Znaczenie mikro- oraz makroelementów dla
organizmu człowieka.
Właściwe działanie organizmu ludzkiego jest warunkowane sprawną współpracą wszystkich
składników składających się na niego składników, a więc: węglowodanów, białek, tłuszczów, wody
oraz witamin. Niewątpliwie istotnymi składnikami ciała człowieka są mikro- i makroelementy. Bez
nich przebieg wielu ważnych dla życia reakcji nie byłby możliwy. W środowisku występują one
pod postacią jonów, bądz
związków chemicznych.
Związki mineralne mogą stanowić do 4% wagi ciała. W tych czterech procentach wyodrębniono aż
46 składników, z czego 30 wydaje się być niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Z pośród wspomnianej trzydziestki, 12 pierwiastków zalicza się do tzw. makroelementów, a więc
takich pierwiastków, których udział w suchej masie jest nie mniejszy niż 0,01%. Bez nich właściwe
funkcjonowanie i rozwój organizmu jest zupełnie niemożliwy. Do makroelementów zalicza się:
wapń, magnez, krzem, chlor, sód, potas oraz tzw. pierwiastki biogenne, czyli: węgiel, wodór, tlen,
azot, fosfor, siarkę. Oprócz makroelementów w organizmach znajdują się także mikroelementy.
Składa się na nie około 14 pierwiastków, stanowiących od 0,01 do 0,00001% suchej masy
organizmu. Wśród mikro elementów wymienia się: żelazo, selen, mangan, jod, molibden, cynk,
miedz
, cynk, fluor, kobalt, bor, brom, arsen, nikiel, wanad, czy wolfram. Czasami wymienia się
również ultraelementy, występujące w naprawdę śladowych ilościach. Są wśród nich: złoto, srebro,
platyna, czy selen. Składniki mineralne uczestniczą w organizmie ludzkim w prawie wszystkich
procesach metabolicznych. Ich obecność jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów
związanych z transportem składników odżywczych, podczas reakcji prowadzących do powstania
oraz odbudowy struktury jąder komórkowych, w trakcie reakcji syntezy pewnych witamin.
Niezwykle istotna funkcja składników mineralnych przejawia się m. in. w tym, że aktywują one
szereg reakcji biochemicznych. Są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wielu
enzymów - szczególnych protein, dzięki którym reakcje mogą zachodzić. Spełniają wówczas rolę
tzw. koenzymów. Są czynnikami aktywującymi dany enzym, nadającymi mu zdolność do
przeprowadzenia reakcji. Jeżeli w środowisku zabraknie określonych składników mineralnych,
enzymy przez nie aktywowane stają się bezużyteczne. Część z makro- i mikroelementów odgrywa
bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Gdyby ich zabrakło, człowiek
stałby się bezbronny wobec ataków ze strony bakterii, wirusów, grzybów, czy innych
mikroorganizmów. Część składników mineralnych jest konieczna do działania enzymów
neutralizujących wolne rodniki. Organizm ludzki nie jest w stanie samodzielnie wytwarzać
składników mineralnych, tak więc jedyną drogą dostarczenia ich organizmowi jest spożywanie
odpowiednich pokarmów. Jeżeli nasze posiłki są nieodpowiednio skomponowane i nie zawierają
wszystkich składników mineralnych, których potrzebujemy, po pewnym czasie zauważymy
symptomy świadczące o ich niedoborze. Mogą to być np.: pogorszenie samopoczucia, bóle głowy,
rozdrażnienie, zmęczenie, zmiany w wyglądzie płytek paznokciowych, zwiększenie częstotliwości
zapadania na rozmaite choroby. W pożywieniu pierwiastki występują najczęściej jako składowa
określonego związku chemicznego. Minerały te są uwalniane w czasie trawienia pokarmów (w
jelitach, bądz
w żołądku), a następnie, najczęściej przy współudziale białek transportowych,
opuszczają światło przewodu pokarmowego i dostają się do krwioobiegu. Niesione strumieniem
krwi docierają do wszystkich komórek budujących nasze ciało. Kiedy pierwiastki dotrą do miejsca
docelowego, mogą zacząć spełniać właściwe sobie funkcje. Razem z innymi związkami kontrolują
stan oraz funkcjonowanie narządów, wygląd włosów, paznokci, skóry, kondycję układu kostnego,
pracę mięśni (wśród nich również najważniejszego dla nas - mięśnia serca). Nie są także obojętne
dla prawidłowego funkcjonowania komórek nerwowych. Składniki mineralne mogą być również
chelatowane (wiązane) przez pewne substancje. Część związków biologicznych jedynie w tej
postaci może być przyswojona przez pojedyncze komórki, tkanki, czy narządy. Część toksyn, po
związaniu określonego jonu, traci swoje trujące właściwości. Komórki bez przerwy potrzebują
minerałów, aby w ich wnętrzu mogły przebiegać różnego typu reakcje. Trzeba podkreślić, że reakcji
tych jest bardzo dużo. W ciągu jednej minuty, we wnętrzu każdej z komórek około 100 000
enzymów bierze udział w którymś z miliona właśnie przebiegających procesów. Trzeba również
zaznaczyć, że komórki nie da się oszukać. Jeżeli braknie któregoś z pierwiastków nie da się go
zastąpić innym, np. o takiej samej wartościowości.
