Ekonomia  nauka o tym jak ludzie radzą sobie z rzadkością, jak się zachowują w warunkach
ograniczonych zasobów, w jaki sposób ludzie dokonują wyborów ekonomicznych
MIKROEKONOMIA A MAKROEKONOMIA
" Mikroekonomia  koncentruje się na poszczególnych podmiotach gospodarki (z punktu
widzenia konsumenta, firmy, gospodarstwa domowego)
" Makroekonomia  gospodarka jako całość, bada np. ogólny poziom zatrudnienia, cen
EKONOMIA POZYTYWNA A NORMATYWNA
Ekonomia pozytywna  zajmuje się opisywaniem rzeczywistości gospodarczej oraz wykrywanie
występujących w niej prawidłowości
" W sposób obiektywny i naukowy objaśnia funkcjonowanie gospodarki
" Opis faktów, prawidłowości, wzajemnych zależności
" Składa się z sądów opisowych odpowiadających na pytanie: jak jest?
Ekonomia normatywna  zajmuje się oceną rzeczywistości gospodarczej
" Opiera się na subiektywnym wartościowaniu zjawisk, formułuje warunki konieczne do
uzyskania pożądanych stanów w gospodarce
" Składa się z sądów wartościujących
" Odpowiada na pytanie: jak być powinno?
Przedmiot ekonomii  gospodarka
GOSPODARKA  komercyjna część działalności społecznej; jest to zespół ciągle powtarzających się
ludzkich działań, w wyniku których powstają określone wartości komercyjne, czyli przeznaczone do
sprzedaży dobra materialne, intelektualne i usługi
Klasyfikacja gospodarki:
a) Ze względu na poziom rozwoju:
" Słabo rozwinięta
" Średnio rozwinięta
" Wysoko rozwinięta
b) Struktura produkcji:
" Sektor surowcowy
" Przemysł przetwórczy
" Usługi
c) Skala analizy:
" Skala mikro (poszczególne podmioty gospodarcze)
" Skala mezo (region, branża)
" Skala makro (cały kraj)
" Gospodarka globalna (światowa gospodarka)
d) Ze względu na otwartość:
" Zamknięta (działająca w warunkach autarkii  samowystarczalność gospodarcza)
" Otwarta (gospodarka w warunkach ścisłej i rozwiniętej współpracy z innymi gosp.)
e) Ze względu na system funkcjonowania:
" Rynkowa (o tym co, jak i dla kogo wytwarzać decyduje mechanizm rynkowy  popyt,
podaż, cena)
" Administrowana (decyzje o tym co, jak i dla kogo wytwarzać są podejmowane przez
administrację rządową)
" Mieszana (o tym co, jak i dla kogo wytwarzać decyduje i rynek i państwo)
f) W ujęciu historycznym:
" Naturalna (producent wytwarza produkty z myślą o zaspokojeniu potrzeb własnych i
swojej rodziny  samozaopatrzenie)
" Towarowa (produkty wytwarzane zmyślą o ich sprzedaży, przyjmują postać towarów)
Cele gospodarki:
a) Zaspokojenie potrzeb
Rysunek 1 Piramida Abrahama
b) Dobra  środki służące do zaspokajania ludzkich potrzeb
Dobra
EKONOMICZNE
WOLNE
(czyli produkty - ilościowo
( dobra z nadwyżką wytwarzane
ograniczone, rezultat
przez przyrodę np.woda,
działalności człowieka)
powietrze)
produkcyjne
konsumpcyjne
(zaspokajają potrzeby w sposób
(zaspokajają potrzeby ludzkie w
pośredni np. piec który piecze
sposób bezpośredni np. chleb)
chleb)
DOBRA
PUBLICZNE
PRYWATNE
(dobra które nie wywołują
służą konsumpcji indywidualnej rywalizacji wśród konsumentów
np.komputer, samochód np. oświetlenie publiczne, drogi,
parki, obrona narodowa)
DOBRA
SPOA
ECZNIE NIEPOŻ
DANE
SPOA
ECZNIE POŻ
DANE
(których konsumpcję ze
(każdy powinien je konsumować
społecznego punktu widzenia
czy tego chce czy nie np.
