B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

86

Systemy Finansowe

Wst´p

Niniejszy artyku∏ jest próbà usystematyzowania wiedzy
o leasingu, stosunkowo m∏odym narz´dziu finansowym,
od 2002 r. stopniowo zdobywajàcym uznanie rynku. Je-
go narodzinom towarzyszy∏o wiele burzliwych wyda-
rzeƒ. Poczàtkowy brak regulacji systemowych skutkowa∏
du˝à swobodà interpretacji niedoskona∏ego prawa, ro-
dzàc trudne do przewidzenia konsekwencje. Zasada
swobody gospodarczej dopuszcza∏a mo˝liwoÊç prowa-
dzenia przedsi´biorstwa Êwiadczàcego us∏ugi lesingowe
przez podmioty majàce ograniczone zaplecze finansowe.
Te czynniki sprawi∏y, ˝e ró˝ne Êrodowiska mogà od-
miennie odbieraç histori´ rozwoju bran˝y leasingowej.

Zasadne wydaje si´ przedstawienie obecnego do-

robku bran˝y, która w ostatnich latach przesz∏a rady-
kalnà metamorfoz´. Doczeka∏a si´ ogólnych regulacji
prawnych, które stworzy∏y ramy prawne umowy
leasingu. Uporzàdkowano rynek pod kàtem dostawców
us∏ug, g∏ównie powiàzanych z sektorem finansowym.

W pierwszej cz´Êci artyku∏u przedstawiono obo-

wiàzujàce przepisy prawne regulujàce funkcjonowanie
umowy leasingowej. Zaprezentowano g∏ówne cechy le-
asingu, zarówno jego konsekwencje podatkowe, jak
i bilansowe. W dalszej cz´Êci porównano leasing z kre-
dytem, pokazujàc cechy leasingu i przyczyny wysokiej
popularnoÊci tego produktu wÊród ma∏ych i Êrednich
przedsi´biorstw.

Dla zobrazowania znaczenia leasingu w gospodar-

ce zaprezentowano rozwój rynku leasingowego w Euro-
pie i w Polsce. Omówiono tak˝e struktur´ leasingu, po-
tencjalne kierunki rozwoju i g∏ówne bariery rozwoju
najwa˝niejszych rodzajów transakcji leasingowych.

Istota umowy leasingowej

Leasing jest specyficznà umowà, gdy˝ ∏àczy cechy
umowy najmu z umowà kredytowà. Cechà wspólnà

tych dwóch umów jest finansowanie zakupu dóbr
trwa∏ego u˝ytku i oddawanie ich do u˝ytkowania.
W tym zakresie ma ona cechy umowy najmu, gdy˝
przekazuje zakupione dobra do u˝ytkowania bez na-
bywania przez u˝ytkownika prawa w∏asnoÊci przed-
miotu umowy w trakcie trwania umowy. Podobieƒ-
stwo do umowy kredytowej sprowadza si´ do pozosta-
wienia przysz∏emu u˝ytkownikowi przedmiotu pe∏ne-
go prawa wyboru nabywanej rzeczy i prawa do ozna-
czenia zbywcy

1

. Rola podmiotu udzielajàcego leasin-

gu sprowadza si´ tu, podobnie jak w przypadku umo-
wy kredytowej, do finansowania zakupu ÊciÊle okre-
Êlonych dóbr.

Drugà cechà upodabniajàcà umow´ leasingu

do umowy kredytowej jest ostateczne przeniesienie
na u˝ytkownika prawa w∏asnoÊci finansowanej rzeczy.
W umowie kredytowej w∏asnoÊç finansowanej rzeczy
pozostaje po stronie kredytobiorcy. W praktyce w∏a-
snoÊç ta cz´sto jest ograniczana, do czasu ca∏kowitej
sp∏aty kredytu, poprzez ustanawianie ró˝nego rodzaju
ograniczeƒ prawnych stanowiàcych zabezpieczenie
kredytu. W umowie leasingowej w∏asnoÊç finansowa-
nego przedmiotu pozostaje po stronie podmiotu finan-
sujàcego do czasu ca∏kowitego rozliczenia umowy.
Po tym okresie u˝ytkownik dóbr nabywa prawo prze-
niesienia w∏asnoÊci u˝ytkowanej rzeczy.

Mo˝na zatem przyjàç, ˝e istotà umowy leasingu

jest finansowanie zakupu dóbr trwa∏ego u˝ytku, ich
czasowe odp∏atne oddanie do u˝ytkowania korzystajà-
cemu, z mo˝liwoÊcià przeniesienia prawa w∏asnoÊci
po zakoƒczeniu umowy.

Problematykà leasingu w prawie mi´dzynarodo-

wym zajà∏ si´ Mi´dzynarodowy Instytut Unifikacji
Prawa Prywatnego w Rzymie (UNIDROIT)

2

. W maju

1988 r. na konferencji w Ottawie dokona∏ on jednoli-

Leasing w Polsce – stan prawny
i perspektywy rozwoju

M a r c i n K r u k

1

Zbywca – podmiot (osoba) b´dàcy dostawcà (sprzedawcà) przedmiotu

leasingu.

2

www.unidroit.org (http://www.unidroit.org/english/conventions/1988

leasing/1988leasing-e.htm).

87

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

Systemy Finansowe

tej systemowej regulacji problematyki leasingu. Przy-
j´to „Konwencj´ UNIDROIT o mi´dzynarodowym
leasingu finansowym”, której celem by∏o ujednolice-
nie zasad prowadzenia mi´dzynarodowej dzia∏alnoÊci
leasingowej przez podmioty prawa z ró˝nych syste-
mów prawnych.

W myÊl postanowieƒ wy˝ej wymienionej Kon-

wencji, przez umow´ leasingu rozumiemy trójstron-
nà transakcj´, w której finansujàcy dokonuje zakupu
(zgodnie ze specyfikacjà korzystajàcego i na warun-
kach z nim uzgodnionych), dóbr inwestycyjnych,
których u˝ywanie w celach profesjonalnych przeka-
zuje korzystajàcemu w zamian za zap∏at´ stawki
leasingowej.

W tak zdefiniowanej umowie za∏o˝ono, ˝e finansu-

jàcy dokonuje swojego Êwiadczenia jednorazowo, nie-
jako z góry, poprzez sfinansowanie zakupu dóbr inwe-
stycyjnych i przekazanie ich do odp∏atnego u˝ytkowa-
nia na poczàtku trwania umowy. Korzystajàcy zobo-
wiàzany jest zap∏aciç w póêniejszym terminie, z góry
okreÊlonà liczb´ rat. Istotnà cechà takiej umowy jest
roz∏o˝enie w czasie wzajemnych Êwiadczeƒ przez stro-
ny umowy. Ta cecha zadecydowa∏a o potrzebie szcze-
gó∏owego uregulowania wzajemnych praw finansujàce-
go

3

i korzystajàcego

4

. W Êwietle szczegó∏owych posta-

nowieƒ ww. konwencji umowa leasingowa powinna
charakteryzowaç si´ mi´dzy innymi nast´pujàcymi
cechami:

– korzystajàcy samodzielnego wybiera przedmiot

leasingu oraz dostawc´, nie polegajàc wy∏àcznie
na wiedzy finansujàcego.

– finansujàcy nabywa przedmiot leasingu na pod-

stawie i w zwiàzku z umowà, o której dostawca wie, ˝e
zosta∏a zawarta lub b´dzie zawarta mi´dzy finansujà-
cym a korzystajàcym,

– okreÊlajàc rat´ leasingowà, nale˝y uwzgl´dniç

amortyzacj´ ca∏oÊci lub znacznej cz´Êci przedmiotu
leasingu,

– przedmiot leasingu mo˝e zostaç wykorzystany

wy∏àcznie do celów zawodowych zwiàzanych z prowa-
dzeniem przedsi´biorstwa,

– korzystajàcy przejmuje na siebie ca∏e ryzyko

zwiàzane z u˝ywaniem i posiadaniem przedmiotu
leasingu,

– przedmiot leasingu mo˝e byç przekazany w sub-

leasing

5

.

Definicje z 1988 r. z jednej strony ograniczy∏y mo˝-

liwoÊç zawierania transakcji leasingowych z podmiota-
mi prowadzàcymi dzia∏alnoÊç gospodarczà, z drugiej
zaÊ strony istotnie przyczyni∏y si´ do rozwoju bran˝y

leasingowej, dajàc pierwsze

essentialia negotii

6

umowy

leasingu.

Leasing w Kodeksie cywilnym

Historia rozwoju gospodarczego niejednokrotnie do-
wiod∏a, ˝e podstawowym czynnikiem gwarantujàcym
sta∏y rozwój gospodarczy sà stabilne i jednoznaczne
uregulowania prawne normujàce relacje gospodarcze.
Polska, wychodzàc naprzeciw powy˝szej regule, nale˝y
do jednego z pierwszych paƒstw w Europie normujà-
cych poj´cie leasingu w Kodeksie cywilnym. Dokonano
tego 26 lipca 2000 r., kiedy Sejm Rzeczypospolitej
uchwali∏ zmian´ w Kodeksie cywilnym, wprowadzajàc
jednolite systemowe regulacje okreÊlajàce treÊç umowy
leasingu. Autor rozwiàzaƒ koncepcyjnych, prof. dr hab.
Jerzy Poczobut, niewàtpliwie zadba∏ o w∏aÊciwe wywa-
˝enie praw i obowiàzków stron umowy leasingu, dajàc
tym samym stabilne podstawy do rozwoju rynku
leasingowego w Polsce.

W art. 709

1

Kodeksu cywilnego

7

nast´pujàco zdefi-

niowano umow´ leasingu: „Przez umow´ leasingu finan-
sujàcy zobowiàzuje si´, w zakresie dzia∏alnoÊci swojego
przedsi´biorstwa, nabyç rzecz od oznaczonego zbywcy
na warunkach okreÊlonych w tej umowie i oddaç t´
rzecz korzystajàcemu do u˝ywania albo u˝ywania i po-
bierania po˝ytków przez czas oznaczony, a korzystajàcy
zobowiàzuje si´ zap∏aciç finansujàcemu w uzgodnio-
nych ratach wynagrodzenie pieni´˝ne, równe co naj-
mniej cenie lub wynagrodzeniu z tytu∏u nabycia rzeczy
przez finansujàcego”. W dalszej cz´Êci Kodeks cywilny
okreÊla nast´pujàce wyznaczniki umowy leasingu:

• Finansujàcy nie odpowiada przed korzystajàcym

za wybór przedmiotu leasingu.

• Finansujàcy nie odpowiada przed korzystajàcym

za wady przedmiotu leasingu (z wy∏àczeniem wad po-
wsta∏ych na skutek okolicznoÊci, za które finansujàcy
ponosi odpowiedzialnoÊç).

• Finansujàcy kupuje przedmiot leasingu na wa-

runkach okreÊlonych w umowie leasingowej.