Co zjadamy, czyli jakie składniki mineralne znajdują się w naszym pożywieniu.
Może to nie jest oczywiste, ale minerały są dla naszego organizmu równie ważne jak witaminy.
Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że z punktu widzenia ogólnoustrojowej przemiany materii
ich rola jest nawet szersza niż funkcje, jakie spełniają witaminy. Mikro- i makroelementy są
konieczne dla organizmu, aby ten mógł realizować procesy związane z budową własnych struktur
(zwłaszcza tkanki kostnej), są składnikami płynów ustrojowych, części enzymów oraz związków
wysokoenergetycznych, takich jak np. ATP. Regulują pracę narządów i współdziałanie wszystkich
struktur ustroju. Mikro- i makroelementy mają swój udział w zachowaniu warunków równowagi
środowiskowej (homeostazy). Chodzi tu m. in. o ciśnienie wewnątrzkomórkowe, czy równowagę
kwasowo-zasadową.
Biorąc pod uwagę jedynie relacje ilościowe, zwykło się różnicować składniki mineralne na mikro-
oraz makroelementy. Makroelementami nazywamy te z nich, których organizm ludzki potrzebuje
więcej niż 100 mg każdego dnia. W tej grupie znajdują się: wapń, magnez, krzem, chlor, sód, potas
oraz węgiel, wodór, tlen, azot, fosfor, siarkę. Część osób zalicza do makroelementów także żelazo,
mimo iż zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest niższe niż na uprzednio wymienione.
Lista koniecznych mikroelementów nie została jak dotąd ostatecznie ustalona. Wymienia się tu:
miedz
, mangan, cynk, jod, kobalt, fluor, selen, chrom, molibden. Ciągle trwają rozważania nad tym
czy włączyć do grupy mikroelementów także: nikiel, krzem, cynku i wanadu. O tym jakie
znaczenie dla fizjologii organizmu ludzkiego mają niektóre z pośród wymienionych
mikroelementów można jak dotychczas wnioskować jedynie w oparciu o dane pośrednie.
WAPC
.
W ciele przeciętnego dorosłego człowieka, ważącego około 70 kg, 1200 g przypada na wapń.
Przeważająca jego część (aż 98%) znajduje się w kościach, przede wszystkim pod postacią
krystalicznych form fosforanu wapnia. Zapasy wapnia znajdujące się w kościach podlegają
nieustannej wymianie. Jej intensywność obniża się wraz z wiekiem. Szacuje się, że aż 700 mg
wapnia może być wymienione w ciągu jednej doby. W pozostałych tkankach, w tym również w
płynach ustrojowych wapń występuje w niewielkich ilościach. Oszacowano, że ilość wapnia
niezwiązanego z układem kostnym może wynosić około 10 g. Mimo że nie jest to imponująca ilość,
to omawiany pierwiastek wpływa na niezwykle istotne oraz zróżnicowane funkcje. Wapń odgrywa
istotną rolę w kontrolowaniu przewodzenia impulsów w komórkach nerwowych, kurczliwości
komórek mięśniowych, w tym również komórek mięśnia sercowego. Jego właściwe stężenie w
organizmie ogranicza ryzyko wystąpienia chorób serca. Wapń jest także jednym z czynników
regulujących procesy krzepnięcia krwi, czy wysokość ciśnienia tętniczego krwi. Ma istotny wpływ
na spójność substancji łączącej, znajdującej się w przegrodach międzykomórkowych. Można więc
powiedzieć, że ma swój udział w regulowaniu przepuszczalności ścianek naczyń krwionośnych.
