BIOS

Leksykon kieszonkowy

Andrzej Pyrchla

HELION

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie

całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiej koi wiek postaci

jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną,

fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym,

magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich

niniejszej publikacji.

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami

firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte

w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorąjednak

żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane

z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich.

Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej

odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania

informacji zawartych w książce.

Redakcja: Krzysztof Zemanek

Wydawnictwo HELION

ul. Chopina 6, 44-100 GLIWICE

tel. [phone]

e-mail: [e-mail]

WWW: http://helion.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)

Drogi Czytelniku!

Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres

http://helion.pl/user/opinie7bioslk

Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

ISBN: 83-7361-221-1

Copyright © Helion 2003

Printed in Poland.

Druk: Zakład Poligraficzny W. Wiliński, Gliwice, ul. Chopina 6, tel./fax [phone]

Spis treści

Wstęp , 5

Rozdział 1. BIOS — zarys ogólny 7

Rozdział 2. Wejście do menu BIOS-u 9
Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 11

Układ menu BIOS-u 11

Opcje menu Standard CMOS Features 11

Opcje menu Advanced BIOS Features 16

Opcje menu Advanced Chipset Features 27

Opcje menu Integrated Peripherals 37

Opcje menu Power Management Setup 49

Opcje menu CPU Setup/Frequency Voltage Control

lub Ratio/Vottage Control 56

Opcje menu PnP/PCI Configuration setup 60

Opcje menu PC Health Status 64

Predefiniowane ustawienia BIOS-u 68

Ustawienia hasła 70

Zapis końcowych ustawień 71

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 72

Identyfikacja płyty głównej

v

.72

Identyfikacja BIOS-u 76

Programowanie układu flashrom 78

Rozdział 5. Awaria BIOS-u 81

Naprawa w przypadku aktywnego obszaru BootBlock 82

Gdy widać jedynie czarny ekran monitora 84

Gdy także BootBlock jest uszkodzony 84

Gdy układ flashrom jest wlutowany w płytę 86

Gdy układ umieszczony jest w podstawce

i zawiodły wszystkie możliwości jego reanimacji 87

Spis treści

Rozdział 6. Przydatne linki do stron poświęconych

zagadnieniom związanym z BIOS-em 88

Producenci BIOS-ów 88

Strony przydatne w trakcie poszukiwania uaktualnień

i identyfikacji BIOS-ów 88

Strony producentów płyt głównych 88

Zakończenie 90

Skorowidz 91

BIOS. leksykon kieszonkowy

BIOS

Leksykon kieszonkowy

Wstęp

Celem tego leksykonu jest wyszczególnienie oraz opisanie moż-

liwie jak największej liczby dostępnych opcji w BlOS-ie dzisiej-

szych płyt głównych. Zdaję sobie sprawę z tego, że czytając ten

leksykon, możesz nie znaleźć interesującej Cię opcji i jej opisu.

Wynika to z tego, że na rynku w bardzo szybkim czasie przy-

bywa nowych płyt głównych i — co za tym idzie — także no-

wych rozwiązań wprowadzanych przez producentów w pro-

gramie SETUP zawartym w BlOS-ie komputera. Przedstawiony

w tej książce opis funkcji został podzielony zgodnie z klasyfika-

cją na menu i podmenu występujące najczęściej w nowoczesnych

BlOS-ach płyt głównych.

Oczywiście, jest wielu producentów BIOS-u, np. Award, Ami, P/io-

enix oraz kilku innych; produkty tych innych niż wymienione tu

z nazwy firm jednak praktycznie nie są spotykane na naszym

rynku komputerowym, dlatego też nie będą tu omawiane. Skon-

centrowałem się natomiast na omówieniu tych BIOS-ów, które

pochodzą od wspomnianych wyżej trzech głównych ich wytwór-

ców. Zdecydowałem się jednak nie stosować tu podziału na BlOS-y

konkretnych producentów, ponieważ z uwagi na częste zazębia-

nie się w nich tych samych opcji do prezentowanego tu opisu

mógłby wkraść się niepotrzebny i niczym nie uzasadniony nieład.

Z tego jednak względu może się zdarzyć, że w swoim BlOS-ie

nie znajdziesz którejś z omawianych przeze mnie funkcji; ich

brak będzie wynikał z tego, że akurat Twoja płyta główna może

Wstęp

ich nie obsługiwać. Starałem się opisać maksymalną liczbę opqi,

jakie można napotkać. Warto tu dodać, że uwzględniłem naj-

nowsze konstrukcje płyt głównych dostępnych na rynku w czasie,

kiedy pisałem tę książkę; wśród nich wymienić można płyty zbu-

dowane z wykorzystaniem chipsetów firm VIA {KT333, KT400),

SIS, NFORCE2, INTEL 845PE, INTEL 7205 — a więc wszystkich

najbardziej popularnych obecnie chipsetów montowanych na pły-

tach oferowanych na naszym rynku.

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Rozdział 1. BIOS — zarys ogólny

Słowo BIOS jest skrótem od angielskiej nazwy Basic Input-Output

System (podstawowy system wejścia-wyjśda). BIOS jest pierwszym

oprogramowaniem, które jest uruchamiane w trakcie włączenia

komputera. Odpowiada przede wszystkim za pracę wszystkich

podstawowych urządzeń; oprócz tego spełnia kilka innych funkcji.

Oprogramowanie to nie jest zapisane na dysku twardym czy pły-

cie CD, lecz jest umieszczone na płycie głównej, w układzie

pamięci stałej.

Pamięć stałą w postaci flashrom można przeprogramowywać,

np. w celu załadowania nowej wersji BIOS-u, gdy starsza nie jest

w stanie poprawnie rozpoznać i zidentyfikować, a co za tym

idzie także poprawnie obsłużyć np. nowego, większego dysku

twardego lub nowego typu procesora. W nowych konstrukcjach

płyt głównych producenci umieszczają drugą pamięć flashrom,

której zadaniem jest przepisanie do podstawowego układu pra-

widłowej zawartości, umieszczonej właśnie w zapasowym ukła-

dzie flashrom, w przypadku nieudanej aktualizacji BIOS-u lub jego

utraty bądź zniszczenia w wyniku ataku wirusa. Takie rozwią-

zanie z dwoma układami pamięci stałej nazywane jest mecha-

nizmem DualBios.

Konfiguracja BIOS-u jest możliwa za pomocą specjalnego, pseu-

dograficznego interfejsu, popularnie zwanego SETUP-em. Wersja

i rodzaj BIOS-u zależą w dużym stopniu od konkretnej płyty głów-

nej, pod kątem której jest on optymalizowany.

Poprawne ustawienia opcji zawartych w BlOS-ie mają szczególne

znaczenie dla stabilnej i wydajnej pracy komputera i wszystkich

jego podzespołów. Jak już wspomniano, obecnie na rynku kom-

puterów możemy spotkać BlOS-y następujących producentów:

Rozdział 1. BIOS — zarys ogólny

• Award,

• Ami,

• Phoenix.

Oczywiście, większość opcji udostępnianych w BlOS-ach tych

firm będzie się pokrywała, chociaż mogą się w nich nieco ina-

czej nazywać lub znajdować w innych miejscach; jednak ich

znaczenie będzie identyczne. W następnych podrozdziałach opi-

sałem wszystkie najważniejsze opcje mające istotny wpływ na

szybkość, poprawność i stabilność pracy komputera. Starałem się

nie skupiać na jednym rodzaju BIOS-u, dzięki czemu bez więk-

szych problemów powinieneś sobie poradzić z każdą wersją tego

ważnego oprogramowania.
W chwili, kiedy książka ta trafi do Twoich rąk, na rynku znaj-

dzie się już zapewne wiele nowych płyt głównych, z nowymi

możliwościami i z nowymi funkcjami zaszytymi w BlOS-ie.

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Rozdział 2. Wejście do menu BIOS-u

Jeżeli chcesz zajad się zmianą ustawień BIOS-u, musisz dostać się

do specjalnego menu. W zależności od producenta sprzętu, wej-

ście do menu BIOS-u może się odbywać na różne sposoby, jednak

zasada postępowania jest zawsze taka sama. Podczas uruchamia-

nia komputera, mniej więcej w chwili, gdy następuje testowanie

pamięci operacyjnej — na pewno zwróciłeś uwagę na „licznik"

pracujący w lewym górnym narożniku monitora — należy wcisnąć

i przytrzymać jeden lub kilka klawiszy. Najpopularniejszym klawi-

szem-kluczem, otwierającym menu BIOS-u jest Del (rysunek 2.1).

Oczywiście, możesz spotkać się z jeszcze innymi służącymi do

tego klawiszami lub kombinacjami klawiszy, np. Fl, F2 lub Esc.

Rysunek 2.1. Ekran startowy

Zazwyczaj informacje o klawiszu otwierającym menu BIOS-u wy-

świetlane są w lewym dolnym narożniku ekranu monitora pod-

czas startu komputera. Jeżeli Twój pecet nie wyświetla odpowied-

niej informacji, musisz sprawdzić w dokumentacji płyty głównej,

w jaki sposób można się dostać do ustawień BIOS-u.
Pamiętaj, że musisz nacisnąć odpowiedni klawisz; dobrze jest

także przytrzymać go przez chwilę, dzięki czemu masz pewność,

że uda Ci się wejść do odpowiedniego panelu kontrolnego. Jeżeli

Rozdział 2. Wejście do menu BIOS-u

nie udało Ci się otworzyć BIOS-u, musisz jeszcze raz uruchomić

komputer i nacisnąć odpowiedni klawisz nieco wcześniej niż po-

przednim razem.

W zdecydowanej większości przypadków po wejściu do ustawień

BIOS-u na ekranie Twojego monitora powinny pojawić się napisy

wyświetlane na niebieskim lub szarym tle (rysunek 2.2).

Rysunek 2.2. Menu główne BIOS-u

Zwróć uwagę na to, że opcje zgrupowane są w dwóch kolum-

nach, natomiast bezpośrednio pod nimi znajduje się opis klawi-

szy, z których będziesz korzystać, a także krótki opis aktualnie

aktywnej pozycji w menu.

Aktywna pozycja w menu BIOS-u zawsze jest podświetlona innym

kolorem, dzięki czemu łatwo jest zlokalizować miejsce, w którym

aktualnie się znajdujemy. Do zmiany aktywnej opcji służą kla-

wisze strzałek — w prawo, w lewo, w górę i w dół. Za pomocą

klawisza Enter możesz wejść głębiej w ustawienia danej sekcji.

Poza opisanymi klawiszami możesz używać klawiszy Enter, Page-

Doitm i PageUp do zmiany wartości poszczególnych opcji. W nie-

których BlOS-ach klawisze służące do poruszania się po menu

mogą być nieco inne, np. +, -, spacja. Najczęściej jest to opisane

w głównym menu programu Setup.

10 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

Przedstawię teraz opis funkcji oraz ich sugerowane ustawienia,

jak również kilka praktycznych porad związanych z prawidłowym

skonfigurowaniem funkcji BIOS-u.

Układ menu BIOS-u

Standard CMOS Features

Ustawienia podstawowe

Adimnced BIOS Features

Ustawienia zaawansowane

Adimnced Chipset Features

Ustawienia zaawansowane pracy chipsetu płyty głównej

Integrated Peripherals

Konfiguracja urządzeń peryferyjnych

Power Management Setup

Konfiguracja zarządzania energią

CPU SetupfFreauency Voltage Control

Konfiguracja procesora oraz magistrali FSB

PnP/PCI Configuration setup

Konfiguracja mechanizmu Pług and Play oraz PCI

Health Status/Hardware Monitor

Opcje dotyczące monitoringu sprzętu

Opcje menu Standard CMOS Features

W tym menu znajdziesz podstawowe ustawienia związane z datą,

czasem, a także odpowiedzialne za obsługę dysków twardych oraz

stacji dyskietek.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 11

Musisz wiedzieć, że płyta główna, a dokładnie BIOS, wyposażo-

no w zegar, który działa nawet wtedy, gdy wyłączysz komputer.

Dzieje się tak dlatego, że na płycie głównej umieszczono dodat-

kowy akumulator zasilający pracę BIOS-u i wbudowany zegar.
W celu zmiany wymienionych w tym punkcie parametrów mu-

sisz wejść do menu Standard CMOS Features i za pomocą wspo-

mnianych już klawiszy strzałek oraz PageUp i PageDown zmienić

odpowiednie wartości.

System Datę

Dostępne wartości: Month/Day/Year (Miesiąc/Dzień/Rok)
Umożliwia zmianę daty, najczęściej w formacie:
Month

Miesiąc (liczbowo — od 1 do 12, lub nazwą miesięcy, w za-

leżności od BIOS-u).

Day

Dzień (liczbowo, od 1 do 31).

Year

Rok (liczbowo, zakres zależny od wersji oraz producenta
BIOS-u).

System Time

Dostępne wartości: hh/mm/ss (godziny/minuty/sekundy)
Umożliwia zmianę ustawień czasu.
Niemal każda płyta główna ma domyślnie ustawione automa-

tyczne wykrywanie zainstalowanych dysków twardych. Odpo-

wiednie opq'e znajdują się w menu Standard CMOS Features. Opcje

odpowiedzialne za ustawienia wykrywania dysków twardych

22 BIOS. Leksykon kieszonkowy

znajdują się bezpośrednio pod polami daty i czasu. W tym przy-

padku mamy cztery opcje:

IDE Primary Master

Pierwsze urządzenie przyłączone do pierwszego kanału

kontrolera.

IDE Primary Slave

Drugie urządzenie przyłączone do pierwszego kanału kon-

trolera.

IDE Secondary Master

Pierwsze urządzenie przyłączone do drugiego kanału kon-

trolera.

IDE Secondary Slave

Drugie urządzenie przyłączone do drugiego kanału kon-

trolera.

Z płytą główną zintegrowany jest kontroler, który tworzą dwa ka-

nały: Primary oraz Secondary; na każdym z tych kanałów można

podłączyć dwa urządzenia — Master i Siane. W zależności od tego,

gdzie i w jakim trybie podłączyłeś dysk, w przypadku, gdy chcesz

zmienić pewne ustawienia, musisz wybrać odpowiednią opcję,

a następnie nacisnąć klawisz Enter, by wejść do szczegółowych

ustawień danego urządzenia.

Auto

Najprostszym ustawieniem jest właśnie ten tryb; kiedy jest

on wybrany, zostanie uaktywnione automatyczne wykrywa-

nie wszystkich podłączonych do kontrolera urządzeń, dzięki

czemu nie będzie potrzeby konfigurowania ich w BlOS-ie

i znajomości parametrów ich pracy.

User

Ręczne ustawienie opcji użytkownika dla konkretnych pa-

rametrów dysków twardych; najczęściej prawidłowe dane

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 13

dotyczące ich parametrów podane są na naklejkach znamio-
nowych, umieszczonych na obudowie dysku twardego. Oto
opcje dostępne w przypadku wyboru ustawień ręcznych:

• Type — typ dysku wybierany z 45 predefiniowanych

wpisów.

• Size — przybliżona pojemność dysku, wyliczona na pod-

stawie parametrów sektorów, głowic, cylindrów.

• Cyls — liczba cylindrów.

• Head — liczba głowic.

• Precomp — te parametry są ignorowane przez nowe kon-

trolery IDE; można zatem ich nie ustawać.

• Landz — numer cylindra, na którym jest parkowana

głowica dysku twardego.

• Sector — liczba sektorów przypadających na jeden cy-

linder.

• Modę — tryb pracy dysku twardego.

• 32 Bit Transfer Modę — on/off; odpowiednio włącza lub

wyłącza 32-bitowy dostęp do dysku. Jeśli to możliwe,
powinieneś włączyć tę opcję. W niektórych przypadkach
przy pracy z systemem WinNT może jednak ona po-
wodować błędy, co w ostateczności może doprowadzić
do utraty danych. Są to jednak przypadki bardzo od-
osobnione.

Pamiętaj, że dla napędów optycznych nie musisz nic ustawiać.
Możesz również w ich przypadku pozostawić wartość Auto.

Bezpośrednio pod ustawieniami dysków twardych znajdują się
dwie opcje odpowiedzialne za ustawienie staqi dyskietek. Zwią-
zane z nimi pola noszą odpowiednio nazwy Drive A oraz Drive B.