• Z mocy ustawy z chwilà zakupu przedmiotu

leasingu na korzystajàcego przechodzà wszelkie
uprawnienia z tytu∏u wad rzeczy z wy∏àczeniem prawa
do odstàpienia od umowy ze zbywcà.

• Bezwzgl´dnym obowiàzkiem korzystajàcego jest

terminowa odp∏atnoÊç za korzystanie z rzeczy w umó-
wionych terminach.

• Korzystajàcy ponosi pe∏ne ryzyko zwiàzane

z u˝ytkowaniem i posiadaniem rzeczy.

• Korzystajàcy nie mo˝e przekazaç przedmiotu le-

asingu osobie trzeciej bez zgody finansujàcego.

3

Finansujàcy – podmiot (osoba) Êwiadczàcy us∏ug´ leasingowà, potocznie

zwany leasingodawcà.

4

Korzystajàcy – podmiot (osoba), korzystajàcy z zakupionych dóbr na podsta-

wie umowy leasingowej, potocznie zwany leasingobiorcà.

5

Subleasing jest to stan, w którym ten sam przedmiot leasingu przekazany jest

do u˝ytkowania kolejnemu korzystajàcemu na podstawie odr´bnej umowy

leasingu.

6

Essentialia negotii sà to zasadnicze warunki umowy, które przesàdzajà

o istocie prawnej umowy.

7

Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

88

Systemy Finansowe

• Sprzeda˝ przedmiotu leasingu przez finansujà-

cego nie narusza postanowieƒ umowy leasingu. Na-
bywca wst´puje w stosunek leasingu w miejsce finan-
sujàcego.

• W przypadku rozwiàzania umowy leasingu

przed terminem z powodu utraty rzeczy lub na skutek
okolicznoÊci, za które korzystajàcy ponosi odpowie-
dzialnoÊç, rozliczenie umowy powinno si´ odbyç po-
przez zap∏acenie przez korzystajàcego wszystkich prze-
widzianych w umowie, a niezap∏aconych jeszcze rat,
pomniejszonych o korzyÊci, jakie finansujàcy uzyska∏
wskutek ich otrzymania przed umówionym terminem.

Jak widaç z powy˝szego podsumowania, Kodeks

cywilny nie zajmuje si´ kwestià podzia∏u leasingu
na potocznie zwany leasing finansowy czy leasing ope-
racyjny. Nie zajmuje si´ równie˝ opcjà zakupu rzeczy
przez korzystajàcego. Te kwestie zosta∏y doÊç szczegó∏o-
wo opisane w prawie podatkowym i ustawie o rachun-
kowoÊci. Zaprezentowane uregulowania umowy leasin-
gu wprowadzajà do prawa poj´cie leasingu, wywa˝ajàc
równoczeÊnie prawa i obowiàzki stron umowy leasingu,
która do czasu wprowadzenia definicji kodeksowych
by∏a ró˝nie kszta∏towana przez uczestników rynku. Naj-
wa˝niejszym osiàgni´ciem tego aktu jest uregulowanie
wzajemnych relacji w zakresie skutków utraty rzeczy,
odpowiedzialnoÊci finansujàcego za wady rzeczy oraz
skutków zaprzestania p∏acenia rat leasingu. Drugà wa˝-
nà cechà omawianych regulacji jest fakt, ˝e wi´kszoÊç
przepisów ma charakter dyspozytywny

8

. Tym samym

z jednej strony tworzà ramy prawne, wyznaczajàc stan-
dard, do którego umowa leasingu powinna dà˝yç.
Z drugiej strony nie hamujà rozwoju tego typu umów,
umo˝liwiajàc stronom doÊç du˝à swobod´ ustalania
wzajemnego stosunku zobowiàzaniowego.

Leasing finansowy i leasing operacyjny

Polskie prawodawstwo nie pos∏uguje si´ nazwami
leasingu finansowego i leasingu operacyjnego. Ustawy:
o podatku dochodowym od osób prawnych

9

oraz o po-

datku dochodowym od osób fizycznych

10

, jak te˝ ustawa

o podatku od towarów i us∏ug

11

przewidujà zawieranie

dwóch rodzajów kontraktów leasingowych. Podstawowà
ró˝nicà mi´dzy tymi umowami jest okreÊlenie strony
umowy dokonujàcej odpisów amortyzacyjnych do celów
podatkowych. W jednym przypadku za∏o˝ono, ˝e amor-
tyzacji przedmiotu leasingu dokonuje korzystajàcy,
w drugim – ˝e finansujàcy. W konsekwencji powy˝szego
podzia∏u w ˝yciu gospodarczym utrzyma∏y si´ nazwy

leasing finansowy i operacyjny. Przypadek, w którym
odpisów amortyzacyjnych przedmiotu leasingu dokonu-
je korzystajàcy, nazwano potocznie leasingiem finanso-
wym. JeÊli natomiast odpisów amortyzacyjnych dokonu-
je finansujàcy, a czas trwania umowy jest nie krótszy ni˝
40% normatywnego okresu amortyzacji

12

, mamy do czy-

nienia z leasingiem operacyjnym.

Obie koncepcje wywodzà si´ z cywilistycznej defi-

nicji umowy leasingu. Za∏o˝ono w niej, ˝e umowa
leasingu zawierana jest na czas okreÊlony, a op∏ata
leasingowa jest jedynym Êwiadczeniem p∏atnym w ra-
tach i powinna pokrywaç co najmniej wysokoÊç wydat-
ków poniesionych przez finansujàcego na zakup przed-
miotu leasingu.

Leasing finansowy i leasing operacyjny w prawie podatkowym

W konsekwencji zmian wprowadzonych przez prawo
cywilne i w zwiàzku z pilnà potrzebà ostatecznego, jed-
noznacznego uregulowania kwestii opodatkowania
stron umowy leasingu

13

opracowano nowelizacj´ ustaw

podatkowych. W dniu 6 wrzeÊnia 2001 r. Sejm uchwa-
li∏ ustaw´ o zmianie ustawy o podatku dochodowym
od osób prawnych i o podatku dochodowym od osób fi-
zycznych. Nowe przepisy wesz∏y w ˝ycie 1 paêdzierni-
ka 2001 r. (w stosunku do cz´Êci przepisów za∏o˝ono, ˝e
b´dà bezwzgl´dnie obowiàzywaç od 1 stycznia 2002 r.).
Najistotniejszym skutkiem omawianych ustaw jest jed-
noznaczne, klarowne okreÊlenie zasad:

– rozpatrywania kosztów oraz przychodów podat-

kowych korzystajàcego i finansujàcego w leasingu fi-
nansowym i operacyjnym,

– przeniesienia w∏asnoÊci przedmiotu leasingu

na korzystajàcego lub na rzecz osób trzecich,

– podzia∏u leasingu na finansowy i operacyjny,
– realizacji transakcji leasingu nieruchomoÊci.
W tabeli 1 przedstawiono unormowane w omawia-

nych ustawach zasady podatkowego rozliczania leasin-
gu finansowego i operacyjnego.

Drugà bardzo istotnà kwestià uregulowanà przez

omawiane ustawy jest doprecyzowanie definicji umo-
wy leasingu. W pierwszym rozdziale przytoczono ko-
deksowà definicj´ umowy leasingu. W jednej z jej cz´-
Êci okreÊlono, ˝e przez umowy leasingu rozumie si´
mi´dzy innymi umowy, w których korzystajàcy doko-
nuje jednego Êwiadczenia w ratach o sumie równej co
najmniej wartoÊci poczàtkowej przedmiotu leasingu.
W rozumieniu kodeksowym wykup nie jest cz´Êcià te-
go jednego Êwiadczenia p∏aconego przez korzystajàcego

8

Dyspozytywny to znaczy nieobligatoryjny.

9

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych

(Dz.U. nr 54, poz. 654 ze zm.).

10

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych

(Dz.U. nr 14, poz. 176 ze zm.).

11

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i us∏ug (Dz.U. nr 54,

poz. 535 ze zm.).

12

Przez normatywny okres amortyzacji rozumiemy okres, w którym zostanie

dokonana ca∏kowita amortyzacja przedmiotu naliczona zgodnie zasadami

okreÊlonymi w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych.

13

Opodatkowanie stron umowy leasingu oraz zagadnienie przeniesienia pra-

wa w∏asnoÊci przedmiotu leasingu do czasu wprowadzenia omawianych ustaw

by∏y ró˝nie interpretowane organy skarbowe. Sytuacja ta istotnie ogranicza∏a

rozwój bran˝y leasingowej, tworzàc w tym czasie atmosfer´ niepewnoÊci co

do ostatecznych skutków podatkowych zawartych kontraktów leasingowych.

89

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

Systemy Finansowe

w ratach. Stanowi dobrowolnà opcj´, prawo nabycia
rzeczy. W istocie jest oddzielnà od umowy leasingu
umowà kupna sprzeda˝y rzeczy, wynikajàcà z wype∏-
nienia postanowieƒ umowy leasingu. Po konfrontacji
uregulowaƒ kodeksowych z koncepcjà minimalnej
wartoÊci koƒcowej prawa podatkowego w leasingu ope-
racyjnym zauwa˝amy, ˝e transakcje leasingu operacyj-
nego zawierane na krótkie okresy nie spe∏niajà warun-
ków okreÊlonych w definicji kodeksowej umowy
leasingu. Dzieje si´ to z czysto ekonomicznych powo-
dów. Koncepcje minimalnej wartoÊci koƒcowej okre-
Êlajà doÊç wysokie wartoÊci koƒcowe dla krótkich okre-
sów umów leasingu operacyjnego. Je˝eli wartoÊç koƒ-
cowa ustawowo dla danego przedmiotu leasingu wyno-
si np. 20%, trudno sobie wyobraziç korzystajàcego, któ-
ry zobowià˝e si´ w okresie trwania umowy do sp∏ace-
nia ca∏ej wartoÊci poczàtkowej przedmiotu leasingu
i jednoczeÊnie na koƒcu, zgodnie z istotà umowy
leasingu, b´dzie oczekiwa∏ przeniesienia w∏asnoÊci
na siebie, p∏acàc dodatkowe 20% wartoÊci przedmiotu
leasingu. Kontrakt taki by∏by nieop∏acalny dla korzy-
stajàcego. Dlatego w tego rodzaju umowach korzystajà-
cy nie sp∏aca w ratach ca∏ej wartoÊci poczàtkowej
przedmiotu leasingu. Cz´Êç wartoÊci poczàtkowej za-
warta jest w wartoÊci wykupu. Taka umowa nale˝y
do grupy umów nienazwanych i zawierana jest zgodnie
z zasadà swobody umów (art. 353 Kodeksu cywilnego).
Pozostawienie takiego stanu prawnego utrzyma∏oby
niepewnoÊç i swobod´ interpretacji zasad opodatkowa-
nia tej grupy umów. Dlatego w Êwietle prawa podatko-
wego wyró˝nik leasingu, polegajàcy na tym, ˝e suma
Êwiadczeƒ p∏aconych przez korzystajàcego ma pokry-
waç co najmniej wartoÊç poczàtkowà przedmiotu
leasingu, zosta∏ potraktowany szerzej, ni˝ to wynika

z definicji kodeksowych. Do sumy Êwiadczeƒ p∏aco-
nych przez korzystajàcego prawo podatkowe zalicza
równie˝ cen´ sprzeda˝y, o ile opcj´ t´ zawierajà posta-
nowienia kontraktu leasingowego. Ten niuans w ró˝-
nym definiowaniu wyró˝nika umowy leasingu staje si´
istotny z punktu widzenia stosowania wobec bardzo
du˝ej grupy umów jednoznacznych zasad opodatkowa-
nia stron umowy leasingu.

