazują, że
60–70%   amerykanów   uznaje   Saddama   Husajna   za
nieuchronne zagrożenie dla ich egzystencji.

Obecnie nie ma żadnego obiektywnego powodu,

dla którego USA powinny bardziej bać się Saddama
niż, powiedzmy, Kuwejt. Przyczyną tej sytuacji jest
trwająca   od   września   propaganda   mająca   na   celu
przekonanie ludzi, że Saddam jest nie tylko straszną
osobą, ale że zamierza zaatakować nas jutro, jeśli nie
powstrzymamy go dziś. To trafia do ludzi. Tak więc
aby  zrozumieć   rzeczywisty  rozmiar   opozycji   wobec
wojny w USA należy uwzględnić czynnik kompletnie
irracjonalnego   strachu   stworzonego   przez   masową
propagandę – wtedy okaże się, że opozycja jest mniej
więcej taka sama jak gdzie indziej.

W prasie nie wskazuje się, że taka publiczna opo-

zycja wobec wojny jest po prostu bezprecedensowa.
To rozciąga się dużo szerzej, to nie tylko opozycja
wobec wojny, to brak wiary w przywódców. World
Economic Forum kilka dni temu opublikowało wyniki
badań zaufania do władzy i w Stanach było ono naj-
niższe. Wierzy im nieco ponad jedna czwarta popula-
cji i myślę, że to odzwierciedla obawy wobec ryzyka,
brutalności i zagrożeń dostrzeganych w działaniach
i planach aktualnej administracji.

Na te rzeczy powinno się zwracać większą uwagę.

Nawet w USA istnieje przytłaczająca swą wielkością
opozycja i odpowiadający jej spadek zaufania do
liderów prowadzących kampanię wojenną. Ruch an-
tywojenny rozwijał się jakiś czas, ale teraz osiągnął
niezwyczajny stan liczebny (należy tu wspomnieć
o demonstracjach mających miejsce w ostatnim tygo-
dniu), co nigdy dotąd się nie zdarzyło. Gdyby porów-
nać tę sytuację z wojną w Wietnamie, obecny jej stan

jest podobny do tego z roku 1961 – zanim jeszcze
wojna się zaczęła, zanim USA zbombardowały Połu-
dniowy Wietnam, zamykały miliony ludzi w obozach
koncentracyjnych i używały broni chemicznej, wtedy
niemal nikt nie protestował. Faktycznie było kilka
protestów, ale mało kto o nich pamięta.

Protesty zaczęły się rozwijać kilka lat później, gdy

duża   część   Wietnamu   Południowego   była   masowo
bombardowana   przez   B–52,   setki   tysięcy   żołnierzy
amerykańskich   brało   udział   w   wojnie,   setki   tysięcy
zginęły. Nawet wtedy, gdy protesty wreszcie się za-
częły, skupiały się głównie na kwestiach pobocznych
–   bombardowanie   Wietnamu   Północnego   było   bez
wątpienia zbrodnią, jednak południe było bombardo-
wane   bardziej   intensywnie,   co   zawsze   było   celem
USA.

Nawiasem mówiąc rząd wyciągnął z tego wnioski.

Kiedy   administracja   przychodzi   do   biura,   pierwszą
rzeczą,   którą   robią,   jest   zapoznanie   się   z   raportami
wywiadu   na   temat   sytuacji   na   świecie.  Te   dane   są
tajne,   ludzie   poznają   je   po   trzydziestu,   czterdziestu
latach, kiedy są odtajnione. Kiedy pierwsza admini-
stracja Busha objęła urząd w 1989 r., informacje wy-
wiadowcze przeciekały do opinii publicznej odsłania-
jąc wiele faktów o zdarzeniach, mających wtedy miej-
sce.

Z przecieków wynikało, że doktryna rządu zakła-

dała walkę wyłącznie ze słabszymi przeciwnikami.
Walka taka miała być wygrana bardzo szybko i zdecy-
dowanie, ponieważ w przeciwnym wypadku poparcie
dla niej szybko spadnie, gdyż jest i tak bardzo niskie.
W latach sześćdziesiątych rząd mógł prowadzić długą,
brutalną wojnę przez lata, praktycznie niszcząc pań-
stwo i nie powodowało to żadnych protestów. Ale nie
teraz. Teraz muszą wygrać. Teraz muszą wystraszyć
ludzi, żeby czuli, że istnieje jakieś wielkie zagrożenie
dla ich życia, po czym przeprowadzić cudowną akcję
militarną zakończoną szybkim i zdecydowanym zwy-
cięstwem nad tym ogromnym wrogiem, po czym
rozglądnąć się za następnym.