14 BIOS. Leksykon kieszonkowy

•ml

iiiii

Jeżeli posiadasz stację dyskietek, to koniecznie musisz ją usta-

wić w BlOS-ie komputera; w przeciwnym razie stacja będzie

niewidoczna dla systemu. Jak widzisz, możesz mieć podłączone

dwie staq'e dyskietek — pierwsza będzie miała przypisaną literę

A, a druga B.
W niektórych typach BIOS-u można spotkać jeszcze opcję Floppy

3 Modę Support, która jest dla nas raczej nieprzydatna. Umożli-

wia ona poprawne działanie stacji dyskietek 3,5" o pojemności

1,2 MB zamiast standardowej 1,44 MB — opcja ta powinna zostać

wyłączona (Disabled).

Halt On

Dostępne wartości: Ali Errors/No Errors/All, But Keyboard/Ali, But

Diskette

Opcja ta odpowiada za zachowanie się komputera podczas jego

startu. Dokładniej mówiąc, chodzi o to, że przy starcie BIOS spraw-

dza, czy do komputera jest podpięty zestaw koniecznych urzą-

dzeń — klawiatura i monitor. Jeżeli nie zostanie wykryta np.

klawiatura, komputer zatrzyma się i na ekranie wyświetli komu-

nikat o błędzie. Gdy komputer ma pełnić funkcję serwera, który

nie musi mieć na stałe podłączonych monitora i klawiatury, mo-

żesz zmienić wartość w polu Halt On, dzięki czemu przy urucha-

mianiu komputera wspomniany błąd nie będzie zgłaszany.

Ali Errors

Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku każ-

dego wykrytego błędu.

No Errors

Komputer będzie kontynuował uruchamianie nawet gdy

zostaną wykryte błędy.

Ali, But Keyboard

Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku każ-

dego wykrytego błędu poza błędem klawiatury.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

15

Ali, But Diskette

Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku każ-

dego wykrytego błędu poza błędem stacji dyskietek FDD.

Pozostałe opcje zgromadzone w opisanej części BIOS-u, mają cha-

rakter informacyjny; możesz się z nich dowiedzieć, ile pamięci

RAM zainstalowano w komputerze.
Base memory

Wydzielone 640 kB z pierwszych 1024 kB.

Other memory

Reszta 384 kB z pierwszych 1024 kB.

Extended Memory

Pamięć rozszerzona; jest to wartość zależna od ilości pamięci

RAM zainstalowanej w komputerze.

Tołnl Memory

Całkowita pojemność pamięci RAM zainstalowanej w kom-

puterze.

Po wprowadzeniu wszystkich zmian możesz wrócić do głównego

okna BIOS-u; wystarczy, że naciśniesz klawisz Esc. Nie obawiaj się,

użycie tego klawisza nie spowoduje powrotu do starych ustawień.

Opcje menu Advanced BIOS Features

W tym menu BIOS-u umieszczono szereg opcji odpowiedzialnych

za dokładne dostrojenie pracy całego komputera.

Opisałem tutaj — z dość dużą dokładnością — wybrane opq'e do-

stępne w tym menu; Ty zaś, w zależności od specyfiki konfigu-

racji Twojego komputera, musisz wybrać odpowiednie wartości

i ustawić je.

36 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Virus warning

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Opcja ta włącza (lub wyłącza) kontrolę antywirusową bootsektora

dysku twardego — MBR (Master Booł Record). Przed instalacją sys-

temu powinieneś wyłączyć tę opcję (Disabled), gdyż może ona po-

wodować nieprawidłowe działanie komputera. Dokładniej mówiąc,

podczas instalaq'i systemu operacyjnego, np. MS Windows, zapi-

sanie informacji startowych do bootsektora będzie niemożliwe,

bądź uzależnione od udzielenia odpowiedzi na pytania wyświe-

tlane w szeregu okien ukazujących się na ekranie monitora. Opro-

gramowanie antywirusowe wbudowane w BIOS płyty głównej

chroni jedynie przed wirusami dyskowymi, które modyfikują MBR.

Tymczasem współczesne wirusy należą do zupełnie innej generacji.

Nie spotyka się już dzisiaj praktycznie wirusów, które modyfikują

sektory startowe dysku twardego. Obecna „moda wirusowa" idzie

w kierunku zapychania Internetu, a więc zabezpieczenie wbudo-

wane w płytę jest bezużyteczne i znacznie lepiej i bezpieczniej za-

stosować zamiast niego dobre oprogramowanie antywirusowe.

Trend ChipAway Virus

Dostępne wartości: Disabled/Enabled/ChipAway
Opqa ta w działaniu nie różni się od poprzednio omówionej. Jeśli

system operacyjny wymaga sterownika EMM386.EXE (np. japoń-

ska wersja Windows 98SE) i uaktywniona jest ochrona antywiru-

sowa, należy załadować sterownik z parametrem NOEMS (np.

EMM386.EXE NOEMS). Najlepiej jednak postąpić dokładnie jak

w przypadku poprzedniej opcji, po prostu wyłączając tę funkcję.

Y2K Monitor

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 17

W niektórych płytach głównych wciąż można spotkać się z tą
opcją. Obecnie jest ona już nieprzydatna; jej zadaniem było monito-
rowanie ewentualnych błędów zgodności z rokiem 2000. Jeśli Twój

BIOS ją posiada, ustaw dla niej wartość Disabled.

CPU internat cache

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Włącza (lub wyłącza) wewnętrzną pamięć cache LI procesora.
Opcja ta powinna być zawsze włączona. Jeżeli wyłączysz we-
wnętrzną pamięć procesora, spowoduje to zauważalny spadek
jego wydajności i spowolnienie pracy.

External Cache

Dostępne wartości: Disabled /Enabled

Włącza (lub wyłącza) zewnętrzną pamięć cache L2 procesora. Opcja
ta powinna być zawsze włączona; w przypadku wyłączenia jej
nastąpi spowolnienie pracy i spadek wydajności systemu. W star-
szych konstrukcjach komputerów pamięć ta była umieszczona na
płycie głównej, w dzisiejszych zaś jest ona zintegrowana z proce-
sorem, dzięki czemu jest znacznie bardziej wydajna.

CPU L2 Cache ECC Checking

Dostępne wartości: Disabled /Enabled

Za pomocą tych opq'i możesz włączyć (lub wyłączyć) korektę pa-
rzystości dla pamięci podręcznej cache L2 procesora. Jeżeli opcja
ta będzie włączona, to małym kosztem wydajności zyskasz na
stabilności. W przypadku jej wyłączenia natomiast osiągniesz nie-
wielki wzrost wydajności, ale może się to odbyć kosztem możli-
wości wystąpienia niestabilnej pracy komputera. Moim zdaniem

18 BIOS. Leksykon kieszonkowy

lepiej wybrać stabilność niż niewielki wzrost wydajności — pole-

cam zatem wartość Enabled.

Quick Power On Self Test/Quick Boot

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
To kolejna opcja znajdująca się w BlOS-ie komputera. POST to

wewnętrzny test przeprowadzany przez BIOS jeszcze przed wy-

startowaniem systemu operacyjnego, mający na celu wykrycie

ewentualnych błędów na poziomie sprzętowym. Sprawdzane są

między innymi pamięć RAM oraz inne podzespoły; w przypadku

np. źle działającej karty graficznej lub pamięci RAM i niemoż-

ności wyświetlenia informacji o błędzie na ekranie monitora, wy-

dawana jest seria dźwięków, sygnalizująca rodzaj uszkodzenia.
Włączenie tej opcji spowoduje dokładniejsze, ale dłużej trwające

testowanie modułów pamięci. Wystarczy tylko raz włączyć tę

opcję w celu sprawdzenia, czy nie pojawią się informacje o ewen-

tualnym błędzie; jeżeli wszystko jest w porządku, wyłącz ją. Dzięki

temu wcześniej zostaną zakończone procedury testujące, co w efe-

kcie przyczyni się do szybszego rozpoczęcia ładowania systemu

operacyjnego.

Następne opq'e odpowiadają za kolejność przeszukiwania dys-

ków twardych, stacji dyskietek czy też napędów optycznych pod

kątem obecności sektora startowego. W zależności od typu BIOS-u,

sposób ustawienia kolejności urządzeń startowych może się nieco

różnić. Mam nadzieję, że bazując na moim opisie, dasz sobie radę

i poprawnie ustawisz odpowiednie opcje.

SATA/RAID/SCSI Boot Order

Jeśli masz dodatkowy kontroler, np. zintegrowany z płytą głów-

ną (może to być kontroler wykonany w najnowszej technologii

dla dysków SATA — Serial ATA — lub RAID), opcja ta umożliwi

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 19

Ci wybranie, który kontroler będzie miał pierwszeństwo bootowa-

nia systemu (wczytania sektora startowego). Opcje, spośród któ-

rych możesz wybrać, to :

• SCS/ — kontroler w postaci karty PCI SCSI,
• RAID — kontroler pracujący w trybie RAID,
• SATA — kontroler Serial ATA.

First Boot demce

Pierwszy napęd w kolejce uruchamiania.

Second Boot demce

Drugi napęd w kolejce uruchamiania.

Third Boot derice

Trzeci napęd w kolejce uruchamiania.

Boot other demce

Inne urządzenie służące do uruchomienia systemu opera-

cyjnego, np. kontroler SCSI lub karta sieciowa.

W praktyce wygląda to tak, że komputer podczas startu sprawdza,

czy może uruchomić system operacyjny z urządzenia ustawionego

w pierwszej z wymienionych opcji. Jeżeli pierwsze urządzenie nie

posiada informacji startowych, automatycznie jest sprawdzane

drugie, a później trzecie. W przypadku gdy żadne z ustawionych

urządzeń nie posiada sektora startowego, na ekranie monitora

pojawi się odpowiedni komunikat.
Jeżeli instalujesz system operacyjny na zupełnie nowym i pustym

dysku twardym, musisz jako pierwszy napęd ustawić CD-ROM,

gdyż komputer powinien zostać uruchomiony ze startowej płyty

CD, zawierającej wersję instalacyjną systemu operacyjnego.

W dawnych czasach do uruchomienia komputera używano sta-

cji dyskietek i dyskietki startowej, ale dzisiaj ustąpiła ona płycie

CD, chociaż czasem możliwość startu z dyskietki okazuje się

przydatna.

20 BIOS. Leksykon kieszonkowi/

W sytuacji, gdy na swoim dvsku twardym posiadasz juz zain-

stalowany system operacyjny, jako pierwsze urządzenie startowe

powinieneś ustawie ten właśnie dvsk. Dzięki temu zaoszczędzisz

sporo czasu, potrzebnego na sprawdzenie, z którego urządzenia

komputer ma się uruchomić.
W większości wers]i BIOS-ów napotkasz następujące możliwości

wyboru urządzeń, z których będziesz mógł uruchomić system

operacyjny:

• FLOPPY — stacja dyskietek,
• LS/ZłP —- napędy LS120 lub ZIP,
• HDD-0 — dysk na kontrolerze PIUMARY MASTER,
• HDD^l — dysk na kontrolerze PRIMARY SLAVE,
• HDD-2 — dysk na kontrolerze SECONDARY MASTER,
• HDD-3 — dysk na kontrolerze SECONDARY SEAVE,
• SCSI — zewnętrzny, w postać; kart PCI, lub zintegrowany

z płytą kontroler SCSI,

• CD-ROM — napęd CD-ROM. CD-RW, DVD-ROM oraz inne

urządzenia optyczne,

• LAN — uruchomienie poprzez sieć lokalną,
• USB FDD — w najnowszych konstrukcjach płyt głównych

napęd FDD podłączony do portu USB,

• USB CDROM — w najnowszych konstrukcjach płyt głów-

nych napęd CD-ROM podłączony do portu USB,

• USB HDD — w najnowszych konstrukcjach płyt głównych

dysk twardy podłączony do portu USB,

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

• USB Drive all — w najnowszych konstrukcjach płyt głów-

nych inne umożliwiające rozruch nośniki podłączone do

portu USB.

HDD S.M.A.R.T Capability

Dostępne wartości: Disabled/'Enabled
S.M.A.R.T (Self Monitoring Analysis And Reporting) włącza lub wy-

łącza system monitoringu i wczesnego ostrzegania przed ewen-

tualną usterką dysku twardego. Opcja ta jest obsługiwana przez

większość nowych dysków twardych. Warto ją włączyć, ponieważ

jej wyłączenie i tak nie przyniesie wzrostu wydajności. Opcja ta mo-

że być umieszczona w różnych menu BIOS-u, niekoniecznie w Ad-

vanced BIOS Features; jest to uzależnione od producenta BIOS-u.

Fuli Screen Logo Show

Dostępne wartości: Bios/Silent
Opcja ta włącza i wyłącza wyświetlanie pełnoekranowego logo fir-

my, która wyprodukowała płytę główną; dostępne ustawienia to:

• Bios — wyświetla informacje testu POST,
• Silent — wyświetla pełnoekranowe logo; najczęściej naci-

śnięcie klawisza TAB powoduje przejście do podglądu aktu-

alnie wyświetlanych informacji procedury testującej POST.

Hyper Threading Function

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Włącza lub wyłącza w najnowszych konstrukcjach płyt głównych

(przystosowanych pod platformę Intel Pentium 4 HT) obsługę no-

woczesnej technologii, która pozwala procesorowi wykonywać

22 BIOS. Leksykon kieszonkowy

większą liczbę operacji w tym samym czasie i skutecznie podnosi

wydajność komputera. Włącz ją, jeśli posiadasz wspomniany pro-

cesor. Jeśli Twój procesor nie wykorzystuje technologii HT, to

zmiany w tej opcji nie będą dostępne.

MPS Revision

Dostępne wartości: 1.4/1.1.
Opcja dostępna dla platform wieloprocesorowych; umożliwia

zmianę wersji MPS (Multiprocessor Specification). Możliwe ustawie-

nia to 1.4 oraz 1.1. Powinieneś sprawdzić w dokumentacji systemu

operacyjnego, z jaką wersją MPS pracuje Twój system.

Flash Protection

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Włączony/wyłączony. Zabezpiecza flashrom przed nieautoryzo-

wanym zapisem. Jeśli chciałbyś np. uaktualnić wersję BIOS-u, mu-

sisz tę opcję wyłączyć; w innym przypadku warto pozostawić ją

włączoną.

Swap Floppy Drive

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Jeżeli posiadasz podłączone do płyty głównej np. dwie stacje dys-

kietek, opcja ta pozwala na zamianę ich statusu (kolejności) z A

na B oraz z B na A. Szczególnie przydatne było to kiedy korzy-

stano z dwóch formatów dyskietek — stacja dyskietek 3,5 cala

ustawiona była jako A, zaś stacja dyskietek 5,25 cala działała jako

stacja B. W tej chwili opcja ta jest mało przydatna, gdyż nie ma

już w sprzedaży dyskietek 5,25 cala.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 23

Bo ot Up Floppy Dńve

Dostępne wartości: Disabled/'Enabled
Zadaniem tej opcji było wykrycie pojemności włożonego no-

śnika dyskietki. Aktualnie używa się jedynie dyskietek 3,5 cala

o pojemności 1,44 MB, więc spokojnie możesz tę opcję wyłą-

czyć; w ten sposób zaoszczędzisz nieco czasu podczas startu

systemu.

Boot Up Numlock Status

Dostępne wartości: Disabled/ Enabled
Uaktywnia klawiaturę numeryczną w trakcie startu komputera.

W niektórych płytach głównych po zamknięciu systemu i wyłą-

czeniu komputera może dalej świecie dioda Num Lock na kla-

wiaturze, co przypomina o tym, że prąd nadal dochodzi do

płyty głównej.

Gate A20 Option

Dostępne wartości: Fast/Normal
Opcja ta zmienia sposób adresowania pamięci powyżej 1 024 kB;

przełączenie do trybu Fast przyspieszy pracę komputera i z tego

względu ustaw tę opq'ę w ten właśnie sposób.

Typematic Ratę setting

Dostępne wartości: Disabled /Enabled
Umożliwia zmianę parametrów dla opóźnień i samopowtarzal-

ności klawiatury. Po włączeniu można przeprowadzić edycję

w opq'ach, które zostaną teraz omówione: Typematic Ratę oraz Type-

matic Delay.

24 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Typematic Ratę

Dostępne wartości: 6, 8, 10,12,15, 20, 24, 30
Odpowiada za ustawienie samopowtarzalności klawiatury w przy-

padku przytrzymania klawisza. Standardowe ustawienia to 6 lub 8.

Moim zdaniem wartości domyślne można pozostawić bez zmian.

Opcja ta jest dostępna tylko wtedy, gdy została włączona Type-

matic Rutę Setting.

