Marek Witkowski

W

Wiio

ossn

na

a w

w p

pe

e³³n

nii ii jju

u¿

¿ z

za

a c

ch

hw

wiillê

ê p

prrz

ze

ez

z k

krra

ajj

–

– jja

ak

k d

d³³u

ug

gii ii ssz

ze

erro

ok

kii –

– p

po

op

p³³y

yn

niie

e ffa

alla

a ffe

essttiiw

wa

allii

ii rro

oz

zm

ma

aiitty

yc

ch

h p

plle

en

ne

erro

ow

wy

yc

ch

h k

ko

on

nc

ce

errttó

ów

w..

Z

Za

an

niim

m tto

o n

na

asstt¹

¹p

pii w

wa

arrtto

o d

do

ok

ko

on

na

aæ

æ

k

ko

on

nsse

errw

wa

ac

cjjii ssp

prrz

zê

êttu

u ii p

prrz

zy

yg

go

otto

ow

wa

aæ

æ ssiiê

ê d

do

o

sse

ez

zo

on

nu

u tta

ak

k,, b

by

y p

prrz

zy

yn

na

ajjm

mn

niie

ejj o

od

d ssw

wo

ojje

ejj

ssttrro

on

ny

y u

um

miie

eæ

æ z

zo

orrg

ga

an

niiz

zo

ow

wa

aæ

æ p

prra

ac

cê

ê w

w ssp

po

ossó

ób

b

p

prro

osstty

y ii e

effe

ek

ktty

yw

wn

ny

y,, n

niie

e d

da

aæ

æ ssiiê

ê z

za

assk

ko

oc

cz

zy

yæ

æ

n

niie

essp

po

od

dz

ziie

ew

wa

an

ny

ym

m ssy

yttu

ua

ac

cjjo

om

m ii n

na

au

uc

cz

zy

yæ

æ

rro

oz

zw

wii¹

¹z

zy

yw

wa

aæ

æ rró

ó¿

¿n

ne

e p

prro

ob

blle

em

my

y..

Zakładamy, że zlecono ci nagłośnienie imprezy

plenerowej z udziałem kilku wykonawców
– typowy festyn przy piwie, smażonej kiełbasce
i cukrowej wacie, organizowany przez władze mia-
sta. Twoim zadaniem jest zainstalowanie i urucho-
mienie sprzętu, a także przydzielenie kanałów wej-
ściowych, okablowanie każdego zespołu, rozdziele-
nie czasu na próby i czynności techniczne, a także
zmiksowanie poszczególnych koncertów lub asy-
stowanie (a w zasadzie pomoc) realizatorom, któ-
rzy towarzyszą poszczególnym wykonawcom.

Zadbaj o swoje sprawy

W interesie każdego realizatora i menadżera

pracującego z danym wykonawcą biorącym
udział w festiwalu jest skontaktowanie się
z tobą. Niestety – nie zawsze się tak dzieje. Dla-
tego powinieneś wykazać się inicjatywą, aby
oszczędzić sobie lawiny żądań i pretensji w dniu
koncertu. Przygotuj dokument zawierający listę
sprzętu jaki zamierzasz wykorzystać do realizacji
festiwalu wraz z informacją, że jeśli poszczególni
uczestnicy nie skontaktują się z tobą (a nie
z organizatorem) w określonym czasie, aby
uzgodnić własne potrzeby, to już ich problemem
będzie to, jeśli w dniu koncertu coś nie będzie
zgodne z ich potrzebami. Poproś organizatora
(producenta) o rozesłanie tego dokumentu do
wszystkich uczestników imprezy.

Kogo powinieneœ zaanga¿owaæ?

Minimalny skład ekipy nagłośnieniowej to

dwaj realizatorzy dźwięku (front i monitor) oraz
osoba wykonująca wszelkie połączenia na scenie.
Możesz być też poproszony o zapewnienie jednej
lub kilku osób do pomocy przy wnoszeniu i zno-
szeniu ze sceny sprzętu kolejnych wykonawców.