Pamiętajmy, że ludzie, którzy obecnie zarządzają

tym przedstawieniem w Waszyngtonie, to byli zwo-
lennicy Reagana, w gruncie rzeczy przeżywający na
nowo scenariusz lat osiemdziesiątych – to trafna ana-
logia. To oni w latach osiemdziesiątych promowali
programy wewnętrzne, które były szkodliwe dla lud-
ności i przez to niepopularne. Udało im się je przefor-
sować właśnie dzięki utrzymywaniu ludności w stanie
paniki.

Jednego roku była to baza lotnicza w Grenadzie,

której Rosjanie mieli jakoby użyć w celu zbombardo-
wania Stanów Zjednoczonych. To brzmi śmiesznie,
ale to było skuteczne propagandowe kłamstwo.

Nikaragua miała być dwa dni marszu od Texasu –

sztylet   wycelowany   w   serce   Texasu,   parafrazując
Hitlera.   Ponownie   moglibyście   pomyśleć,   że   ludzie
umrą   ze   śmiechu,   ale   nie   umarli.   Ta   kwestia   była
podnoszona aby nas  wystraszyć – Nikaragua mogła
nas podbić na swojej drodze do zawłaszczenia całej
półkuli. Zagrożenie ze strony Nikaragui stało się kwe-

stią narodowego bezpieczeństwa. Płatni mordercy
z Libii kręcili się po ulicach Waszyngtonu, aby prze-
prowadzić zamach na nasze władze. Ciągle nowe
zagrożenia były wyczarowywane, aby utrzymać ludzi
w stanie zastraszenia, podczas gdy władza przeprowa-
dzała kolejne wojny antyterrorystyczne.

Pamiętajmy, że ci sami ludzie zadeklarowali wojnę

terroryzmowi w 1981 r., która miała być chlubą ame-
rykańskiej polityki zagranicznej, skupiającą się przede
wszystkim na Ameryce Centralnej, co skończyło się
zabiciem około dwustu tysięcy ludzi i zdewastowa-
niem czterech krajów. Od 1990 r., kiedy USA ponow-
nie przejęły nad nimi kontrolę, ciągle popadają
w głębokie ubóstwo. Teraz władze robią dokładnie to
samo z dokładnie tych samych powodów – wdrażają
wewnętrzne programy, które są niepopularne, ponie-
waż krzywdzą ludzi.

Jednak międzynarodowe ryzykanctwo, wywoły-

wanie wrogów mających nas zniszczyć, to dobrze nam
znana ich druga natura. Oni tego nie wynaleźli, inni
robili to samo, historia zna wiele takich przypadków,
ale oni stali się mistrzami tej sztuki.

Nie chcę sugerować, że administracja nie ma po-

wodów,   by   chcieć   przejąć   kontrolę   nad   Irakiem.
Oczywiście, że mają – te powody są ciągle te same
i wszyscy je znają. Kontrolowanie Iraku da USA bar-
dzo  silną   pozycję   do   rozszerzania   swojej   dominacji
nad   głównymi   zasobami   energetycznymi   świata.  To
bardzo ważny powód.

Zwróćcie uwagę na czas kampanii propagandowej.

To uderzające, że zaczęła się we wrześniu – co takiego
się wtedy wydarzyło? Cóż, we wrześniu rozpoczęła
się kampania wyborcza przed wyborami do Kongresu.
Dla Republikanów było oczywiste, że jeśli pozwolą
dominować kwestiom społecznym i ekonomicznym,
to przegrają. Zostaliby wręcz zmiażdżeni. Musieli
więc robić to, co w latach osiemdziesiątych – zastąpić
je kwestiami bezpieczeństwa. W sytuacji zagrożenia
ludzie skupiają się wokół prezydenta – silnej postaci,
która obroni nas przed strasznymi zagrożeniami.

