leksykon ziół
Leksykon ziół
Edipresse Polska S.A.
ziola1.jpg Dobry lekarz dba o to, aby ludzie byli zdrowi, gorszy  tylko leczy tych, którzy
już zachorowali . Warto zastosować się do tej myśli, zapisanej w starym, chińskim
traktacie medycznym. Skorzystaj z naturalnych leków, którymi obdarowała nas przyroda.
Bywają bardzo niepozorne. Ale nie sądz
ich po wyglądzie  czasem najmniej okazałe
rośliny lecznicze mają największą moc. Leczenie ziołami ma w sobie coś z magii. Musisz
dokładnie przestrzegać procedur, starannie odmierzać składniki, pilnować czasu
parzenia. A potem otrzymujesz szklankę płynu o barwie najczęściej brązowawej i smaku...
specyficznym. Polacy podobno uważają, że im bardziej okropny smak ma lekarstwo, tym
lepiej działa. Jeśli tak byłoby naprawdę, zioła i rośliny lecznicze miałyby szansę znalez
ć
się na wysokim miejscu w rankingu skuteczności. Ale żarty na bok! Współczesna
fitoterapia (czyli leczenie za pomocą roślin) ustaliła metodami całkowicie naukowymi, w
jaki sposób substancje znajdujące się w ziołach oddziałują na ludzki organizm. Okazuje
się, że w wielu przypadkach nawet niewielkie dawki wyciągów roślinnych działają
znacznie skuteczniej niż leki syntetyzowane chemicznie. Masz szansę wyleczyć się z
różnych dolegliwości, odpowiednio stosując leki ziołowe. A ich smak? Można się do niego
przyzwyczaić. Nawet polubić!
Arnika górska
(Arnica montana)
Zbiera się: kwiaty.
Co można z niej sporządzać: wyciągi alkoholowe do okładów i nacierań; wchodzi w skład
wielu gotowych maści.
Działanie: przeciwobrzękowe, przeciwzakrzepowe oraz przeciwzapalne. Wzmacnia
naczynia krwionośne.
Zastosowanie: łagodzi skutki urazów i stłuczeń  obrzęki i krwiaki  przyspiesza ich
wchłanianie i zmniejsza ból. Arnikę można również stosować przy oparzeniach oraz
odmrożeniach I i II stopnia, a także do leczenia czyraków i owrzodzeń. Arnika zmniejsza
także nerwobóle, bóle artretyczne, bóle kości oraz korzonków.
Ważne: arnikę wolno stosować doustnie tylko pod kontrolą lekarza (przedawkowanie
może doprowadzić do zatrucia!). Nie należy jej przykładać na uszkodzoną skórę, np.
otwarte rany i oparzenia III stopnia, a także w pobliżu oczu i ust. Niekiedy podrażnia skórę
(zwłaszcza u osób podatnych na alergie). Nie nadaje się dla dzieci poniżej 3. roku życia.
Babka lancetowata
(Plantago lanceolata)
Zbiera się: liście, nasiona.
Co można z niej sporządzać: napary i wyciągi; możesz też kupić gotowe preparaty w
postaci kapsułek i syropów.
Działanie: wykrztuśne, osłaniające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne.
Zastosowanie: babka jest używana w leczeniu zapalenia oskrzeli, gardła, krtani i alergii,
którym towarzyszy nieżyt górnych dróg oddechowych. Uspokaja suchy kaszel. Stosowana
zewnętrznie łagodzi swędzenie (np. spojówek lub spowodowane ukąszeniem owada),
przyspiesza gojenie pęknięć skóry, ranek i skaleczeń. Ważne: babka jest jednym z
najbezpieczniejszych ziół.
Babka lancetowata chroni również błonę przewodu pokarmowego, dlatego można ją
stosować w chorobie wrzodowej, której towarzyszy nadmierna produkcja kwasu solnego w
Strona 1
leksykon ziół
żołądku.
Bez czarny
(Sambucus nigra)
Zbiera się: kwiaty i owoce.
Co można z niego sporządzać: napary i odwary, soki i powidła.
Działanie: napotne, przeciwgorączkowe, moczopędne. Wyciągi z kwiatów wzmacniają
naczynia krwionośne i oczyszczają organizm. Owoce mają właściwości przeciwbólowe.