Jeśli nie ma o tym słowa w podpisanej przez cie-
bie umowie, to nie musisz się na to zgodzić
– chyba, że będzie to oddzielnie opłacone. To bar-
dzo ważne, ponieważ niektórzy wykonawcy trak-
tują techników pracujących na scenie jak „chłop-
ców do pomocy” i żądają od nich, by dźwigali
perkusje i wzmacniacze akurat wtedy, gdy należy
się skupić na zmianie konfiguracji połączeń na
scenie i okablowaniu poszczególnych źródeł
dźwięku. Podczas większości festiwali z prawdzi-
wego zdarzenia do prac pomocniczych zatrud-
niani są specjalni ludzie (w riderach zachodnich
wykonawców nazywani stagehands). Generalnie
całą logistyką (instalowaniem zespołów na sce-
nie, pilnowaniem czasu trwania prób itd.) zaj-
muje się szef sceny, nadzorujący pracę osób
pomagających przy pracy scenicznej.

Jedna osoba powinna zajmować się tylko

i wyłącznie podłączaniem poszczególnych wyko-
nawców na scenie. Jej zadaniem jest skonfiguro-
wanie połączeń tak, aby wszystkie sygnały po
każdej zmianie wykonawcy przychodziły bez-
błędnie do dedykowanych im kanałów na oby-
dwu konsoletach.

Monitorowiec współpracuje z osobą odpowie-

dzialną za opinanie sceny oraz jest odpowie-
dzialny za rozmieszczenie monitorów na scenie
zgodnie z otrzymanym planem przedstawiającym
potrzeby danego wykonawcy. Asystuje on też
innym realizatorom, którzy przybyli z wykonaw-
cami, pomagając w obsłudze konsolety, w połą-
czeniu urządzeń peryferyjnych oraz sprawdzeniu
czy wszystkie potrzebne tory pracują i znajdują
się we właściwych miejscach. Realizuje też odsłu-
chy dla tych wykonawców, którzy nie mają wła-
snego realizatora. Realizator dźwięku na froncie
– podobnie jak monitorowiec – pomaga realizato-
rom przybyłym z wykonawcami w obsłudze kon-
solety, wykonaniu połączeń itd. Realizuje też
koncerty wykonawców, którzy nie przyjechali
z własnym realizatorem.

Festiwalowy schemat krosowania

Przed rozpoczęciem pracy, a już po rozpozna-

niu potrzeb poszczególnych wykonawców,
musisz przygotować schemat krosowania. Jest to
sposób identyfikowania kanałów konsolet zgod-
nie z ustaloną listą-wzorcem, z uwzględnieniem
kolejności źródeł sygnałów zmieniającej się
w czasie koncertów. Taki schemat obrazuje
zmiany źródeł sygnałów dokonywane podczas
zmian wykonawców i pozwala na opanowanie
sytuacji, gdy konieczne jest przepięcie czegoś,
wymiana kabla itp. Mówiąc prościej – werbel
zawsze powinien trafiać na ten sam kanał,
podobnie bas, gitary, wokale i wszystkie inne

E

Es

sttrra

ad

da

a ii S

Sttu

ud

diio

o •

• m

ma

ajj 2

20

00

04

4

104

TECHNOLOGIA

Dobre rady przed koncertem

D

Do

ob

brre

e rra

ad

dyy p

prrzze

ed

d k

ko

on

nc

ce

errtte

em

m

F

Fo

ott..:: w

ww

ww

w..w

wh

ha

alliin

ng

gb

bllu

ue

ess..c

co

om

m

W przypadku problemów najwa¿niejsze jest doprowa-
dzenie do pojawienia siê wszystkich sygna³ów we
w³aœciwych miejscach na obu konsoletach. Napraw¹
zajmiesz siê w magazynie.

Dobre rady przed koncertem

TECHNOLOGIA

instrumenty. Naklej taśmę na obie konsolety
i opisz kolejność zgodnie z ustaloną – jako stały
punkt odniesienia – a poniżej naklej taśmę, aby
opisać na niej źródła sygnałów dotyczących
danego wykonawcy.

Opisuj zawsze i wszystko! Te proste i z pozoru

śmieszne czynności pozwalają ci nie zatonąć
w plątaninie kabli prowadzących często doni-
kąd. Zanim więc opuścisz swój magazyn możesz
okleić część kabli mikrofonowych taśmą do
opisu na ich obydwu końcach. Możesz to zrobić
już na miejscu – podczas przygotowania sceny.
Na taśmie opisz jaki sygnał prowadzi dany kabel
i do jakiego kanału splitera jest on wpięty. Opisuj
kable – nie mikrofony – gdyż te mogą być
wymieniane w czasie trwania koncertu. Iden-
tycznie oznacz wszystkie krótsze multicory (tzw.
podpytki – patrz ramka obok), opisując jakiej
grupy instrumentów lub której części sceny
dotyczą. Kiedy masz to wszystko przygotowane,
niestraszna będzie konieczność nagłego przekro-
sowania czegokolwiek lub lokalizacja usterki.