Najbardziej prawdopodobnym kierunkiem,

w który zwróci się świat po wojnie w Iraku, będzie
Iran   a   być   może   Syria.   Korea   Północna   to   inny
przypadek.   Ich   zachowanie   to   demonstracja,   że
jedynym   sposobem   na   odstraszenie   USA   jest
posiadanie broni masowej zagłady (BMZ). Nic innego
nie jest w stanie odstraszyć USA, z pewnością nie jest
to   broń   konwencjonalna.   To   straszna   lekcja,   ale
musimy się jej nauczyć.

Przez lata eksperci w głównonurtowych mediach

wskazywali, że USA powoduje rozprzestrzenianie się
broni przez swoją ryzykowną politykę, ponieważ tylko
posiadanie BMZ, lub zagrożenie terrorem może po-
wstrzymać ich od ataku. Kenneth Waltz ostatnio o tym
pisał. Lata temu, jeszcze przed administracją Busha,
główni komentatorzy jak Samuel Huntington z Fore-
ign Affairs, głównego magazynu establishmentu,
wskazywał, że polityka USA przyjmuje niebezpieczny
kurs. Mówił o administracji Clintona, ale napisał, że
dla większej części świata USA są postrzegane jako

państwo–łobuz,   główne   zagrożenie   ich   egzystencji.
Faktycznie   uderzające   jest   to,   że   obecna   opozycja
wobec wojny rozciąga się szeroko na całe polityczne
spektrum, tak więc dwa główne magazyny zajmujące
się   polityką   zagraniczną,   Foreign  Affairs   i   Foreign
Policy   w   swoich   ostatnich   wydaniach   zamieściły
bardzo   krytyczne   artykuły   napisane   przez   wybitne
postacie głównego nurtu.

Amerykańska Akademia Sztuki i Nauki rzadko

zajmuje stanowisko w kontrowersyjnych kwestiach,
jednak ostatnio opublikowała długi monogram o woj-
nie, napisany tak życzliwie, jak tylko się dało, zdając
relację ze stanowiska administracji Busha i krytykując
ją w dość ograniczonym zakresie – znacznie bardziej
ograniczonym, niż bym chciał – jednak skutecznie.

Powszechne są obawy i strach przed ryzykanc-

twem USA, jeden analityk nawet nazwał to  głupimi
fantazjami   domowego   zacisza.   Ja   pytam   raczej  Co
stanie się z ludnością Iraku?  i  Co stanie się z regio-
nem? a nie tylko Co stanie się z nami?

Matthew Tempest: Czy ta propaganda przestanie

być skuteczna, jeśli w Iraku nie zostanie ustanowiona
demokracja po tym „wyzwoleniu”?

Noam Chomsky: Propaganda to właściwe okre-

ślenie. Bo jeśli demokracja jest celem wojny, to czemu
tego nie  powiedzą?  Czemu okłamują  resztę  świata?
Jaki jest sens pracy inspektorów ONZ? Zgodnie z tą
propagandą   wszystko,   co   mówimy   publicznie   to
czysta   farsa   –   nie   interesuje   nas   broń   masowej   za-
głady, nie interesuje nas rozbrojenie, mamy inny cel
na   myśli,   ale   nie   powiemy   ci   jaki,   ponieważ   nagle
chcemy zaprowadzić demokrację przy pomocy wojny.
Jeśli to jest cel, to przestańmy kłamać i skończmy tą
farsę z inspektorami i po prostu powiedzmy, że rozpo-
czynamy krucjatę o demokrację w krajach, które jęczą
pod butem tyrana. Właściwie to jest tradycyjna kru-
cjata, ponieważ to właśnie leżało u podstaw horroru
wojen kolonialnym i ich współczesnych odpowiedni-
ków. Mamy bardzo długą historię z której wynika, że
to działa. To nic nowego w historii.

W tym konkretnym przypadku nie można przewi-

dzieć, co stanie się po wybuchnięciu wojny. W naj-
gorszym   wypadku   może   stać   się   to,   co   przewidują
agencje wywiadowcze i organizacje pomocowe, czyli
narastanie   terroru   odstraszającego   oraz   motywowa-
nego zemstą, a dla ludności Iraku, która już teraz jest
na   granicy   ubóstwa,   oznaczać   to   będzie   katastrofę
humanitarną, przed którą ostrzegają ONZ i organiza-
cje pozarządowe.