Typematic Delay

Dostępne wartości: 250, 500, 750,1000
Określa opóźnienie w oczekiwaniu na kolejne powtórzenie znaku

w przypadku przytrzymania klawisza na klawiaturze. Wartość tej

opcji nie ma większego znaczenia i standardowo jest ustawiona

na 250 milisekund. Opcja ta jest dostępna tylko wtedy, gdy zo-

stała włączona Typematic Ratę Setting.

Security Option

Dostępne wartości: System, Setup
Ta opcja BIOS-u umożliwia zabezpieczenie hasłem startu kompu-

tera. W zależności od wybranej wartości, masz do dyspozycji dwa

poziomy zabezpieczenia. W przypadku ustawienia wartości Setup

zabezpieczysz hasłem dostęp do BIOS-u komputera. Ustawienie

wartości System będzie wymuszało podanie hasła przy każdym

uruchomieniu — jeżeli nie zostanie podane poprawne hasło, nie

uruchomisz komputera.
Gdy uaktywnisz wspomnianą opcję autoryzaqi przy uruchamia-

niu komputera i zapomnisz hasła, jedynym rozwiązaniem będzie

wykasowanie ustawień CMOS za pomocą odpowiedniej zworki

na płycie głównej — sprawdź w dokumentacji płyty głównej loka-

lizację zworki.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 15

APIC Mode/Interrupt Modę

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Określa sposób przydzielania przerwań (Interrupt Modę). Jeśli opcją

APIC (Advanced Programmable Interrupt Cmtroller) zostanie włączona,

płyta główna będzie dysponowała zwiększoną liczbą przerwań

IRQ. Do dyspozycji będą wtedy 24 przerwania. Jeśli opq'a jest

wyłączona, pozostaje standardowa liczba dostępnych 15-tu prze-

rwań IRQ, Opcja ta może się przydać w systemach wieloprocesoro-

wych. Niestety, po jej włączeniu w systemach Windows XP oraz

Windows 2000 możemy spotkać się z problemami związanymi

z nieprawidłowym przejmowaniem przerwań przez system. Dla-

tego jeśli nie posiadasz np. systemu wieloprocesorowego, to naj-

lepiej wyłącz tę opcję, aby uniknąć ewentualnych problemów ze

stabilnością komputera. Opcja APIC nie jest obsługiwana przez

systemy Win9x.

OS selectfor DRAM> 64MB

Dostępne wartości: Non-OS2/OS2 lub Yes/No (w zależności od

płyty)
Obecnie jest już raczej nieprzydatna, gdyż kierowana jest do użyt-

kowników systemu OS/2. Jeżeli nie używasz tego systemu, to opcja

ta powinna być ustawiona w pozycji Non-OS2. W niektórych wer-

sjach BIOS-u opq'a ta jest opisana jako Boot to OS/2 — wtedy do

wyboru będziesz miał wartości Yes/No; ustaw wartość No.

Video Bios Shadow

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
W przypadku korzystania z systemów MS Windows nie musisz

aktywować tej opqi. Jeżeli jednak komputer ma pracować w MS

DOS-ie, to po włączeniu (Enabled), wskutek przepisania zawartości

26 BIOS. Leksykon kieszonkowy

BIOS-u karty graficznej z pamięci ROM do szybszej RAM, od-

czujesz niewielkie przyspieszenie. Ogólnie opcja ta powinna być

wyłączona, gdyż zdarza się, że po jej włączenia mogą wystąpić

problemy ze stabilnością systemu MS Windows. , -,. •

Cmm-CBWFF Shadow

Dostępne wartości: Disabłed/Enabłed
Urrioźjiwia przepisanie zawartości ROM (bloki po 16 kB) innych

kart niż karty graficzne, np. kontrolerów SCSI. Jest to pozostałość

z systemów MS DOS i najlepiej zostawić dla niej ustawienia stan-

dardowe, a więc wyłączone — Disabied. Włączenie nie przyspieszy

działania systemu, a może wprowadzić niestabilność. W przy-

padku niemal każdej wersji wspomniane opcje występują kilka

razy i różnią się jedynie ustawieniem adresacji. Oto wartości do-

stępne w przykładowym BIOS-ie:

• CCOOO-CFFFF Shadow — wyłącz (DisaMed).
• DO00O-D3FFF Shadow —wyłącz (DisoWerf). \-
• D4000-D7FFF Shadow — wyłącz (DiśaMed).
• EmOO-DBFFF Shadow — wyłącz (DisafcfeĄ.

Po wprowadzeniu odpowiednich ustawień możesz za pomocą

klawisza Esc wrócić do głównego okna BIOS-u. :

Opcje menu Advanced Chipset Peatures

Kolejne menu widoczne w głównym oknie BIOS-u nosi nazwę

Admnced Chipset Features i odpowiada za ustawienia parametrów

pracy chipsetu płyty głównej.
Musisz jednak pamiętać, że w zależności od rodzaju BIOS-u, a na-

wet wersji płyty głównej, niektóre opcje mogą się różnić nazwą

oraz lokalizacją.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 27

DRAM Titning by SPD

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Opcja ta pozwala na wybór między automatycznym wykrywaniem
parametrów osadzonej w gniazdach na płycie głównej pamięci
RAM a ręczną konfiguracją jej parametrów. Najlepiej zostawić tę
opcję włączoną; w większości przypadków dane konfiguracyjne
zostaną poprawnie odczytane z układu na pamięciach i sprzęt
będzie działał stabilnie. Jeżeli jednak chcesz przeprowadzić tzw.
overclocking, wyłącz tę opcję i za pomocą dodatkowych parame-
trów ustaw odpowiednie wartości. Dzięki temu będziesz mógł bar-
dziej podkręcić zegar procesora i zyskać kilka dodatkowych MHz.
Pamiętaj jednak, że zmiana parametrów pracy pamięci w przy-
padku kiepskiej jakości modułów może być przyczyną zawiesza-
nia się komputera. Nie ma jasnej i jednoznacznej odpowiedzi,
jak ustawić pamięci podczas podkręcania — musisz do tego dojść
sam, na podstawie testów wydajnościowych całego komputera.

DRAM Cycle Lenght, CAS Latency,

CAS Latency Time

Dostępne wartości: SPD/AUTO lub (zależnie od rodzaju BIOS-u):

2T/2.5T/3T

Opcje te są aktywne w przypadku wyłączenia opisanej wyżej opcji
DRAM Timing by SPD. Umożliwiają one własnoręczne ustawie-
nie opóźnień dla pamięci. Możliwe ustawienia to 2T, 2.5T, 3T lub
AUTO. Najlepiej zostawić wartości domyślne lub ustawić wartości
zgodne z parametrami posiadanej pamięci. Ustawienie zbyt ma-
łych opóźnień w przypadku złej jakości pamięci może spowodo-
wać niestabilność całego systemu.

28 BIOS. Leksykon kieszonkowy

DRAM Clock

Dostępne wartości: Auto lub wartości podane w zamieszczonym

poniżej opisie opcji
Umożliwia ustawienie częstotliwości, z jaką będzie pracowała pa-

mięć. Należy ustawić częstotliwość zgodnie z posiadanym rodza-

jem pamięci lub wybrać tryb AUTO. Możliwe ustawienia, w zależ-

ności od posiadanej płyty głównej (a konkretnie jej chipsetu), mogą

wynosić 200, 233, 266 oraz 200 MHz. Innymi słowy, jeżeli posiadasz

pamięć np. PC133, powinieneś ustawić taktowanie na 233 MHz.
W niektórych nowszych płytach głównych, przeznaczonych dla

pamięci DDR, można spotkać w opcjach konfiguracyjnych nieco

inny zapis, np. 200, 266, 333, 400. Są to takie same ustawienie jak

omawiane poprzednio, lecz w tym przypadku producent podał

oznaczenia w formie x2, dopasowując je do właściwości pamięci

DDR (Double Data Rating). Tak więc, jeżeli posiadasz np. pamięć

DDR 266, odpowiednią wartością, jaką winieneś ustawić w BlOS-ie

swojej płyty głównej, będzie 233 MHz lub (w drugim zapisie)

266 MHz. Gdy nie wiesz, jakie parametry ma Twoja pamięć,

możesz oczywiście ustawić tryb AUTO. Musisz pamiętać, że usta-

wienie częstotliwości większej niż nominalna dla danego typu

modułu pamięci RAM może doprowadzić do niestabilnej pracy

komputera lub uniemożliwić mu ponowne wystartowanie. Jeżeli

po wprowadzonych zmianach komputer nie startuje — użyj znanej

Ci już zworki do kasowania CMOS.

Bank Interleave

Dostępne wartości: Disabled/2Bank/4Bank
Dzięki tej opcji możesz ustawić przeplot dla banków pamięci.

Włączenie przeplotu przyspiesza nieco działanie komputera wsku-

tek jednoczesnego odbioru danych z procesora do jednego banku

i równoczesnego wysłania danych z drugiego banku. Po wyłączeniu

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 29

przeplotu może nastąpić nieznaczny spadek wydajności, ponie-

waż system oczekuje na odświeżenie pamięci po odebraniu da-

nych od procesora, a przed ich ponownym wysłaniem. W więk-

szości płyt głównych poza włączeniem i wyłączeniem przeplotu

możesz włączyć jeszcze tryb przeplotu na cztery banki — 4bank

interleave. Obecnie jest to jedno z ustawień oferujących najwięk-

sze szybkości, może jednak powodować niestabilność systemu.

Pamiętaj, że jeden moduł pamięci może składać się z kilku ban-

ków. Włącz przeplot dla banków pamięci, a w przypadku, gdy

Twoja płyta posiada możliwość ustawienia przeplotu w czterech

bankach pamięci, skorzystaj z tej możliwości. Jeżeli w czasie pracy

komputer będzie zachowywał się dziwnie, wróć do przeplotu

jedynie w dwóch bankach.

P2C/C2P Concurrency, Peer Concurrency

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Opcja ta umożliwia jednoczesny dostęp do pamięci zarówno kar-

tom PCI, jak i CPU (procesorowi). Jeżeli np. w trakcie odtwarzania

muzyki przez kartę muzyczną, osadzoną w słocie PCI i równo-

czesnego kopiowania plików na dysk twardy następuje częste

zawieszanie się komputera, włączenie tej opcji może okazać się

pomocne. Wspomniany problem często spotyka się w przypadku

korzystania z kart muzycznych SB LIVE.

Fast R-W Turn Around

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Uaktywnienie tej opcji może nieco poprawić wydajność i stabilność

systemu; jej zadaniem jest ochrona przed zakłóceniami odczytu

ciągłych obszarów pamięci.

BIOS. Leksykon kieszonkowy

System Bios Cacheable

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Opqa ta przenosi BIOS komputera z pamięci ROM, która jest pa-

mięcią stosunkowo wolną, do pamięci RAM.

Video RAM Cacheable

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Włączenie tej opcji spowoduje buforowanie pierwszych 64 kB pa-

mięci karty graficznej. W nowoczesnych komputerach, pracują-

cych w środowisku graficznym typu MS Windows, należy tę opcję

wyłączyć. Włączenie może przyspieszyć pracę jedynie w MS DOS.

Pozostawienie wspomnianej opqi włączonej może mieć wpływ

na niestabilność systemu wynikającą z możliwości konfliktu

w momencie próby zapisu przez program danych w obszarze

zajmowanym przez bufor karty graficznej — dlatego proponuję

jej wyłączenie.

AGP Aperture Size

Dostępne wartości: 4/6/16/32/64/128/256
Odpowiada za udostępnianie pamięci operacyjnej dla karty gra-

ficznej AGP na potrzeby teksturowania itp. Można ustawić para-

metry wielkości przydzielonej pamięci; pamięć ta jest przydzielana

z zasobów RAM, bez odejmowania ich od sumy pamięci zain-

stalowanej w komputerze. Gdy zaistnieje taka potrzeba, jest ona

wykorzystywana dynamicznie. Najlepsze parametry można osią-

gnąć w wyniku ustawienia wielkości w zakresie od 64 MB do

128 MB. Pamiętaj, że opcja ta dotyczy jedynie kart AGP. Obecnie

wszystkie nowoczesne karty graficzne AGP korzystają z tej opcji,

jednak niegdyś można było spotkać takie karty AGP, które nie

potrafiły skorzystać z oferowanych przez nią możliwości.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 32

AGP XX Modę

Dostępne wartości: 1/2/4/8
Służy do zmiany trybu pracy AGP w najnowszych konstrukcjach

do 8

x

. Zgodnie ze specyfikacją, im większa wartość, tym większa

przepustowość. Oczywiście, karta musi być zgodna z danym stan-

dardem. Dziś normą są karty pracujące w standardzie AGP 4*,

choć na rynku oferowane są już karty pracujące z przepustowo-

ścią 8 x. W sporej liczbie płyt głównych można ustawić również

wartość AUTO.

AGP Driving Control

Dostępne wartości: Auto lub szesnastkowo od 00 do FF
Umożliwia zmianę synchronizaqi sygnału. Opcja powinna zostać

ustawiona w tryb Auto; w innym przypadku, po wprowadzeniu

złych parametrów, można doprowadzić do nieprawidłowej pracy

karty graficznej, co w rezultacie spowoduje efekt tzw. czarnego

ekranu. Jeżeli nie wiesz, jaki zastosować tryb, poszukaj informacji

o nim w dokumentacji karty graficznej, choć rzadko jest ona tam

podawana. Gdy płyta posiada opcję Auto, najlepiej wybierz ten

właśnie tryb pracy.

AGP Driving Value

Dostępne wartości: Auto/Manuał
Opcja ta odpowiada za podanie wartości poziomu siły sygnału;

najlepiej pozostawić dla niej ustawienie standardowe. Ustawienie

wartości Manuał spowoduje uaktywnienie opcji AGP Drining Con-

trol. Jednak gdy masz problemy z kartą graficzną, np. nie zacho-

wuje się ona zbyt stabilnie, lub gdy posiadasz nieco przetaktowaną

magistralę (auerdocking), możesz spróbować podnieść poziom sy-

gnału. Pamiętaj — im większa wartość, tym większy poziom

32 BIOS. Leksykon kieszonkowy

sygnału. Musisz jednak uważać, ponieważ podnoszenie poziomu

sygnału może doprowadzić do zniszczenia karty graficznej. Jeżeli

wszystko działa, to najlepiej pozostaw standardowe ustawienie

producenta.

OnChip USB

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Odpowiada za pracę kontrolerów USB na płycie głównej. Jeżeli

masz zamiar korzystać z urządzeń USB, np. skanera, drukarki,

aparatu cyfrowego itp., zostaw włączoną tę opcję — Enabled.

W niektórych wersjach BIOS-u poza samym włączeniem lub wyłą-

czeniem tej opcji będziesz miał również możliwość wyboru liczby

aktywnych portów USB. W takim wypadku przykładowe wartości

mogą przybrać następującą postać: ALL —- wszystkie włączone —

lub 1, 2 oraz 1&2. Jeżeli nie jesteś pewien, ile masz podłączo-

nych śledzi z USB i do jakich portów zostały one podłączone, to po

prostu włącz wszystkie, wybierając opcję ALL. W przypadku

włączenia wszystkich kontrolerów USB, zarezerwują one na swój

użytek jedno lub dwa przerwania — IRQ; nie musisz jednak się

tym przejmować, gdyż są to najmniej „konfliktowe" urządzenia

w całym komputerze.

OnChip USB 2.0

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

USB 2.0 to szybsza wersja portów USB, dostępna w zależności

od producenta płyty głównej. Jeżeli nie posiadasz urządzeń obsłu-

gujących nowy standard, możesz z powodzeniem wyłączyć tę

opcję; zyskujesz w ten sposób do zagospodarowania jedno

z przerwań IRQ, które niewątpliwie byłoby zajęte przez kontroler

USB 2.0, gdyby opcja ta została włączona.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 33

USB 2.0 PORT

Dostępne wartości: Disabled/'Enabled
Możesz tę opcję wyłączyć, jeśli płyta główna, którą posiadasz, nie

ma dodatkowych śledzi z wyprowadzeniem portów USB. Pamię-

taj, że do portu USB 2.0 bez problemu możesz podłączyć starsze

urządzenie, pracujące z USB 1.1. Jeśli jednak producent wypo-

sażył płytę w dodatkowe śledzie z portami USB i będziesz korzy-

stać z urządzeń pracujących w tym właśnie standardzie lub jeśli

masz dużą ilość urządzeń peryferyjnych wykonanych w technolo-

gii USB, pozostaw tę opq'ę włączoną.