Najwięcej wapnia występuje oczywiście w mleku i jego przetworach, a więc serach, jogurtach, czy
kefirach. Obfitym z
ródłem tego pierwiastka są również sardynki, jaja, kapusta, buraki, ziemniaki,
mięso, orzechy i rośliny strączkowe. Trzeba jednak podkreślić, że także w tzw. prawidłowych
warunkach, wchłanianie wapnia występującego w pokarmach wynosi jedynie 20 do 30%.
Większość norm określają dobowe zapotrzebowanie dorosłego człowieka na 800 mg. Zmienia się
ono w zależności od wieku, czy stanu zdrowia. Dzieci będące w okresie intensywnego wzrostu,
kobiety w ciąży oraz karmiące powinny przyjmować nawet do 20% więcej wapnia.
FOSFOR.
Pierwiastek ten obok wapnia jest podstawowym składnikiem budulcowym kości, związków
wysokoenergetycznych, kwasów nukleinowych, lecytyny, kefaliny, błon komórkowych oraz krwi.
Długotrwałe braki fosforu w pokarmach nie przyczyniają się do zmniejszenia jego zawartości w
tkankach. Fosfor jest pobierany z kości. Wiele witamin należących do grupy B jest aktywowana po
dołączeniu do nich fosforanu. Niedobory fosforu w pożywieniu są zjawiskiem niezwykle rzadkim.
Oprócz mleka oraz serów fosfor występuje w wielu produktach i to w zdecydowanie większych
ilościach niż wapń. Dietetycy twierdzą więc, że takie racje pokarmowe, które zawierają
odpowiednie ilości wapnia, są wystarczające aby zaspokoić zapotrzebowanie na fosfor. Gospodarka
wapniem oraz fosforem w organizmie wykazuje szereg wzajemnych interakcji. Z tego powodu
zaleca się, aby osoby dorosłe tak komponowały swoje posiłki żeby zawierały one porównywalne
ilości wapnia i fosforu. Fosfor znajduje się w znacznych ilościach w mięsie, rybach, jajach,
pełnoziarnistych produktach zbożowych, pestkach dyni, ziemniakach, grochu, czy fasoli.
MAGNEZ.
Tak jak poprzednie minerały jest składnikiem odgrywającym istotną rolę w budowie kośćca oraz
zębów. Około 75% ogólnoustrojowej puli magnezu jest zlokalizowana w kościach. Reszta znajduje
się we wnętrzu komórek. Magnez występuje tam w postaci zjonizowanej, jako dwudodatni kation
(drugim ważnym wewnątrzkomórkowym kationem jest potas). Spełnia on bardzo ważną funkcję w
zachowaniu właściwego potencjału elektrycznego błon plazmatycznych komórek nerwowych oraz
mięśniowych. Podobnie jak wapń, jest aktywatorem dużej ilości enzymów komórkowych. Braki
magnezu w organizmie mogą manifestować się skurczami mięśni. Czasami przypomina to
tężyczkę. Badania wskazują, że niedobory magnezu w diecie mogą prowadzić do powstawania
zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Osobami, u których często pojawiają się braki
magnezu, są chorzy na cukrzycę, a także alkoholicy. Magnez bierze udział w procesach przemiany
materii, reakcjach syntezy kwasów nukleinowych oraz białek, w termoregulacji, przemianach
lipidów, zapobiegając krzepnięciu krwi chroni przed powstawaniem zakrzepów w naczyniach
krwionośnych oraz sercu. Produktami dostarczającymi duże ilości magnezu są: orzechy, kasza
gryczana, czekolada, kakao, pestki dyni, kasza jęczmienna, szpinak, mąka pełnoziarnista i sojowa.