Zastosowanie: bez czarny można podawać przy grypie, przeziębieniach i nieżytach
górnych dróg oddechowych jako środek obniżający gorączkę i łagodzący kaszel, a także
do płukania gardła i jamy ustnej. Napar stosuje się też przy łagodnych, chronicznych
zapaleniach pęcherza moczowego. Owoce ułatwiają usuwanie toksyn z organizmu,
działają łagodnie przeczyszczająco; stosuje się je do złagodzenia migreny, bólu zębów
oraz nerwu trójdzielnego, a także rwy kulszowej.
Ważne: surowe i niedogotowane owoce mogą wywołać nudności i wymioty.
Cykoria podróżnik
(Cichorium intybus)
Zbiera się: ziele, korzenie.
Co można z niej sporządzać: odwary, wyciągi; korzeń jednej z odmian jest
wykorzystywany do produkcji kawy zbożowej.
Działanie: moczopędne, poprawia przemianę materii, ułatwia trawienie. Może też obniżać
poziom cholesterolu we krwi.
Zastosowanie: cykorię poleca się do leczenia chorób wątroby i nerek (przyspiesza
oczyszczanie tych narządów), a także wrzodów żołądka. Pobudza wątrobę do produkcji
żółci, zaś żołądek  do wytwarzania kwasów żołądkowych, dzięki czemu ułatwia
przyswajanie pokarmów przez organizm. Pomaga przy takich zaburzeniach trawienia, jak
wzdęcia i odbijanie się, a ponadto w nieżytach żołądka i jelit. Pomocniczo cykoria jest
stosowana jako środek moczopędny.
Ważne: nie ma poważnych przeciwwskazań do stosowania cykorii.
Chmiel zwyczajny
(Humulus lupulus)
Zbiera się: szyszki (owocostany).
Co można z niego sporządzać: napary, odwary, nalewki, wyciągi płynne.
Działanie: uspokajające i nasenne, wzmacniające i regenerujące system nerwowy,
bakteriobójcze, moczopędne.
Zastosowanie: chmiel pomaga przy problemach z zasypianiem (najlepiej jest łączyć go
wówczas np. z kozłkiem lekarskim) i nadmiernej pobudliwości. Używa się go do leczenia
zaburzeń nerwowych u dzieci i dorosłych, w tym wypadku stosuje się raczej gotowe
preparaty). Pobudza i ułatwia trawienie. Zmniejsza bóle miesiączkowe, łagodzi również
problemy związane z okresem przekwitania.
Ważne: tej rośliny raczej nie powinno się stosować w stanach depresji. Szyszki chmielu
już po roku tracą swoje właściwości; należy je chronić przed wilgocią i światłem,
przechowując w szczelnie zamkniętych pojemnikach.
Dąb szypułkowy
(Quercus robur)
Zbiera się: korę.
Strona 2
leksykon ziół
Co można z niego sporządzać: napary, odwary, nalewki.
Działanie: przeciwzapalne, ściągające, przeciwkrwotoczne; łagodzi świąd, ogranicza
namnażanie się wirusów.
Zastosowanie: kora dębu u chorych z biegunką przywraca prawidłową czynność jelit
(zawarte w niej garbniki niszczą drobnoustroje jamy ustnej i przewodu pokarmowego).
Pomaga w nieżytach żołądka i jelit. Zewnętrznie stosuje się do leczenia czyraków,
wrzodziejących ran, zapalenia skóry, płukania gardła i ust w lekkich stanach zapalnych
śluzówki. Okłady leczą pęknięcia skóry i odmrożenia, hamują też niewielkie krwawienia.
Kąpiele z kory przynoszą ulgę w niektórych chorobach ginekologicznych (m.in. stanach
zapalnych pochwy i upławach) oraz hemoroidach, zmniejszają pocenie się stóp.
Ważne: nie należy używać naparów z kory do przemywania oczu ani stosować ich w
przypadku poważnych ran i zapaleń skóry.
Dziewanna drobnokwiatowa
(Verbascum thapsus)
Zbiera się: kwiaty, liście.
Co można z niej sporządzać: napary, nalewki, wyciągi; wchodzi w skład gotowych
syropów.
Działanie: wykrztuśne, przeciwskurczowe, osłaniające, przeciwcukrzycowe, dezynfekujące
i lekko przeczyszczające.
Zastosowanie: dziewanna jest polecana przy przeziębieniach, chrypce, kaszlu i katarze.
Mocny napar działa jak środek napotny i przeciwgorączkowy. Dziewanna łagodzi skurcze
mięśni gładkich, dlatego można ją stosować w kolce jelitowej i wątrobowej. Pomaga w
zaburzeniach trawienia, nieżycie żołądka i biegunce. Zewnętrznie stosuje się ją w
leczeniu ran i owrzodzeń, w stanach zapalnych żylaków odbytu, a także w przypadku
łupieżu i wypadania włosów.