USB Keyboard Support

Dostępne wartości: Disabled /'Enabled
Jeżeli posiadasz klawiaturę podłączaną do portu USB, powinie-

neś włączyć tę opcję; umożliwia ona obsługę klawiatury USB np.

z poziomu DOS-u. Niestety, dokonanie zmian w BlOS-ie będzie

w tym przypadku wymagało użycia klawiatury podłączanej do

portu PS/2. Ustaw za jej pomocą omawianą tu opcję na Enabled;

dopiero po tym będziesz mógł zamienić klawiaturę na pracującą

w standardzie USB.

CPU to PCI Write Buffer

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Włączenie tej opcji spowoduje, że procesor nie będzie musiał ocze-

kiwać po każdym cyklu zapisu na gotowość szyny PCI do przyj-

mowania następnych danych. Proponuję wybrać ustawienie Ena-

bled (włączony), gdyż podnosi ono wydajność całego zestawu.

34 BIOS. Leksykon kieszonkowy

PCI Dynamie Bursting

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Opcja ta kontroluje bufor zapisu do szyny PCI. Jej włączenie

spowoduje, że każda transakcja realizowana za pośrednictwem

magistrali PCI trafia od razu do bufora zapisu. Opcja ta powinna

być włączona.

PCI Master 0 WS Write

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Dzięki tej opcji możliwe jest ustawienie cykli oczekiwania (Wait

States) dla PCI; powinna być włączona. Jeżeli jednak masz jakieś

problemy ze stabilnością, np. gdy przeprowadziłeś ouerdocking

(podniosłeś parametry pracy np. FSB, pamięci itp.), możesz spró-

bować wyłączyć ten parametr.

PCI Delay Transaction

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Powinieneś zostawić tę opcję włączoną, w szczególności gdy ko-

rzystasz z kart PCI pracujących w standardzie PCI 2.1. Obecnie

większość kart PCI korzysta z tego standardu. Omawiana tu opcja

umożliwia obsługę opóźnionego przetwarzania transakcji. Innymi

słowy, zawiesza długotrwałą negocjację jednej karty, gdy druga

zażąda krótkotrwałego dostępu do danych. Jeśli zostanie zakoń-

czony transfer, kontynuowany będzie przesył danych dla pierw-

szej karty. Jeśli Twoje karty nie są zgodne z specyfikacją PCI 2.1,

może wystąpić niestabilność systemu.

AGP Master 1 WS Write

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 35

Włączenie tej opcji przyspieszy nieco pracę karty graficznej po-

przez zmniejszenie cykli oczekiwania do 1 (zamiast standardo-

wych 2) przed rozpoczęciem transakq'i zapisu. Jednak gdy masz

problemy, np. z nieprawidłowym wyświetlaniem grafiki (prze-

kłamania lub „dziwne krzaczki"), to wyłącz ją.

AGP Master 1 WS Read

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Do tej opcji stosuje się to wszystko, co powiedziałem w odnie-

sieniu do poprzedniej, a jedyna różnica polega na tym, że tym

razem chodzi nie o zapis, lecz odczyt transakcji. Dla poprawy

wydajności powinieneś włączyć tę opcję, gdy jednak wystąpią

problemy, wyłącz ją.

Memory Pańty/ECC Check

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Jeżeli posiadasz pamięci RAM z kontrolą parzystości, włącz tę

opcję. O to, czy Twoja pamięć RAM posiada funkcję kontroli pa-

rzystości, zapytaj w sklepie przy jej zakupie. Gdy Twoje kości pa-

mięci nie udostępniają kontroli parzystości, musisz tę opcję wyłą-

czyć, gdyż może być ona przyczyną niestabilnej pracy systemu.

Pamięci z kontrolą parzystości mają zastosowanie w komputerach,

których stabilna praca jest szalenie ważna — np. serwerach; ma

ją także dodatkowa pamięć zaawansowanych kontrolerów RAID.

Jeśli nie posiadasz tych urządzeń, raczej nie musisz załamywać

rąk, gdy Twoja pamięć nie ma omawianej tu funkcji.
Po wprowadzeniu zmian wróć do menu głównego BIOS-u za

pomocą klawisza Esc.

36 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Opcje menu Integrated Peripherals

W tym menu zgromadzono opcje odpowiedzialne za pracę kart

rozszerzeń czy kontrolerów zintegrowanych z płytą główną.

OnChip IDE Channel 0

OnChip IDE Channel 1

Dostępne wartości: Disabłed/Enabled
Za pomocą tej opcji możesz uaktywnić kanały interfejsu IDE dla

kanału pierwszego — Pńmary lub drugiego — Secondary. Jeżeli ka-

nał zostanie wyłączony, wszystkie podpięte do niego urządzenia nie

będą działały. Ta opcja zawsze powinna być włączona — Enabled.

IDE Prefetch Modę

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Powinieneś ustawić tę opcję na Enabled — włączony, gdyż ma

ona za zadanie przeprowadzać odczyt wstępny, co może przynieść

wzrost wydajności pracy z dyskiem twardym.

Primary Master PIO

Dostępne wartości: Auto/Modę 0~4
Wybór trybu pracy PIO dla urządzenia na danym kanale IDE;

w tym przypadku chodzi o pierwszy dysk na pierwszym kanale.

Moim zdaniem najlepiej pozostawić ustawienie Auto. Obecnie

nowe dyski twarde nie korzystają z tego trybu pracy.

Primary Slave PIO

Dostępne wartości: Auto/Modę 0-4

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 37

Jak wyżej; dotyczy drugiego dysku na pierwszym kanale.

Secondary Master PIO

Dostępne wartości: Auto/Mode 0-4

Jak wyżej; dotyczy pierwszego dysku na drugim kanale.

Secondary Slave PIO

Dostępne wartości: Auto/Mode 0-4
Jak wyżej; dotyczy drugiego dysku na drugim kanale.

Primary Master UDMA

Dostępne wartości: Auto/Disabled
Odpowiada za wybór trybu pracy UDMA dla urządzenia na

danym kanale IDE. W tym przypadku jest to pierwszy dysk na

pierwszym kontrolerze. Tryb UDMA jest ogólnie wykorzystywany

przez wszystkie nowe dyski twarde pracujące w Modę 2 do 5,

w zależności od typu płyty i znajdujących się na niej kontrolerów.

Tryb ten jest o wiele szybszy od PIO z uwagi na bezpośrednie

przesyłanie danych między dyskiem a pamięcią, z pominięciem

procesora. Powoduje to, że procesor jest odciążony i może wyko-

nywać w czasie zapisu na dysku twardym (lub odczytu z niego)

inne operacje. Dla tej opcji koniecznie włącz wartość Auto.

Primary Slave UDMA

Dostępne wartości: Auto/Disabled
Jak wyżej, dotyczy drugiego dysku na pierwszym kanale.

38 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Secondary Master UDMA

Dostępne wartości: Auto/Disabled
Jak wyżej, dotyczy pierwszego dysku na drugim kanale.

Secondary Slave UDMA

Dostępne wartości: Auto/Disabled
Jak wyżej, dotyczy drugiego dysku na drugim kanale.

Init Display First

Dostępne wartości: PCI/GP/Onboard
Onboard w przypadku płyt ze zintegrowaną kartą graficzną. Opcja ta

odpowiada za wybór typu karty graficznej, która jako pierwsza

będzie poszukiwana przez BIOS w czasie uruchamiania komputera.

Ustawienie to przydaje się wyłącznie wtedy, gdy posiadasz więcej

niż jedną kartę graficzną, np. AGP oraz kartę na słocie PCI i dwa

monitory. Dzięki tej opqi możesz wybrać za pomocą odpowiednich

ustawień, która karta będzie aktywna w czasie pracy z komputerem

w MS DOS — systemy MS Windows potrafią obsługiwać dwie karty

graficzne. Zakładam, że posiadasz tylko jedną kartę graficzną, dla-

tego ustaw taki parametr, jaki odpowiada posiadanej przez Ciebie

karcie graficznej — moim zdaniem będzie to AGP.

IDE HDD Błock Mode/Muliti Sector Transfer

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Opcja ta umożliwia transfer blokowy (Tryb Transferu Pakietowego) —

odczyt i zapis wielu sektorów jednocześnie, co dosyć wyraźnie przy-

spiesza pracę dysku twardego. Warto włączyć tę opcję. W przypad-

ku gdy posiadasz zainstalowany system operacyjny Windows NT,

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 39

powinieneś tę opcję wyłączyć, ponieważ wskutek jej działania mo-

gą powstawać błędy i niestabilność systemu, a w specyficznych

syruaqach możesz nawet utracić dane na dysku twardym. W in-

nym przypadku koniecznie pozostaw opcję włączoną.

Ultra DMA 66/100/133 IDE Controller

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Wyłącza lub włącza wbudowany na płycie głównej drugi kon-

troler UDMA 66/100/133. Jeśli posiadasz zintegrowany z płytą

główna dodatkowy kontroler IDE i chciałbyś podłączyć do niego

np. dodatkowy dysk twardy, to musisz włączyć tę opcję. Jeśli nie

używasz dodatkowych napędów podpiętych do tego kontrolera

lub nie posiadasz takowego na swojej płycie, chociaż w BIOS

jest dostępna taka opcja, to koniecznie ją wyłącz; skrócisz dzięki

temu czas ładowania systemu operacyjnego, ponieważ BIOS nie

będzie niepotrzebnie przeszukiwał dodatkowego kontrolera celem

wykrycia ewentualnych podłączonych do niego dysków.

Oboard FDD Controler

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Ten parametr powinien być włączony w sytuacji, gdy posiadasz

stację dyskietek. Dokładniej mówiąc, odpowiada on za aktywację

kontrolera stacji dyskietek zintegrowanego z płytą główną.

Onboard Serial Port 1

Dostępne wartości: Disabled /Enabled
Opcja ta aktywuje kontroler portu szeregowego COM1 . Jeżeli nie

używasz urządzeń współpracujących z tym przestarzałym inter-

fejsem, powinieneś wyłączyć ten kontroler, dzięki czemu zwolnisz

przerwanie IRQ.

40 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Onboard Serial Port 2

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Jak wyżej, lecz dla COM2.

UART 2 Modę

Dostępne wartości: Normal//IrDA/ASKIR
Odpowiada za zmianę trybu pracy drugiego portu szeregowego

COM2. Jeżeli nie korzystasz np. z sensora podczerwieni, pozo-

staw standardowe ustawienie.

Noramal

Standardowa praca portu szeregowego.

IrDA

Uruchamia pracę podłączonego czujnika podczerwieni.

ASKIR

Uruchamia kolejną opcję RxD, TxD Active.

IR Function Duplex

Opcja ta jest związana z pracą czujnika podczerwieni. Za jej po-

mocą możesz przełączyć komputer w tryb pracy fuli duplex (jed-

noczesne nadawanie i odbiór) lub half duplex (nadawanie realizo-

wane jest po zakończeniu odbioru). Jeżeli nie używasz urządzeń

do komunikacji w podczerwieni, możesz pominąć tę opcję pod-

czas konfiguracji BIOS-u. Opcja ta jest aktywna wtedy, gdy zosta-

nie włączona poprzednia (UART 2 Modę) i zostanie wybrany tryb

pracy portu IrDA.

RxD, TxD Actwe

Dostępne wartości: Hi-Hi/Hi-Lo/Lo-Hi/Lo-Lo

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 41

To kolejna opcja odpowiedzialna za dopasowanie sygnałów trans-

misji poprzez port podczerwieni. Jest aktywna tylko wtedy, gdy

zostanie włączona UART 2 Modę i zostanie wybrany tryb pracy

portu IrDA oraz ASKIR. Opq'a ta umożliwia wybór pomiędzy stan-

dardami transmisji i ustalenie jej szybkości na:

• Hi - High speed (duża szybkość).
• Lo- Low speed (mała szybkość).

IR Transtnission Delay

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Umożliwia wprowadzenie cykli oczekiwania. Opcja może być

przydatna w przypadku problemów w nawiązywaniu połącze-

nia między urządzeniami wyposażonymi w port podczerwieni.

Onboard Parallel Port

Dostępne wartości: Disabled/378H-IRQ7/278H-IRQ5/3BC-IRQ7
Umożliwia wyłączenie lub przydzielenie przerwania dla portu

równoległego (LPT1). Moim zdaniem najlepiej pozostawić do-

myślną wartość IRQ równą 7. Jeżeli nie używasz drukarki lub

skanera, które współpracują z portem równoległym, warto wy-

łączyć tę opcję, co pozwoli zaoszczędzić cenne przerwanie IRQ.

Onboard Parallel Modę

Dostępne wartości: SPP/EPP/ECP/ECP+EPP
Określa tryb pracy portu równoległego. Niektóre urządzenia,

a w szczególności nowoczesne drukarki, wymagają ustawienia

portu na transmisję dwukierunkową — ECC+EPP. Takie usta-

wienie daje oczywiste przyspieszenie nawet do 10 - 15%, a poza

42 BIOS. Leksykon kieszonkowy

tym jest bezwzględnie wymagane przez nowoczesne drukarki lub

skanery, które nie tylko odbierają z komputera dane przeznaczone

do druku, ale również potrafią informować komputer o braku tuszu

lub papieru. A oto dostępne tryby pracy portu równoległego:

• SPP — ustawienie określające port jednokierunkowy (naj-

wolniejsze z ustawień).

• EPP — dwukierunkowy kanał, najczęściej wykorzystywany

do transmisji między komputerem a skanerem lub urządze-

niami typu ZIP Drive, itp. Pracuje w standardzie 1,7 oraz 1,9.

• ECP — jeden z najwydajniejszych trybów pracy portu rów-

noległego; wykorzystuje dodatkowe bufory oraz kanał DMA.

Ten standard jest najczęściej używany w nowoczesnych

drukarkach.

• ECP+EPP — równoczesne użycie trybów EPP oraz ECP.

ECP Modę Use DMA

Dostępne wartości: 1/3
Wiąże się bezpośrednio z parametrami pracy portu równoległe-

go i odpowiada za ustawienie numeru kanału DMA. Jeżeli dla

portu równoległego został włączony tryb pracy ECP, najczęściej

wystarczy domyślne ustawienie na numer kanału 3.

Parallel Port EPP Type

Dostępne wartości: EPP1.7/EPP1.9
Umożliwia ustawienie numeru specyfikacji, jeśli został wybrany

tryb EPP. Musisz pamiętać, że im większy numer, tym nowsza spe-

cyfikacja — koniecznie ustaw tę opcję na najwyższą możliwą

specyfikację.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 43

Onboard H/W Serial ATA

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Wyłącza lub włącza zintegrowany kontroler dysków SATA (Serial

ATA).

Serial ATA Function

Dostępne wartości: RAID/BASE
Opcja ta jest dostępna jeśli została włączona opq'a Onboard H/W

Serial ATA. To tutaj możesz określić, w jakim trybie ma pracować

kontroler SATA. Może to być tryb z opcją RAID lub standardo-

wy, bez wykorzystywania macierzy dyskowej. Dostępne usta-

wienia to:

• RAID — praca w trybie RAID,
• BASE — praca w standardowym trybie kontrolera SATA.

Onboard H/W RAID Controlerl

MBUltral33 RAID Controler

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Wyłącza lub włącza zintegrowany kontroler RAID dla dysków IDE.

RAID Controler Function/

RAID Controler MBUltral33 Function

Dostępne wartości: RAID/ATA
Opcję tę można wykorzystać jeśli została włączona jedna z opcji

Onboard H/W RAID Controler lub MBUltral33 RAID Controler.

To tutaj możesz określić, w jakim trybie ma pracować dodatkowy

kontroler RAID zintegrowany z Twoją płytą główną. Może to

być tryb z opcją RAID lub standardowy, bez wykorzystywania

AŁ BIOS. Leksykon kieszonkowy

macierzy dyskowej. Jeśli posiadasz więcej napędów IDE — np.

dyski twarde — i chciałbyś, aby były podpięte do dodatkowego

kontrolera, a nie chcesz wykorzystywać funkcji, jakie daje RAID,

to przełącz tę opcję w standardowy tryb pracy ATA.
Dostępne opcje :

• RAID — praca w trybie RAID,
• ATA — praca w standardowym trybie kontrolera IDE.