Przyswajanie magnezu ułatwiają witamina D oraz hormon gruczołu przytarczycznego. Jest on
przyswajany zdecydowanie gorzej gdy w organizmie brak witamin B1 i B6, jeśli spożywamy duże
ilości alkoholu oraz potraw bogatych w białko, jeśli w otoczeniu znajduje się zbyt dużo wapnia i
fosforu. Dzienna norma dla człowieka dorosłego wynosi 200 do 300 mg magnezu.
SÓD, POTAS ORAZ CHLOR.
Te trzy pierwiastki spełniają ważną funkcję w utrzymaniu gospodarki wodno-elektrolitowej w
organizmie.
Sód jest podstawowym kationem płynu zewnątrzkomórkowego, natomiast potas
wewnątrzkomórkowego. Różnice w ich koncentracji na zewnątrz oraz wewnątrz komórki określane
są mianem potencjału elektryczny oraz pobudliwości komórki. Decydują także o przewodzeniu
impulsów nerwowych. Sód wraz z potasem warunkują utrzymanie równowagi osmotycznej oraz
właściwej objętości płynów wewnątrzustrojowych. Potas reguluje również działanie enzymów
komórkowych. Dowiedziono, że w wielu aspektach potas wykazuje antagonistyczne działanie w
stosunku do sodu. Dlatego stężenia obu pierwiastków powinny być zachowywane na określonym
poziomie. Jeżeli w gospodarce sodowo-potasowej pojawią się jakieś nieprawidłowości (podobnie
jak w przypadku chloru), mogą one być objawem niewydolności kory nadnerczy.
y
ródła sodu: sól kuchenna, ser, bekon. Całkowita zawartość sodu w organizmie dorosłego
człowieka wynosi około 100 g, dzienne zapotrzebowania około 4,4 g. Nadmiar tego pierwiastka
może prowadzić do nadmiernego zatrzymywania wody w organizmie, co skutkuje nadciśnieniem
oraz występowaniem obrzęków.
y
ródła potasu: pomidory, grzyby, kalafiory, banany, morele, awokado, daktyle, ziemniaki,
brukselka, szpinak, orzechy, kapusta. Całkowita zawartość potasu w organizmie dorosłego
człowieka wynosi około 140 g, natomiast dzienna norma 3,3 g. Niedobory potasu mogą pojawić się
u osób stosujących leki moczopędne lub cierpiących na biegunki. Potas obniża ciśnienie krwi,
redukując ryzyko wystąpienia zawału, sprzyja prawidłowemu wykorzystaniu wapnia i zmniejsza
straty tego pierwiastka, na skutek wydalania z moczem.
Chlor stanowi główny anion w organizmie (jonem ujemnym). Jest podstawowym składnikiem
wydzielin oraz wydalin, znajduje się w soku żołądkowym oraz w ślinie, wykazuje ograniczone
właściwości bakteriobójcze, wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitowej organizmu.
y
ródła chloru: sól kuchenna, sery, mięso. Całkowita zawartość w organizmie wynosi około 95 g,
natomiast dzienna norma wynosi 5,2 g.
ŻELAZO.
Żelazo jest jednym z ważniejszych mikroelementów. Jego ilość w organizmie człowieka została
oszacowana na 3,5 do 5 g. 70% żelaza ustrojowego jest zlokalizowana w czerwonych krwinkach,
związana z hemoglobiną, 26% jest składnikiem ferrytyny oraz mioglobiny. Jak widać niemal cała
ilość żelaza występująca w organizmie jest związana z jakimś białkiem. We wnętrzu każdej z
komórek znajdują się nieznaczne ilości omawianego mikroelementu, konieczne do tego, aby mogły
zachodzić procesy związane z oddychaniem komórkowym. Organizm ludzki gospodaruje żelazem
w sposób niezwykle oszczędny. Minerał ten zazwyczaj występuje w pokarmach jako jon
trójwartościowy. Jak podają dietetycy, organizm może wchłonąć od 10 do 50% żelaza wchodzącego
w skład naszego pożywienia. Wiadomo również, że pokarmy spożywane przez wegetarian, takie jak
np.: suszone owoce, żółtka jaj, melasa, owsianka, suszone nasiona strączkowych, żelazo zawierają
żelazo w postaci łatwoprzyswajalnej. Lepiej wchłania się jedynie żelazo pochodzące z krwi, czy
wątroby. Wiele produktów wchodzących w skład diety wegetariańskiej zawiera znaczne ilości
żelaza, ale jest ono związane z fosforem, a w takiej postaci jest ono zupełnie nieprzyswajalne przez
organizm. Wchłanianie żelaza ze światła przewodu pokarmowego może być również utrudnione w
sytuacji, gdy w organizmie są zbyt duże ilości wapnia. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo wynosi
około 12 mg. Kobiety będące w wieku rozrodczym, powinny przyjmować większe jego ilości.