Ważne: trzeba przechowywać roślinę w szczelnym pojemniku, bo traci swoje właściwości,
jeśli zwilgotnieje.
Dziurawiec zwyczajny
(Hypericum perforatum)
Zbiera się: ziele.
Co można z niego sporządzać: nalewki, napary, wyciągi olejowe lub alkoholowe; jest też
sprzedawany w postaci gotowych tabletek z wyciągiem z ziela.
Działanie: uspokajające i przeciwdepresyjne, rozkurczowe, dezynfekujące, wzmacniające
naczynia.
Zastosowanie: dziurawiec pomaga w schorzeniach wątroby, którym towarzyszy
zmniejszone wydzielanie żółci i w stanach skurczowych dróg żółciowych, a także w
chorobach nieżytowych przewodu pokarmowego. Jest polecany przy nadmiernej
przepuszczalności i kruchości naczyń krwionośnych. Wyciągi alkoholowe z dziurawca są
stosowane w łagodnych stanach depresyjnych i zaburzeniach snu. Napary łagodzą
problemy związane z okresem przekwitania oraz zespołem napięcia
przedmiesiączkowego. Zewnętrznie naparów używa się do okładów na oparzenia,
odmrożenia i na trudno gojące się rany oraz do ich przemywania.
Ważne: przy dłuższym stosowaniu dziurawca zwiększa się wrażliwość na promienie
nadfioletowe (może dojść do poparzeń słonecznych). Preparatów z dziurawca nie wolno
łączyć z lekami przeciwdepresyjnymi, niektórymi przeciwmigrenowymi oraz z doustnymi
środkami antykoncepcyjnymi.
Strona 3
leksykon ziół
Fiołek trójbarwny
(Viola tricolor)
Zbiera się: ziele.
Co można z niego sporządzać: napary, nalewki, syropy, odwary.
Działanie: odtruwające, przeciwzapalne, lekko moczopędne, uszczelniające naczynia
krwionośne, słabo wykrztuśne; w większych dawkach przeczyszczające i lekko napotne.
Zastosowanie: napary z fiołka ułatwiają usuwanie z moczem szkodliwych dla zdrowia
produktów przemiany materii, mogą więc pomagać m.in. w skazie moczanowej, dnie i
gośćcu, a także przy problemach z trądzikiem i chorobami skóry. Stosuje się je także jako
środek łagodnie pobudzający krążenie i układ odpornościowy organizmu. Ziele zwiększa
wydzielanie śluzu oskrzelowego i ułatwia odkrztuszanie. Picie naparów może uzupełniać
leczenie liszaju, wyprysku i świądu. Zewnętrznie fiołek pomaga w leczeniu łojotoku skóry,
odparzeń u niemowląt, ukąszeń przez owady i owrzodzeń żylakowatych.
Ważne: napary z fiołka nie powinny być podawane małym dzieciom; na surowo ziele jest
lekko trujące. Zbyt duże dawki mogą wywoływać nudności i wymioty.
Glistnik jaskółcze ziele
(Chelidonium maius)
Zbiera się: ziele, korzeń.
Co można z niego sporządzać: napary.
Działanie: rozkurczowe, żółciopędne, przeciwuczuleniowe, uspokajające.
Zastosowanie: jaskółcze ziele może być pomocne w kolce wątrobowej i w stanach
skurczowych dróg żółciowych. Przywraca prawidłowe ruchy woreczka żółciowego i ułatwia
jego opróżnianie się, co przeciwdziała zaleganiu żółci i wytrącaniu się złogów w drogach
żółciowych. Dzięki temu jaskółcze ziele jest polecane w kamicy żółciowej niezależnie od
jej umiejscowienia. Wyciągi z ziela hamują wzrost bakterii i grzybów. Świeżym sokiem
można się posłużyć do usuwania kurzajek.
Ważne: zioło powinno być używane wyłącznie pod kontrolą lekarza. Przeciwwskazaniem
do jego stosowania są ostre stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit, jaskra i końcowy
okres ciąży.
Jasnota biała (Lamium album)
Zbiera się: kwiaty i ziele.
Co można z niej sporządzać: napary, nalewki.
Działanie: wykrztuśne, uspokajające, przeciwzapalne i dezynfekujące; jasnota biała
powleka błony śluzowe, hamuje mikrokrwawienia.