To samo dotyczy także kabli monitorowych.

Podczas festiwalu monitory często „wędrują” po
scenie, co wymusza ich odłączanie, przedłużanie
kabli itp. Kable głośnikowe do monitorów oklej na
obu końcach i opisz – np. „Mix-6”. Zawsze łatwiej
jest wtedy powrócić do sytuacji wyjściowej, gdy
nie potrzebujesz już przedłużonych kabli.

Jak okablowaæ scenê?

FFrroon

ntt sscceen

nyy..

Użyj tu „podpytki” o 8 przelotach,

której koniec z gniazdami wejściowymi znajdo-
wać się będzie w okolicy głównego wokalu.
Obok ułóż 6 kabli mikrofonowych – każdy opi-
sany zgodnie z przeznaczeniem. Pozostały ci
jeszcze 2 wolne przeloty, które możesz wykorzy-
stać jako rezerwę na wypadek, gdyby w ostatniej
chwili zaszło coś nieplanowanego (konieczność
podłączenia gitary akustycznej dla wokalisty,
któremu nagle przyszło do głowy, by na bis
zaśpiewać unplugged tylko z własnym akompa-
niamentem itp.).

G

Giittaarraa b

baassoow

waa..

Przygotuj wcześniej

2 kable mikrofonowe o odpowied-
niej długości, połącz je razem taśmą
i opisz „Bass Mik.” i „Bass DI”.

IIn

nssttrruum

meen

nttyy kkllaaw

wiisszzoow

wee..

Uprosz-

czą tu pracę podpytki lub odpo-
wiednio wcześniej przygotowane
wiązki kabli złączone taśmą
(lepiej użyć w tym celu dobrej izo-
lacyjnej taśmy, gdyż łatwiej ją póź-
niej usunąć niż taśmę typu Gaffa;
najlepszym rozwiązaniem, choć
nie najtańszym, są jednak paski
krępujące zrobione z rzepów – do
nabycia w tzw. dobrych sklepach
muzycznych).

Podpytki

Tzw. podpytki to krótkie kable wieloparowe z jednej strony
zakoñczone wi¹zk¹ wtyków (najczêœciej XLR), które w³¹-
czamy do g³ównego stageboxa na scenie, a z drugiej strony
zakoñczone skrzyneczk¹ z gniazdami. Podpytki sprawdzaj¹
siê wtedy, gdy zachodzi koniecznoœæ podania do splitera
(skrzynki z gniazdami, z której wychodz¹ g³ówne kable wie-
loparowe do obu mikserów) sygna³ów z pewnej grupy in-
strumentów, g³ównie perkusji czy zestawu instrumentów
klawiszowych ustawionych w jednej grupie, np. na podium.
Sygna³y z poszczególnych grup Ÿróde³ ³¹czymy krótkimi ka-
blami Ÿród³a sygna³ów do gniazd podpytki, a tê z kolei ³¹-
czymy do splitera. Korzyœci z zastosowania podpytek s¹
oczywiste – zamiast chmary kabli ci¹gn¹cych siê przez
ca³¹ scenê od perkusji czy instrumentów klawiszowych do
stoj¹cego z boku splitera, mamy jeden lub dwa kable wie-
loparowe. Jest znacznie wygodniej i bardziej estetycznie.

P

Pood

deesstt zz p

peerrkkuussjj¹¹..

Doskonale sprawdzi się tu

podpytka o 16 przelotach, z których 1-14 prze-
znacz dla potrzeb perkusji. 15 i 16 posłużą do
opięcia zestawu basowego (mikrofon i DI box).
Do opięcia bębnów wygodnie jest użyć kabli nie
dłuższych niż 3,5m. Uchroni cię to przed niepo-
żądanym „efektem spaghetti” i pozwoli na
zachowanie estetyki. Jeśli przygotowane pod
bębny podesty są na kółkach, dobrze jest zasto-
sować podpytkę zakończoną odpinanym stage-
boxem – pozwala to na błyskawiczne odłączenie
całego zestawu bębnów zanim podest opuści
scenę i podłączenie drugiego, który ma być wła-
śnie użyty; rozwiązanie takie umożliwia także
kompletne okablowanie następnego zestawu na
zapleczu sceny.