trzeba ograniczać lub eliminować
szkolnictwo podstawowe)
np. dopalacze, broń, narkotyki)
DOBRA
KOMPLEMENTARNE SUBSTYTUCYJNE
(wzajemnie się uzupełniają np. (wzajemnie się zastępują np.
samochód i benzyna, futro naturalne i futro sztuczne,
mieszkanie i meble, długopis i kawa zbożowa i kawa
wkład, żarówka i prąd) naturalna, masło i margaryna)
DOBRA
MATERIALNE
NIEMATERIALNE
(namacalne - np.
(usługi)
produkty, pieniądze)
c) Praca  świadome uczestnictwo w procesie gospodarczym, celem jest zarabianie pieniędzy
d) Produkcja:
" Czynniki produkcji:
Praca, kapitał, ziemia (J.B. Say)
Praca, kapitał, ziemia, organizacja (A. Marshall)
Praca, kapitał, ziemia, przedsiębiorczość (J.A. Schumpeter)
Typy zasobów gospodarczych:
" Ludzkie (ludzie, ich umiejętności, doświadczenie, kwalifikacje)
" Materialne (rzeczowe składniki procesów wytwórczych : materiały, surowce,
maszyny)
" Naturalne (ziemia, woda, minerały, rosliny)
- Odnawialne (woda)
- Nieodnawialne (minerały, ropa)
PROBLEM RZADKOŚCI  nieograniczone potrzeby a ograniczone zasoby
knieczność
zdolności
zapotrzebowanie dokonywania
wytworzenia
na dobra i usługi wyborów
dóbr i usług
ekonomicznych
KOSZT PODJ
TEJ DECYZJI
koszt alternatywny  koszt utraconych możliwości, wartość najbardziej cennej
niewykorzystanej alternatywy
istota racjonalnego gospodarowania  dokonywanie najbardziej korzystnych wyborów przy
podejmowaniu decyzji w zakresie celów oraz środków i sposobów ich realizacji
Zasada największego efektu Zasada oszczędności środków

ŚĆ =

1) E  max
1) E  constans
2) N  constans
2) N - min
Rachunek ekonomiczny  to porównywanie nakładów i efektów działalności gospodarczej
umożliwiające podejmowanie optymalnych decyzji
Podmiot gospodarczy  to element systemu gospodarczego, posiadający prawo i możliwość
do formułowania i realizacji swoich własnych celów
" Gospodarstwo domowe (konsument)
" Przedsiębiorstwo
" Państwo (rząd, władza gospodarcza)
y
ródła dochodów gospodarstwa domowego:
" Płaca
" Procenty ( odsetki od pożyczonego kapitału)
" Dywidendy
" Renta gruntowa
" Czynsz dzierżawczy
Czynniki którymi kieruje się podmiot
gospodarczy
Obiektywne
- wysokośc płac
Subiektywne
- wys. procentów
-własne preferencje : gust,
upodobanie
- wys. dywident
- wys. rent
Gospodarstwo domowe :
" Podmiot maksymalizujący korzyści z konsumpcji
" Celem konsumenta jest osiągnięcie jak największej satysfakcji z konsumpcji dóbr, czyli
maksymalne (optymalne) zaspokojenie potrzeb
Dwie ważne funkcje ekonomiczne gospodarstwa domowego:
" Funkcja produkcyjna (są dostarczycielami usług czynników produkcji dla przedsiębiorstw)
" Funkcja konsumpcyjna (są odbiorcami dóbr i usług produkowanych przez przedsiębiorstwa)
Dwie decyzje jakie podejmuje przedsiębiorstwo:
" Dokonuje wyboru poziomu i struktury asortymentowej produkcji
" Jak wytwarzać (wybór techniki, metody wytwarzania)
ZYSK = PRZYCHÓD - KOSZTY
Przedsiębiorstwo  podmiot prowadzący działalność gospodarczą w celu maksymalizacji nadwyżki
ekonomicznej (zysku)
Cele ekonomiczne przedsiębiorstw prowadzące do wykonania nadwyżki:
" Maksymalizacja wielkości sprzedaży
" Maksymalizacja długookresowego tempa wzrostu rozmiarów firmy
" Rozszerzenie istniejącego rynku zbytu
" Wzbogacenie struktury asortymentowej
" Obniżenie nakładów i wzrost efektywności produkcji
" Odtworzenie i powiększenie majątku produkcyjnego
" Unowocześnienie parku maszynowego i organizacji procesu produkcyjnego
PRZEDSI
BIORCZOŚĆ  postawa wobec otoczenia osoby prowadzącej działalność gospodarczą
nastawiona na rozwój i wzrost efektywności
" Umiejętność dostrzegania
" Umiejętność doskonalenia pomysłów
" Gotowość do podejmowania ryzyka
Funkcje przedsiębiorcy:
" Wprowadzają nowe produkty na rynek
" Tworzą nowe rynki
" Odkrywają i rozwijają nowe technologie
" Odkrywają nowe zasoby albo nowe sposoby rozszerzania podaży istniejących zasobów
" Wprowadzają nowe metody w przedsiębiorstwach
" Tworzą miejsca pracy w gospodarce
Cele państwa:
" Stabilna i wysoka stopa wzrostu PKB przy zachowaniu równowagi makroekonomicznej
PRAKSEOLOGIA  nauka o zasadach racjonalnego i sprawnego działania
Cel działalności :
" W przekroju psychologicznym  pożądany przez człowieka rezultat działalności
" W przekroju prakseologicznym  przewidywany, optymalny wynik tej działalności
Rodzaje celów:
a) Według czasu realizacji
" Cele krótkookresowe (bezpośrednie)
" Cele długookresowe (perspektywiczne)
b) Według podmiotu działań:
" Cel makroekonomiczny
" Cel przedsiębiorstwa
" Cele gospodarstw domowych
c) Cel ekonomiczny  osiąganie nadwyżki ekonomicznej w postaci:
" Płacy
" Procentu
" Renty
" Dochodu
" Zysku
PA
ACA  nadwyżka z tytułu zaangażowania w działalność gospodarczą kapitału ludzkiego; to cena
pracy, wynagradza ilość w jakość wykonywanej pracy
Funkcje płacy:
" Dochodowa  główne z
ródło dochodów pracownika, finansowanie jego wydatków
konsumpcyjnych
" Kosztowa  płaca jest kosztem zastosowania siły roboczej w przedsiębiorstwie
" Motywacyjna  motywuje pracownika do pracy
" Społeczna  zasady wynagrodzenia i proporcje płac powinne być sprawiedliwe i akceptowane
społecznie, nie powinne wywoływać napięć i konfliktów społecznych
Płaca nominalna  suma pieniędzy, które dostaje pracownik za swoją pracę
Płaca realna  ilość dóbr i usług jaką pracownik może nabyć za swoją pracę, zależy od poziomu płacy
nominalnej, od cen dóbr i usług, od wysokości podatku
Procent  to nadwyżka wypracowana przez kapitał pożyczkowy, dla wierzyciela jest to dochód za
odłożoną konsumpcję, a dla dłużnika cena kapitału pożyczkowego
Renta gruntowa  to dochód z tytułu dzierżawy ziemi
Czynsz dzierżawny  dochód z tytułu dzierżawy nieruchomości
DYWIDENDA  dochód z kapitału udziałowego, część zysku przedsiębiorstwa przypadająca jednemu
udziałowcowi; forma udziału w zyskach spółki akcyjnej; zależy od rentowności
Dochód  przychód pomniejszony o koszty materialne
Y = U - Km
Przychód  iloczyn wielkości sprzedaży i ceny jednostkowej dobra
U = Q x P
Zysk  dochód pomniejszony o koszty osobowe
*W przypadku, gdy właścicielem przedsiębiorstwa jest państwo lub prywatny przedsiębiorca to
celem tego przedsiębiorstwa jest zysk i stopa zysku.