Zastosowanie: jasnota pomaga w chorobach układu pokarmowego (biegunki, wzdęcia,
gazy) i moczowego, może zmniejszać krwawienia w przypadku obfitych miesiączek.
Wykorzystuje się ją do leczenia upławów, stanów zapalnych pochwy i szyjki macicy.
Ułatwia oczyszczanie oskrzeli, jest więc polecana szczególnie palaczom, którzy cierpią na
przewlekły bronchit. Usuwa z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii, bywa więc
pomocna przy leczeniu problemów ze skórą. Napary z kwiatów jasnoty wykorzystuje się
do leczenia niezbyt silnych biegunek. Zewnętrznie stosuje się je do kuracji upławów,
trądziku młodzieńczego oraz świądu.
Ważne: nie stwierdzono przypadków szkodliwego działania tej rośliny.
Kozieradka pospolita
(Trigonella foenum-graecum)
Zbiera się: nasiona.
Strona 4
leksykon ziół
Co można z niej sporządzać: wyciągi płynne, nalewki, okłady ze zmiażdżonych nasion.
Działanie: pobudzające wydzielanie soków trawiennych i śliny, osłaniające.
Zastosowanie: kozieradka obniża stężenie cholesterolu i trójglicerydów oraz glukozy we
krwi, zmniejsza także insulinooporność komórek w cukrzycy typu II. Ponieważ kozieradka
ma dużą wartość odżywczą, zaleca się ją w przypadkach wychudzenia, a nawet anoreksji.
Zewnętrznie leczy zapalenia skóry i owrzodzenia. Można jej także używać do okładów
rozgrzewających.
Ważne: kozieradki nie powinny stosować kobiety w ciąży oraz karmiące piersią.
Kozłek lekarski
(Valeriana officinalis)
Zbiera się: kłącze i korzeń.
Co można z niego sporządzać: nalewki, wyciągi wodne; wchodzi też w skład wielu
preparatów gotowych.
Działanie: rozkurczowe, uspokajające, obniżające ciśnienie krwi.
Zastosowanie: preparaty z kozłka są zalecane w łagodnych zaburzeniach snu, poprawiają
jego jakość i skracają czas zasypiania. Stosuje się je również w zaburzeniach
neurowegetatywnych, zespole napięcia przedmiesiączkowego, pomocniczo w
niewydolności serca oraz zaburzeniach rytmu serca.
Ważne: kozłek nie jest wskazany dla kobiet w ciąży i karmiących piersią; w leczeniu
problemów z sercem zaleca się łączenie kozłka z innymi ziołami (m.in. głogiem i
męczennicą). Nie należy go używać dłużej niż przez 2 3 tygodnie bez przerwy, ponieważ
ciągłe stosowanie lub przedawkowanie może spowodować bóle głowy i kołatanie serca.
Kruszyna pospolita
(Frangula alnus)
Zbiera się: korę.
Co można z niej sporządzać: odwary.
Działanie: przeczyszczające.
Zastosowanie: preparaty kruszyny pomagają w leczeniu zaparć; pobudzają jelita do pracy
i zwiększają przenikanie wody do jelita grubego.
Ważne: kruszyna działa po 8 10 godzinach od przyjęcia leku. Nie można jej stosować
razem z innymi środkami przeczyszczającymi. Terapia powinna trwać maksymalnie 10
dni. Nie wolno podawać kruszyny dzieciom poniżej 12. roku życia, a także kobietom w
ciąży i karmiącym piersią.
Kruszyna należy do roślin, które są objęte częściową ochroną gatunkową. Dlatego zbiera
się korę tego krzewu wyłącznie na wyznaczonych terenach. Nie wolno pozyskiwać jej na
własną rękę.
Krwawnik pospolity
(Achillea millefolium)
Zbiera się: ziele i kwiaty.
Co można z niego sporządzać: napary, wyciągi; wchodzi w skład gotowych syropów.
Działanie: przeciwkrwotoczne, rozkurczowe, przeciwzapalne, odkażające,
przeciwgrzybicze.
Zastosowanie: krwawnik zatrzymuje niewielkie krwawienia z przewodu pokarmowego (np.
w chorobie wrzodowej) i z żylaków odbytu (hemoroidów). Stosuje się go w zaburzeniach
czynności przewodu pokarmowego; znosi skurcze mięśni gładkich jelit, dróg żółciowych i
moczowych. Zmniejsza bóle podbrzusza w czasie miesiączki. Pomaga
Strona 5
leksykon ziół
w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Zewnętrznie można
go stosować do leczenia drobnych skaleczeń, otarć, pęknięć skóry, oparzeń, a także przy
trądziku.
