Procesy wietrzenia skal









Kategoria:
Geografia


Zakres:
Geografia


Tytuł:
Procesy wietrzenia skal


Dodano:
1999.08.29












Pod wpływem wiatru powstają specyficzne formy, będące elementami rzeźby eolicznej. Obszarami gdzie działalność wiatru najsilniej j się zaznacza są pustynie i nadmorskie plaże, czyli tereny ubogie w roślinność. Wiatr może niszczyć, budować i transportować.

Działalnością niszczącą wiatru jest deflacja, która polega na wywiewaniu drobnego materiału skalnego. Prowadzi to do obniżenia powierzchni terenu, aż do powierzchni gdzie występuje skała lita lub gdzie woda zespala ziarenka mineralne, czyli do wód gruntowych. Powstają wtedy bruki pustynne i zagłębienia deflacyjne. Bruki pustynne są powierzchniami okruchów skalnych lub żwirów, powstałe jako pozostałość po wywianiu drobnego materiału. Powstają pustynie kamieniste i żwirowe. Zagłębienia deflacyjne są obniżeniami terenu o różnych kształtach.

Przenoszone przez wiatr ziarna piasku uderzając o przeszkody, mogą przekształcać ich powierzchnie. Dochodzi do erozji eolicznej. Wiatr niesie najwięcej materiału przy powierzchni, szorując podłoże i szlifując skały, co prowadzi do powstania wygładów. Mogą powstawać też grzyby skalne. Wiatr unosząc przy powierzchni materiał skalny natrafia czasami na przeszkody, a wtedy rzeźbi (żłobi) je w ich niższej warstwie. Poza tym powstają też nisze i gzymsy, gdy piasek w czasie burz piaskowych unoszony jest wyżej i niszczy małoodporne skały, nadając im różnorodne kształty.

Działalność akumulacyjna (budująca) wiatru prowadzi do usypywania wydm na obszarach piaszczystych i pozbawionych roślinności. Stoki dowietrzne wydm są długie i łagodne, a zawietrzne strome i krótkie. Po łagodnym zboczy ziarenka są wleczone w górę wydmy, a po przekroczeniu szczytu spadają w dół. Przesypywanie piasku prowadzi do przesuwania się wydm zgodnie z kierunkiem wiatru. Są wydmy które przesuwają się parę metrów w czasie roku i wydmy, które mogą pokonać kilka kilometrów. Wydmy mogą przybierać różne kształty:
- barchany – powstają na pustyniach piaszczystych w klimacie suchym
( Kalahari, Sahara), w ich przypadku ramiona, gdzie jest mniej piasku
przesuwają się szybciej niż środek wydmy,
- wydmy paraboliczne – powstają w wilgotniejszym klimacie, gdzie występuje
szata roślinna, w tym przypadku część środkowa przemieszcza się szybciej
niż ramiona, które przytrzymywane są przez roślinność. Szata roślinna jest
skąpa. Wydmy paraboliczne występują na obrzeżach pustyń.
- wydmy gwieździste – powstają na terenach, gdzie kierunki wiatrów są zmienne, a wydmy mogą się ze sobą łączyć lub dzielić

Obszary akumulacji pyłów wywiewanych z pustyń znajdują się w większej od nich odległości. Pyły te zatrzymywane są przez roślinność trawiastą i tworzą pokrywy lessowe.

Wydmy mogą powstawać też na piaszczystych wybrzeżach morskich, czy jeziornych, a także na odsłoniętych piaskach rzecznych.









Autor: Wojtek