Z drugiej strony, może się zdarzyć to, czego ja-

strzębie w Waszyngtonie sobie życzą – szybkie zwy-
cięstwo, bez większych potyczek, narzucenie nowego
reżimu, nadanie mu demokratycznej fasady, upewnie-
nie się, że USA mają tam duże bazy wojskowe
i wreszcie – faktyczna kontrola nad zasobami ropy
naftowej.

Szanse na to, że administracja dopuści do powsta-

nia czegoś w rodzaju prawdziwej demokracji są nie-

wielkie. Stoi tu na przeszkodzie kilka problemów –
problemów, które motywowały Busha nr 1 aby sprze-
ciwić się rebelii, która w 1991 r. mogła obalić Sad-
dama Husajna. W końcu zostałby obalony, gdyby
Stany nie pozwoliły mu zmiażdżyć tego powstania.

Jednym poważnym problemem jest to, że około

60% populacji Iraku to Sitowie. Jeśli w Iraku powsta-
nie demokratyczny rząd, to będą mieli tam dużo do
powiedzenia. Oni nie są proirańscy, ale są duże
szanse, że dołączą do reszty regionu w próbie po-
prawy stosunków z Iranem i zredukowania poziomu
napięcia w regionie. Arabowie podjęli już kroki w tym
kierunku i Sitowie prawdopodobnie też podejmą. A to
ostatnia rzecz, jakiej chcą USA. Iran to następny cel.

USA nie chcą poprawy stosunków w regionie. Po-

nadto jeśli Sitowie uzyskają rzeczywistą reprezentację
parlamentarną, Kurdowie będą chcieli czegoś podob-
nego. Będą chcieli realizacji ich całkiem sprawiedli-
wych żądań wysokiego stopnia autonomii w północ-
nych regionach. Turcja nie zamierza tego tolerować.
Turcja   dysponuje   tysiącami   żołnierzy   w   Północnym
Iraku właśnie po to, by zapobiec takim zmianom. Jeśli
Sitowie ruszą w stronę miasta Kirkuk, które uważają
za swoją stolicę, Turcja na to nie pozwoli, a USA ją
poprą,   tak   jak   popierały   ich   masowe   okrucieństwo
wobec Kurdów w latach dziewięćdziesiątych w regio-
nach południowo–wschodnich. Tak więc możemy się
spodziewać raczej dyktatury wojskowej z jakąś demo-
kratyczną   fasadą,   albo   marionetkowego   parlamentu,
który głosuje, podczas gdy naprawdę rządzi wojsko –
nie byłoby to nic niezwykłego – albo przejęcia władzy
przez mniejszość sunnitów, która już kiedyś rządziła.

Nikt nie może tego przewidzieć. W chwili rozpo-

częcia   wojny   sytuacja   po   jej   zakończeniu   nie   jest
znana.   CIA   nie   może   tego   przewidzieć,   Rumsfeld
także nie. Może się wydarzyć wszystko z wyżej wy-
mienionych.   Dlatego   rozsądni   ludzie   przestrzegają
przed   użyciem   siły   jeśli   nie   ma   bardzo   poważnych
powodów do jej użycia – ryzyko jest zwyczajnie zbyt
duże. Jednak to uderzające, że ani Bush ani Blair nie
przedstawili   takich   celów   wojny.   Czy   powiedzieli
Rady   Bezpieczeństwa   ONZ,   że   chcą   przegłosować
rezolucję o użyciu siły celem zaprowadzenia demo-
kracji   w   Iraku?   Oczywiście,   że   nie.   Ponieważ   wie-
dzieli, że zostaliby wyśmiani.

Bush i jego administracja mówili w listopadzie

otwarcie i bezpośrednio, że ONZ będzie istotna, jeśli
zezwoli im na zrobienie tego, co chcą, a jeśli nie, to
będzie nieistotna. Nie można wyrazić tego jaśniej.

Powiedzieli, że mają już tyle władzy, ile potrze-

bują, aby robić co zechcą, a ONZ może ich popierać
albo nie będzie uznana za istotną. Nie mogli jaśniej
powiedzieć światu, że nie obchodzi ich, co świat my-
śli, bo i tak zrobią to, co zechcą. To jedna z głównych
przyczyn spadku zaufania do władz USA w badaniach
World Economic Forum.