Przeprowadzone zmiany w prawie podatkowym

nale˝y oceniç pozytywnie. Rozszerzajà one definicje
leasingu, wprowadzajà jednolite zasady opodatkowa-
nia. Przyczyniajà si´ tym samym do ograniczenia wy-
st´pujàcych wczeÊniej szerokich mo˝liwoÊci interpre-
towania zasad opodatkowywania stron umowy leasin-
gu. Wydaje si´, ˝e spoÊród obszarów nieuregulowanych
w tych ustawach dla dalszego rozwoju bran˝y istotne
jest uporzàdkowanie zasad zmiany korzystajàcego (ce-
sji praw z umowy leasingu na nowego korzystajàcego)
w trakcie trwania umowy leasingu. Przyj´te regulacje
niewàtpliwie przyczyni∏y si´ do dalszego rozwoju
transakcji leasingowych.

Leasing finansowy i leasing operacyjny w polskim prawie bilansowym

Przed 1 stycznia 2002 r., tj. przed wejÊciem w ˝ycie
nowelizacji ustawy o rachunkowoÊci uchwalonej w li-
stopadzie 2000 r.

14

, leasing w sprawozdaniach finan-

sowych by∏ ewidencjonowany zgodnie z przyj´tym
w kraju ustawodawstwem podatkowym. Wiàza∏o si´
to z istotnym zafa∏szowaniem faktycznej sytuacji eko-
nomiczno-finansowej podmiotów finansujàcego i ko-
rzystajàcego. Korzystajàcy nie by∏ zobowiàzany

Ta b e l a 1 Cechy umowy leasingu finansowego i operacyjnego z punktu widzenia ustaw:
o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o podatku dochodowym od osób fizycznych

* Pe∏na definicja hipotetycznej wartoÊci netto okreÊlona zosta∏a przez art. 17a ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ustawa (op.cit.) oraz

art. 23a ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (op.cit.) i sprowadza si´ w uproszczeniu do nast´pujàcej definicji: wartoÊç hipotetyczna rów-

na jest wartoÊci poczàtkowej przedmiotu leasingu pomniejszonej o sum´ odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu degresywnej metody amortyzacji ze

wspó∏czynnikiem równym 3 dla danego okresu umowy.

14

Ustawa z dnia 29 wrzeÊnia 1994 r. o rachunkowoÊci (Dz.U. nr 76, poz. 694

ze zm.).



/HDVLQJILQDQVRZ\

/HDVLQJRSHUDF\MQ\

2NUHVXPRZ\

]JyU\RNUHĞORQ\EUDNPLQLPDOQHJRRNUHVXWUZDQLD
XPRZ\

]JyU\RNUHĞORQ\Z\VWĊSXMHPLQLPDOQ\RNUHVWUZDQLD
XPRZ\LZ\QRVLQRUPDW\ZQHJRRNUHVX
DPRUW\]DFML

2GSLVyZ
DPRUW\]DF\MQ\FK

GRNRQXMHNRU]\VWDMąF\

GRNRQXMHILQDQVXMąF\

3U]\FKRGHP
SRGOHJDMąF\P
RSRGDWNRZDQLXVą

GODILQDQVXMąFHJRW\ONRRGVHWNLNWyUHVąF]ĊĞFLą
RSáDW\OHDVLQJRZHM

GODILQDQVXMąFHJRFDáDUDWDOHDVLQJXF]ĊĞüNDSLWDáRZD
LRGVHWNRZD

.RV]WHPSRGDWNRZ\P
Vą

GODILQDQVXMąFHJRRGVHWNL
RG]DFLąJQLĊWHJRNUHG\WX
QDILQDQVRZDQLH
WUDQVDNFMLOHDVLQJRZ\FK

GODNRU]\VWDMąFHJR
DNWXDOQ\RGSLV
DPRUW\]DF\MQ\LRGVHWNL
VWDQRZLąFHW\ONRF]ĊĞü
UDW\OHDVLQJRZHM

GODILQDQVXMąFHJR
NRV]WHPMHVWDNWXDOQ\RGSLV
DPRUW\]DF\MQ\LRGVHWNLRG
]DFLąJQLĊWHJRNUHG\WXQD
ILQDQVRZDQLHWUDQVDNFML
OHDVLQJRZ\FK

GODNRU]\VWDMąFHJR
NRV]WHPMHVWFDáDUDWD
OHDVLQJRZDF]ĊĞü
NDSLWDáRZDL
RGVHWNRZD

3U]HQLHVLHQLHZáDVQRĞFL
SU]HGPLRWXOHDVLQJXQD
NRU]\VWDMąFHJR

PRĪHE\üSU]HSURZDG]RQHSRGRZROQHMFHQLH
]QDF]QLHRGELHJDMąFHMRGFHQ\U\QNRZHM

PRĪHE\üSU]HSURZDG]RQHSRFHQLH]QDF]QLH
RGELHJDMąFHMRGZDUWRĞFLU\QNRZHMQLHSU]HNUDF]DMąFHM
KLSRWHW\F]QHMZDUWRĞFLQHWWRU]HF]\LSUDZ
PDMąWNRZ\FK

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

90

Systemy Finansowe

do wykazywania umowy leasingu – umowy o charak-
terze umowy kredytowej – w swoim bilansie w odpo-
wiednich pozycjach majàtku trwa∏ego i zobowiàza-
niach. Finansujàcy nalicza∏ amortyzacj´ od przekaza-
nego w leasing majàtku oraz zalicza∏ do przychodów
zarówno udzia∏ w∏asny korzystajàcego, jak i ca∏à rat´
leasingowà. Zachwiano tym samym zasadà adekwat-
noÊci w czasie przychodów i kosztów. Takie zasady
rachunkowoÊci prowadzi∏y do patologii poprzez za-
fa∏szowanie wyników firm leasingowych i sytuacji fi-
nansowej korzystajàcego. Mo˝liwe by∏o bardzo istotne
kreowanie wyniku finansowego spó∏ki leasingowej
za poÊrednictwem nowych kontraktów z wysokim
udzia∏em w∏asnym korzystajàcego. W pierwszym
okresie umowy wykazywano wysoki przychód, który
nie mia∏ odzwierciedlenia w kosztach. Koszty by∏y
wykazywane póêniej w rezultacie naliczania odpisów
amortyzacyjnych. Powy˝sze mechanizmy drastycznie
zaciemnia∏y obraz sytuacji finansowej spó∏ek
leasingowych zg∏aszajàcych wysokie zapotrzebowanie
na kapita∏ obcy, niezb´dny do finansowania nowych
kontraktów

15

.

Wspomniana nowelizacja ustawy o rachunkowoÊci

wychodzi∏a naprzeciw Mi´dzynarodowym Standardom
RachunkowoÊci. Zmiana ustawy o rachunkowoÊci zosta-
∏a uchwalona w listopadzie 2000 r., lecz z powodu bar-
dzo istotnych zmian prezentowania kontraktów leasin-

gowych zastosowano roczne

vacatio legis

i w pe∏nym za-

kresie zacz´∏a obowiàzywaç od 1 stycznia 2002 r.

Podobnie jak w Kodeksie cywilnym równie˝

w ustawie o rachunkowoÊci w praktyce mamy do czy-
nienia z jednym rodzajem leasingu. Ustawa ta nie
wprowadza podzia∏u na leasing finansowy czy leasing
operacyjny

sensu stricto

. Zalicza leasing zdefiniowany

przez prawo podatkowe jako leasing operacyjny czy
leasing finansowy do jednej kategorii, o cechach zbli˝o-
nych do cech leasingu finansowego. Pozostawia to, co
prawda, mo˝liwoÊç wystàpienia innej kategorii leasin-
gu ni˝ leasing finansowy. Stworzenie umowy spe∏niajà-
cej jednoczeÊnie kryteria okreÊlone przez prawo podat-
kowe dla umowy leasingu operacyjnego i niepodlegajà-
cej ani jednemu z siedmiu kryteriów art. 3 ust. 4 usta-
wy o rachunkowoÊci wydaje si´ jednak bardzo trudne.

W praktyce ustawa ta odwróci∏a dotychczasowe

relacje. W sprawozdaniach finansowych spó∏ek leasin-
gowych Êrodki trwa∏e i towarzyszàcà im amortyzacj´
zastàpiono nale˝noÊciami. Do wyniku finansowego za-
licza si´ jedynie cz´Êç raty leasingowej jako przychody
odsetkowe. U korzystajàcego w bilansie pojawiajà si´
majàtek trwa∏y i towarzyszàce mu odpisy amortyzacyj-
ne, a po stronie pasywnej – odpowiednio – zobowiàza-
nia krótko- i d∏ugoterminowe. Wprowadzenie tych
zmian by∏o zgodne z podstawowà zasadà rachunkowo-
Êci: wiernego i rzetelnego odzwierciedlania sytuacji
przedsi´biorstwa. Zasada ta jest ogólnie znana na Êwie-
cie pod nazwà

true and fair

i polega na tym, ˝e: „Spra-

15

Brak przejrzystych regu∏ rachunkowych by∏, wed∏ug autora, jednym z g∏ów-

nych czynników recesji bran˝y leasingowej w latach 2000-2001.

Ta b e l a 2 Cechy umowy leasingu finansowego i operacyjnego z punktu widzenia ustawy
o rachunkowoÊci

* Pe∏na definicja hipotetycznej wartoÊci netto okreÊlona zosta∏a w art. 17a ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 23a ust. 6 ustawy

o podatku dochodowym od osób fizycznych i sprowadza si´ w uproszczeniu do nast´pujàcej definicji: wartoÊç hipotetyczna równa jest wartoÊci poczàtkowej

przedmiotu leasingu pomniejszonej o sum´ odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu degresywnej metody amortyzacji ze wspó∏czynnikiem równym 3 dla

danego okresu umowy.