Żelazo bierze udział w transporcie gazów oddechowych z i do płuc, syntezie DNA, jest konieczne
aby układ odpornościowy funkcjonował właściwie.
Produktami zawierającymi duże ilości żelaza są: mięso, wątroba, ryby, orzechy, mleko, warzywa
strączkowe, szpinak, brokuły, krewetki.
SIARKA.
Mimo, iż siarka jest wykorzystywana przez organizm niemal wyłącznie w połączeniu ze związkami
organicznymi, to zalicza się ją do mikroelementów. Podstawowym jej z
ródłem w pokarmach są
białka, zawierające tzw. aminokwasy siarkowe. Do tej grupy aminokwasów zalicza się cysteinę,
cystynę oraz metioninę. Siarka wchodzi w skład wielu istotnych dla organizmu związków np.:
insuliny, tiaminy, glutationu, koenzymu A.
MIEDy
.
Jest konieczna w trakcie powstawania krwinek czerwonych, gojenia się ran, tworzenia kości oraz
kolagenu, w metabolizmie kwasów tłuszczowych, syntezie RNA, wspomaga wchłanianie oraz
transport żelaza, ma wpływ na sprawne funkcjonowanie układu nerwowego. Oszacowano, że ilość
miedzi w organizmie dorosłego człowieka dochodzi do 150 mg. Około 5 mg jest zlokalizowane w
komórkach mięśniowych, 25 mg w komórkach kostnych, a kolejne 20 mg w komórkach wątroby.
Znaczna koncentracja miedzi w komórkach wątroby, w szczególności u noworodków, świadczy o
tym, że organ ten jest ważnym magazynem tego mikroelementu. Zapasy miedzi zmagazynowane w
końcowych etapach życia płodowego są wykorzystywane w pierwszych miesiącach po urodzeniu,
czyli wtedy gdy podstawę diety stanowi mleko matki, ubogie w miedz
. Stężenie miedzi we krwi
kobiet jest trochę wyższe niż we krwi mężczyzn. Stężenie miedzi we krwi podnosi się znacząco
podczas ciąży.
Niedobory miedzi są u ludzi zjawiskiem raczej rzadkim. Przyswajalność tego minerału jest większa
niż żelaza i dochodzi do 50%. Dzienna norma spożycia miedzi dla osób dorosłych wynosi 1 do 2
mg, a dla starszych dzieci do 3 mg. Należy zaznaczyć, że dieta mleczna może być przyczyną
niedokrwistości. Produkty mleczne zawierają małe ilości miedzi, która jak już wspomniano ma
wpływ na transport żelaza do komórek.
Dobrym z
ródłem miedzi są: warzywa strączkowe, małże, ryby, wątroba, drób, kasza gryczana,
żółtka jaj.
JOD.
Ilość jodu w organizmie człowieka jest niewielka, dochodzi do 20 - 50 mg u osoby dorosłej. W
ustroju występuje głównie jako komponenta innych związków organicznych, ale również w formie
jodków. Do 40% jodu występującego w organizmie znajduje się w tarczycy, jest to około 8 do10
mg. Pierwiastek ten występuje także w gruczołach dokrewnych, komórkach mięśniowych oraz w
skórze. Jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy i zapobiega nadmiernemu
rozrastaniu się tego gruczołu. Hormony produkowane przez tarczycę, w skład których wchodzi jod,
reguluję wiele funkcji życiowych: kontrolują pracę układu nerwowego, kurczenie się komórek
mięśniowych, temperaturę ciała, podziały komórek. Podstawowymi z
ródłami jodu są: sól
jodowana, owoce morza, ryby morskie, cebula, morszczyn, drożdże. Organizm ludzki może
wchłaniać jod nie tylko ze światła przewodu pokarmowego, ale również przez skórę i nabłonki
pokrywające drogi oddechowe. Zakłada się, iż spożywanie każdego dnia 120 do 150 mg jodu w
zupełności pokrywa zapotrzebowanie osób dorosłych na ten pierwiastek. Jeżeli w organizmie
występują niedobory jodu, mogą one prowadzić do rozwoju ciężkich chorób, w skrajnych
przypadkach nawet do śmierci. Brak odpowiednich ilości jodu w diecie kobiet ciężarnych może
przyczynić się do uszkodzenia płodu lub skutkować nieprawidłowym rozwojem umysłowym dzieci
w póz
niejszym okresie ich życia.