Ważne: u niektórych osób krwawnik może wywoływać uczulenie kontaktowe, a dłuższe
stosowanie czasem zwiększa wrażliwość skóry na światło. Kwiaty krwawnika działają
silniej niż ziele.
Len zwyczajny
(Linum usitatissimum)
Zbiera się: nasiona (siemię lniane).
Co można z niego sporządzać: maceraty, okłady, maści; z powodzeniem da się jeść także
całe nasiona.
Działanie: osłaniające, lekko przeczyszczające, zmiękczające, regenerujące.
Zastosowanie: siemię lniane zmniejsza stężenie lipidów we krwi, dlatego może być
wprowadzone do diety jako element obniżający poziom cholesterolu; jest też stosowane
do leczenia wrzodów żołądka oraz dwunastnicy. Pomaga również w zaburzeniach
czynności jelita grubego. Przyspiesza regenerację skóry i błon śluzowych. Siemię lniane
stosuje się zewnętrznie w stanach zapalnych skóry i zapaleniu stawów oraz stłuczeniach.
Ważne: nie wolno korzystać z preparatów z lnu w przypadku niedrożności jelit.
Lipa
(Tillia)
Zbiera się: kwiatostany, drewno.
Co można z niej sporządzać: napary; drewno lipy służy do produkcji węgla leczniczego,
zalecanego przy zatruciach pokarmowych.
Działanie: napotne, moczopędne, żółciopędne, uspokajające, poprawiające przemianę
materii.
Zastosowanie: kwiat lipy podaje się przede wszystkim jako łagodny środek napotny w
chorobach górnych dróg oddechowych, którym towarzyszy gorączka (grypa,
przeziębienia, angina, zapalenie oskrzeli). Może pomagać także w stanach
przemęczenia, znużenia, osłabienia koncentracji, jak również przy nerwobólach.
Zewnętrznie stosuje się lipę np. do łagodzenia podrażnień skóry, ukąszeń owadów,
okładów na spierzchniętą i popękaną skórę. Płukanki z kwiatu lipy wzmacniają włosy oraz
zapobiegają ich wypadaniu.
Ważne: lipa jest jednym z najbezpieczniejszych ziół, nawet przy długotrwałym stosowaniu.
A
opian większy
(Arctium lappa)
Zbiera się: korzeń, liście, owoce.
Co można z niego sporządzać: napary, odwary, sok; wchodzi także w skład gotowych
syropów oraz tabletek.
Działanie: grzybo- i bakteriobójcze, żółciopędne, poprawiające przemianę materii.
Zastosowanie: łopian pobudza wydzielanie żółci, kwasu solnego oraz enzymów
trzustkowych, przyspiesza usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii, można
więc leczyć nim nieżyty żołądka i jelit oraz choroby dróg moczowych i żółciowych, a nawet
gościec. Pomaga w chorobach skóry (m.in. w trądziku, wyprysku i czyrakach), a także
przy wypadaniu włosów spowodowanym łojotokiem.
Ważne: nie ma specjalnych przeciwwskazań do stosowania łopianu, ale trzeba dokładnie
przestrzegać zalecanych dawek preparatów.
Strona 6
leksykon ziół
W tradycyjnej medycynie chińskiej nasiona łopianu to skuteczny środek leczący
przeziębienie, któremu towarzyszy nieżyt gardła i suchy kaszel. Nasiona trzeba zbierać
póz
ną jesienią, gdy są w pełni dojrzałe.
Melisa lekarska
(Melissa officinalis)
Zbiera się: liście.
Co można z niej sporządzać: napary, wyciągi płynne, olejek; wchodzi w skład wielu
gotowych preparatów.
Działanie: uspokajające, napotne, przeciwwirusowe.
Zastosowanie: melisa pomaga w leczeniu łagodnych zaburzeń rytmu serca, zmniejsza
trudności związane z zasypianiem. Jest łagodnym lekiem uspokajającym, pomaga
odprężyć się ludziom znerwicowanym, uczącym się oraz z objawami lęku. Leczy się nią
chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy. Znosi skurcze jelit i dróg żółciowych. Niszczy
wiele rodzajów bakterii. Okłady z olejku melisowego (rozprowadzonego np. w oliwie z
oliwek) pomagają przy grzybicy skóry, opryszczce i na użądlenia przez owady.
Ważne: nie ma przeciwwskazań do stosowania zioła, olejku melisowego nie powinny
jednak używać kobiety w ciąży.