/HDVLQJILQDQVRZ\

/HDVLQJRSHUDF\MQ\

2NUHVXPRZ\

=JyU\RNUHĞORQ\EUDNPLQLPDOQHJRRNUHVXWUZDQLD
XPRZ\

=JyU\RNUHĞORQ\Z\VWĊSXMHPLQLPDOQ\RNUHVWUZDQLD
XPRZ\LZ\QRVLQRUPDW\ZQHJRRNUHVX
DPRUW\]DFML

2GSLVyZ
DPRUW\]DF\MQ\FK

'RNRQXMHNRU]\VWDMąF\

'RNRQXMHNRU]\VWDMąF\

3U]\FKRGHPZUDFKXQNX
Z\QLNyZ

GODILQDQVXMąFHJRVąW\ONRRGVHWNLNWyUHVWDQRZLą
F]ĊĞüRSáDW\OHDVLQJRZHM

GODILQDQVXMąFHJRVąW\ONRRGVHWNLNWyUHVWDQRZLą
F]ĊĞüRSáDW\OHDVLQJRZHM

.RV]WHPZUDFKXQNX
Z\QLNyZ

GODILQDQVXMąFHJRRGVHWNL
RG]DFLąJQLĊWHJRNUHG\WX
QDILQDQVRZDQLHWUDQVDNFML
OHDVLQJRZ\FK

GODNRU]\VWDMąFHJR
DNWXDOQ\RGSLV
DPRUW\]DF\MQ\LRGVHWNL
VWDQRZLąFHW\ONRF]ĊĞü
UDW\OHDVLQJRZHM

GODILQDQVXMąFHJRRGVHWNL
RG]DFLąJQLĊWHJRNUHG\WX
QDILQDQVRZDQLHWUDQVDNFML
OHDVLQJRZ\FK

XNRU]\VWDMąFHJR
DNWXDOQ\RGSLV
DPRUW\]DF\MQ\LRGVHWNL
VWDQRZLąFHW\ONRF]ĊĞü
UDW\OHDVLQJRZHM

3U]HQLHVLHQLHZáDVQRĞFL
SU]HGPLRWXOHDVLQJXQD
NRU]\VWDMąFHJR

0RĪHE\üSU]HSURZDG]RQHSRGRZROQHMFHQLH
]QDF]QLHRGELHJDMąFHMRGFHQ\U\QNRZHM

0RĪHE\üSU]HSURZDG]RQHSRFHQLH]QDF]QLH
RGELHJDMąFHMRGZDUWRĞFLU\QNRZHMQLHSU]HNUDF]DMąFHM
KLSRWHW\F]QHMZDUWRĞFLQHWWRU]HF]\LSUDZ
PDMąWNRZ\FK

(ZLGHQFMDELODQVRZD
WUDQVDNFMLOHDVLQJRZHM

GODILQDQVXMąFHJR
íSRVWURQLHDNW\ZyZ
ZQDOHĪQRĞFLDFK
íSRVWURQLHSDV\ZyZ
RGSRZLHGQLRZ
]RERZLą]DQLDFKMHĞOL
WUDQVDNFMĊVILQDQVRZDQR
]HĞURGNyZREF\FK

GODNRU]\VWDMąFHJR
íSRVWURQLHDNW\ZyZ
ZĞURGNDFKWUZDá\FK
íSRVWURQLHSDV\ZyZ
Z]RERZLą]DQLDFK

GODILQDQVXMąFHJR
íSRVWURQLHDNW\ZyZ
ZQDOHĪQRĞFLDFK
íSRVWURQLHSDV\ZyZ
RGSRZLHGQLRZ
]RERZLą]DQLDFKMHĞOL
WUDQVDNFMĊVILQDQVRZDQR
]HĞURGNyZREF\FK

GODNRU]\VWDMąFHJR
íSRVWURQLHDNW\ZyZ
ZĞURGNDFKWUZDá\FK
íSRVWURQLHSDV\ZyZ
Z]RERZLą]DQLDFK

Leasing finansowy

Leasing operacyjny

91

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

Systemy Finansowe

wozdania finansowe sà cz´sto okreÊlone, jako ukazujà-
cy prawdziwy i rzetelny obraz przedsi´biorstwa i pre-
zentujà uczciwie sytuacj´ finansowà przedsi´biorstwa,
jego dokonania i zmiany w tej sytuacji.”

16

W tabeli 2 przedstawiono konsekwencje bilansowe

(wed∏ug ustawy o rachunkowoÊci) dla umowy leasingu
finansowego i operacyjnego.

Nale˝y zaznaczyç, ˝e w myÊl ustawy o rachunko-

woÊci powy˝sze regulacje dotyczà tylko tych podmio-
tów, których roczne sprawozdania finansowe podlegajà
obowiàzkowi badania

17

. Zastrze˝enie to jest bardzo

istotne, gdy˝ w praktyce omawiana zmiana nak∏ada
na korzystajàcych, których sprawozdania finansowe
podlegajà obowiàzkowi badania, prowadzenie ksiàg ra-
chunkowych wed∏ug dwóch schematów: na potrzeby
rozliczenia podatkowego i na potrzeby rachunkowe

18

.

Pozosta∏a grupa mo˝e prowadziç jednà ksi´g´ rachun-
kowà zgodnie z wczeÊniej omówionymi przepisami po-
datkowymi.

Podatek VAT w umowie leasingu finansowego i operacyjnego

Âwiadczenie wy˝ej zdefiniowanych us∏ug leasingo-
wych obj´te jest podatkiem VAT. Ustawodawca wpro-
wadzi∏ jednak dwie zasady opodatkowania umowy
leasingu podatkiem VAT

19

:

– leasing zakwalifikowany przez prawo podatko-

we do kategorii leasingu finansowego potraktowano jak
dostaw´ towaru, opodatkowujàc z góry ca∏à wartoÊç
Êwiadczenia, jakà korzystajàcy ma zap∏aciç w zwiàzku
z zawarciem umowy leasingu,

– leasing zakwalifikowany przez prawo podatko-

we do kategorii leasingu operacyjnego uznano za us∏u-
g´, w której podstawà do naliczenia nale˝nego podatku
VAT jest wartoÊç Êwiadczonej w danym okresie us∏ugi
wyra˝onej w bie˝àcej racie leasingowej.

Zastanawiajàce jest, ˝e ustawa o VAT dzieli umo-

wy spe∏niajàce wczeÊniej wskazane kryteria cywili-
styczne – okreÊlajàce w istocie takà samà treÊç wzajem-
nego stosunku zobowiàzaniowego i ró˝niàce si´ pra-
wem do dokonywania podatkowych odpisów amorty-
zacyjnych – w pierwszym przypadku leasing traktowa-
ny jest jak sprzeda˝ na raty, natomiast w drugim przy-
padku jak us∏uga, której celem jest odp∏atne korzysta-
nie z rzeczy – zgodnie z cywilistycznà istotà umowy
leasingu.

Wprowadzenie powy˝szego podzia∏u w sposobie

naliczania podatku VAT rodzi bardzo istotne konse-

kwencje dla dalszego rozwoju poszczególnych rodza-
jów leasingu.

Leasing finansowy cechuje si´ znacznie wi´kszym

obcià˝eniem podatkowym w momencie zawierania
kontraktu. Korzystajàcy na poczàtku umowy leasingu
finansowego zobowiàzany jest do zap∏acenia podatku
VAT naliczonego od ca∏oÊci wartoÊci Êwiadczenia, ja-
kie ma zap∏aciç finansujàcemu. Stanowi to istotnà ba-
rier´ zawierania takich kontraktów. W leasingu opera-
cyjnym korzystajàcy p∏aci podatek VAT naliczony
od wartoÊci us∏ugi Êwiadczonej w danym okresie.
Na poczàtku kontraktu VAT nalicza si´ tylko od warto-
Êci udzia∏u w∏asnego i innych op∏at towarzyszàcych.

Zasady odliczania przez korzystajàcego naliczonego

podatku sà takie same dla obu rodzajów umowy leasingu.

Zasady odliczania podatku VAT od samochodów osobowych

Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów
i us∏ug zmieni∏a zasady odliczania podatku VAT od sa-
mochodów osobowych i samochodów osobowo-ci´˝a-
rowych. Po przesz∏o nieca∏ym roku funkcjonowania
tzw. wzoru Lisaka, art. 86 ust. 3 omawianej ustawy od-
chodzi od koncepcji w nim prezentowanych. Radykal-
nie ograniczono prawo do odliczania podatku VAT
od samochodów osobowych majàcych homologacj´ sa-
mochodu ci´˝arowego. Przesta∏o istnieç poj´cie samo-
chodu osobowego z „kratkà”. W zamian wprowadzono
rozwiàzanie korzystniejsze dla posiadaczy samocho-
dów osobowych. W przypadku nabycia samochodu
osobowego lub innego pojazdu o masie ca∏kowitej nie-
przekraczajàcej 3,5 tony odliczenie wyniesie maksy-
malnie 60% podatku zawartego w cenie auta, jednak
nie wi´cej ni˝ 6 tys. z∏.

Leasing a kredyt – porównanie

Porównanie cech umowy leasingu i kredytu pod kàtem
ekonomicznych skutków decyzji o finansowaniu dzia-
∏alnoÊci inwestycyjnej za pomocà leasingu lub kredytu
wymaga powrócenia do opisanych wczeÊniej cech
leasingu. W tabeli 3 zestawiono cechy leasingu opera-
cyjnego, finansowego i kredytu bankowego.

Najpierw przeanalizowano zagadnienie VAT w in-

westycji. VAT nie jest podatkiem, którego ostatecznym
p∏atnikiem jest przedsi´biorca. Dlatego dokonuje on
kompensaty VAT-u naliczonego z nale˝nym VAT-em
na zasadach okreÊlonych w ustawie o podatku od towa-
rów i us∏ug. W uproszczeniu sprowadza si´ to do po-
mniejszenia wartoÊci podatku, jaki przedsi´biorca zo-
bowiàzany jest odprowadziç do urz´du skarbowego
z tytu∏u sprzeda˝y w danym miesiàcu, o wartoÊç podat-
ku VAT zap∏aconego kontrahentom w wyniku dokona-
nych zakupów niezb´dnych do Êwiadczenia us∏ugi lub
prowadzenia przedsi´biorstwa.

16

J. Ostaszewski:

Cywilno-prawne, podatkowe i bilansowe uregulowania

transakcji leasingowych wed∏ug stanu prawnego na dzieƒ 01.01.2002 r. Mate-

ria∏ wewn´trzny Kredyt Lease SA, s. 20.

17

Art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowoÊci.

18

Ta sama umowa leasingu na potrzeby prawa podatkowego b´dzie umowà

leasingu operacyjnego, a na potrzeby prawa rachunkowego – leasingiem finan-

sowym.

19

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i us∏ug (Dz.U. nr 54,

poz. 535 ze zm.).

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

92

Systemy Finansowe

JeÊli w danym miesiàcu wartoÊç zakupów na po-

trzeby prowadzenia przedsi´biorstwa jest mniejsza
od sumy uzyskiwanych przychodów ze sprzeda˝y, nie
wyst´puje „nadp∏acenie” VAT-u. Jest to sytuacja po-
wszechna w okresach, w których nie prowadzi si´ in-
westycji. Odwrotnie jest w okresach aktywnoÊci inwe-
stycyjnej. Suma wydatków cz´sto jest wówczas wy˝sza
od wartoÊci miesi´cznych przychodów. Nast´puje nad-
p∏acenie podatku VAT. Przedsi´biorca niejako finansu-
je podatek do czasu dokonania pe∏nej kompensaty lub
otrzymania zwrotu nadp∏aconego podatku.