OnChip IEEE1394

Dostępne wartości: DisabledI'Enabled
Coraz więcej producentów płyt głównych wyposaża swoje pro-

dukty w ten typ portów. Jeżeli posiadasz jakieś urządzenia zgodne

z tym standardem, np. kamerę wideo, włącz te porty na płycie

głównej. Jeżeli nie używasz żadnego urządzenia współpracującego

z IEE1394, bezwzględnie wyłącz porty na płycie, dzięki czemu

zaoszczędzisz przerwania IRQ.
Nowe karty dźwiękowe, np. typu SB Audigi, posiadają wbudowa-

ny port IEE1394; w takim przypadku wyłącz kontroler na płycie —

po co dublować te same funkcje.

1394 GUID

Dostępne wartości: Disabled /Enabled
Wyłącza lub włącza możliwość skorzystania z opcji 2394 GUID

Input.

1394 GUID Input

Dostępne wartości: numer ID

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 45

Umożliwia wprowadzenie GU1D — globally uniąue ID — unikal-
nego, globalnego identyfikatora. Możliwość ta przydaje się jedynie
wtedy, gdy do portu 1EEE1394 podłączysz urządzenie sieciowe
przygotowane do pracy w tym standardzie. W innym przypadku
nie ma sensu korzystać z tej opcji.

OnChip LAN

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Wyłącza lub włącza zintegrowaną z płytą główną kartę sieciową.

MAC Lan (nVIDIA)

Dostępne wartości: Disabled /Enabled

Wyłącza lub włącza zintegrowaną z płytą główną kartę sieciową;

konkretna nazwa opcji jest zależna od producenta płyty głównej
oraz producenta chipsetu urządzenia sieciowego.

MAC Lan (3COM)

Dostępne wartości: Disabled /Enabled

Wyłącza lub włącza zintegrowaną z płytą główną kartę sieciową;
konkretna nazwa opcji jest zależna od producenta płyty głównej
oraz producenta chipsetu urządzenia sieciowego.

MAC Lan (Realtek)

Dostępne wartości: Disabled /Enabled

Wyłącza lub włącza zintegrowaną z płytą główną kartę sieciową;
konkretna nazwa opcji jest zależna od producenta płyty głównej
oraz producenta chipsetu urządzenia sieciowego.

46 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Machinę MAC (NV) Address

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Wyłącza lub wyłącza możliwość skorzystania z opcji MAC NV

Address Input.

MAC (NV) Address Input

Dostępne wartości: numer ID
W niektórych konstrukcjach płyt głównych z zintegrowaną kartą

sieciową umożliwia wprowadzenie adresu MAC(NV). MAC jest

unikalnym adresem (numerem seryjnym) karty sieciowej. Każdy

adres MAC ma długość 6 bajtów (48 bitów) i jest przedstawiany

w postaci zapisu heksadecymalnego (np. 12:34:56:78:90:AB). Teore-

tycznie adres ten powinien być unikalny i jako taki jest nadawany

w fabryce produkującej kartę, ale często da się go edytować.

OnChip Sound

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Dzisiaj praktycznie każda płyta główna posiada zintegrowaną

kartę dźwiękową, a za jej włączenie lub wyłączenie odpowiada

właśnie ta opcja. Jeżeli posiadasz inną kartę dźwiękową, koniecz-

nie wyłącz tę zintegrowaną z płytą główną. Musisz pamiętać, że

w większości płyt głównych ze zintegrowanymi kartami dźwię-

kowymi jakość generowanego dźwięku będzie raczej słaba, dlatego

w miarę możliwości wyłącz kartę dźwiękową na płycie i załóż

drugą, w postaci oddzielnej karty PCI.

OnChip Modem

Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 47

Niektórzy producenci płyt głównych starają się za wszelką cenę

zachęcić klienta, by kupił ich produkt, dlatego możemy spotkać

konstrukcje zaopatrzone w speq'alny port CNR, przeznaczony do

instalacji modemu. Za włączenie lub wyłączenie obsługi tego portu

odpowiada ta właśnie opcja. Aktywuje ona zintegrowany kontroler

modemu MC97, instalowany w specjalnym słocie CNR. Z prak-

tyki wynika, że standard CNR się nie przyjął i użytkownicy wolą

zwykle oddzielne karty, dlatego wyłącz opisaną tutaj opcję.

Onboard Legacy Audio

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Odpowiada za uaktywnienie trybu emulacji chipsetu dźwięko-

wego oraz pozwala wybrać odpowiednie tryby emulacji, zgodne

ze standardem SoundBlaster. Nie ma potrzeby włączania zgodności

ze standardem SoundBlaster, jeżeli nie pracujesz w systemie MS

DOS. Nie musisz korzystać z tej opcji, jeżeli została wyłączona

karta dźwiękowa zintegrowana z płytą główną.
Jeżeli włączyłeś emulację SoundBlaster, uaktywnione zostaną na-

stępujące opcje:

• SB I/O Base Address — ustawienia adresów Input-Output (wej-

ścia-wyjścia) dla emulacji SoundBlaster; standardowa war-

tość to 220 H.

• SB IRQ Select — ustawienia przerwania IRQ; standardowa

wartość to IRQ5.

• SB DMA Select — ustawienia kanału DMA; standardowa

wartość to DMA1.

• MPU 401 — umożliwia włączenie interfejsu MIDI takiego,

jaki był użyty na kartach SoundBlaster; standardowo Disa-

bled (wyłączony).

48 BIOS. Leksykon kieszonkowy

• MPU 401 l/O Address — ustawienie adresu Input-Oułput

(wejścia-wyjścia) dla interfejsu MIDI; standardowy zakres

to 330

- 333 H.

Pamiętaj, że wszystkie opisane tu opqe są wymagane jedynie gdy

grasz np. w starsze gry, przeznaczone dla systemu MS DOS. Za-

kładam jednak, że korzystasz z systemu MS Windows, a to ozna-

cza, że możesz pominąć te ustawienia.

Gamę Port Address

Dostępne wartości: Disabled/201/209
Odpowiada za włączenie lub wyłączenie portu joysticka dla emu-

lowanego SoundBlastera. Tę opqę włącz koniecznie, chyba że posia-

dasz kartę muzyczną na PCI.

Opcje menu Power Management Setup

Ostatnio bardzo modnym tematem jest oszczędzanie energii i trend

ten ma również swoje odbicie w BlOS-ie płyty głównej, w postaci

opcji Power Management Setup.

ACPII1PCA

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Opcja ta służy do włączenia lub wyłączenia zaawansowanego

zarządzania energią. W zależności do tego, czy opcja ta zostanie

uaktywniona, czy też nie, będziesz miał dostęp (lub nie) do dodat-

kowych funkcji wyboru sposobu zarządzania energią w kom-

puterze, np. możliwości sterowania zasilaniem portów lub dys-

ków twardych.
Uważam, że w przypadku komputera stacjonarnego niektóre

z dostępnych tutaj opcji powinny zostać wyłączone. Proponuję,

Rozdział 3. Konfiguracja BlOS-u 49

byś wyłączył możliwość wyłączania zasilania dla dysków twar-

dych, gdyż ta opcja na pewno im się nie przysłuży. Dokładniej

mówiąc, ciągłe włączanie i wyłączanie dysku zamiast oszczęd-

ności spowoduje jeszcze większy pobór energii, a zarazem może

przyczynić się do mniejszej trwałości urządzenia. Musisz pamiętać,

że każde urządzenie ma określoną liczbę startów i zatrzymań.

Komputer PC został stworzony do pracy ciągłej i na pewno taka

nieprzerwana praca mu nie zaszkodzi.

Power Management

Dostępne wartości: Doze/Standby/Suspend
Opowiada za predefiniowane tryby schematów zarządzania ener-

gią oraz daje możliwość zdefiniowania własnych ustawień.

HDD Power Down

Dostępne wartości: Disabled/l~15min
Ustala czas, po którym dysk twardy zostanie wyłączony w przy-

padku stwierdzenia braku jego aktywności. Zdecydowanie odra-

dzam uaktywnienie tej opqi. Ciągłe starty i zatrzymania są dla

dysku bardziej zabójcze niż jego ciągła praca.

Dozę Modę

Dostępne wartości: Disabled/l~60min
Służy do określenia czasu, po którym, w przypadku braku aktyw-

ności, nastąpi zmniejszenie szybkości pracy procesora, a tym sa-

mym zmniejszone będzie zapotrzebowanie na energię. Z tej opcji

możesz korzystać bezpiecznie.

50 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Throttle Buty Cycle

Dostępne wartości: 12.5%/25%/37.5%/50%/62.5%/75%
Pozwala na ustawienie procentowego zmniejszenia mocy procesora

w przypadku osiągnięcia temperatury określonej w CPU Warning.

Suspend Mode/Standby Modę

Dostępne wartości: Disabled/l~60min
Odpowiada za czas, po którym zostaną wyłączone wszystkie urzą-

dzenia, np. dyski twarde, procesor, itp. Pamiętaj o tym, że ciągłe

wyłączanie i włączanie dysku twardego jest dla niego bardzo

szkodliwe.

ACPI Suspend Type

Dostępne wartości: S1/S3
Służy do określenia stopnia uśpienia komputera. Dostępne są na-

stępujące tryby:

• Sl — wyłącza tylko wyświetlanie obrazu oraz spowalnia pra-

cę procesora, ale zachowuje zawartość pamięci podręcznej,

• S3 — wyłącza wszystkie podzespoły z pominięciem pamięci

RAM oraz klawiatury.

PM Control by APM

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Odpowiada za przełączanie pomiędzy obsługą zarządzania ener-

gią kontrolowaną przez BIOS a mechanizmem wbudowanym

w system MS Windows. Wartość Enabled oznacza obsługę przez

system operacyjny, Disabled — obsługę przez BIOS.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 51

Video Off Option

Dostępne wartości: Suspend/Standby/Doze/NA
Odpowiada za określanie, w jakim trybie ma zostać wygaszony

monitor, np. po przejściu procesora w stan zmniejszonej akty-

wności.
Suspend

Monitor wyłączony w pizypadku uśpienia komputera.

Standby

Monitor wyłączony w przypadku przejścia sytemu w tryb

Standby.

Dozę

Monitor wyłączony przy przejściu w dowolny tryb oszczę-

dzania energii.

NA

Monitor zawsze aktywny.

Video OFF Method

Dostępne wartości: V/H Sync+Blank/DPMS/Blank Screen
Służy do określania sposobu odłączenia sygnałów karty grafi-

cznej, a co za tym idzie — wyłączenia monitora. W nowszych

konstrukcjach polecam ustawienie na DPMS, gdyż daje to duże

możliwości w sterowaniu zasilaniem monitora z poziomu sys-

temu operacyjnego.

Modem Use IRQ

Dostępne wartości: NA/3/4:/5/7/9/10/ll
Przekazuje przerwanie, z którego korzysta modem, aby można

było użyć opcji budzenia komputera ze stanu uśpienia sygnałem

52 BIOS. Leksykon kieszonkowy

telefonicznym. Jest to szczególnie przydatne w przypadku, gdy

używasz komputera jako faksu.

Soft OFF PWRBTN

Dostępne wartości: OFF/OFF Time 4s

Możesz ustawić, w jaki sposób komputer ma zareagować na wci-

śnięcie przycisku Power umieszczonego na obudowie. Pamiętaj,

że przycisk ten może np. wyłączyć system operacyjny wraz z kom-

puterem, bez potrzeby użycia myszy, co jest bardzo wygodne.

Dostępne wartości to:

• OFF — komputer zostanie wyłączony po jednokrotnym

naciśnięciu przycisku,

• OFF Time 4s — komputer zostanie wyłączony po jedno-

krotnym naciśnięciu i przytrzymaniu przycisku przez 4 se-

kundy. W niektórych płytach głównych w wypadku wybra-

nia tej opq'i i naciśnięcia przycisku Pmver bez przytrzymania

go przez 4 sekundy może nastąpić przejście komputera

w stan uśpienia. Zostanie wtedy wyłączony monitor, co może

być mylące — pamiętaj, że wszystkie dane (również to, co

znajduje się aktualnie w pamięci RAM) pozostaną nienaru-

szone. Ponowne przyciśnięcie przycisku umożliwi dalszą

pracę z rozpoczętą aplikacją.

State Power After Failure

Dostępne wartości: Last State/Power OFF'/Power ON
Określa, w jaki sposób komputer ma się zachować po nagłej prze-

rwie w zasilaniu. Można ustalić, czy w takich okolicznościach ma

uruchomić się ponownie sam, bez wciskania przycisku Power, czy

też ma zareagować normalnie, a więc uruchomienie nastąpi dopiero

w przypadku naciśnięcia przycisku Power na obudowie komputera.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 53

Power OFF

Komputer pozostanie wyłączony.

Power ON

Komputer zostanie włączony automatycznie.

Last State

Komputer pozostanie w takim stanie, w jakim był w chwili

wystąpienia przerwy w zasilaniu (czyli włączy się, jeśli był

wówczas włączony oraz pozostanie wyłączony, jeśli nie pra-

cował także przed odcięciem dopływu prądu).

LED In Suspend

Dostępne wartości: Blinking/normal
Ustala, w jaki sposób ma świecić dioda na obudowie komputera

w przypadku przejścia w stan uśpienia. Dioda może świecić

światłem ciągłym lub może migać — oczywiście, pod warunkiem

że poprawnie podłączyłeś ją do płyty głównej.

Wake Up Events

Posiada dodatkowe podmenu określające możliwości ustawień

dotyczących zarządzania energią. Po naciśnięciu klawisza Enter

przejdziesz do następnych opcji.

Podmenu — Wake Up Events

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Zawiera zaledwie kilka opcji, które opisałem poniżej.

VGA, LPT&COM, HDD&FDD, PCI Master

Dostępne wartości: Monitor/Ignore

54 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Włączenie tych czterech opcji spowoduje przekazanie do kom-

putera informacji dotyczących powstania ze stanu uśpienia.

W przypadku pojawienia się sygnału aktywności na karcie gra-

ficznej, dysku twardym, stacji dyskietek, porcie równoległym lub

szeregowym oraz pierwszym (nadrzędnym) słocie PCI komputer

zostanie rozbudzony ze stanu uśpienia.

Wake Up On LAN

Dostępne wartości: Disabled/'Enabled
Umożliwia powstanie z trybu uśpienia poprzez odebranie sy-

gnału aktywności na karcie sieciowej. Dokładniej mówiąc, dzięki

tej opcji komputer może być budzony zdalnie.

Modem Ring resume

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Jej działanie jest analogiczne do działania odpowiedniej opqi doty-

czącej karty sieciowej, z tą różnicą, że tym razem dotyczy modemu.

RTC Alarm Resume

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Możesz ustawić datę i godzinę wyjścia z trybu uśpienia kompu-

tera. Działa to jak programator czasowy, odpowiedzialny za włą-

czenie jakiegoś urządzenia.
Po wprowadzeniu zmian musisz wrócić do głównego menu BIOS-u.

Służy do tego klawisz Esc. Gdy wszedłeś do podmenu Wake Up

Events, wspomniany klawisz musisz nacisnąć dwa razy.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 55

Opcje menu CPU Setup/

Frequency Voltage Control

lub Ratio/Voltage Control

Opcje zgromadzone w tym menu odpowiadają za ustawienie pa-

rametrów i napięcia pracy procesora oraz pamięci RAM zainsta-

lowanych w komputerze. Wszystkie zmiany w tym menu należy

wykonywać ostrożnie, ponieważ nieprawidłowe ustawienia np.

napięcia zasilającego procesor lub pamięć RAM mogą spowo-

dować niemożność uruchomienia komputera, niestabilność pracy

systemu, jak i trwałe uszkodzenie danego podzespołu. Menu to

będzie szczególnie przydatne tym osobom, które chciałyby nieco

podnieść wydajność swojego komputera. Należy jednak pamię-

tać, że wszystkie zmiany — zarówno napięć, jak i taktowania

powyżej nominalnego, ustalonego przez producenta — wyko-

nuje się na własne ryzyko.

CPU Setup

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty
Pozwala na skonfigurowanie posiadanego przez Ciebie procesora.

Dokładniej mówiąc, możesz określić jego taktowanie, częstotliwość

magistrali, z jaką pracuje, napięcie zasilające procesor, itp. Powi-

nieneś raczej pozostawić te opcje w takiej postaci, w jakiej wy-

krył je BIOS.

Auto Detect DIMM/PCI Clk

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Opcja ta konfiguruje działanie pamięci RAM; uaktywnienie jej

spowoduje, że złącza DIMM i PCI automatycznie pobiorą infor-

maqę o częstotliwości pracy zegara.