Inne kraje zapewne pójdą na wojnę z USA – ale

bez strachu.

Istotne problemy

Noam Chomsky
(Tłum. mc1)

W tej ponurej chwili nie możemy uczynić nic aby

powstrzymać trwającą inwazję. Nie znaczy to jednak,
iż   jest   to   koniec   działań   dla   osób   zaangażowanych
w realizację zasad sprawiedliwości, wolności i praw
człowieka. Wręcz przeciwnie. Zadania staną się teraz
bardziej   pilne   niż   kiedykolwiek   do   tej   pory,   bez
względu na to jaki będzie rezultat ataku. Jego wyniku
nikt nie jest w stanie przewidzieć – ani Pentagon, ani
CIA, ani ktokolwiek inny. Alternatywy rozciągają się
od przerażającej katastrofy humanitarnej – o prawdo-
podobieństwie której ostrzegały organizacje humani-
tarne   działające   w   Iraku,   do   relatywnie   łagodnych
konsekwencji – lecz nawet jeżeli nikomu nie spadnie
włos   z   głowy,   w   żaden   sposób   nie   umniejsza   to
zbrodni tych, którzy dla realizacji swych haniebnych
celów   gotowi   są   narazić   bezbronnych   ludzi   na   tak
straszne ryzyko.

Upłynie sporo czasu zanim można będzie dokonać

wstępnej oceny rezultatów ataku. Jednym z doraźnych
zadań  jest  dostarczenie  środków  pomocy  dla  złago-
dzenia jego skutków. Chodzi głownie o zaspokojenie
potrzeb ofiar, nie tylko tej wojny lecz również złośli-
wych   i   destrukcyjnych   sankcji   narzuconych   przez
Waszyngton w ciągu poprzednich dziesięciu lat, które
zniszczyły   społeczeństwo   obywatelskie,   wzmocniły
rządzącego tyrana i zmusiły ludność do zdania się na
niego, aby przeżyć. Jak wskazywano przez lata, sank-
cje podkopały nadzieje, że Saddama Husajna spotka
los innych, nie mniej niż on brutalnych i krwawych
tyranów.  Należących do tej strasznej galerii zbrodnia-
rzy, popieranych przez będących teraz u steru w Wa-
szyngtonie, aż do ostatnich dni ich krwawych rządów
– wśród nich  Ceausecescu, by  wskazać  tylko jeden
oczywisty i adekwatny przykład.

Zwykła przyzwoitość nakazywałaby wypłatę ol-

brzymich reparacji wojennych przez  USA, a wobec
ich braku  – przynajmniej  zapewnienie  dopływu po-
mocy dla Irakijczyków, aby mogli odbudować znisz-
czenia w sposób wybrany przez nich samych, a nie
narzucony   przez   ludzi   z   Waszyngtonu   i   Crawford
(rancho Busha w Teksasie) – wierzących, iż władza
opiera się na lufach karabinów.

Pojawiły się zagadnienia o charakterze fundamen-

talnym i dalekosiężnym. Skala sprzeciwu wobec in-
wazji na Irak nie ma precedensu w historii. Właśnie
dlatego  Bush  musiał  spotkać   się   ze   swoimi  dwoma
kumplami w amerykańskiej bazie wojskowej położo-
nej   na   wyspie,   gdzie   znajdowali   się   w   bezpiecznej
odległości od zwykłych ludzi.  Protesty skupiają się na
ataku na Irak, lecz dotyczą również kwestii o znacznie
szerszym   charakterze.   Narasta   obawa   przed   potęgą
Stanów   Zjednoczonych   uważaną   –   prawdopodobnie
przez zdecydowaną większość – za największe zagro-

żenie dla pokoju w skali globalnej. Dostępne obecnie
środki masowej zagłady, gwałtownie stając się coraz
bardziej śmiercionośne i złowieszcze, sprawiają, że
zagrożenie dla pokoju jest zagrożeniem dla życia
w ogóle.