W przypadku finansowania inwestycji Êrodkami

w∏asnymi, kredytem bankowym czy poprzez leasing fi-
nansowy

20

podmiot decydujàcy si´ podjàç aktywnoÊç

inwestycyjnà musi zapewniç Êrodki na okresowe finan-
sowanie VAT-u. Leasing operacyjny w tym zakresie
wychodzi naprzeciw oczekiwaniom klienta. To przed-
si´biorstwo leasingowe kupuje przedmiot inwestycji,
bioràc na siebie rozliczanie podatku VAT od dokona-
nych zakupów. Podatek VAT naliczany jest proporcjo-
nalnie do wartoÊci us∏ugi Êwiadczonej przez finansujà-
cego, a wi´c jest rozk∏adany na raty. Korzystajàcy mo˝e
dokonywaç bie˝àcej kompensaty podatku naliczonego
z podatkiem nale˝nym. Cecha ta niweluje jednà z po-
wa˝nych barier prowadzenia dzia∏alnoÊci inwestycyj-
nej przez przedsi´biorstwa. Zosta∏a zauwa˝ona i bardzo
doceniona przez ma∏e firmy, które wykorzystujàc
leasing operacyjny rozwiàzujà równie˝ zagadnienie fi-
nansowania VAT-u w inwestycjach, oszcz´dzajàc dzi´-
ki temu wiele czasu potrzebnego na procedury zwiàza-
ne z otrzymaniem zwrotu VAT-u z urz´du skarbowego.

Dalsze porównanie narz´dzi finansowania inwesty-

cji b´dzie si´ odnosiç do ca∏kowitego efektu ekonomicz-
nego inwestycji przeprowadzonej za pomocà leasingu
operacyjnego i kredytu bankowego. Leasing jako produkt
bardziej z∏o˝ony, którego dostarczenie przez instytucje

finansowe wymaga poniesienia wy˝szych kosztów, b´-
dzie wy˝ej oprocentowany od kredytu bankowego. Dla-
tego w zaprezentowanej analizie za∏o˝ono, ˝e koszt le-
asingu jest o 1,5% wy˝szy od kosztu kredytu. W zapre-
zentowanej symulacji przyj´to poni˝sze za∏o˝enia.

Przedmiotem inwestycji jest samochód ci´˝arowy

o wartoÊci 80.000 z∏ netto:

– stawka amortyzacyjna – 20% rocznie,
– stawka podatku dochodowego dla podmiotów

gospodarczych – 19%,

– okres umowy – symulacja:

model A: 48 miesi´cy,
model B: 24 miesiàce,

– udzia∏ w∏asny – 20% = 16 000 z∏,
– op∏ata manipulacyjna – 1,5%,
– stopa procentowa zastosowana w umowie:

dla leasingu: 9%,
dla kredytu: 7,5%.

Mimo przyj´cia za∏o˝enia o wy˝szej stopie procen-

towej dla umowy leasingu wynik analizy wskazuje
na wy˝szà op∏acalnoÊç finansowania inwestycji za po-
mocà leasingu operacyjnego. W omawianym przypadku
po 24 miesiàcach finansowania inwestycji za pomocà
kredytu jedynie 44% poniesionych wydatków stanowi
koszt uzyskania przychodu. W leasingu operacyjnym
po dwóch latach 86% wydatków stanowi koszt uzyska-
nia przychodu. Wykazany efekt b´dzie mala∏ wraz ze
zrównywaniem si´ d∏ugoÊci trwania kontraktu leasingo-
wego z normatywnym okresem amortyzacji zakupione-
go przedmiotu. W takim przypadku nalicza si´ 100%
odpisów amortyzacyjnych, które stanowià koszt uzyska-
nia przychodów. WielkoÊç tarczy podatkowej

21

b´dzie

podobna dla obu modeli finansowych. O efektywnoÊci

Ta b e l a 3



/HDVLQJRSHUDF\MQ\

/HDVLQJILQDQVRZ\

.UHG\WEDQNRZ\

9$7ZLQZHVW\FML

5R]áRĪRQ\QDUDW\
SURSRUFMRQDOQLHGRREFLąĪHĔ
ILQDQVRZ\FKZ\QLNDMąF\FK]
XPRZ\OHDVLQJX.RU]\VWDMąF\
PDSUDZRGRVXNFHV\ZQHM
NRPSHQVDW\9$7X
QDOLF]RQHJR]9$7HP
QDOHĪQ\PZHGáXJRJyOQ\FK
]DVDG

3áDWQ\]JyU\íQDOLF]RQ\RG
FDáHMZDUWRĞFLXVáXJL
.RU]\VWDMąF\PDSUDZRGR
NRPSHQVDW\9$7X
QDOLF]RQHJR]9$7HP
QDOHĪQ\PZHGáXJRJyOQ\FK
]DVDG

3áDWQ\]JyU\íQDOLF]RQ\RG
FDáHMZDUWRĞFLLQZHVW\FML
,QZHVWRUPDSUDZRGR
NRPSHQVDW\9$7X
QDOLF]RQHJR]9$7HP
QDOHĪQ\PZHGáXJRJyOQ\FK
]DVDG

.RV]WHPX]\VNDQLDSU]\FKRGX
GODNRU]\VWDMąFHJRMHVW

8G]LDáZáDVQ\LFDáDUDWD
OHDVLQJRZDF]ĊĞüNDSLWDáRZDL
RGVHWNRZD

%LHĪąF\RGSLVDPRUW\]DF\MQ\
RUD]F]ĊĞüRGVHWNRZDUDW\
OHDVLQJRZHM8G]LDáZáDVQ\QLH
MHVWNRV]WHPX]\VNDQLD
SU]\FKRGX

%LHĪąF\RGSLVDPRUW\]DF\MQ\
RUD]]DSáDFRQHEDQNRZLRGVHWNL
RGNUHG\WX8G]LDáZáDVQ\QLH
MHVWNRV]WHPX]\VNDQLD
SU]\FKRGX

:áDVQRĞüSU]HGPLRWX
LQZHVW\FMLZF]DVLHWUZDQLD
XPRZ\

3RVWURQLHILQDQVXMąFHJR

3RVWURQLHILQDQVXMąFHJR

3RVWURQLHLQZHVWRUDF]ĊVWR
RJUDQLF]RQDSUDZHPZáDVQRĞFL
VWDQRZLąF\P]DEH]SLHF]HQLH
VSáDW\NUHG\WX

20

W konsekwencji potraktowania przez ustaw´ o podatku od towarów i us∏ug

leasingu finansowego jako dostawy.

21

Tarcza podatkowa (ang.

tax shield) – skutek zmniejszenia obcià˝eƒ podat-

kowych jednostki w wyniku poniesienia pewnych kosztów uznawanych

w przepisach podatkowych za koszt uzyskania przychodów. Rodzaje tarcz po-

datkowych i g∏´bsze wyjaÊnienie poj´cia mo˝na znaleêç w:

Finanse ma∏ych

i Êrednich przedsi´biorstw. Praca zbiorowa pod red. W. Pluty, Warszawa

2004, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 60.

Leasing operacyjny

Leasing finansowy

Kredyt bankowy

93

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

Systemy Finansowe

narz´dzi finansowych zadecyduje wtedy oprocentowa-
nie przyj´te w umowach. Porównanie za pomocà po-
wy˝szej metody dwóch modeli finansowania inwestycji
dla transakcji, których d∏ugoÊç jest równa normatywne-
mu okresowi amortyzacji przy za∏o˝eniu równych stóp
procentowych, da podobne wyniki.

Porównujàc leasing operacyjny jako narz´dzie fi-

nansowania inwestycji z kredytem inwestycyjnym,
mo˝na zaobserwowaç nast´pujàce prawid∏owoÊci:

a) dodatni efekt zastosowania leasingu operacyjne-

go jest tym wi´kszy, im:

– krótszy jest okres leasingu w stosunku do norma-

tywnego okresu amortyzacji,

– wy˝szy jest udzia∏ w∏asny,
– wy˝sza jest stawka podatku dochodowego;
b) korzystajàcy nie musi z góry finansowaç podat-

ku VAT od inwestycji; podatek VAT roz∏o˝ony jest
na raty i mo˝e byç sukcesywnie rozliczany w czasie
trwania kontraktu;

c) przedmiot leasingu jest g∏ównym zabezpiecze-

niem kontraktu; nie wyst´pujà dodatkowe koszty zwià-
zane z ustanowieniem zabezpieczeƒ na przedmiocie in-
westycji;

d) z us∏ugà leasingowà zazwyczaj dostarczany jest

nast´pujàcy dodatkowy pakiet us∏ug:

– atrakcyjne ubezpieczenie Êrodków trwa∏ych,
– rejestracja pojazdu w przypadku Êrodków

transportu.

Rozwój leasingu w Europie

Jak wspominano, umowa leasingu jest stosunkowo
m∏odym narz´dziem finansowym. Publikowane przez

Leaseurope

22

dane o wartoÊci Êrodków trwa∏ych odda-

nych w Europie w leasing si´gajà 1978 r. Od tego czasu
obserwujemy sta∏à tendencj´ do wzrostu rynku.
W ostatnich pi´ciu latach Êredni roczny wzrost wartoÊci
Êrodków oddanych w leasing w Europie wynosi∏ 7,5%.
Wspó∏czynnik penetracji leasingu, liczony jako wartoÊç
Êrodków oddanych w leasing w stosunku do inwestycji
ogó∏em, w ciàgu ostatnich pi´ciu lat mia∏ tendencj´
wzrostowà i w krajach Europy wyniós∏ Êrednio 17,2%.
Wspó∏czynnik ten jest ró˝ny dla poszczególnych regio-
nów Europy i przyjmuje wartoÊci od 24,5% dla Wielkiej
Brytanii do 8% dla paƒstw Beneluksu. WartoÊç Êrod-
ków zaanga˝owanych w finansowanie przedmiotów
leasingu na koniec 2004 r. w Europie ocenia si´ na 603,8
mld EUR. Dane te Êwiadczà o ciàg∏ym wzroÊcie popular-
noÊci leasingu jako narz´dzia finansowego.

W Polsce rozwój bran˝y leasingowej ÊciÊle wià˝e

si´ z transformacjà ustrojowà. Wraz z otwarciem gospo-

Ta b e l a 4

w z ∏

0

50

100

150

200

250

WartoÊç Êrodków trwa∏ych w mld EUR

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

Wykres 1 WartoÊç Êrodków trwa∏ych
oddanych w leasing w Europie w latach
1978–2004

èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych Leaseurope

(www.leaseurope.org)

22

Leaseurope jest europejskà organizacjà, której celem jest reprezentowanie

interesów bran˝y leasingowej i wspieranie jej w budowaniu przyjaznego Êro-

dowiska umo˝liwiajàcego rozwój transakcji leasingowych.