56 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Spread Spectrutn

Dostępne wartości: Disabled/0.25% -0.5%
Umożliwia pracę zegara systemowego w tak zwanym trybie wid-

ma rozproszonego. Oznacza to rozproszenie zakłóceń elektro-

magnetycznych. Najczęściej zmiana nic nie daje i raczej nie ma

większego wpływu na działanie i stabilność komputera; jednak

gdy procesor został przetaktowany, najlepiej wyłączyć tę opcję.

CPU Host Clock (CPU/PCI)

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty
Umożliwia zmianę częstotliwości pracy procesora. W zależności

od producenta płyty głównej, można dokonać zmian częstotliwości

w zakresie od 100 MHz do np. 200 MHz, z krokiem co 1 MHz

lub innym. Zmiana parametrów może spowodować niestabilną

pracę komputera w przypadku, gdy zostały podane zbyt wysokie

parametry. Jeżeli komputer nie uruchomi się po zmianie tego

parametru, musisz zresetować CMOS za pomocą odpowiedniej

zworki na płycie głównej.

CPU Host Frecjuency (MHz)

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty
Działanie opcji dokładnie takie samo jak opcji CPU Host Clock.

CPU Clock Ratio

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty
Służy do ustawienia mnożnika dla procesora. W większości no-

wych procesorów, np. AMD lub Intela, mnożnik został na stałe

zablokowany przez producenta. W tym przypadku nie ma zna-

czenia ustawienie w BlOS-ie. Poprawny mnożnik i tak zostanie

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 57

odczytany przez BIOS bezpośrednio z procesora. Jednak w przy-
padku, gdy Twój procesor posiada nie zablokowany mnożnik,
możliwość zmiany tego parametru może okazać się bardzo przy-
datna w przypadku chęci bezpiecznego podniesienia wydajności
systemu małym kosztem, poprzez tzw. overdocking.

Fixed AGP/PCI Output Freq

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyt/33/67~48/97

Opcja bardzo przydatna w przypadku przeprowadzania overc-
lockingu. Umożliwia włączenie lub wyłączenie częstotliwości tak-
towania magistrali AGP/PCI 66/33MHz niezależnie od częstotli-
wości pracy FSB. Należy pamiętać, iż przy zmianie częstotliwości
FSB ulega również zmianom taktowanie dla AGP i PCI. Zbyt wy-
soka częstotliwość pracy np. karty graficznej może doprowadzić
do niestabilnej pracy systemu. Standardowo AGP pracuje z czę-

stotliwością 66 MHz, a PCI — 33 MHz. Domyślnie opcja ta jest

wyłączona, co umożliwia automatyczne dobranie odpowiednich
parametrów bez Twojej ingerencji.

Standardowe ustawienia dla odpowiednich częstotliwości to:

• Factory CPU Host freąuency 100 MHz — AGP freąuency 2/3

• Factory CPU Host freąuency 133 MHz — AGP freąuency 2/4

• Factory CPU Host freąuency 200 MHz — AGP freąuency 2/5

CPU Core Voltage

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty

Opcja ta umożliwia ustawienie napięć dla procesora. Nie powi-
nieneś ich zmieniać, gdyż możesz w ten sposób uszkodzić pro-
cesor. Zmiana napięć może się jedynie przydać w przypadku prze-
prowadzania tzw. overclockingu — przetaktowywania procesora

58 BIOS. Leksykon kieszonkowy

w celu zwiększenia jego wydajności. Jeżeli nie masz zamiaru

tego robić, pozostaw tę opcję ustawioną na Default lub Auto.

Najczęściej można spotkać ustawienia w zakresie od 1,400 V do

2,200 V z krokiem co 0,025 V (w zależności od producenta i typu

płyty głównej).

CPU Vcore select

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty
W przypadku innych rodzajów BIOS-u oznacza to samo, co opqa

omówiona powyżej.

AGP Voltage Regulator

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty
Umożliwia zmianę napięcia dla gniazda AGP. W nowoczesnych

płytach głównych stosowane karty grafiki wykonane w techno-

logii AGP 4x oraz 8x pracują z napięciem standardowym 1,5 V.

Opcja umożliwia zmianę napięć najczęściej w zakresie od 1,5 V

do 1,8 V, lecz jest to uzależnione od producenta płyty głównej.

Zmiana tej opcji będzie przydatna w szczególności w przypad-

ku wykonywania overcłockingu. Najlepiej ustawić ją na wartości

Auto lub Default.

AGP OverVoltage Control

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty
Działanie podobne do opisanego powyżej. W zależności od płyty

głównej umożliwia podnoszenia napięcia na AGP w innym za-

kresie, np. od +0,1 V do +0,3 V. Konkretne ustawienia zależą od

producenta płyty głównej. Najlepiej ustawić tę opcję na wartości

Auto, Default lub Normal.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 59

DIMM Voltage regulator

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty

Umożliwia zmianę napięcia dla pamięci RAM. W nowoczesnych
płytach głównych stosowane są pamięci DDR, zasilane napięciem
2,50 V. Omawiana tu opcja umożliwia zmianę napięć najczęściej
w zakresie obejmującym 2,50 V, 2,63 V, 2,77 V, 2,90 V, lecz jest
to uzależnione od producenta płyty głównej. Zmiana tej opcji
będzie przydatna w szczególności w przypadku wykonywania
overdockingu. Najlepiej ustawić na wartości Auto lub Default.

CPU Vio Select 3.3VłVDD Voltage

Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty

Służy do zmiany napięcia wejściowego i wyjściowego chipsetu.
Najlepiej pozostawić dla tej opcji domyślne ustawienie, tzn. 3,3 V

(napięcie zależne od rodzaju chipsetu). W przypadku opcji VDD
Voltage, możliwe zmiany napięcia to: 1,6 V, 1,7 V, 1,8 V.

Opcje menu PnP/PCI Configuration setup

Każdy BIOS płyty głównej posiada zestaw opqi odpowiedzialnych
za obsługę gniazd PCI oraz wsparcie technologii PnP. Odpowied-
nie opcje znajdują się w menu PnP/PCI Configuration setup.

PnP OS Installed

Dostępne wartości: Yes/No

Umożliwia włączenie lub wyłączenie automatycznego rozpozna-

wania urządzeń pracujących w standardzie Plug&Play. Ustawie-
nie wartości No spowoduje pozostawienie obsługi technologii PnP

w gestii BIOS-u, natomiast wybierając wartość Yes, nakażesz
przejęcie zarządzania zasobami urządzeń przez system operacyjny.

§0 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Wszystkie obecnie używane systemy operacyjne są zgodne z tech-

nologią Plug&Play.

Reset Configuration Data lub lorce Update ESCD

Dostępne wartości: Disabled/ Enabled
Opcja ta powoduje ponowne skonfigurowanie ustawień PnP przez

BIOS przy następnym uruchomieniu komputera. Jest przydatna

w przypadku zamontowania nowego urządzenia i konfliktu prze-

rwań IRQ. Warto włączyć tę opqę, jeśli np. złożyłeś nowy kom-

puter lub do starego dołożyłeś dodatkowe komponenty w postaci

kart PCI. Przy następnym uruchomieniu komputera opcja ta samo-

czynnie zostanie wyłączona.

PCI BusMaster

Dostępne wartości: Disabled /Enabled
Umożliwia przyśpieszenie transmisji danych dla urządzeń na ma-

gistrali PCI zgodnych z tym standardem. Po włączeniu transfer

odbywa się z pominięciem procesora, co w znaczny sposób zmniej-

sza czasy oczekiwania i poprawia znacząco wydajność systemu.

Moim zdaniem opcja ta powinna być włączona. Jeśli jednak Twoje

urządzenia nie pracują w trybie Bus Master, to należy ją wyłą-

czyć, ponieważ może prowadzić do niestabilnej pracy systemu.

Resource Controled By

Dostępne wartości: Auto/Manuał
Odpowiada za konfiguraqę wszystkich urządzeń, które są kom-

patybilne z PnP. Najlepiej pozostaw dla niej ustawienie na wartość

Auto; w takim przypadku BIOS automatycznie przypisze odpo-

wiednie przerwania IRQ oraz kanały DMA. Jeśli jednak masz

problemy z automatycznym przypisaniem przez BIOS przerwań

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 61

oraz kanałów DMA, ustaw tę opq'ę na Manuał — wtedy uaktyw-

nią się następne opcje, dotyczące ręcznego ustawienia wspomnia-

nych parametrów. W obecnie produkowanych komputerach praw-

dopodobnie pozostawisz wartość Auto, przede wszystkim z uwagi

na to, że zdecydowana większość urządzeń działa zgodnie ze

specyfikacją Plug&Play.

IRQ Resources

Dostępne wartości: PCI/ISA PnP/Legacy ISA
Umożliwia ręczne zdefiniowanie sposobu przydziału przerwania

IRQ dla danego urządzenia. Jeśli masz problemy z automatycz-

nym przypisaniem przerwania, możesz ustawić ręcznie sposób

przydzielania przerwań. Aktywaq'a tej opcji następuje po uprzed-

nim włączeniu Resource Controled By.
PCI/ISA PnP

Zgodność ze standardem PnP, który może korzystać z wszyst-

kich przerwań IRQ i kanałów DMA.

Legacy ISA

Zgodność z standardem AT, wymagającym konkretnych prze-

rwań i kanałów.

DMA Resources

Dostępne wartości: PCI/ISA PnP/Legacy ISA
Także ta opcja wiąże się z opisanymi już Resource Control By lub

IRQ Resources i trybem Manuał. Zasada jej działania jest zbliżona

do opcji IRQ Resource, tyle że dotyczy kanałów DMA. Jeśli masz

problemy z automatycznym przypisaniem kanału, możesz ustawić

ręcznie sposób przydzielania DMA. Aktywaqa tej opcji następuje

po uprzednim włączeniu Resource Controled By.

62 BIOS. Leksykon kieszonkowy

PCI/ISA PnP

Zgodność z standardem PnP, który może korzystać z wszyst-

kich przerwań 1RQ i kanałów DMA.

Legacy ISA

Zgodność z standardem AT, wymagającym konkretnych prze-

rwań i kanałów.

Assing IRQ For VGA

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Odpowiada za przydzielenie wydzielonego przerwania dla karty

graficznej. W przypadku większości nowoczesnych kart graficz-

nych należy tę opcję włączyć, by zapewnić poprawne działanie

karty.

Assing IRQ For USB

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Służy do przydzielenia wydzielonego przerwania dla obsługi ma-

gistrali USB. Opcja ta powinna być włączona, jeśli posiadasz jakieś

urządzenia pracujące z portami USB. Jeżeli nie używasz urządzeń

USB, możesz tę opcję wyłączyć, aby zaoszczędzić jedno prze-

rwanie.

PCI/VGA palette Snoob

Dostępne wartości: Disabled/Enabled
Opcję tę możesz spokojnie wyłączyć, gdyż dotyczy ona jedynie

starszych kart wideo oraz sprzętowych kodeków MPEG i związa-

nych z nimi problemów występujących w trakcie odtwarzania ma-

teriału MPEG. Możesz wyłączyć tę funkqę, nawet jeśli posiadasz

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 63

kartę do obróbki sygnału wideo — obecnie wszystkie nowe urzą-

dzenia tego typu są obsługiwane z poziomu systemu, a nie BIOS-u.
Po wprowadzeniu zmian i nowych ustawień za pomocą klawisza

Esc musisz wrócić do głównego menu BIOS-u.

Opcje menu PC Health Status

W przypadku większości płyt głównych informacje wyświetlane

w tym menu zawierają dane dotyczące aktualnego stanu niektó-

rych funkcji systemu komputerowego, takich jak temperatura

procesora, stan napięć, kontrola wentylatorów i informacje o ob-

rotach. Najczęściej menu to posiada jedynie charakter informa-

cyjny i nie jest możliwe dokonywanie w nim zmian. W niektórych

BlOS-ach można jednak wprowadzić ustawienia krytyczne, doty-

czące minimalnych obrotów wentylatorów lub przekroczenia tem-

peratur podawanych przez czujniki zamontowane np. na proceso-

rze lub chipsecie płyty głównej, a także przez czujniki dodatkowe.

W przypadku dostępnych na rynku nowoczesnych procesorów

warto zainteresować się tą częścią menu i wprowadzić odpo-

wiednie ustawienia krytyczne, po osiągnięciu których zostanie

wykonana jakaś akcja; dzięki temu można będzie np. wymusić

automatyczne wyłączenie komputera po osiągnięciu zbyt wy-

sokiej temperatury procesora lub w przypadku awarii wenty-

latora, nie doprowadzając w ten sposób to trwałego uszkodzenia

danego podzespołu wskutek przegrzania.

Current CPU Temp

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna

Podaje aktualną temperaturę procesora.

§4 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Current System Temp

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna
Podaje aktualną temperaturę np. chipsetu lub elementu, do któ-

rego w danej chwili jest podłączony czujnik.

Current CPU Fan Speed

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna
Stan obrotów wentylatora zamontowanego na procesorze.

Current SYS Fan Speed

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna
Stan obrotów dodatkowego wentylatora, podpiętego do płyty

głównej — jeżeli takowy został zamontowany.

Current Power FAN Speed

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna
Stan obrotów wentylatora zamontowanego w zasilaczu; opcja

aktywna wyłącznie w przypadku gdy dysponujesz zasilaczem

z możliwością podpięcia dodatkowego czujnika do odpowied-

niego gniazda na płycie głównej.

Current Chassis FAN Speed

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna
Stan obrotów dodatkowego wentylatora podpiętego do płyty

głównej — jeżeli takowy został zamontowany.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 65

Vcore(V)

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna
Aktualne napięde podawane do procesora. Np. wyświetlane może

być 1,75 V (wartość zależna od typu procesora). Jest to opcja wy-

łącznie informacyjna — nie ma możliwości dokonywania w niej

zmian.

Vdd(V)

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna
Aktualne napięcie podawane do chipsetu płyty głównej. Np. może

być wyświetlana wartość 1,50 V (wartość zmienna, zależna od

typu chipsetu). Jest to opcja wyłącznie informacyjna — nie ma

możliwości dokonywania w niej zmian.

Vdimm(V)

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna
Aktualne napięcie podawane do pamięci RAM zainstalowanej na

płycie głównej. Np. może być wyświetlana wartość 2,50 V (wartość

zmienna, zależna od typu pamięci). Jest to opcja wyłącznie infor-

macyjna — nie ma możliwości dokonywania w niej zmian.
3,3 V

Aktualne stany napięć podawanych do poszczególnych kom-

ponentów płyty głównej (może występować pewien stopień

tolerancji +/-). Jest to opcja wyłącznie informacyjna — nie

ma możliwości dokonywania w niej zmian.

+5 V/-5 V

Aktualne stany napięć podawanych do poszczególnych kom-

ponentów płyty głównej (może występować pewien stopień

tolerancji +/-). Jest to opqa wyłącznie informacyjna — nie

ma możliwości dokonywania w niej zmian.

66 BIOS. Leksykon kieszonkowy

+12 V/-12 V

Aktualne stany napięć podawanych do poszczególnych kom-

ponentów płyty głównej (może występować pewien stopień

tolerancji +/-). Jest to opcja wyłącznie informacyjna — nie

ma możliwości dokonywania w niej zmian.

Nie musisz zbytnio się przejmować, jeśli niektóre z napięć nie są

idealnie zgodne ze wzorcem; jak powiedziałem, napięcie może

mieć pewną tolerancję +/-. Jednak zbyt duże różnice lub nagłe

skoki i spadki mogą świadczyć o problemach z zasilaczem. Dlatego

warto, byś od czasu do czasu zerknął do tej części BIOS-u.

Battery/VBAT(V)

Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna

Podaje stan naładowania baterii lub akumulatorka podtrzymu-

jącego ustawienia CMOS.

CPU Warning Temperaturę

Dostępne wartości: Disabled/50~70 — w zależności od produ-

centa płyty głównej.
Dzięki tej opcji możesz określić, przy jakiej temperaturze proce-

sora zostanie podniesiony alarm sygnalizujący jego przegrzewanie

się. Warto włączyć tę opcję; w procesorach serii AMD wartość

krytyczną ustaw na około 70 stopni, a dla produktów firmy Intel

na około 60 stopni.

CPU Temperaturę ShotDown

Dostępne wartości: Disabled/60-75 — w zależności od produ-

centa płyty głównej.
Dzięki tej opcji ustawiasz dla procesora próg temperatury, po

osiągnięciu której komputer się wyłączy, aby nie doprowadzić do

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 67

uszkodzenia procesora. W zależności od posiadanego procesora,

wybierz odpowiednio 75 stopni dla AMD i 70 stopni dla Inteła.

