SPIS TREŚCI


WSTĘP 3
CZĘŚĆ I: NARODZINY WIEKU 7
1. Ziemia na przełomie XIX i XX wieku 7
2. Mieszkańcy na przełomie XIX i XX wieku 13
3. Wierzenia, wyznania i kościoły na przełomie XIX i XX wieku 16
4. Państwo kościelne 23
5. Rozwój wiedzy o świecie i społeczeństwie 25
6. Nowe ideologie i programy 29
7. Rywalizacja mocarstw o wpływy i znaczenie w świecie przełomu wieków 36
8. Konflikty wojenne przełomu XIX i XX wieku 49
9. Wyścig zbrojeń na przełomie wieków 55
10. Układ sił w świecie 67
11. Kultura i sztuka przełomu wieków 70

CZĘŚĆ II: PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA (1914-1918) 76
1. Wojna wnuków i kuzynów 76
2. Działania wojenne w Europie latem i jesienią 1914 r. 83
3. Obszary pozaeuropejskie 89
4. Działania wojenne w 1915 roku 91
5. Stanowisko Włoch 95
5. Walka o Bałkany w roku 1915 97
6. Zmagania wojenne 1916 roku 100
7. Kryzys polityczny w państwach wojujących w 1916 r. i pierwsze próby przerwania wojny 111
8. Obalenie caratu w Rosji i działanie frontu wschodniego w 1917 r. 116
9. Front Zachodni w 1917 r. 121
10. Przejęcie władzy w Rosji przez bolszewików i wystąpienie Rosji z wojny 125
11. Zmagania wojenne na froncie zachodnim w 1918 r. 129
12. Wpływ wojny na rozwój techniki wojennej 133
13. Działania lotnicze okresu I wojny światowej (1914-1918) 135
14. Kapitulacja państw bloku centralnego 138
15. Państwa neutralne i sytuacja na pozostałych kontynentach
142
16. Straty i zniszczenia wojenne 144

CZĘŚĆ III: ŚWIAT OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO (1918-1939) 151
I. Kształtowanie nowego oblicza świata (1919-1923) 151
1. Przeobrażenia rewolucyjne w Europie (1919-1921) 151
2. Konferencja pokojowa w Paryżu 157
3. Wojna polsko-radziecka lat 1919-1921 165
4. Rewolucja w Turcji i wojna grecko-turecka 1921-1922 170
5. Europejskie państwa zwycięskie wobec pokoju 173
6. Państwa amerykańskie i wojna 178
7. Sprawy Dalekiego Wschodu. Konferencja Waszyngtońska 182
8. Rozliczenia finansowe i konferencja w Genui (1922 r.) 188
9. Kryzys 1923 roku w Europie 190
10. Powstanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) 195
II. W dobie względnej stabilizacji (1924-1929) 199
1. Odbudowa Niemiec w latach 1924-1927 199
2. Problem bezpieczeństwa zbiorowego 205
3. Stabilizacja państw Europy środkowo-wschodniej 210
4. Faszyzm włoski i stabilizacja sytuacji we Włoszech 213
5. Dyktatura gen. Primo de Rivery w Hiszpanii 219
6. Dyktatura Piłsudskiego w Polsce
223
7. Dyktatura gen. Antonio Carmony w Portugalii 225
8. Półwysep Bałkański i państwa skandynawskie w dobie względnej stabilizacji
227
9. Przejście ZSRR do budowy podstaw socjalizmu 228
10. Państwa amerykańskie w latach dwudziestych XX wieku 232
11. Ewolucja stosunków na Dalekim Wschodzie i w Azji południowo-wschodniej 237

III. Wielki kryzys ekonomiczny i jego następstwa (1929-11935) 248
1. Przejawy kryzysu 248
2. Franklin Delano Roosevelt i polityka Nowego Ładu w USA 255
3. Przekształcenie Niemiec w państwo totalitarne (1930-1935) 259
4. Budowa socjalizmu w ZSRR 269
5. Militaryzacja Japonii i podbój Mandżurii 274
6. Atak Japonii na Chiny i zawieszenie broni pomiędzy Guomindanem i komunistami w Chinach
279
7. Państwa Europy Zachodniej w czasie kryzysu 281