:\QLNL

:\QLNL





6SRVyEZ\OLF]HQLD

/HDVLQJ$ /HDVLQJ%

6SRVyEZ\OLF]HQLD

.UHG\W$ .UHG\W%



8G]LDáZáDVQ\

[W\V





[W\V







2SáDWDPDQLSXODF\MQD

[W\V





[W\V







5DW\RGVHWNRZH















5DW\NDSLWDáRZH















:\NXS

KLSRWHW\F]QHM

ZDUWRĞFL







í

í



$PRUW\]DFMD





í

 ODWD   

ZDUWRĞüSRF]ąWNRZD







àąF]Q\Z\GDWHNQDLQZHVW\FMH















.RV]W\X]\VNDQLDSU]\FKRGX















7DUF]DSRGDWNRZD

[





[







)DNW\F]Q\Z\GDWHN

±





±







5yĪQLFDZZ\GDWNDFK

:DULDQW$

PQLHMSU]\OHDVLQJX

:DULDQW%

PQLHMSU]\OHDVLQJX





Sposób wyliczenia

Leasing A

Wyniki

Leasing B

Sposób wyliczenia

Leasing A

Wyniki

Leasing B

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

94

Systemy Finansowe

darki rynkowej zacz´∏y powstawaç podmioty gospodar-
cze, których celem by∏o Êwiadczenie us∏ug leasingo-
wych. Poczàtkowo by∏y to przewa˝nie ma∏e firmy ob-
s∏ugujàce lokalne rynki. Swojà ofert´ kierowa∏y do roz-
wijajàcych si´ w latach 90. ma∏ych i Êrednich przedsi´-
biorstw. Sektor MSP wykazywa∏ wówczas wysokie za-
potrzebowanie na zewn´trzne êród∏a finansowania in-
westycji. Cechy transakcji leasingowej pozwoli∏y stwo-
rzyç produkt finansowy wychodzàcy naprzeciw ocze-
kiwaniom klientów. Wymagania formalne ograniczono
do minimum, a os∏ona podatkowa, jakà daje transakcja
leasingu operacyjnego, zdoby∏a uznanie przedsi´bior-
ców. Te dogodne warunki rozwoju bran˝y leasingowej
zak∏óci∏o jednak powstanie wielu patologii. CzeÊç
z nich wiàza∏a si´ z brakiem spójnego unormowania
umowy leasingu w prawie (stan prawny do 2000 r.).
Cz´Êç wynika∏a z finansowania bardzo m∏odej gospo-
darki nara˝onej na wysokie ryzyko niepowodzenia po-
dejmowanej dzia∏alnoÊci gospodarczej.

Brak systemowych uregulowaƒ prawnych przy-

czyni∏ si´ do tego, ˝e na rynku nie wyst´powa∏ jednoli-
ty standard umowy leasingu. Organy skarbowe ró˝nie
interpretowa∏y niespójne w tym zakresie regulacje, wy-
dajàc postanowienia, które cz´sto mia∏y negatywne
konsekwencje dla stron umowy leasingu.

Finansowanie m∏odej gospodarki o niskim kapitale

pierwotnym, po∏àczone z prowadzeniem liberalnej poli-
tyki oceny zdolnoÊci kredytowej, wobec braku przep∏y-
wu informacji mi´dzy podmiotami Êwiadczàcymi us∏u-
gi leasingu skutkowa∏o wyst´powaniem wysokiego od-
setka z∏ych d∏ugów. Prywatne spó∏ki leasingowe cz´sto
ukrywa∏y powsta∏e straty, wykorzystujàc ówczeÊnie
obowiàzujàce przepisy rachunkowe do zaliczania
do przychodów spó∏ki ca∏ego udzia∏u w∏asnego z nowe-
go kontraktu leasingowego. Mo˝liwe by∏o zatem prezen-
towanie zysków w rachunku wyników, choç w rzeczy-
wistoÊci poziom strat z nietrafionych leasingów prze-
wy˝sza∏ kapita∏y w∏asne spó∏ki. Mechanizm ten oraz
fakt, ˝e bank, finansujàc obcà spó∏k´ leasingowà, traci
mo˝liwoÊç prowadzenia w∏asnej polityki kredytowej,
sta∏y si´ w 1999 r. podstawowà przyczynà prowadzenia
przez niemal wszystkie banki w Polsce jednolitej polity-
ki w sprawie stopniowego ograniczania finansowania
obcych spó∏ek leasingowych.

Brak nowych zewn´trznych êróde∏ finansowania

dzia∏alnoÊci leasingowej prowadzi∏ do masowego za-
mykania prywatnych spó∏ek, cz´sto z nara˝eniem inte-
resu korzystajàcych oraz banków finansujàcych pry-
watne spó∏ki

23

.

Omówione powy˝ej czynniki doprowadzi∏y do po-

wstania nieprzychylnej atmosfery wokó∏ umowy
leasingu, zarówno wÊród klientów, jak i wÊród banków
finansujàcych transakcje leasingowe.

Dopiero wprowadzenie omówionych wczeÊniej

regulacji prawnych, zapoczàtkowanych w 2000 r.,
oraz dzia∏anie spó∏ek leasingowych powiàzanych
z sektorem bankowym zacz´∏y normowaç rynek
i nadawaç transakcjom lesingowym dzisiejszy kszta∏t.
Uregulowania Kodeksu cywilnego, pomimo charakte-
ru przepisów dyspozytywnych, sta∏y si´ dla bran˝y
standardem, jaki musi spe∏niaç kontrakt leasingowy.
Nowe przepisy podatkowe zakoƒczy∏y blisko dziesi´-
cioletnià dowolnoÊç interpretacyjnà opodatkowywa-
nia stron umowy leasingowej, otwierajàc nowe mo˝-
liwoÊci rozwoju bran˝y. Potwierdzeniem powy˝-
szych zdarzeƒ sà dane obrazujàce wielkoÊç rynku
leasingowego w Polsce.

W 2000 i 2001 r. nastàpi∏a recesja na rynku. War-

toÊç Êrodków przekazanych w leasing spad∏a. Dokona-
∏a si´ gwa∏towna wymiana uczestników rynku,
po czym stopniowo odbudowywano zaufanie do kon-
traktu leasingowego, umo˝liwiajàc spe∏nianie przez
leasing funkcji akceleratora rozwoju przedsi´biorczo-
Êci. Jest on podstawowym narz´dziem finansowania
dzia∏alnoÊci inwestycyjnej mikroprzedsi´biorstw. Sek-
tor MSP staje si´ g∏ównym odbiorcà us∏ug leasingo-
wych w Polsce.

Dynamika wzrostu wartoÊci Êrodków oddanych

w leasing w Polsce w ciàgu ostatnich trzech lat jest
znacznie wy˝sza od Êredniej europejskiej i wynosi
Êredniorocznie 29%. Zdefiniowany wy˝ej wskaênik pe-
netracji leasingu na koniec 2004 r. wyniós∏ oko∏o 11%.
Dane te Êwiadczà, ˝e bran˝a leasingowa w Polsce znaj-
duje si´ obecnie w fazie stabilnego rozwoju. Wymienio-
ne wskaêniki makroekonomiczne w porównaniu ze
Êrednimi wartoÊciami w innych krajach europejskich
pozwalajà na stwierdzenie, ˝e w Polsce istnieje du˝y
potencja∏ wzrostu bran˝y leasingowej.

Struktura rynku leasingowego

Na rynku leasingowym wyst´puje silna specjalizacja
w finansowaniu poszczególnych rodzajów dóbr inwe-
stycyjnych. Prowadzi to do podzia∏u rynku na siedem
podstawowych grup Êrodków trwa∏ych, które tworzà
niemal oddzielnie dzia∏ajàce rynki. O ich rozwoju decy-
dujà odmienne czynniki makroekonomiczne i prawne.
Cz´Êç przedsi´biorstw leasingowych specjalizuje si´

23

W ciàgu ostatnich 10 lat udzia∏ w rynku firm leasingowych niepowiàzanych

z bankiem spad∏ z 50% do 2%.

1 460

2 518

4 20

5

6 610

7 544

6 906

6 445

7 841

11 081

13 751

10 252

0

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

mln z∏

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

III kw.
2005

Wykres 2 WartoÊç leasingowanych
przedmiotów

èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych ZPL (www.leasing.org.pl)

95

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

Systemy Finansowe

w finansowaniu tylko wybranych Êrodków trwa∏ych.
Powy˝szy kszta∏t rynku jest wynikiem wyst´powania
dwóch g∏ównych prawid∏owoÊci. Po pierwsze, ka˝da
grupa Êrodków trwa∏ych wymaga∏a zbudowania od-
dzielnych kana∏ów dystrybucji. Po drugie, poszczególne
grupy Êrodków trwa∏ych ró˝nià si´ mi´dzy sobà tem-
pem utraty wartoÊci w czasie, co determinuje tempo
utraty wartoÊci zabezpieczenia kontraktu leasingowego.

Pierwotnie powy˝szy podzia∏ nie by∏o taki klarow-

ny. Na poczàtku lat 90. spó∏ki leasingowe specjalizowa-
∏y si´ w finansowaniu Êrodków transportu i pozosta-
∏ych Êrodków trwa∏ych. Stosunkowo wysoki by∏ udzia∏
przedmiotów kwalifikowanych dzisiaj do grupy „in-
ne”. Oferowano us∏ugi leasingowe dla poszczególnych
grup Êrodków trwa∏ych i prowadzono ocen´ zdolnoÊci
leasingowej wed∏ug jednej metodologii, wspólnej dla
wielu grup Êrodków trwa∏ych. DoÊwiadczenia w póê-
niejszym okresie pokaza∏y, ˝e budowanie portfela
leasingowego wed∏ug jednakowej metodologii, bez wy-
raênej specjalizacji jest nieefektywne i prowadzi do wy-
sokich strat na portfelu.

Dzisiejszy rynek cechuje specjalizacjà, za którà sto-

jà wieloletnie doÊwiadczenia w tworzeniu oferty w po-
∏àczeniu z ocenà zdolnoÊci leasingowej. To Êwiadomy
wybór firm leasingowych. Determinuje on ich goto-
woÊç do finansowania przedmiotów leasingu z po-
szczególnych grup Êrodków trwa∏ych, rozwijajàc tym
samym poszczególne podrynki.

Wyró˝niamy nast´pujàce grupy Êrodków trwa∏ych:
– Êrodki transportu,
– samochody osobowe,
– maszyny i urzàdzenia przemys∏owe,
– nieruchomoÊci,
– komputery i sprz´t biurowy,
– samoloty, statki, tabor kolejowy,
– inne.

Cztery pierwsze kategorie sà filarami rynku leasin-

gowego i na koniec III kwarta∏u 2005 r. stanowi∏y blisko
94% ca∏ego rynku. Koncentracja ta dowodzi wyspecja-
lizowania si´ rynku w finansowania wybranych grup
Êrodków trwa∏ych. Dane publikowane przez Zwiàzek
Przedsi´biorstw Leasingowych si´gajà 1999 r. Wspó∏-
czynnik koncentracji w wymienionych czterech gru-
pach wynosi∏ wówczas 88% i stopniowo roÊnie wraz
z opisywanym wczeÊniej normowaniem rynku. Wykres
3 obrazuje zmian´ struktury rynku leasingowego w Pol-
sce w latach 1999–2005.