Mięta pieprzowa
(Mentha piperata)
Zbiera się: liście i ziele.
Co można z niej sporządzać: napary, nalewki, krople, olejek.
Działanie: odświeżające, antyseptyczne, rozkurczające, przeciwbólowe, żółciopędne,
uspokajające. Olejek ma słabe właściwości miejscowo znieczulające.
Zastosowanie: mięta może być wykorzystywana do łagodzenia zaburzeń trawienia, takich
jak: wzdęcia, odbijanie się, zaburzenia pęcherzyka żółciowego. Ponieważ pobudza
wytwarzanie żółci i soków trawiennych, ułatwia trawienie pokarmów. Preparaty na bazie
mięty są w stanie niszczyć bakterie w przewodzie pokarmowym i drogach żółciowych.
Roślina działa też lekko uspokajająco i nieznacznie obniża ciśnienie krwi.
Stosuje się ją również do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej, a zewnętrznie do
łagodzenia swędzenia i podrażnień skóry.
Ważne: ziele nie wywołuje skutków ubocznych, ale stosowanie olejku trzeba uzgodnić z
lekarzem.
Mniszek pospolity
(Taraxacum officinale)
Zbiera się: korzeń, ziele, kwiat i liście (młode rośliny wykorzystuje się do sałatek).
Co można z niego sporządzać: napary, ze świeżego korzenia robi się sok  dostępny w
aptekach.
Działanie: moczopędne, pobudzające apetyt, żółciopędne oraz żółciotwórcze.
Zastosowanie: mniszek ułatwia usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii, leczy
złogi szczawianowe i fosforanowe w drogach moczowych oraz zapobiega ich
powstawaniu. Napary pomagają w obrzękach i niewydolności nerek. Ułatwiają też
trawienie pokarmów. Kwiaty stosuje się w przewlekłych nieżytach górnych dróg
oddechowych. Mniszek może być pomocny w początkowych etapach łagodnie
przebiegającej cukrzycy, ponieważ obniża poziom cukru we krwi.
Ważne: nie należy go stosować w razie niedrożności dróg żółciowych.
Strona 7
leksykon ziół
Nagietek lekarski
(Calendula officinalis)
Zbiera się: kwiaty, koszyczki.
Co można z niego sporządzać: napary, okłady, nalewki, ekstrakty olejowe; wchodzi w
skład preparatów do użytku zewnętrznego, głównie maści i kremów.
Działanie: gojące, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne,
immunostymulujące.
Zastosowanie: nagietek bywa używany w niedokwaśności żołądka i nieżytach jelit,
chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, ale taką kurację należy prowadzić pod
kontrolą lekarza. Zewnętrznie może być stosowany do leczenia trudno gojących się ran,
owrzodzeń i oparzeń (także słonecznych). Wspomaga terapię stanów zapalnych skóry i
jamy ustnej oraz zapalenia spojówek, przyspiesza gojenie pęknięć skóry. Nasączone
naparem tampony można przykładać w miejscach tworzenia się żylaków.
Ważne: wysuszone kwiaty trzeba przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach i
chronić przed światłem.
Podbiał pospolity
(Tussilago farfara)
Zbiera się: liście i kwiaty.
Co można z niego sporządzać: napary, sok; wchodzi w skład gotowych syropów.
Działanie: wykrztuśne, rozkurczowe, przeciwzapalne oraz odkażające.
Zastosowanie: podbiał stosuje się przy przeziębieniach, zapaleniu błon śluzowych jamy
ustnej i oskrzeli, anginie. A
agodzi suchy kaszel, pomaga przy przewlekłym podrażnieniu
krtani, któremu towarzyszą trudności z przełykaniem i odkrztuszaniem. Wspomaga
oczyszczanie i dezynfekcję dróg oddechowych. Działa rozkurczająco na mięśnie gładkie
oskrzeli i ułatwia przepływ powietrza drogami oddechowymi. Świeże liście można
przykładać na otarcia skóry i trudno gojące się rany.
Ważne: trzeba przechowywać roślinę w szczelnym pojemniku; leczenie podbiałem nie
powinno trwać dłużej niż 6 tygodni.
Pokrzywa zwyczajna
(Urtica dioica)
Zbiera się: liście i korzeń.
Co można z niej sporządzać: napary, wyciągi, sok.
Działanie: moczopędne, hamujące krwawienia, poprawiające przemianę materii,
pobudzające krążenie.