IV. Konflikty wojenne lat 1935-1939 286
1. Podbój Etiopii przez Włochy Mussoliniego (1935-1936) 286
2. Wojna domowa w Hiszpanii w polityce mocarstw (1936-1939) 289
3. Podboje Japonii w Chinach w latach 1937-1939 297
4. Ekspansja Niemiec hitlerowskich w Europie w latach 1935-1939 304
5. Narastanie kryzysu politycznego w świecie w latach 1938-1939 312

V. Układ sił politycznych i wyścig zbrojeń w przededniu wybuchu II wojny światowej 316
1. Potencjał ekonomiczny
316
2. Wyścig zbrojeń 321
3. Zastosowanie nowej techniki wojennej 329
4. Lotnictwo niemieckie 331

VI. Nauka, technika, kultura i sztuka okresu międzywojennego 334

CZĘŚĆ IV: DRUGA WOJNA ŚWIATOWA 1939-1945 344
I. Najazd na Polskę i wybuch wojny 344
1. Miejsce Polski w hitlerowskich planach ekspansji w 1939 r. 344
2. Układ Ribbentrop-Mołotow z 23 VIII 1939 r. 349
3. Niemiecki plan wojny błyskawicznej z Polską (Fall Weiss) 351
4. Polskie przygotowania obronne 354
5. Działania zbrojne do 4 IX 1939 r. 358
6. Dziwna wojna na Zachodzie 362
7. Zmagania wojenne w dniach 4-17 września 363
8. Przystąpienie ZSRR do akcji przeciw Polsce i jej następstwa 367
9. Układ niemiecko-radziecki z 29 IX 1939 r. 371
10. Podział ziem polskich 373
11. Straty wojenne 375

II. Powstanie bloku wojennego Niemiec, Włoch i Japonii 376
1. Przygotowania Francji i Wielkiej Brytanii do wojny 376
2. Walki na morzach i oceanach w 1939 r. 380
3. Podboje ZSRR w latach 1939-1941 383
4. Atak niemiecki na Danię i Norwegię (kwiecień - czerwiec 1940) 386
5. Podbój Belgii, Holandii, Luksemburga i Francji (maj - czerwiec 1940) 389
6. Bitwa o Anglię latem i jesienią 1940 r. 406
7. Walka o przełamanie blokady morskiej 416
8. Ekspansja faszystowskich Włoch (1939-1941) 419
9. Operacja Merkury - opanowanie Krety 435
10. Walki w Afryce w 1941 roku 437
11. Kształtowanie nowych koncepcji politycznych i bloków wojennych 440

III. Wojna Trzeciej Rzeszy z ZSRR w 1941 r. 453
1. Spór o genezę wojny 453
2. Przygotowania wojenne ZSRR 455
3. Potencjał wojenny Niemiec i ZSRR 458
4. Bezpośrednie przygotowania Niemiec do uderzenia na ZSRR 461
5. ZSRR w obliczu wojny 467
6. Przebieg działań wojennych do września 1941 r. 469
7. Walka o nordycką Europę. Sojusznicy III Rzeszy wobec agresji na ZSRR 478
8. Załamanie planu wojny błyskawicznej w ZSRR 485

IV. Przejście Japonii do podboju basenu Oceanu Spokojnego i Azji Południowo-Wschodniej489
1. Stany Zjednoczone wobec wojny w latach 1939-1941 489
2. Przesłanki ekspansji japońskiej w latach 1940-1945 493
3. Rywalizacja mocarstw w Chinach i na Oceanie Spokojnym
496
4. Japońskie przygotowania do wielkiego skoku 500
5. Atak na Pearl Harbor w dniu 7 XII 1941 r. 505
6. Podboje japońskie w okresie od 7 XII 1941 r. do końca maja 1942 r. 508

V. Okupacja państw podbitych i ruch oporu narodów uzależnionych 517
1. Polityka okupacyjna państw europejskich 517
2. Polityka okupacyjna Japonii 522
3. Ruch oporu w krajach uzależnionych i okupowanych 526