Udzia∏ rynku Êrodków transportu (razem z samo-

chodami osobowymi) stopniowo roÊnie: z 39,9%
w 1999 r. do 68,7% w 2003 r. Od 2003 r. obserwujemy
stopniowy spadek udzia∏u Êrodków transportu w inwe-
stycjach finansowanych leasingiem. Tendencj´ t´ mo˝-
na t∏umaczyç wystàpieniem dwóch czynników. Pierw-
szy to zahamowanie rozwoju rynku sprzeda˝y nowych
Êrodków transportu. Wzrost wartoÊci Êrodków odda-
nych w leasing mo˝e si´ tu odbywaç jedynie poprzez
zwi´kszanie penetracji leasingu. Drugi czynnik wynika
z osiàgni´cia przez spó∏ki leasingowe wysokich przyro-
stów wartoÊci Êrodków oddanych w leasing w grupach:
maszyny i urzàdzenia oraz leasing nieruchomoÊci. Po-
wy˝szà tendencj´ bardzo dobrze obrazuje wykres 4.

Pod koniec 2003 r. spó∏ki leasingowe, Êwiadome

barier wynikajàcych z planowanych zmian w ustawie
o VAT i konsekwencji przy∏àczenia Polski do Unii Eu-
ropejskiej, rozpocz´∏y przygotowania oferty wychodzà-
cej naprzeciw zmieniajàcym si´ wymogom rynku. Spo-
dziewane zahamowanie rozwoju rynku sprzeda˝y Êrod-
ków transportu zrekompensowano nowymi inwestycja-
mi stymulowanymi akcesjà Polski do Unii Europej-
skiej. Spó∏ki leasingowe znacznie cz´Êciej finansowa∏y
wi´c maszyny i urzàdzenia oraz nieruchomoÊci. Dane

0

20

40

60

80

100

%

1999

2000

2001

2002

2003

2004

III kw.
2005

Inne

Samoloty, statki, tabor kolejowy

Komputery i sprz´t biurowy

NieruchomoÊci

Maszyny i urzàdzenia

Samochody osobowe

Ârodki transportu

Wykres 3 Struktura Êrodków przekazanych
w leasing w latach 1999–2005

èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych ZPL (www.leasing.org.pl)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

1999

2000

2001

2002

2003

2004

III kw.
2005

Inne

Samoloty, statki, tabor kolejowy

Komputery i sprz´t biurowy

NieruchomoÊci

Maszyny i urzàdzenia

Samochody osobowe

Ârodki transportu

Wykres 4 Struktura Êrodków przekazanych
w leasing w latach 1999–2005 wed∏ug wartoÊci

èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych ZPL (www.leasing.org.pl)

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

96

Systemy Finansowe

pokazujà znaczny przyrost wartoÊci Êrodków trwa∏ych
z tych kategorii. Ju˝ po trzech kwarta∏ach 2005 r. war-
toÊç maszyn i urzàdzeƒ przekazanych w leasing by∏a
równa wartoÊci wszystkich maszyn przekazanych w
leasing w 2004 r. Prezentowany spadek wartoÊci rynku
nieruchomoÊci w 2005 r. jest niereprezentatywny, gdy˝
nie obejmuje pe∏nych okresów sprawozdawczych.
Transakcje leasingu nieruchomoÊci cechujà si´ d∏ugim
okresem realizacji. Dlatego do pe∏nej oceny rozwoju te-
go segmentu wymagane jest porównywanie pe∏nych
okresów sprawozdawczych.

Wzrost rynku samochodów osobowych jest wyni-

kiem zmian zapisów ustawy o podatku od towarów
i us∏ug dotyczàcych rozliczania podatku VAT od tej
grupy Êrodków trwa∏ych. Wed∏ug ustawy mimo doko-
nania zmian konstrukcyjnych w samochodach osobo-
wych majàcych homologacj´ samochodu ci´˝arowego
przesta∏y istnieç dotychczasowe mo˝liwoÊci pe∏nego
odliczenia podatku VAT. Wprowadzono nowe zasady
rozliczania podatku VAT od samochodów osobowych.
Popyt przesunà∏ si´ z jednej grupy Êrodków trwa∏ych
na drugà. Wykres 4 prezentuje spadek wartoÊci Êrod-
ków transportu przekazanych w leasing na rzecz wzro-
stu wartoÊci samochodów osobowych przekazanych
w leasing na koniec III kwarta∏u 2005 r.

Potencjalne obszary rozwoju rynku

W artykule wskazano jedynie mo˝liwe kierunki rozwoju
bran˝y leasingowej. Analiz´ potencjalnych obszarów roz-
woju rynku leasingowego przeprowadzono oddzielnie
dla ka˝dej z wy˝ej wymienionych grup Êrodków trwa-
∏ych, gdy˝ o mo˝liwoÊciach rozwoju ka˝dej grupy decy-
dujà odmienne czynniki makroekonomiczne i prawne.

Ocen´ rozpocz´to od zbadania potencja∏u rozwo-

ju grupy dominujàcej na rynku, tj. Êrodków transpor-
tu drogowego. Obejmuje ona dwie podgrupy: Êrodki
transportu drogowego

24

oraz samochody osobowe.

Potencja∏ rozwoju omawianego rynku b´dzie zale˝a∏
g∏ównie od sytuacji na rynku sprzeda˝y nowych sa-
mochodów, gdzie obserwujemy ju˝ stan uznawany
przez specjalistów za kryzys. Sprzeda˝ nowych samo-
chodów w Polsce w paêdzierniku 2005 r. spad∏a
o 27%

25

w stosunku do tego samego okresu

poprzedniego roku. W krótkiej perspektywie oznacza
to równie˝ sp∏ycenie tej cz´Êci rynku leasingowego.
Wzrost wartoÊci Êrodków trwa∏ych przekazanych
w leasing jest mo˝liwy jedynie poprzez zwi´kszenie
ju˝ wysokiego wskaênika penetracji dla tej kategorii.
Pozwala na to udost´pnienie leasingu nowym gru-
pom konsumentów. Wprowadzone regulacje w Ko-

deksie cywilnym umo˝liwiajà wykreowanie nowej
grupy odbiorców leasingu. Do dzisiaj odbiorcami
leasingu by∏y jedynie osoby prowadzàce dzia∏alnoÊç
gospodarczà. Obecnie prawo dopuszcza udzielanie
leasingu osobom fizycznym. Us∏uga taka nazywana
jest leasingiem konsumenckim. Powstanie nowego
produktu daje szanse na pojawienie si´ nowego po-
tencja∏u wzrostu rynku w omawianej kategorii. O je-
go praktycznym znaczeniu b´dà decydowaç dalsze
ewentualne zmiany w ustawie o podatku od towarów
i us∏ug, dotyczàce traktowania leasingu finansowego
jako us∏ugi, a nie dostawy. W krótkiej perspektywie
nie nale˝y wi´c oczekiwaç wysokiego wzrostu tego
rynku leasingowego. W d∏ugiej perspektywie w przy-
padku zmiany zapisów ustawy o podatku VAT,
w ocenie autora, nastàpi wzrost rynku.

Drugà wa˝nà kategorià rynku leasingowego jest fi-

nansowanie maszyn i urzàdzeƒ. Cechuje si´ ono znacz-
nie ni˝szym wspó∏czynnikiem penetracji rynku ni˝ ry-
nek samochodów. Ewentualny wzrost rynku mo˝e na-
stàpiç dzi´ki zwi´kszeniu inwestycji finansowanych
poprzez leasing oraz wzrostowi popytu inwestycyjne-
go. Obserwuje si´ wzrost obu wymienionych czynni-
ków. Za wzrostem wspó∏czynnika penetracji przema-
wia aktywna polityka banków w zakresie wspierania
leasingu za poÊrednictwem bankowych kana∏ów dys-
trybucji. Na wzrost popytu inwestycyjnego ze strony
firm wp∏ywa przystàpienie Polski do Unii Europejskiej,
co powoduje o˝ywienie gospodarcze i wzrost popytu
inwestycyjnego

26

. Rynek leasingu maszyn i urzàdzeƒ

znajduje si´ wi´c w fazie wzrostu.

Nast´pnà kategorià jest rynek nieruchomoÊci. Ze

wzgl´du na istot´ przedmiotu leasingu nieruchomo-
Êci nale˝à do grupy przedmiotów ch´tnie finansowa-
nych przez spó∏ki leasingowe. Do czasu wejÊcia Pol-
ski do Unii Europejskiej wyst´powa∏y bariery admi-
nistracyjne. Leasing nieruchomoÊci przez podmioty
zagraniczne wiàza∏ si´ z koniecznoÊcià uzyskania
zgody Ministerstwa Spraw Wewn´trznych i Admini-
stracji na nabycie nieruchomoÊci. Powy˝sze regulacje
wyd∏u˝a∏y czas realizacji transakcji i wprowadza∏y
w praktyce wymóg minimalnej wartoÊci transakcji.
Przystàpienie Polski do Unii Europejskiej znios∏o
opisane restrykcje, otwierajàc nowe mo˝liwoÊci roz-
woju rynku. Przynios∏o to wymierne efekty ju˝
w 2004 r. Dalszy rozwój rynku b´dzie zale˝a∏ nie tyl-
ko od wartoÊci nowo budowanych obiektów, tj.
od popytu inwestycyjnego w tym zakresie. Dzi´ki
leasingowi nieruchomoÊci mo˝na refinansowaç ju˝
istniejàce budynki lub przekszta∏caç zobowiàzania
krótkoterminowe s∏u˝àce do wybudowania nierucho-
moÊci w docelowe finansowanie dopasowane do do-
chodów uzyskiwanych z pracujàcego obiektu. Istnie-
je zatem wysoki potencja∏ wzrostu rynku. Mo˝na roz-

24

Do Êrodków transportu drogowego zalicza si´: wszelkiego rodzaju samocho-

dy ci´˝arowe, samochody dostawcze, przyczepy, naczepy, samochody spe-

cjalne i specjalizowane, ciàgniki siod∏owe.

25

èród∏o: Samar (www.samar.pl).

26

K. Bielecki:

Polski rynek leasingu. Gemini, 2003, s. 55.

97

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

Systemy Finansowe

wa˝aç rozszerzenie tego rynku o nowà kategori´
klientów. Wydaje si´, ˝e leasingowanie mieszkaƒ dla
osób fizycznych mo˝e byç atrakcyjne w sytuacji dy-
namicznie rozwijajàcego si´ rynku kredytu hipotecz-
nego. Oferta taka mo˝e byç równie˝ ciekawà alterna-
tywà wobec cz´sto spotykanego wynajmu mieszkaƒ.
Rozwa˝ania na ten temat sà jednak czysto teoretycz-
ne, gdy˝ istniejà dwa bardzo istotne ograniczenia wy-
nikajàce ze sposobu opodatkowania takiego produktu
leasingowego podatkiem VAT

27

.