Zastosowanie: pokrzywa skutecznie leczy bóle reumatyczne i zaburzenia snu. Poprawia
przyswajanie pokarmów, a także przyspiesza wydalanie
z moczem szkodliwych produktów przemiany materii. Pokrzywa może być stosowana jako
środek wspomagający terapię cukrzycy. Zwalcza stany zapalne przewodu pokarmowego i
hamuje małe krwawienia. Używa się jej również do uzupełnienia niedoborów żelaza, m.in.
po wyniszczających chorobach i u kobiet obficie miesiączkujących. Napar z pokrzywy
pobudza produkcję mleka u kobiet karmiących. Świeże pędy, zbierane wiosną, są
doskonałym środkiem wzmacniającym. Zewnętrznie pokrzywę stosuje się do leczenia
łupieżu, a także pielęgnacji przetłuszczającej się skóry. Płukanki z ziela mogą być
używane przy nadmiernym wypadaniu włosów i łysieniu.
Ważne: przy dłuższym stosowaniu pokrzywy może dojść do reakcji alergicznych.
Prawoślaz lekarski
Strona 8
leksykon ziół
(Althaea officinalis)
Zbiera się: korzeń i liście.
Co można z niego sporządzać: maceraty, syropy; jest też składnikiem gotowych
preparatów.
Działanie: łagodzące na błony śluzowe, nawilżające.
Zastosowanie: prawoślaz zmniejsza suchy kaszel towarzyszący zapaleniu gardła, krtani i
oskrzeli, a także kaszel u palaczy. Działa łagodząco w ostrym zapaleniu błon śluzowych.
Zewnętrznie może być stosowany do leczenia trądziku, zapalenia jamy ustnej, oparzeń,
czyraków.
Ważne: nie należy go stosować razem z innymi lekami, ponieważ może zmniejszyć ich
przyswajanie.
Rozmaryn lekarski
(Rosmarinus officinalis)
Zbiera się: liście.
Co można z niego sporządzać: napary, wyciągi, olejek.
Działanie: moczopędne, przeciwzapalne, wykrztuśne, rozkurczowe, ściągające,
żółciopędne, regulujące trawienie; olejek zwiększa miejscowo przepływ krwi, działa
przeciwbólowo.
Zastosowanie: rozmaryn pomaga przy niestrawności, wzdęciach, zaparciach i skurczach
przewodu pokarmowego. Pobudza działanie pęcherzyka żółciowego. Pomaga usuwać
substancje toksyczne z wątroby. Może być używany w zakażeniach górnych dróg
oddechowych oraz stanach przemęczenia. Olejek rozprowadzony w olejku ze słodkich
migdałów lub oliwie z oliwek łagodzi bóle reumatyczne. Może być także stosowany do
masażu skóry głowy (aby pobudzić wzrost włosów) albo skroni (przy bólach głowy).
Kompres nasączony bardzo ciepłym naparem łagodzi ból przy zwichnięciach. Napar jest
wykorzystywany także do ostatniego płukania włosów w przypadku łupieżu.
Ważne: olejku nie powinny używać kobiety w ciąży i dzieci.
Rumianek pospolity
(Matricaria chamomilla)
Zbiera się: koszyczki kwiatowe.
Co można z niego sporządzać: napary, nalewki, olejek; wchodzi w skład gotowych
preparatów leczniczych i kosmetycznych.
Działanie: przeciwzapalne i odkażające, przeciwskurczowe, łagodzące, przeciwwymiotne.
Zastosowanie: rumianek pomaga w leczeniu zaburzeń trawienia (wzdęcia, gazy, skurcze
żołądka i jelit), nieżytów żołądka i jelit oraz zaburzeń układu pokarmowego związanych z
przyjmowaniem silnych leków, np. antybiotyków. Zapobiega nadmiernej fermentacji w
jelitach. Może być także środkiem pobudzającym apetyt, łagodzącym kolki i bóle związane
z ząbkowaniem u niemowląt. Zewnętrznie stosuje się go do leczenia ran i owrzodzeń, a
także do płukania w stanach zapalnych skóry i jamy ustnej.
Ważne: może wywoływać alergiczne reakcje kontaktowe. Olejku z rumianku nie mogą
stosować kobiety w ciąży, gdyż działa pobudzająco na macicę.
Skrzyp polny
(Equisetum arvense)
Zbiera się: pędy płone.
Co można z niego sporządzać: napary, odwary, maceraty, wyciągi.
Działanie: moczopędne, wzmacniające błony śluzowe układu moczowego; poprawiające
Strona 9
leksykon ziół
przemianę materii; ściągające, regenerujące.