Stopa zysku  relacja zysku do wartości wyłożonego kapitału
*W przypadku, gdy właścicielem przedsiębiorstwa jest załoga celem przedsiębiorstwa jest dochód i
stopa dochodowości.
Stopa dochodowości  relacja dochodu do wartości wyłożonego kapitału
METODY KOORDYNACJI DZIAA
ALNOŚCI GOSPODARCZEJ
KONKURENCJA W GOSPODARCE
Metody koordynacji :
" Administracja gospodarcza
" Konkurencja
Cechy gospodarki administrowanej:
" Priorytet celu makroekonomicznego
" Hierarchiczna struktura celów
" Sprzeczności miedzy celem makro a celami poszczególnych podmiotów
" Priorytet racjonalności makroekonomicznej
" Koncentracja własności w rękach państwa
" Słabość mechanizmów postępu technicznego
" Przewaga: możliwości koncentracji wysiłków, środków na wybranych kierunkach, obszar
działania
Cechy gospodarki konkurencyjnej:
" Dominacja racjonalności mikroekonomicznej
" Rozproszenie podmiotów gospodarczych
" Brak instytucjonalnych gwarancji istnienia
" Słabość: koszt konkurencji (koszty bezrobocia, reklamy)
" Przewaga: siła działania mechanizmu proefektywnościowego
Formalne wymogi konkurencji:
" Swoboda  wejścia
" Rozproszenie podmiotów
" Wolne ( prawdziwe ) ceny  czyli swobodne, kształtujące się na rynku
Konkurencja  rywalizacja między niezależnymi podmiotami gospodarczymi, podlegająca określonym
z góry regułom postępowania
Mechanizm konkurencji:
1) Mikroekonomiczna natura konkurencji (przymus efektywności):
" Realizacja własnej funkcji celu (osiąganie nadwyżki oraz ekspansja) wymaga
podnoszenia efektywności. Presja zewnętrzna (cena, koszty) wyklucza możliwość
osiągania nadwyżki (poprawy funkcji celu) bez wzrostu efektywności. Presja
zewnętrzna oznacza także działanie w warunkach ryzyka i niepewności.
2) Makroekonomiczna natura konkurencji:
" Dyfuzja postępy, czyli rozprzestrzenianie się nowych produktów, metod, wzrost
efektywności
Formy konkurencji:
" Konkurencja wewnątrzgałęziowa (ekspansja w danej gałęzi, walka o zysk nadzwyczajny),
wynikiem tej konkurencji jest wypieranie słabych przedsiębiorstw przez silniejsze (proces
koncentracji kapitału
" Konkurencja międzygałęziowa (międzygałęziowy ruch zasobów, walka o zysk przeciętny),
wynik: ciągły ruch kapitału, czyli przemieszczanie się z gałęzi mniej zyskownych do bardziej
zyskownych
" Konkurencja doskonała i niedoskonała (digopol, konkurencja monopolistyczna)
Założenia modelu konkurencji doskonałej:
" Duża liczba małych, niezależnych przedsiębiorstw i duża liczba nabywców
" Jednorodny produkt (produkty każdego z producentów są identyczne, np. określony gatunek
pszenicy, żyta, ziemniaków)
" Producent jest  cenobiorcą , nie ma wpływu na cenę
" Swobodny przepływ kapitałów miedzy różnymi dziedzinami produkcji
" Doskonała informacja o rynku, o cenie produktu
Założenia modelu konkurencji monopolistycznej:
" Względnie duża liczba niezależnych przedsiębiorców
" Produkty na rynku są zróżnicowane i posiadają bliskie substytuty (np. pasta do zębów,
proszek do prania)
" Ograniczona kontrola nad cena produkcji
" Względnie łatwo, ale trudniej aniżeli w konkurencji doskonałej wejść na rynek konkurencji
monopolistycznej
Założenia modelu OLIGOPOLU:
" Mała liczba firm (kilka lub kilkanaście) dominujących nad całym rynkiem
" Produkty jednorodne (np. stal, produkty rafinacji ropy, sprzęt RTV) będące w stosunku do
siebie dość bliskimi substytutami
" Ograniczony dostęp do rynku (bariery ekonomiczne)
" Ograniczona kontrola nad ceną pojedynczej firmy (wzajemna współzależność firm)
MONOPOL  to wyłączność na produkcję, handel lub świadczenia usług w określonym zakresie
Założenia modelu monopolu pełnego:
" Jeden producent (sprzedawca) danego produktu lub jedyny dostawca danej usługi, wielu
nabywców
" Produkt unikatowy nie posiadający dobrych ani bliskich substytutów
" Czysty monopolista jest  cenotwórcą (ma kontrolę nad ceną)
" Brak możliwości wejścia do działalności opanowanej przez monopol pełny (bariery
technologiczne, ekonomiczne, administracyjno  prawne, przyrodnicze)
Metody konkurencji przedsiębiorstw:
" Konkurencja cenowa
" Konkurencja nie cenowa (marka, wizerunek firmy, jakość, kreowanie potrzeb)
Instrumenty konkurencji na poziomie firmy:
" Cena
" Jakość
" Wizerunek i marka firmy
" Kreacja rynku (kształtowanie potrzeby u potencjalnego klienta)
Metody konkurencji przedsiębiorstw w ramach poszczególnych struktur rynkowych:
" Konkurencja doskonała (brak konkurencji nie cenowej, firmy produkujące za drogo są z rynku
wypierane)
" Czysty monopol (działalność reklamowa lub promocyjna w postaci  public relations , a nie o
charakterze konkurencyjnym)
" Konkurencja monopolistyczna (konkurencja cenowa; konkurencja nie cenowa: jakość,
reklama, różnicowanie wyglądu, sprawność obsługi i napraw, udogodnienia w sprzedaży)
" Oligopol (unikanie konkurencji cenowej, konkurencja nie cenowa: reklamy, marka,
doskonalenie cech zewnętrznych produktu, jakość, wprowadzenie nowych wyrobów, czyli
tworzenie nowych rynków)
DUMPING:
" Sprzedaż produktów za granicę po cenach niższych od kosztów ich tworzenia
" Ceny dumpingowe (ceny nie pokrywające kosztów produkcji, stosowane w eksporcie w celu
zdystansowania konkurentów i opanowanie rynku)
" Przejaw nieuczciwej konkurencji
Obszary konkurencji przedsiębiorstw:
" Rywalizacja o rynki surowców
" O rynki zbytu
" O wykwalifikowaną siłę roboczą
" Wdrażanie wynalazków i innowacji
ŚRODKI DZIAA
ANOŚCI GOSPODARCZEJ  KAPITAA

Strumień  wyraża wartość pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś okresie (musi mieć określony
wymiar czasowy) np. miesięczne wydatki gospodarstwa domowego na produkty i usługi; produkcja,
inwestycje, sprzedaż danej firmy w ciągu roku
Zasób  wyraża wartość pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie (stan w danym
momencie) np. dług publiczny, wartość majątku danej firmy, wartość zapasów danego
przedsiębiorstwa
ZASOBY GOSPODARCZE  suma wartości materialnych i ludzkich potrzebna do funkcjonowania i
rozwoju gospodarki narodowej
Kapitał:
" Forma zasobów gospodarczych, która służy do osiągania dochodów, zysku i/lub akumulacji
" Suma wartości służąca do pomnażania wartości (osiągania dochodu, zysku)
Akumulacja:
1) Odkładanie bieżącej nadwyżki na przyszłe cele, czyli oszczędzanie
2) Proces przekształcenia środków w zdolności wytwórcze, czyli inwestowanie