FLUOR.
Ilość fluoru w produktach spożywczych nie jest duża. Podstawowym z
ródłem omawianego
pierwiastka jest obecnie woda pitna. Biorąc pod uwagę zwyczaje żywieniowe panujące w Polsce,
istotne z
ródło fosforu stanowi także herbata. Dowiedziono, że dieta uboga w pokarmy zawierające
fosfor może przyczyniać się do zahamowania, bądz
spowolnienia tempa wzrostu. Niedobory fluoru
są również przyczyną występowania próchnicy zębów. Na podstawie danych epidemiologicznych
stwierdzono, że wzbogacanie wody pitnej we fluor, w ilości 1mg na litr wyraz
nie ogranicza
występowanie próchnicy. Ważne jest również, że fluor występujący w wodzie pitnej jest świetnie
przyswajany. Należy jednak pamiętać, że nadmiar fluoru może wywoływać groz
ne dla organizmu
zatrucia. Mają one bardzo nieprzyjemny i ostry przebieg. Zazwyczaj manifestują się one
wymiotami, ślinotokiem, mdłościami, obniżeniem ciśnienia krwi, osłabieniem napięcia
mięśniowego, czasami pojawiają się także drgawki. W skrajnych przypadkach może dojść do
śmierci, będącej następstwem zaburzenia funkcji układu oddechowego. Produktami spożywczymi
zawierającymi duże ilości fluoru są: herbata czarna, mleko, kalafior, soja, mąka pszenna, orzechy
włoskie, fasola, wątroba, ziemniaki, buraki, ryby morskie, marchew, szpinak, cebula, jabłka, masło,
woda mineralna, twaróg. Fosfor może również hamować działanie niektórych enzymów. Dzieje się
tak w sytuacji, kiedy łączy się on z takimi pierwiastkami jak: wapń, cynk, miedz
, żelazo, magnez.
Enzymy, które wymagają do swej aktywności obecności wyżej wymienionych pierwiastków, tracą
całkowicie lub częściowo aktywność, w następstwie związania ich przez fluor.
CYNK.
Cynk należy do składników koniecznych do życia zarówno roślinom, jak i zwierzętom.
Udowodniono, że jest on składową szeregu metaloenzymów. Nie wiadomo do końca z jakiego
powodu znajduje się w cząsteczkach kwasów nukleinowych, wiadomo natomiast, że jest niezbędny
do ich syntezy. Relatywnie duże ilości tego minerału występują w kościach. Te zasoby są jednak
rzadko wykorzystywane przez organizm. Cynk jest wymagany w wielu reakcjach syntezy, np.:
DNA, RNA, insuliny, białek, nasienia. Jest konieczny, aby układ immunologiczny funkcjonował
prawidłowo, aktywuje około 80 enzymów, ma wpływ na przemiany węglowodanów, białek,
tłuszczy i alkoholu. Jest potrzebny do tego abyśmy mogli odczuwać smaki i zapachy. O
niedoborach cynku w organizmie mogą świadczyć m. in. brak apetytu oraz pogorszenie się ostrości
widzenia. Tego typu zmiany są zazwyczaj trwałe, a na pewno bardzo trudne do wyleczenia.
Organizmy zwierząt nie magazynują cynku. Dowodzą tego wyniki eksperymentów, w których
stosowano dietę pozbawioną produktów mogących być z
ródłem tego minerału. W grupie
doświadczalnej szybko wystąpiły objawy wskazujące na niedobory omawianego pierwiastka.