VI. Podział świata na bloki wojenne i układ sił w świecie 530
1. Oś Berlin-Rzym-Tokio i jej sojusznicy 530
2. Blok państw koalicji antyfaszystowskiej (alianci) 532
3. Państwa neutralne 540
4. Układ sił pomiędzy walczącymi stronami
542

VII. Wypieranie państw Osi i likwidacja zagrożenia z ich strony 547
1. Eliminacja faszystowskich Włoch (1942-1944) 547
2. Rozgromienie armii niemieckiej i kapitulacja Niemiec w maju 1945 r. 549
3. Wypieranie Japonii z terenów opanowanych w latach 1941-1942 553
4. Bomba atomowa 566
5. Kapitulacja Japonii 570

VIII. Skutki zmagań wojennych 574
1. Straty osobowe walczących stron 574
2. Straty materialne i zniszczenia wojenne 581
3. Wpływ wojny na rozwój nauki i techniki 586
4. Problemy geopolityczne 590

CZĘŚĆ V: ZIMNA WOJNA (1945-1991) 592
I. W cieniu wojny (1945-1947) 592
1. Okupacja państw pokonanych 592
2. Kryzys powojenny w świecie 595
3. Przypływ tzw. fali rewolucyjnej w świecie 602
4. Powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) 605
5. Procesy zbrodniarzy wojennych i kolaborantów 607
6. Wpływ wojny na kształtowanie się nowych mitów i stereotypów 610
7. Problemy etyczne i moralne 614
8. Odbicie wojny w literaturze i sztuce 615
9. Traktaty pokojowe 619

II. Zaostrzenie walki o wpływy na Bliskim Wschodzie i rozpad systemu kolonialnego w Azji
Południowo-Wschodnie 621
1. Polityka ZSRR w latach 1945-1948 621
2. Walka mocarstw o wpływy na Bliskim Wschodzie i powstanie państwa Izrael 624
3. Powstanie Indonezji 630
4. Wyzwolenie i podział Indii 631
5. Uzyskanie niepodległości przez Burmę 633
6. Powstanie Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) 634
7. Kwestia wietnamska po II wojnie światowej 637

III. Na krawędzi pokoju i wojny nuklearnej 639
1. Przejście Stanów Zjednoczonych i innych państw zachodnich do polityki blokowania
ekspansji ZSRR 639
2. Podział Niemiec na dwa państwa 645
3. Kwestia niemiecka w latach 1949-1953 646
4. Polityka Stalina w ostatnich latach jego życia (1949-1953) 648
5. Neutralizacja Japonii 652
6. Działalność ONZ w okresie narastania Zimnej Wojny (1949-1953) 654

IV. Odbudowa powojennej Europy (1953-1960) 656
1. Przemiany w ZSRR po śmierci Stalina (1953-1955) 656
2. Rola Stanów Zjednoczonych w świecie 659
3. Problemy rozwojowe Wielkiej Brytanii (1947-1960) 663
4. Ewolucja sytuacji w powojennej Francji 666
5. Odrodzenie powojennych Włoch 669
6. Powstanie Paktu Warszawskiego 673
7. XX Zjazd KPZR i jego następstwa 677
8. Wydarzenia 1956 roku w Polsce i na Węgrzech 679
9. Kryzys bliskowschodni 1956 roku 683

V. Dekolonizacja Afryki, ruch państw Trzeciego Świata i kryzys kubański 1962 r. 688
1. System kolonialny w Afryce 688
2. Bunt ludów afrykańskich w latach 1948-1961 693
3. Walka o ustrój i granice nowych państw 697
4. Ewolucja stosunków w Azji 702
5. Ameryka Łacińska i kryzys kubański 1962 roku 708

VI. Rewolucja społeczna i ideowo-polityczna lat sześćdziesiątych 713
1. Eksplozja demograficzna i przemysłowa 713
2. Wyzwania radzieckie 718
3. Pozycja Stanów Zjednoczonych 721
4. Cud gospodarczy w RFN 726
5. Francja generała de Gaulle'a 729
6. Osłabienie roli i znaczenia Wielkiej Brytanii w świecie 733
7. Ewolucja sytuacji we Włoszech 735
8. Problem integracji europejskiej 738
9. Walka o wpływy na Bliskim Wschodzie w latach 60-tych 741
10. "Praska Wiosna" i jej następstwa 745
11. Rewolucja obyczajowa i bunt studentów 749
12. II Sobór Watykański (Vaticanum II) 755
13. Kryzys ruchu komunistycznego i wzrost znaczenia socjaldemokratyzmu w świecie 758
14. Wzrost roli i znaczenia ONZ 764