" Przyczynia się do wzrostu potencjału wytwórczego, inwestycji, efektywności
produkcji, wydajności pracy i zatrudnienia
Klasyfikacja kapitału:
1) Ze względu na formę:
" Postać (kapitał rzeczowy, pieniężny)
2) Ze względu na okres zużycia:
" Kapitał trwały  charakteryzuje się okresem zużycia dłuższym niż czas trwania
jednego cyklu produkcyjnego; maszyny, urządzenia, budynki
" Kapitał obrotowy  charakteryzuje się względnie krótki okresem zużycia, nie
przekraczającym czasu trwania jednego cyklu produkcyjnego; środki przeznaczone na
zakup surowców, materiałów do produkcji, półfabrykatów, energii
AMORTYZACJA:
" To część wartości maszyn, wyposażenia i budynków, która podlega zużyciu w danym roku
" Mierzy wartość dóbr kapitałowych zużytych w ciągu roku
RELACJE KAPITAA
OWE
FUNKCJONALNE
ILOŚCIOWE
-technika
- intensywnośc kapitałowa pracy
-technologia
-uzbrojenie pracy (relacja środków
trwałych i pracy)
- organizacja produkcji
Technika produkcji :
" Metoda wytwarzania, sposób ; funkcjonalne połączenie między elementami kapitału
ludzkiego i kapitału rzeczowego
" Relacja człowiek  rzecz
SUBSTYTUCYJNOŚĆ CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH
NAKA
ADY NAKA
ADY KAPITAA
U
PRACY 1
2 3 4 5
1
20 40 55 65 75
2
40 60 75 85 90
3
55 75 90 100 105
4
65 85 100 110 115
5
75 90 105 115 120
LINIA JEDNAKOWEGO KOSZTU (NAKLADU):
" Obrazuje jakie kombinacje metod wytwarzania są możliwe do zastosowania po
uwzględnieniu relacji cen obu czynników wytwórczych oraz wysokości zasobu środków
finansowych jakim dysponuje producent
" KC = L x PL + C x PC
- KC  całkowite wydatki na zakup
- L  praca
- C  kapitał
- PL  cena pracy
- PC - cena kapitału
OPTIMUM PRODUCENTA  punkt styczności izokwanty i linii jednakowego kosztu; najwyższa możliwa
wielkość produkcji uzyskana przy danych ograniczeniach środków finansowych i cenach czynników
wytwórczych
Zmiany optimum producenta:
" Zmiana zasobów środków finansowych producenta
" Zmiany cen czynników wytwórczych i ich relacji
Technologia produkcji:
" Funkcjonalne połączenie różnych rzeczowych elementów procesu produkcyjnego
" Relacja: rzecz  rzecz
Organizacja produkcji:
" Funkcjonalne połączenie różnych elementów kapitału ludzkiego
" Relacja: człowiek  człowiek
Postęp techniczny:
" To taka zmiany techniki (w tym technologii i organizacji), która prowadzi do wzrostu
efektywności gospodarowania
RELACJE EFEKTYWNOŚCIOWE:
" relacja efektu do nakładu; Q/N

= =
+

 produktywność kapitału


 wydajność pracy

WSKAy
NIK NAKA
ADOCHA
ONNOŚCI  n (odwrotność efektywności)
1 N C + L L
n = = = = +

kapitałochłonność pracochłonność
Koncentracja kapitału:
" skupianie kapitału w jednym miejscu i czasie
" aspekty koncentracji kapitału
- przestrzenny (skupianie określonej działalności gospodarczej na danym obszarze)
- organizacyjny (tworzenie coraz większych jednostek organizacyjnych)
- własnościowy (coraz większa część zasobów staje się własnością coraz mniejszej
grupy właścicieli)
Koncentracja:
" pozioma (łączenie czynników produkcyjnych w tej samej branży)
" pionowa (łączenie międzybranżowych jednostek produkcyjnych, zwykle według sekwencji
czynności technologicznych)