Regionem, w którym dość często rejestrowano niedobory cynku Bliski Wschód. Poza
wymienionymi już objawami obserwowano tan także nieprawidłowości w rozwoju gruczołów
płciowych oraz karłowatość. Cynk wpływa także na tempo gojenia się ran. Dzienna norma dla
człowieka dorosłego wynosi 10 do12 mg. Spożywanie zbyt dużych jego ilości może wywoływać
zatrucia. Doskonałym z
ródłem cynku są: kasze, razowe pieczywo, żywność pochodzenia
morskiego, chude mleko i mięso, żółtka jaj, orzechy. Ilość tego minerału w wodzie pitnej nie jest
duża.
MANGAN.
Mangan jest minerałem wymaganym do utrzymania właściwej struktury kości, jest istotny w
procesie rozmnażania oraz prawidłowym funkcjonowaniu komórek nerwowych. Jest składnikiem
enzymów metabolizujących kwasy tłuszczowe oraz glukozę. Nadmiar manganu w organizmie może
stać się przyczyną demencji, schizofrenii oraz nasilenia objawów choroby Parkinsona. Niedobory
tego pierwiastka są przyczyną zaburzeń w rozwoju fizycznym, powstawania wad w budowie kości,
obniżenia płodności lub padaczki. Produktami obfitującymi w mangan są: zielone warzywa,
groszek, czarne jagody, mąka pełnoziarnista, buraki, herbata. Mimo że mąka biała zawiera
zdecydowanie mniej manganu, to jest on dobrze przyswajany przez organizm. Dzienna dawka
manganu dla osoby dorosłej wynosi około 5 do 7 mg.
KOBALT.
Jest składnikiem witaminy Bl2. ma duże znaczenie w aktywacji wielu enzymów. Funkcje jakie
spełnia ten pierwiastek w funkcjonowaniu organizmu nie zostały do końca poznane. Przypuszcza
się, że 5 do 8mg kobaltu na dobę jest w stanie w zupełności pokryć dzienne zapotrzebowanie
organizmu. Kobalt jest wchłaniany ze światła przewodu pokarmowego, zarówno w postaci
chlorków, jak i niepołączony z innymi pierwiastkami.
MOLIBDEN.
Jest składnikiem tzw. grup prostetycznych metaloenzymów. Bez niego nie funkcjonowałyby białka
enzymatyczne uczestniczące w metabolizmie tłuszczów, białek oraz puryn (np. oksydazy
ksantynowej). 200 do 500 mg molibdenu dziennie zaspokaja zapotrzebowanie organizmu. Bogatym
z
ródłem tego pierwiastka są: mleko, fasola, czerwona kapusta, ryż naturalny, sery, podroby, zielone
części roślin. Molibden należy do pierwiastków, które są dobrze wchłaniane ze światła przewodu
pokarmowego.
CHROM.
Pierwiastek ten reguluje poziom cholesterolu oraz kwasów tłuszczowych we krwi. jest konieczny w
przemianach glukozy w organizmie i ma wpływ na zwiększenie wrażliwości komórek na insulinę.
Jego rola w metabolizmie cukrowców polega także na zmniejszaniu uczucia głodu. Dlatego jest
stosowany w wielu preparatach wspomagających odchudzanie. Ma swój udział w trawieniu białek.
Nadmiar chromu w organizmie może indukować powstawanie zmian nowotworowych. Dobowe
zapotrzebowanie na chrom wyraża się w mg. Dostarczają go takie produkty spożywcze jak:
szparagi, orzech, mąka pełnoziarnista, brokuły, grzyby, wątroba, rośliny strączkowe.
SELEN.
Jest minerałem działającym w połączeniu z witaminą E. wspomaga procesy neutralizacji wolnych
rodników oraz takich metali ciężkich jak: rtęć, srebro, kadm. Ma udział w przemianach hormonów
tarczycy. Duże ilości selenu są dla organizmu toksyczne. Dobrym z
ródłem selenu są: kukurydza,
warzywa strączkowe, żywność pochodzenia morskiego.
WANAD.
Funkcje tego mikroelementu nie zostały dokładnie zbadane. Można go dostarczyć organizmowi
zjadając: sałatę, rzodkiewkę, czosnek i pietruszkę.