Strach przed rządem USA nie jest oparty jedynie

na   fakcie   dokonania   inwazji,   lecz   na   całokształcie
okoliczności   które   do   niej   doprowadziły   –  otwarcie
deklarowanej   determinacji   by   rządzić   światem   przy
użyciu   siły,   stanowiącej   jedyny   wymiar   w   którym
potęga   Stanów   Zjednoczonych   zdecydowanie   przo-
duje   oraz   pilnowaniu   aby   ta   dominacja   nie   została
nigdy zagrożona. Wojny prewencyjne mogą  być to-
czone z zastrzeżeniem, że są one faktycznie prewen-
cyjne, a nie są wojnami mającymi zniszczyć siłę mili-
tarną   wroga   (pre–emptive).   Jakiekolwiek   argumenty
zostałyby   użyte   dla   uzasadnienia   wojny   mającej
zmiażdżyć przeciwnika – nie sprawią one by zmieściła
się ona w zdecydowanie odmiennej kategorii wojen
prewencyjnych – jest to użycie sił militarnych w celu
usunięcia   urojonego   lub   świadomie   wymyślonego
zagrożenia.

Otwarcie głoszonym celem jest powstrzymanie

wyzwań rzuconych  potędze, pozycji i prestiżowi Sta-
nów   Zjednoczonych.   Każde   takie   wyzwanie,   obecne
czy przyszłe lub jego oznaki, zostanie skonfrontowane
z   przytłaczającą   siłą   przez   rządzących   państwem,
które wyraźnie wyprzedza wszystkie pozostałe kraje
(ujęte   łącznie)   w   wydatkach   na   środki   przemocy
i wkracza na nowe niebezpieczne ścieżki – dla przy-
kładu – prace nad stworzeniem śmiercionośnej broni
umieszczonej   w   przestrzeni   kosmicznej,   pomimo
niemal jednogłośnego sprzeciwu reszty świata.

Warto pamiętać, że słowa które zacytowałem nie

zostały   wypowiedziane   przez   Dicka   Chenney'a   czy
Donalda Rumsfelda lub innego z radykalnych ekstre-
mistów będących obecnie u władzy. Są to słowa sza-
nowanego męża stanu – Deana Achesona sprzed 40
lat, gdy był on wysokim rangą doradcą w administra-
cji   Kennedy'ego.   Usprawiedliwiał   on   w   ten   sposób
działania USA przeciwko Kubie – wiedząc, że mię-
dzynarodowa kampania terrorystyczna skierowana na
zmianę   reżimu  doprowadziła   świat   na   skraj   totalnej
wojny   nuklearnej.   Niemniej   jednak,   wskazywał   on
Amerykańskiemu   Stowarzyszeniu   Prawa   Międzyna-
rodowego, iż nie powstają żadne zagadnienia prawne
związane   z   reakcją   Stanów   Zjednoczonych   na   wy-
zwania rzucone ich   potędze, pozycji i prestiżowi   –
reakcji polegającej na atakach terrorystycznych i woj-
nie ekonomicznej przeciwko Kubie.

Przytoczyłem te fakty, aby przypomnieć, że oma-

wiane zagadnienia są głęboko zakorzenione. Obecna
administracja   znajduje   się   na   pozycjach   ekstremi-
stycznych gdy chodzi o pełne spektrum  planowania
politycznego,   a   jego   awanturniczość   i   inklinacja   do
stosowania   przemocy   są   szczególnie   niebezpieczne.
Lecz polityczne spektrum nie jest zbyt szerokie i do-
póki te głębsze problemy nie zostaną właściwie  roz-
strzygnięte, możemy być pewni, że inni ultrareakcyjni

ekstremiści zdobędą władzę nad potężnymi środkami
zniszczenia i represji.

Imperialne ambicje sprawujących władzę, jak

wprost   bywają   określane,   spowodowały   opór   na
całym   świecie,   jak   również   wśród   głównego   nurtu
establishmentu   w   kraju.   Oczywiście   w   innych
miejscach   reakcje   są   nasycone   głębszą   obawą,
zwłaszcza wśród  tych którzy zazwyczaj byli ofiarami.
Zbyt   dobrze   znają   historię,   zbyt   dotkliwie   jej
doświadczyli   aby   znaleźć   ukojenie   w   egzaltowanej
retoryce.   Zbyt   wiele   jej   już   słyszeli   przez   stulecia,
wówczas   gdy   byli   podbijani   przez   klub   zwany
cywilizacją.   Kilka   dni   temu,   jeden   z   przywódców
ruchu   opozycji   przeciwko   wojnie,   w   skład   którego
wchodzą rządy krajów zamieszkałych przez większą
część ludności świata – określił administrację Busha
jako bardziej agresywną niż Hitlera. Tak się składa, że
jego   dotychczasowa   postawa   była   bardzo
proamerykańska   i   jest   zaangażowany   w   liczne
międzynarodowe projekty ekonomiczne wprowadzane
przez Waszyngton. Nie ulega wątpliwości, że mówi on
nie   tylko   w   imieniu   tych   którzy   tradycyjnie   są
ofiarami, lecz również w imieniu wielu spośród tych
którzy byli zazwyczaj agresorami.