Pozosta∏e trzy kategorie rynku leasingowego (kom-

putery i sprz´t biurowy, samoloty, statki i tabor kolejo-
wy oraz inne) majà marginalne znaczenie dla rynku.
Przedmioty z grup komputery oraz inne cechujà si´
szybkà utratà wartoÊci. Przedmioty z grupy samoloty,
statki i tabor kolejowy wymagajà z kolei d∏ugiego okre-
su finansowania. Ze wzgl´du na szybszy spadek warto-
Êci przedmiotów leasingu z tych grup ni˝ tempa sp∏aty
kapita∏u sà mniej ch´tnie finansowane przez bran˝´
leasingowà. Przy dzisiejszym stanie egzekucji prawa
w∏asnoÊci w Polsce wydaje si´ ma∏o prawdopodobne,
aby omawiane grupy w bliskiej perspektywie wykazy-
wa∏y tendencj´ wzrostowà.

Bariery rozwoju bran˝y leasingowej

Do podstawowych barier rozwoju rynku leasingowego
nale˝y zaliczyç zmieniajàce si´ prawo. Od maja 2004 r.
do sierpnia 2005 r. dwukrotnie zmieniono ustaw´ o po-
datku od towarów i us∏ug oraz podstawowe zasady
opodatkowania transakcji leasingowych. Sytuacj´ ryn-
ku komplikuje doÊç z∏o˝ony uk∏ad legislacyjny traktu-
jàcy leasing odmiennie dla ka˝dej z grup prawa: cywi-
listycznego, bilansowego i rachunkowego

28

. Poni˝ej

wymieniono jedynie podstawowe bariery bezpoÊrednio
wp∏ywajàce na rozwój g∏ównych rynków leasingo-
wych. Nie jest to katalog zamkni´ty. Obejmuje jedynie
bariery zewn´trzne, niezale˝ne bezpoÊrednio od bran-
˝y, lecz wp∏ywajàce na kszta∏t rynku. Nie omówiono tu
regulacji i barier determinujàcych zasady funkcjonowa-
nia przedsi´biorstw leasingowych jako specjalistycz-
nych organizacji finansowych, np. z zakresu finanso-
wania dzia∏alnoÊci leasingowej (zagadnienie cienkiej
kapitalizacji

29

), czy zasad uznawania dochodu od wy-

powiedzianych umów leasingu.

Opisane poni˝ej bariery dotyczà czterech podsta-

wowych grup Êrodków trwa∏ych, które stanowià 94%
rynku leasingowego w Polsce.
A. Rynek Êrodków transportu
B. Rynek samochodów osobowych

Krótkoterminowà barierà rozwoju rynku jest od-

czuwana do dzisiaj zmiana zasad rozliczania podatku
VAT od do Êrodków transportu wykorzystywanych
w dzia∏alnoÊci gospodarczej. Wprowadzone zmiany
w krótkim czasie zdestabilizowa∏y rynek. Obecnie ob-
serwujemy stopniowe dostosowywanie si´ uczestni-
ków rynku do nowych regulacji i powolnà przebudow´
rynku. Wprowadzone zmiany zmniejszy∏y kategori´
Êrodków transportu drogowego na rzecz samochodów
osobowych. Podstawowà barierà rozwoju rynku samo-
chodów dla nowej grupy konsumentów – osób fizycz-
nych jest opodatkowanie z góry podatkiem VAT leasin-
gu finansowego. Regulacja ta determinuje zasady funk-
cjonowania produktu, zacierajàc podstawowe ró˝nice
mi´dzy leasingiem a kredytem.
C. Rynek maszyn i urzàdzeƒ

Dla tej kategorii istotnà barierà rozwoju wydaje si´

stopieƒ egzekucji prawa w∏asnoÊci w Polsce. Cechà
charakterystycznà transakcji leasingowej jest zabezpie-
czenie transakcji na prawie w∏asnoÊci leasingowanego
przedmiotu. Prawo w∏asnoÊci do przedmiotu leasingu
przenoszone jest na korzystajàcego po ca∏kowitej sp∏a-
cie zobowiàzaƒ zaciàgni´tych na podstawie umowy
leasingu. Do tego czasu przedmiotem fizycznie dyspo-
nuje korzystajàcy, jednak bez prawa w∏asnoÊci. W przy-
padku niewywiàzywania si´ przez niego z postanowieƒ
umowy leasingu finansujàcy ma prawo skorzystaç z po-
siadanych praw w∏asnoÊci. Od skutecznej egzekucji
praw w∏asnoÊci zale˝y zaanga˝owanie towarzystw
leasingowych w finansowanie poszczególnych grup
maszyn i urzàdzeƒ.
D. Rynek nieruchomoÊci

Ustawy podatkowe zdefiniowa∏y leasing operacyj-

ny nieruchomoÊci jako transakcje cechujàce si´ mini-
malnym dziesi´cioletnim okresem trwania, w których
wyst´puje wysoka wartoÊç koƒcowa, wynikajàca z de-
finicji hipotetycznej wartoÊci netto przedmiotu leasin-
gu. Regulacje te sà barierà rozwoju leasingu operacyj-
nego nieruchomoÊci. Przedsi´biorstwo leasingowe an-
ga˝ujàce si´ w finansowanie nieruchomoÊci zaintere-
sowane jest liniowà sp∏atà kapita∏u. Koncepcja mini-
malnej wartoÊci koƒcowej jest sprzeczna z powy˝szym
za∏o˝eniem. W trakcie trwania umowy leasingu nie na-
st´puje ca∏oÊciowa sp∏ata kapita∏u. W porównaniu
z klasycznym kredytem inwestycyjnym wartoÊç po-
czàtkowa jest sp∏acana wolniej. W transakcji leasingu
operacyjnego na koƒcu kontraktu pozostaje znaczna
wartoÊç wykupu, co jest dodatkowym êród∏em ryzyka
transakcyjnego.

Transakcje leasingu nieruchomoÊci poprzez

leasing finansowy ogranicza zmieniona w 2005 r. usta-

27

Szczegó∏owe wyjaÊnienie niniejszej bariery rozwoju rynku znajduje si´

w nast´pnym rozdziale.

28

Traktowanie leasingu finansowego w rozumieniu ustawy o VAT jako dosta-

wy doprowadzi∏o np. praktycznie do zamierania produktu.

29

Cienkà kapitalizacjà nazwano stan opisany przez art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61

ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.

Ogranicza ona mo˝liwoÊç zaliczania w koszty uzyskania przychodów odsetek

od po˝yczek (kredytów) udzielanych spó∏ce przez podmioty bezpoÊrednio lub

poÊrednio powiàzane ze spó∏kà, w sposób, o którym mowa w tym przepisie.

Przepisy te majà zastosowanie w przypadkach, kiedy zad∏u˝enie spó∏ki (po-

˝yczkobiorcy) wobec tych podmiotów przekroczy okreÊlony pu∏ap, liczony

w stosunku do wielkoÊci kapita∏u zak∏adowego po˝yczkobiorcy.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 6

98

Systemy Finansowe

wa o podatku VAT, w której wymaga si´ odprowadze-
nia VAT-u od ca∏ej wartoÊci us∏ugi. W przypadku le-
asingu nieruchomoÊci, charakteryzujàcego si´ wysoki-
mi wartoÊciami, powstaje du˝a bariera finansowania
podatku VAT od zawartej transakcji leasingowej.

JeÊli chodzi o leasing nieruchomoÊci dla nowej

grupy klientów – osób fizycznych, to op∏acalne b´dzie
Êwiadczenie takich us∏ug dopiero po:

– zniesieniu opodatkowania z góry podatkiem

VAT transakcji leasingu finansowego,

– zrównaniu stawki podatku VAT od nowo wybu-

dowanych lokali mieszkalnych ze stawkà podstawowà
naliczanà od us∏ugi leasingowej.

Podsumowanie

Wprowadzenie opisanych wy˝ej uregulowaƒ w celu
ostatecznego unormowania leasingu w prawie cywil-
nym, podatkowym i rachunkowym przyczyni∏o si´
do spopularyzowania tej formy finansowania dzia∏al-
noÊci inwestycyjnej. Jednoznaczne ramy prawne zli-
kwidowa∏y mo˝liwoÊç szerokiej interpretacji przepi-
sów podatkowych. Zmiany te sà widoczne w ˝yciu go-
spodarczym. Jego uczestnicy dostrzegli zalety tej formy
finansowania inwestycji, otwierajàc tym samym mo˝li-
woÊci dalszego rozwoju rynku leasingowego w Polsce.

Bibliografia

1. K. Bielecki:

Rynek leasingu w Polsce.

Polski Rynek Leasingu, 2005, s. 20.

2 M. Groszek:

Perspektywy i szanse rozwoju leasingu.

Polski Rynek Leasingu, 2003, s. 51.

3. M. Groszek:

Rynek leasingu w Polsce.

Polski Rynek Leasingu, 2005, s. 14.

4. Kodeks cywilny. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
5.

Komentarz do informacji statystycznej nt. rynku leasingu za IV kwarta∏ oraz za ca∏y 2004 rok

. Zwiàzek Przedsi´-

biorstw Leasingowych.

6. J. Niemcewicz, wystàpienie w Sejmie RP 3. kadencji, 74. posiedzenie, 1. dzieƒ (28.03.2000) (www.sejm.gov.pl).
7. M. Okr´glicka:

Leasing. Aspekty prawne, organizacyjne i ekonomiczne

. Warszawa 2004, Difin.

8. K. Ostrowska:

Rynek leasingu wzroÊnie o 10-20 procent.

„Rzeczpospolita” nr 117/2004, dodatek „Leasing w Pol-

sce”, s. 1–15.

9. J. Poczobut:

Umowa leasingu w prawie krajowym i mi´dzynarodowym.

Warszawa 1995, PWN.

10. D. Tobolska:

Leasing w obrocie krajowym i zagranicznym.

Koszalin 1996, Miscellanea.

11. P. Tryba∏a:

Leasing. Poradnik przedsi´biorcy.

Warszawa 2005, Zwiàzek Przedsi´biorstw Leasingowych.

12. 16. M. Turzyƒski:

Leasing po zmianie ustawy o VAT – skutki ekonomiczne i bilansowe.

„RachunkowoÊç”

nr 9/2004, s. 52.

13. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. nr 54, poz. 654 ze zm.).
15. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. nr 14, poz. 176 ze zm.).
16. Ustawa z dnia 29 wrzeÊnia 1994 r. o rachunkowoÊci (Dz.U. nr 76, poz. 694 ze zm.).
17. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i us∏ug, tekst jednolity (Dz.U. nr 54, poz. 535).
18.

Vademecum leasingu.

¸ódê 2002, Bankowy Fundusz Leasingowy SA, s. 1–16.

19. www.leaseurope.org
20. www.unidroit.org
21. www.leasing.org.pl
22. www.nbp.org.pl
23. www.parp.gov.pl
24. www.worldbank.org