CPU Fan Warning/CPU Fan ControW

CPU FAN Fail Warning

Dostępne wartości: Disabled/1500~5000 obr/min — w zależności

od producenta płyty.
Jeśli BIOS nie wykryje obrotów wentylatora lub gdy są one zbyt

niskie, zostanie włączony alarm dźwiękowy. W przypadku nie-

których płyt głównych komputer nie uruchomi się lub po urucho-

mieniu wyłączy po kilku sekundach, aby zabezpieczyć procesor

przed uszkodzeniem wskutek przegrzania. Jeśli posiadasz wenty-

lator z własnym czujnikiem, dopasowującym obroty w stosunku

do wydzielanego ciepła, wyłącz tę opcję, natomiast gdy używasz

zwyczajnego wentylatora, zostaw ją włączoną i ustaw granicę na

minimum 2000 obrotów na minutę.

SYSTEM FAN Fail Warning/

POWER FAN Fail Warning

Dostępne wartości: Disabled/1500-5000 obr/min — w zależności

od producenta płyty.
Działanie tej opcji jest dokładnie takie samo jak dla przestawio-

nej powyżej, dotyczy jednak dodatkowych wentylatorów zain-

stalowanych w obudowie i podłączonych do płyty głównej.

Predefiniowane ustawienia BIOS-u

Nowoczesne wersje BIOS-u posiadają zdefiniowane domyślne

ustawienia dla wszystkich udostępnianych w nich opcji. Rozwią-

zanie to jest bardzo wygodne, gdyż przywrócenie domyślnych

68 BIOS. Leksykon kieszonkowy

ustawień BIOS-u bardzo często jest jedynym rozwiązaniem kło-

potów z komputerem. Wiesz już o tym, że do przywrócenia do-

myślnych ustawień służy specjalna zworka na płycie głównej, któ-

ra jest szczególnie przydatna w chwili, gdy nie da się włączyć

komputera. W sytuacji, gdy komputer się uruchamia, ale sprawia

same problemy, możesz przywrócić domyślne ustawienia BIOS-u

za pomocą odpowiedniej opcji, która jest w nim umieszczona.
W BlOS-ie możesz znaleźć kilka opcji służących do przywracania

domyślnych ustawień.

Load Optimal Settings

Dostępne wartości: Y/N (Yes/No — Tak/Nie)
Wybranie tej opcji spowoduje załadowanie optymalnych i bez-

piecznych wartości predefiniowanych przez producenta. Jeżeli

masz problem z poprawnym ustawieniem BIOS-u lub ustawiłeś

niektóre jego funkcje nieprawidłowo i nie wiesz, jak doprowadzić do

tego, by system pracował prawidłowo, wybierz tę opcję. Spowoduje

ona załadowanie zestawu odpowiednich wartości, które umożli-

wią poprawną współpracę z większością zainstalowanych w kom-

puterze urządzeń. Polecam jednak własnoręczne konfigurowanie

opcji BIOS-u, ponieważ większość producentów zaniża wartości

podane w trybach predefiniowanych w celu uzyskania jak naj-

bardziej stabilnej pracy systemu.

Load Fail — safe Defaults

Dostępne wartości: Y/N (Yes/No — Tak/Nie)
Jej działanie jest zbliżone do działania opcji Load Optimal Settings.

Load Best Performance Settings

Dostępne wartości: Y/N (Yes/No — Tak/Nie)

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 69

Dzięki tej opcji możesz wczytać wartości, które — przynajmniej

w teorii — powinny zapewnić największą wydajność systemu.

Zdarza się jednak, że producent za bardzo podnosi poprzeczkę

w tych ustawieniach, co może objawiać się nieprawidłową pracą

systemu. Problemy mogą dotyczyć np. pamięci RAM o mniej-

szych parametrach, aniżeli sugerowane przez producenta płyty

głównej. Polecam samodzielne skonfigurowanie ustawień BIOS-u,

pozwalające uwzględnić specyfikę posiadanego sprzętu i jego

możliwości.

Ustawienia hasła

BIOS płyty głównej pozwala na ustawienie hasła zabezpieczają-

cego przed uruchomieniem komputera oraz wejściem do menu

BIOS-u. Służy do tego opcja Set Supenńsor Password. Pamiętaj, że

zasięg działania hasła zależy od tego, co wybrałeś w opcji Security

Option w jednym z poprzednich menu BIOS-u.

Pamiętaj, że gdy zapomnisz hasła, najprostszym sposobem będzie

wykorzystanie znanej Ci już zworki służącej do czyszczenia za-

wartości CMOS. Niestety, po jej użyciu będziesz zmuszony po-

nownie wprowadzić wszystkie ustawienia.

Superoisor Password

Dostępne wartości: brak — tu wpisujesz własne hasło
Opcja ta pozwala określić hasło administratora.

User Password

Dostępne wartości: brak — tu wpisujesz własne hasło
Opcja ta pozwala określić hasło użytkownika.

70 BIOS. Leksykon kieszonkowy

W trakcie zmiany haseł zostaniesz dwukrotnie poproszony o wpro-

wadzenie poprawnego hasła; ma to na celu uniknięcie ewentualnej

pomyłki. Aby usunąć wprowadzone hasło, należy wejść do BIOS-u,

wpisać aktualne hasło, następnie w opcjach pozwalających na usta-

wienie hasła zostawić puste pola i nacisnąć Enter.

Zapis końcowych ustawień

Po określeniu wszystkich opcji w BlOS-ie pora zapisać ustawienia.

W tym celu, po powrocie do menu głównego, musisz skorzystać

z następujących opcji:

Save And Exit Setup Option

Dostępne wartości: Y/N
Odpowiada za zapisanie ustawień i ponowne uruchomienie kom-

putera. Po zaznaczeniu tej opcji i naciśnięciu klawisza Enter zosta-

niesz zapytany o potwierdzenie zapisania ustawień — naciśnij

klawisz Y i potwierdź klawiszem Enter. Wszystkie zmiany do-

konane w BlOS-ie zostaną zapisane i będą obowiązywać już po

ponownym uruchomieniu komputera.

Exit Without Saving Option

Dostępne wartości: Y/N
Pozwala na wyjście z BIOS-u bez zapisu dokonanych zmian. Jeżeli

nie jesteś pewien wprowadzonych ustawień, po prostu zaznacz tę

opcję, naciśnij Enter, a następnie zatwierdź wybór za pomocą kla-

wisza Y. Komputer zostanie uruchomiony ponownie ze starymi

ustawieniami.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u 72

Rozdział 4. Aktualizacja

wersji BIOS-u

Może się zdarzyć, że nowy dysk twardy, który zakupiłeś, będzie

niewidoczny dla płyty lub wykaże ona jedynie niewielką część

jego pojemności. A może po włożeniu nowego procesora na mo-

nitorze widzisz jedynie czarny ekran i nic więcej. W takim przy-

padku ostatnią deską ratunku może okazać się aktualizaqa BIOS-u

Twojej płyty głównej. Aktualizacja polega na zastąpieniu bieżącej

wersji oprogramowania znajdującego się w pamięci flashrom jego

nową wersją. Należy pamiętać, że cała operacja odbywa się bez-

pośrednio w jednym z układów wlutowanych w płytę główną,

a nie na dysku twardym lub innym nośniku danych, musi więc

być przeprowadzona ze szczególną uwagą. Błąd popełniony

w trakcie wykonywania aktualizacji może spowodować niemoż-

ność uruchomienia komputera, a w niektórych specyficznych wa-

runkach trwałe uszkodzenie płyty głównej. Zanim zdecydujesz

się wykonać aktualizację BIOS-u, zastanów się, czy naprawdę

jest to konieczne. Jeśli uważasz, że aktualizacja jest niezbędna,

przed jej przeprowadzeniem musisz wykonać pewne czynności

przygotowawcze.

Identyfikacja płyty głównej

Jedną z najważniejszych czynności, które musisz wykonać przed

aktualizacją BIOS-u, jest poprawna identyfikacja płyty głównej.

W przypadku nieprawidłowej identyfikacji i wykonania uaktu-

alnienia BIOS-u oprogramowaniem przeznaczonym do innej płyty

głównej lub po prostu jej innej wersji, może okazać się, że kom-

puter już się nie uruchomi lub będzie działać wadliwie. Aby zi-

dentyfikować poprawnie producenta płyty głównej, jej dokładne

oznaczenia oraz aktualną wersję, należałoby skorzystać z dołą-

czonej do płyty głównej dokumentacji. Jednak — jak pokazuje

72 BIOS. Leksykon kieszonkowy

wieloletnia praktyka — nie zawsze to, co jest napisane w do-

kumentacji, pokrywa się w 100% z tym, co masz zamontowane

w komputerze. Wielu producentów płyt głównych, szczególnie

tych mniej znanych (mniej markowych), drukuje jedną, ogólną

instrukcję do kilku modeli wyprodukowanych przez siebie płyt

głównych. Dlatego najlepszym i najbezpieczniejszym sposobem

określenia posiadanego przez Ciebie modelu są po prostu bezpo-

średnie oględziny Twojej płyty. Bardzo często nazwa producenta

jest umieszczona na płycie, w okolicy gniazda AGP lub pomiędzy

gniazdami PCI. Jeśli już wiesz, kto jest producentem Twojej

płyty, powinieneś jeszcze odszukać jej dokładne oznaczenie i mo-

del. Również i te informacje prawdopodobnie będą nadrukowane

bezpośrednio na płycie głównej; mogą być także umieszczone na

naklejkach identyfikacyjnych. Naklejki te często są naklejane na

ostatnim gnieździe PCI lub na zewnętrznej stronie portów równo-

ległych (w przypadku konstrukcji ATX). Jeśli jednak i tam nic nie

znalazłeś, to warto jeszcze przyjrzeć się płycie od spodu. Koniecz-

nie odszukaj również wersję płyty głównej. Najczęściej producent

umieszcza odpowiedni nadruk w jednym z narożników płyty.
Oto — kolejno — przykładowa nazwa, model oraz wersja płyty,

podane wraz z omówieniami wyjaśniającymi, w którym miejscu

płyty należy (w większości przypadków) ich szukać:
ASUS

Napis umieszczony pomiędzy gniazdem AGP a pierwszym

PCI. Oznacza nazwę producenta.

A7V8X-X

Napis umieszczony na naklejce identyfikacyjnej przyklejonej

do ostatniego gniazda PCI. Oznacza model płyty.

Rev. 12

Napis umieszczony najczęściej w jednym z narożników płyty

głównej. Oznacza wersję produkcyjną płyty.

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 73

Jeśli nie masz możliwości wglądu do środka komputera, a co za

tym idzie, nie jesteś w stanie znaleźć potrzebnych informacji,

pozostaje zdać się na dokumentację lub na speqalistyczne opro-

gramowanie, które jest w stanie określić zarówno producenta,

jak i model Twojej płyty głównej. Niestety, mogą wystąpić kło-

poty z określeniem wersji. Informacja o niej często jest pomijana

przy odczycie danych przy pomocy stosownego oprogramowania.

Może się okazać — szczególnie w przypadku tańszych kon-

strukcji — że program do odczytu danych wyświetli zbyt skąpą

informację, która niewiele Ci pomoże. Jeśli masz dostęp do Inter-

netu, możesz spróbować za jego pośrednictwem zidentyfikować

Twoją płytę. Gdy wszystkie opisane wcześniej możliwości iden-

tyfikacji płyty głównej zawiodły, Internet daje Ci jeszcze jedną

szansę. Uruchom komputer. Po wyświetleniu ekranu z informa-

cjami o typie procesora, ilości pamięci itd. na samym dole znaj-

dziesz kilkanaście cyfr i liter; zatrzymaj dalsze uruchamianie kom-

putera za pomocą klawisza Pause. Zapisz na kartce cały ciąg

wyświetlanych liter i liczb. Pierwsze liczby określają datę pro-

dukcji danego BIOS-u; po tej informacji podany jest rodzaj chip-

setu płyty głównej, pozostałe liczby zaś to identyfikatory płyty.

Na ich podstawie jesteś w stanie odszukać w Internecie dane

dotyczące producenta oraz modelu Twojej płyty głównej. Najle-

piej wykorzystać w tym celu jakąś wyszukiwarkę internetową,

choćby www.google.com.

Oto przykładowe dane identyfikujące płytę (ID):

10/13/2000 - i440BX - W977 - 2A69KM4KC - 00

Warto przypomnieć, że informacje podane są tu według formatu:

data BIOS-u — chipset płyty — identyfikator płyty.
Najważniejszymi informacjami, które w decydującej mierze przy-

czynią się do wyszukania producenta płyty, są te, które zostały

zapisane jako przedostatnie; w naszym przykładzie jest to ciąg

znaków 2A69K.M4KC. Teraz wystarczy wpisać ten ciąg do wyszuki-

warki. Po wpisaniu w wyszukiwarce wspomnianego ciągu znaków

74 BIOS. Leksykon kieszonkowy

(ID ptyty głóumef) zostały wyświetlone odnośniki do stron zawie-

rających ten wpis. Okazało się, że płytą, której identyfikatora

użyłem w zaprezentowanym tu przykładzie, jest produkt firmy

MicroStar, MS-6163 (BX Master), zbudowany z wykorzystaniem

chipsetu 440BX oraz z dodatkowym kontrolerem IDE66. (Poszu-

kując informacji na temat płyt głównych oraz BIOS-ów, a także

samych BIOS-ów konkretnych firm, możesz skorzystać również

z adresów internetowych podanych w rozdziale 6. niniejszej książki;

zebrałem w nim łącza do stron, które mogą okazać się przydatne.)
Gdy już określiliśmy model i wersję posiadanej przez nas płyty

oraz wiemy, jaki jest aktualny BIOS przeznaczony dla niej, mo-

żemy przystąpić do wyszukania odpowiedniego pliku, za pomocą

którego zaprogramujemy układ flashrom. W tym celu najlepiej

udać się na stronę producenta płyty głównej i tam odszukać

odpowiedni plik. W zależności od producenta, należy ściągnąć

odpowiedni programator.
Oto przykłady nazw plików z programem programatora układu

flashrom (BIOS):

Amiflash.exe

Program służący do zaprogramowania układu flashrom dla

BIOS-ów firmy Ami.

Awdflash.exe

Program służący do zaprogramowania układu flashrom dla

BIOS-ów firm Award, Phoenix-Award.

Flash.exe

Program służący do zaprogramowania układu flashrom dla

BIOS-ów na płytach głównych firmy AS LZS bez systemu PnP

Aflash.exe

Program służący do zaprogramowania układu flashrom dla

BIOS-ów na płytach głównych firmy ASUS z systemem PnP.

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 75

Następnie — również korzystając ze strony producenta płyty

głównej — należy pobrać plik z nową wersją BIOS-u. Często

zdarza się, że producenci w jednym spakowanym archiwum

umieszczają zarówno nową wersję BIOS-u, jak i odpowiedni plik

programatora. Jeśli tak właśnie jest w przypadku Twojej płyty

głównej, to skorzystaj z tego właśnie pliku i za jego pomocą wy-

konaj programowanie układu flashrom.

Identyfikacja BIOS-u

W stosunkowo łatwy sposób można zidentyfikować producenta

Twojego BIOS-u. Jego nazwa jest najczęściej wyświetlana u góry

ekranu zaraz po uruchomieniu komputera, w trakcie wykony-

wania wstępnej procedury testowej POST. Jeśli nie zdążysz jej

przeczytać, możesz przy następnym rozruchu wcisnąć klawisz

Pause, by zatrzymać dalsze uruchamianie komputera. Możesz też

odczytać nazwę producenta poprzez wejście do głównego menu

BIOS-u. Na samej górze menu znajdziesz stosowną informaqę

o twórcy oprogramowania Twojej płyty. Poza tym zaraz po uru-

chomieniu komputera, w trakcie przeprowadzania testu POST, na

samej górze ekranu powinna zostać wyświetlona wersja BIOS-u,

a na dole data jego wyprodukowania. Wreszcie, część z tych

informacji znajdziesz na umieszczonym na płycie głównej ukła-

dzie flashrom, w którym zapisany jest BIOS. Najczęściej na układzie

tym umieszczana jest naklejka, na której widnieje nazwa produ-

centa — może to być np. Award, Ami lub Phoenix. Z całą pewno-

ścią jednak łatwiej jest uzyskać potrzebne wiadomości podczas

rozruchu komputera, choćby dlatego, że nie trzeba go w tym celu

rozkręcać (co mogłoby być wręcz niemożliwe w przypadku za-

plombowania obudowy przez sprzedawcę, u którego nabyłeś ma-

szynę). Bez względu na to, w jaki sposób wszedłeś w posiadanie

stosownych danych, zapisz je, ponieważ mogą Ci się przydać

do odszukania nowszej wersji oprogramowania. Przy zapisie daty

pamiętaj, że jest ona podawana w standardzie amerykańskim —

miesiąc/dzień/rok. Jeśli jednak w żaden z podanych tu sposobów

7& BIOS. Leksykon kieszonkowy

nie jesteś w stanie zdiagnozować rodzaju, producenta oraz wersji

BIOS-u, możesz skorzystać z programów takich jak CtBios, które
zrobią to za Ciebie. Programy takie możesz pobrać np. ze strony
iuzviv.spat.pl/drivery.html. Znajdziesz na niej także całkiem sporo
BIOS-ów.