ZZeessttaaw

wyy ggiittaarroow

wee..

Ponownie znajdzie tu zastoso-

wanie podpytka, ale tym razem o 6 przelotach.
Posłuży ona do podpięcia zestawów gitarowych,
a jeśli zajdzie potrzeba także innych instrumen-
tów, które znajdą się w tej części sceny.

Co robiæ w razie k³opotów?

Jeśli podczas próby przelotów okazuje się, że

któryś z kanałów obydwu konsolet z jakiegoś
powodu nie działa, potrzebne jest natychmia-
stowe działanie. Odłącz mikrofon i kabel z „pod-
pytki” i wepnij go bezpośrednio do splitera
w wejście dedykowane dla tego właśnie źródła
sygnału. Jeżeli po tej czynności sygnał pojawi się
na obydwu konsoletach, to umieść mikrofon
w jego miejscu przeznaczenia przedłużając kabel
bezpośrednio do splitera, nawet gdybyś musiał
prowadzić go wokół sceny na odległość 30
metrów. Najważniejszą rzeczą jest doprowadze-

nie do pojawienia się wszystkich
sygnałów we właściwych miej-
scach na obu konsoletach.
Naprawą uszkodzonych przelo-
tów i kabli zajmiesz się w maga-
zynie. Rzadko zdarza się, że
powodem braku sygnału jest
uszkodzony kanał splitera. Znacz-
nie częściej jest to jeden ze styków
wielozłącza, który trzeba ponow-
nie osadzić. Objawia się to
„połówką” sygnału lub jego bra-
kiem na jednej z konsolet. Dlatego

w dniu koncertu, najwcześniej jak tylko to moż-
liwe, dobrze jest sprawdzić działanie wszystkich
przelotów splitera, używając w tym celu mikro-
fonu pojemnościowego. Ta czynność załatwia
dwie sprawy: daje pewność, że sygnały wej-
ściowe są prawidłowo podzielone między obie
konsolety oraz gwarantuje, że na każdy z kana-
łów możemy podać zasilanie fantomowe.

Dodatkowe kable i akcesoria

Przygotuj po kilka kabli mikrofonowych po

lewej i prawej stronie sceny. To ułatwi ci zadanie
gdy będziesz musiał połączyć mikrofony woka-
lowe gdzieś w głębi sceny. Nawet jeśli użyłeś dłu-
gich kabli do mikrofonów wokalowych, to
w pewnych sytuacjach mogą się one okazać zbyt
krótkie. To samo dotyczy kabli głośnikowych do
monitorów. Jeśli używasz złączy typu XLR lub
EP-4, to wystarczy przygotować dodatkowe
kable. Jeśli stosujesz złącza typu Speakon, to

musisz zabezpieczyć także specjalne mufki
pozwalające spinać ze sobą kable.

Sprawdzenie wejϾ liniowych

Sprawdzenie mikrofonów to nie problem.

Dokonuje się tego poprzez delikatne pukanie pal-
cem, drapanie w jego siatkę lub po prostu przez
mówienie do niego. Ta metoda jednak nie działa
w przypadku wejść liniowych. Możesz oczywiście
wpiąć mikrofon pojemnościowy, ale wtedy spraw-
dzasz jedynie część toru – bez DI boxa. Sprawdze-
nia całego toru łącznie z DI boxem możesz nato-
miast dokonać używając taniego mikrofonu dyna-
micznego o wysokiej impedancji, wyposażonego
w kabel zakończony wtykiem 1/4”.

E

ii

S

Powy¿szy materia³ oparto na doœwiadczeniach

w³asnych oraz artykule opublikowanym w miesiêcz-
niku Live Sound International, którego autorem jest
Doug Fowler.

TECHNOLOGIA

Dobre rady przed koncertem

Warto pamiêtaæ

Scena – lewa strona sceny to ta jej czêœæ, któr¹ mamy po
lewej rêce stoj¹c na scenie i patrz¹c w kierunku widowni.
Scena – strona lewa to nie to samo co front – strona lewa
i dlatego trzeba podawane informacje uœciœlaæ przez doda-
nie s³owa „scena” lub „front”.

Ka¿da minuta wykorzystana przez ekipê nag³oœnie-
niow¹ na zainstalowanie wykonawcy na scenie, to
jednoczeœnie minuta zabrana temu wykonawcy
z przydzielonego mu czasu.