Zastosowanie: skrzyp można pić przy zaburzeniach pracy nerek i chorobach
reumatycznych. Działa remineralizująco na kości, dlatego jest przydatny w leczeniu
osteoporozy i po złamaniach. Opóz
nia procesy starzenia. Wzmacnia naczynia krwionośne
i zapobiega ich pękaniu, zmniejsza skłonność do krwawień, poprawia stan włosów i
paznokci. Może być stosowany zewnętrznie na trudno gojące się rany i owrzodzenia oraz
do mycia włosów z łupieżem, osłabionych i wypadających. Rozcieńczonym odwarem ze
skrzypu można płukać usta i gardło w infekcjach jamy ustnej i dziąseł.
Ważne: brak jakichkolwiek przeciwwskazań do stosowania skrzypu.
Szałwia lekarska
(Salvia officinalis)
Zbiera się: liście.
Co można z niej sporządzać: napary, odwary, wyciągi suche i wodne, nalewki.
Działanie: przeciwpotne, przeciwzapalne, grzybobójcze, dezynfekujące.
Zastosowanie: szałwia zapobiega nadmiernej potliwości, także nocnej  związanej z
okresem menopauzy (skutki są odczuwalne po 2 3 godzinach od spożycia preparatu z
tego ziela). Szałwią leczy się zaburzenia układu trawienia (wzdęcia, gazy, odbijanie się).
Zatrzymuje krwawienia z przewodu pokarmowego, zmniejsza przepuszczalność naczyń
włosowatych. Znosi skurcze jelit, ułatwia przyswajanie leków. Goi afty, zapalenia dziąseł,
pomaga przy bólach zębów, łagodzi objawy zapalenia migdałków, a także owrzodzenia
podudzi towarzyszące żylakom. Stosuje się ją również do przemywania trudno gojących
się ran i stanów zapalnych skóry. Napar z szałwii może opóz
niać siwienie włosów, a także
pomaga w leczeniu łupieżu.
Ważne: brak specjalnych przeciwwskazań do stosowania szałwii; kuracja tym zielem nie
powinna jednak trwać dłużej niż 4 6 tygodni.
Świetlik lekarski
(Euphrasia rostkoviana)
Zbiera się: ziele.
Co można z niego sporządzać: odwary, nalewki.
Działanie: przeciwzapalne, dezynfekujące, ściągające.
Zastosowanie: świetlik jest używany przede wszystkim do leczenia chorób oczu, takich
jak: zapalenie powiek, spojówki (także alergiczne) i rogówki, zmęczenie oczu, nadmierne
łzawienie spowodowane m.in. długą pracą przy komputerze i oglądaniem telewizji, a także
przebywaniem w zadymionych pomieszczeniach. Uszczelnia naczynia krwionośne oczu,
zapobiega krwawieniom z naczyń siatkówki. Okłady z tej rośliny pomagają osobom
nadwrażliwym na światło słoneczne. Odwarem ze świetlika można przemywać oczy przy
katarze, któremu towarzyszy silne łzawienie.
Ważne: ziele musi być przechowywane szczelnie zamknięte, w ciemnym miejscu  w
przeciwnym razie szybko traci właściwości lecznicze.
Wierzba biała
(Salix albus)
Zbiera się: korę.
Co można z niej sporządzać: odwary, nalewki; wchodzi w skład wielu mieszanek
leczniczych i gotowych preparatów oraz maści.
Działanie: przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwreumatyczne, przeciwgorączkowe,
odkażające.
Strona 10
leksykon ziół
Zastosowanie: wierzba łagodzi bóle głowy i wszelkie bóle reumatyczne. Skutecznie
obniża gorączkę. Stosuje się ją m.in. w gorączce reumatycznej oraz gośćcu przewlekłym.
Można ją podawać chorym na grypę. Uszczelnia naczynia włosowate, jednocześnie
zapobiegając nadmiernej krzepliwości krwi. Z tego względu bywa także wykorzystywana
do leczenia tych postaci miażdżycy, którym towarzyszy wzmożona krzepliwość krwi.
Ważne: nie powinny jej stosować osoby chore na astmę, uczulone na salicylany, z
chorobą wrzodową; preparaty z wierzby podane w zbyt dużych dawkach mogą wywołać
nudności lub biegunkę.
Według medycyny ludowej świeże liście wierzby mogą być równie dobrym środkiem
przeciwgorączkowym, jak kora. Stosowano je także jako lek przeciw kolce, natomiast
zrobioną z nich nalewką leczono łupież.
Strona 11