Łatwo jest żyć dalej, ale ważne jest aby przemy-

śleć te problemy dogłębnie – z uwagą i uczciwością.
Zanim jeszcze rząd Busha mocno zwiększył te obawy
w ostatnich miesiącach, wywiad i specjaliści w zakre-
sie   stosunków   międzynarodowych   informowali   każ-
dego   kto   chciał   słuchać,   że   doktryny   polityczne
wprowadzane  przez Waszyngton mogą  spowodować
wzrost terroru i rozprzestrzenianie się broni masowej
zagłady – jako odwet lub po prostu sposób odstrasza-
nia. Są dwa sposoby w jaki Waszyngton odpowiada na
zagrożenia   spowodowane   swoimi   działaniami   lub
zaskakującymi proklamacjami.  Pierwszym sposobem
jest uśmierzenie zagrożeń przez zwrócenie uwagi na
swoje prawnie uzasadnione krzywdy i zgoda na zosta-
nie cywilizowanym członkiem światowej społeczności
oraz okazywanie pewnego szacunku dla światowego
porządku   i   jego   instytucji.   Drugim   sposobem   jest
stworzenie groźnych instrumentów zniszczenia i do-
minacji   –   tak   że   każde   rzucone   wyzwanie,   bez
względu no to jak odległe, może zostać zmiażdżone –
prowokując kolejne jeszcze większe wyzwania.   Ten
sposób postępowania stwarza poważne zagrożenie dla
społeczeństwa Stanów Zjednoczonych i całego świata
– może też z dużym prawdopodobieństwem doprowa-
dzić do zagłady życia na Ziemi – i nie są to tylko
bezpodstawne spekulacje.

Ostatecznej wojny nuklearnej udało się w prze-

szłości   uniknąć   niemal   cudem,   zaledwie   kilka   mie-
sięcy   przed   przemówieniem  Achesona,   by   wskazać
tylko jeden przykład, który jeszcze dzisiaj powinien
być   dość   świeży   w   naszej   pamięci.   Zagrożenia   są
jednak poważne i wciąż narastają. Świat ma istotne
powody by przyglądać się temu co dzieje się w Wa-
szyngtonie   z   lękiem   i   obawami.   Obywatele   Stanów
Zjednoczonych są tymi, którzy mają największe moż-

liwości aby rozwiać te lęki i kształtować przyszłość
pełną nadziei i konstruktywnych rozwiązań.

Jest to kilka spośród ważnych problemów o któ-

rych istnieniu musimy pamiętać obserwując nieprze-
widywalny  przebieg  wydarzeń  –   gdy  najgroźniejsza
potęga militarna w historii ludzkości została rzucona
przeciwko   bezbronnemu   przeciwnikowi   przez   poli-
tycznych   przywódców,   którzy   zgromadzili   już   na
swoich  kontach  przerażające  dowody  barbarzyństwa
i zniszczeń, których dokonali odkąd przejęli stery wła-
dzy ponad 20 lat temu.

PoProstu (http://poprostu.pl) to [był] polski

niezależny serwis internetowy. Nie ma on charakteru
komercyjnego, nie czerpiemy z jego istnienia żadnych
zysków.   Dzięki   temu   a   także   z   tej   racji,   że   nie
reprezentujemy żadnej organizacji ani jedynie słusznej
ideologii, mamy szansę pozostać niezależni zarówno
wobec   środowisk   wolnościowych   jak   i   względem
wszystkich czynników, które mają wpływ na oficjalny
obieg informacji. Nie oznacza to jednak, że rościmy
sobie tutaj prawo do wyimaginowanej obiektywności,
jesteśmy   subiektywni   zarówno   w   ocenach,   jak
i w naszej wizji świata. Pamiętajcie o tym.

Document Outline