VII. Tendencje odprężeniowe w świecie lat 1970-1975 770
1. Względna normalizacja stosunków politycznych w Europie
770
2. Rozwój EWG w latach siedemdziesiątych 773
3. Kryzys energetyczno-paliwowy i finansowy lat 1973-1974 776
4. Stosunki w ZSRR i krajach obozu socjalistycznego 781
5. Ewolucja stosunków w pozostałych regionach Europy 787
6. Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej (KBWE) 802
7. Normalizacja stosunków w Chinach 804
8. Modernizacja i industrializacja Japonii 806

VIII. Rozpad bloku komunistycznego i upadek ZSRR (1978-1991) 807
1. Rewolucja naukowo-techniczna i jej skutki 807
2. Wyzwania ideologiczne końca XX wieku i ewolucja polityki Watykanu 812
3. Załamanie gospodarcze oraz osłabienie wpływów i znaczenia ZSRR
820
4. Wzrost roli i znaczenia Stanów Zjednoczonych w świecie 825
5. Wydarzenia lat 1980-1981 w Polsce i ich następstwa 829
6. Reformy Margaret Thatcher w Anglii (1979-1990) 833
7. Postęp procesów integracyjnych w Europie Zachodniej 836
8. "Głasnost" i "pierestrojka"; reformy Gorbaczowa w ZSRR 842
9. Okrągły stół w Polsce i jego następstwa 846
10. Przeobrażenia w pozostałych krajach realnego socjalizmu i likwidacja NRD 848
11. Rozpad ZSRR i upadek Gorbaczowa 853

CZĘŚĆ VI: OSTATNIA DEKADA XX WIEKU (1991-2001) 858
I. Świat wobec rozpadu ZSRR 858
1. Stany Zjednoczone 858
2. Republika Federalna Niemiec 865
3. Anglia, Francja i Włochy 871
4. Ewolucja sytuacji w Rosji 878
5. Wspólnota Niepodległych Państw 884
6. Litwa, Łotwa i Estonia 888
7. Ewolucja stosunków w Czechosłowacji, Polsce, na Węgrzech w Bułgarii i Rumunii 892
8. Rozpad Jugosławii i wojna domowa w Bośni 905
9. Ewolucja sytuacji w Albanii 910
10. Rozwój pozostałych państw europejskich 912
11. Pustynna Burza i Bliski Wschód 917
12. Japonia wobec przełomu 921
13. Ewolucja stosunków w Chinach 923
14. Stagnacja Indii 927
15. Podbój Timoru Wschodniego przez Indonezję 928

II. Ostanie lata XX wieku 929
1. Ewolucja politycznych stosunków w Europie lat 1997-2000 929
2. Unia Europejska i NATO 936
3. Wojna o Kosowo (1997-1999) 941
4. Ewolucja stosunków w niedorozwiniętych regionach pozaeuropejskich 946
5. Wojna z terroryzmem w świecie 947
6. Kultura i sztuka końca wieku 952

CZĘŚĆ VII: GŁÓWNE ASPEKTY I TRENDY ROZWOJOWE ŚWIATA W XX WIEKU 958
1. Eksplozja demograficzna i rozbudowa struktury państwowej świata 958
2. Przemiany ekonomiczne w świecie 962
3. Rozwój techniki i techniki 969
4. Ewolucja poglądów na temat powstania świata i życia na ziemi 979
5. Problemy demograficzne 981
6. Zagrożenie ekologiczne
985
7. Narkomania i nowe choroby cywilizacji 987
8. Konflikty zbrojne i wojny 990
9. ONZ i organizacje regionalne w nowych warunkach 993
10. Wyznania i Kościoły w końcu XX wieku 1000
11. Rola sportu w dziejach XX wieku 1008
12. Globalizm i problem nowego przywództwa politycznego w świecie 1011

Aneks 1019
Bibliografia 1031
Spis treści 1051



1051