Oto przykładowe informacje wyświetlane na monitorze zaraz po
włączeniu komputera:

Award Moduł ar BIOS v.4.51PG,

Copyright (O 1984-2000. Award Software, Inc.

Z wyświetlonego napisu można wywnioskować, iż BIOS Twojej
płyty głównej został wyprodukowany przez firmę Award.

W6163MJ V5.6 041301

Ten napis wskazuje na wersję BIOS-u; w tym przypadku jest to

BIOS o numerze wersji 5.6. W przypadku niektórych płyt głów-

nych udostępniane są zintegrowane z nimi dodatkowe kontrolery

IDE. Na przykład na płycie głównej, której dotyczy nasz przykład,

umieszczono zintegrowany z nią dodatkowy kontroler Ultra ATA66,

dlatego też po przejściu procedury testowej POST są wyświe-

tlane dodatkowe informacje dotyczące BIOS-u tegoż kontrolera.

Oto przykładowe informacje o wersji BIOS-u zintegrowanego kon-

trolera dysków Ultra ATA66:

ULTRA 66 (Tm) BIOS Versin 2.00 (Build 18)

(O 1999-2000 Promise Technology, Inc A l i Rights Reserved

Zapis ten informuje nas o aktualnej wersji BIOS-u; w tym przy-
padku jest to wersja 2,00 dla zintegrowanego z płytą główną do-
datkowego kontrolera IDE firmy Promis Technology. Pamiętaj, że
nie jest to informaqa dotycząca BIOS-u płyty głównej i nie należy
się nią kierować przy poszukiwaniach jego uaktualnienia. W więk-
szości przypadków po wykonaniu aktualizacji BIOS-u na płycie
głównej, również i BIOS dodatkowego kontrolera zostanie uak-
tualniony do nowszej wersji.

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 77

Programowanie układu flashrom

Zanim rozpoczniesz proces aktualizaqi, upewnij się, że w BlOS-ie

masz wyłączoną opq'ę dotyczącą zabezpieczenia przed zapisem

do układu flashrom. Opcja ta to Flash protection. Sprawdź również

w dokumentami do Twojej płyty głównej, czy przed aktualizacją

nie musisz przestawić odpowiedniej zworki zabezpieczającej układ

flashrom przed nieautoryzowanym zapisem. Jeśli taka zworka

znajduje się na płycie, to musisz ustawić ją tak, by umożliwiała

wykonanie aktualizacji BIOS-u; opis odpowiedniego ustawienia

możesz znaleźć w dokumentami płyty głównej. Przygotuj dyskiet-

kę startową i zapisz na niej plik BIOS-u, który pobrałeś z Sieci.

Umieść też na niej odpowiedni plik służący do wykonania aktu-

alizaqi, np. awdflash, amiflash lub Aflash. Uruchom plik *.exe i po-

stępuj zgodnie z komunikatami programu.

Sam proces przygotowania dyskietki startowej ogranicza się jedy-

nie do jej sformatowania z parametrem /s lub włączenia odpo-

wiedniej opcji w graficznej nakładce w systemie MS Windows.

Następnie pozostaje skopiowanie na nią plików (bądź pliku) za-

wierających nową wersję BIOS-u oraz programatora. Pamiętaj, że

na dyskietce nie powinno być plików autoexec.bat i config.sys.
Pora przeprogramować BIOS. W tym celu uruchom komputer

z uprzednio przygotowanej dyskietki, a następnie zaczekaj na

pojawienie się odpowiedniej listy z opcjami do wyboru.
Zanim rozpoczniesz wymianę BIOS-u na nowszy, musisz koniecz-

nie wykonać kopię jego aktualnej wersji. W tym celu sprawdź, czy

na liście występuje odpowiednia opcja. W przykładowym pro-

gramatorze opcja ta nosi nazwę Save Current BIOS to file. Po jej

wybraniu wystarczy wcisnąć na klawiaturze klawisz Enter.
Teraz zostaniesz poproszony o podanie nazwy dla pliku, który

powstanie na dyskietce. Wystarczy, że wpiszesz nazwę np. stary.

bi n, a następnie nadśniesz klawisz Enter. Po chwili aktualna wersja

BIOS-u znajdzie się w pliku zapisanym na dyskietce.

BIOS. Leksykon kieszonkowy

W celu wymiany BIOS-u, w głównym menu programu dokonują-

cego aktualizacji wybierz opcję odpowiedzialną za jej przeprowa-

dzenie — Update BIOS IndudingBoot Błock and ESCD. Następnie

zostaniesz poproszony o podanie nazwy pliku zawierającego nową

wersję BIOS-u (to ten plik, który na początku zapisywałeś na dys-

kietce); po jej wpisaniu musisz nacisnąć klawisz Enter. Program

aktualizujący dokona sprawdzenia sumy kontrolnej, aby uzyskać

pewność, że plik nie jest uszkodzony. Jeżeli test wypadnie pomyśl-

nie, zostaniesz jeszcze raz zapytany, czy chcesz dokonać aktu-

alizacji — naciśnięcie klawisza Y spowoduje rozpoczęcie procesu

uaktualniania.
Po zakończeniu aktualizacji na ekranie monitora pojawi się infor-

macja o tym, że cały proces zakończył się sukcesem. Teraz pozo-

staje ponownie uruchomić komputer — i gotowe.

Pamiętaj, aby sprawdzić dokładnie, jaką wersję BIOS-u posiadasz

(pojemność układu flashrom). Dla pojemności 1 Mbit, 2 Mbit oraz

4 Mbit pliki z aktualizaq'ą będą miały odpowiednio 128 kB, 256 kB

i512kB. Jeżeli nie wiesz, jaki BIOS posiadasz, to po uruchomieniu

programu do aktualizacji wykonaj kopię BIOS-u i sprawdź rozmiar

pliku wynikowego, a kopię zachowaj na wszelki wypadek.
W trakcie uaktualniania BIOS-u pod żadnym pozorem nie wyłą-

czaj komputera! Przed rozpoczęciem aktualizacji zawsze wyko-

nuj kopię BIOS-u. Po zapisaniu pliku BIOS-u na dyskietce, także

zanim rozpoczniesz aktualizację, sprawdź, czy plik jest popraw-

nie odczytywany.

Jeżeli nie jesteś pewien tego, co robisz, zrezygnuj z aktualizacji i udaj

się z komputerem do serwisu, gdzie zrobią to za Ciebie fachowcy.
Wielu producentów płyt głównych oferuje możliwość aktualizacji

BIOS-u bezpośrednio z poziomu MS Windows, za pomocą wy-

godnych w użyciu narzędzi.
Praca z aplikacjami tego typu ogranicza się do paru kliknięć myszą

i udzielenia odpowiedzi na kilka prostych pytań. W zależności

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 79

od producenta płyty głównej, zestaw możliwości oferowanych

przez graficzne narzędzia do aktualizacji BIOS-u może się nie-

znacznie różnić. W naszym przykładzie użyty został programator

firmy AS LZS, który pozwala na wyszukanie odpowiedniej wersji

BIOS-u w Internecie, pobranie jej na dysk, aktualizację oraz spraw-

dzenie, jaka wersja BIOS-u jest aktualnie zapisana na płycie głównej.
Jeżeli posiadasz dostęp do Internetu, wystarczy wybrać opcję Upgra-

de BIOS front Internet i chwilę zaczekać na aktualizację. Oczywiście,

po drodze będziesz musiał odpowiedzieć na kilka prostych pytań.
Ja jednak preferuję wykonywanie uaktualnienia pamięci flashrom

(a zatem BIOS-u) z poziomu systemu DOS, po wcześniejszym

uruchomieniu komputera z dyskietki startowej. Moim zdaniem

jest to bezpieczniejsze z uwagi na możliwość wystąpienia nieocze-

kiwanego błędu systemu Windows, zainstalowanych sterowni-

ków lub programów działających w tle.
W programatorach dla BIOS-u firmy Award po uruchomieniu

programatora nastąpi sprawdzenie układu, zaś po wpisaniu pliku

z nową wersją BIOS-u zostanie przeprowadzony test sumy kon-

trolnej, po czym zostaniesz zapytany o to, czy chcesz wykonać

kopię starego BIOS-u. Podaj wtedy nazwę pliku, w którym będziesz

chciał zapisać tę kopię, np. stary bin i potwierdź zamiar jej wykona-

nia poprzez wciśnięcie klawisza Y. Po wykonaniu kopii zostanie

załadowany do pamięci operacyjnej komputera plik z obrazem

nowego BIOS-u, po czym, po potwierdzeniu rozpocznie się pro-

cedura programowania.
Analogicznie postępuj z każdym programatorem układu flashrom.

Niezależnie od producenta BIOS-u procedura jego aktualizacji

jest bardzo podobna^ Zmianie ulec może jedynie rozmieszczenie

poszczególnych opcji odpowiedzialnych za zapisanie kopii oraz

wprowadzenie nazwy z plikiem BIOS-u. Każdy programator udo-

stępnia możliwość wykonania kopii aktualnej wersji BIOS-u i nie

należy o tym zapominać.

SO BIOS. Leksykon kieszonkowy

Rozdział 5. Awaria BIOS-u

Przeprowadziłeś aktualizację BIOS-u, ponownie uruchamiasz kom-

puter i zamiast ekranu powitalnego z wyświetloną, dopiero co

zaktualizowaną, nową wersją BIOS-u widzisz jedynie czarny ekran

monitora. To najgorszy z możliwych scenariuszy, który świadczy

o tym, że — niestety — coś poszło nie tak, nie udało się. Nie mu-

sisz od razu załamywać się i rwąc włosy z głowy przeklinać kom-

puter, dyskietki, Internet i cały ten elektroniczny świat. W tej

sytuacji masz jeszcze kilka możliwości, które pozwolą zaoszczędzić

trochę gotówki z Twojego budżetu domowego. W tym rozdziale

postaram się w możliwie najprostszy sposób omówić zagadnienia

związane z awarią programu zapisanego w pamięci flashrom,

czyli BIOS-u.
Przyczyn uszkodzenia oprogramowania znajdującego się w ukła-

dzie flashrom może być wiele; od ataku wirusa zamazującego część

programu Setup, po uszkodzenie spowodowane przypadkowym

wyładowaniu elektrostatycznym. Najczęstszą jednak przyczyną

awarii BIOS-u są sami użytkownicy komputera. Główne powody

tej awarii — nieudana aktualizacja, nagła przerwa w zasilaniu

podczas wykonywania programowania, nadpisanie zawartości

układu flashrom nieodpowiednią wersją oprogramowania lub

BlOS-em przeznaczonym do innego modelu płyty głównej, a wre-

szcie atak wirusa (który wszak także został wykonany przez czło-

wieka) w dużej mierze zależą właśnie od nich (nawet przerwie

w zasilaniu można było wszak zapobiec, stosując urządzenie typu

UPS). Awarie układu flashrom — a co za tym idzie także utrata

zapisanych w nim informacji — będące efektem czegoś innego niż

działanie człowieka, "zdarzają się niezwykle rzadko i należy o tym

pamiętać, decydując się na aktualizację bieżącej wersji BIOS-u.

Rozdział 5. Awaria BIOS-u 81

Naprawa w przypadku

aktywnego obszaru BootBlock

Większość nowoczesnych układów flashrom, montowanych na dzi-
siejszych płytach głównych, posiada pewien obszar, który nie jest
zapisywany w trakcie programowania (aktualizaqi); obszar ten
nazywa się BootBlock i jest odpowiedzialny za przejęcie ograni-
czonej kontroli — najczęściej jedynie nad stacją dyskietek i kla-
wiaturą — w przypadku uszkodzenia pozostałej części oprogra-
mowania BIOS.

Oto przykładowe informacje wyświetlane na ekranie monitora
w przypadku nieudanej aktualizacji BIOS-u:

Award BootBlock Bios vl.O

Copyright (c)1998. Award Software Inc

Bios Rom checksum e r r o r

INSERT SYSTEM DISK ANO PRESS ENTER

Jeśli po uruchomieniu komputera na ekranie monitora widzisz taki
właśnie napis (lub podobny, w zależności od producenta BIOS-u),
to jeszcze nie jest tak źle. Musisz przygotować specjalnie spre-
parowaną dyskietkę startową, na której powinny znaleźć się pliki

startowe systemu oraz plik programatora wraz z prawidłowym
plikiem obrazu BIOS-u, np. z kopią, którą wykonałeś przed aktu-
alizacją. Następnie przygotuj plik autoexec.bat, w którym powi-
nien znaleźć się odpowiedni dla wersji BIOS-u wpis i zapisz go
na dyskietce.

Oto przykładowy wpis w autoexec.bat dla BIOS-u firmy Award:

awdflash kopia.bin /py/Sb/sn/QI

Co znaczą poszczególne elementy tego zapisu? Oto wyjaśnienie:

• awdf 1 ash — nazwa programatora,

• kopi a. bi n — nazwa pliku z kopią BIOS-u,

82 BIOS. Leksykon kieszonkowy

• py — nakaz automatycznego programowania (przydatne,

gdy na ekranie monitora nic nie widać),

• Sb — nakaz ominięcia programowania obszaru BoołBlock,
• sn — zakaz wykonywania kopii (i tak obecnie zapisana wer-

sja BIOS-u jest nieodpowiednia lub uszkodzona, więc nie ma

sensu wykonywać jej kopii),

• QI — wymuszenie programowania (w szczególnych przy-

padkach jest to jedyne rozwiązanie).

To tylko podstawowe, najczęściej wykorzystywane parametry awd-

flash; pełną ich listę uzyskasz po wpisaniu nazwy programatora

wraz z przełącznikiem /?. Prawidłowy zapis powinien więc wy-

glądać tak: awdflash/?
Możesz oczywiście nie przygotowywać pliku autoexec.bat, pod

warunkiem, że coś widzisz na ekranie i masz aktywną klawia-

turę. Zadaniem pliku wsadowego jest zautomatyzowanie czyn-

ności związanych z programowaniem BIOS-u w przypadku, gdy

nie masz możliwości wprowadzania poleceń z klawiatury, co —

niestety — w przypadku awarii BIOS-u zdarza się dość często.
Jeśli już przygotowałeś taką dyskietkę (oczywiście na innym

komputerze, np. u kolegi), to wyłącz komputer, włóż ją do stacji

dysków i uruchom komputer. Po jego starcie i wyświetleniu

informacji o BootBlock-u waśnij klawisz Enter. Powinien rozpocząć

się odczyt plików z dyskietki i automatyczne zaprogramowanie

układu. Następnie wykonany zostanie ponowny rozruch kom-

putera. Jeśli układ został zaprogramowany, zaś komputer nie

uruchamia się ponownie, to musisz sam wcisnąć przycisk Reset

na obudowie; jeśli wszystko przebiegło poprawnie, to znowu

możesz się cieszyć swoim sprzętem.

Rozdział 5. Awaria BIOS-u 83

Gdy widać jedynie czarny ekran monitora

Przygotowujesz dyskietkę, o której pisałem w poprzednim pod-

rozdziale i postępujesz zgodnie z zaleceniami, które w nim po-

dałem; tym razem jednak nie widzisz, jaką czynność komputer

aktualnie wykonuje (w niektórych przypadkach problem ten może

rozwiązać zamontowanie karty grafiki wykonanej w standardzie

ISA —- oczywiście na płycie głównej Twojego komputera musi

się znajdować gniazdo ISA — lub PCI). Jeżeli po włączeniu kom-

putera z wcześniej włożoną do napędu dyskietką ratunkową

zapaliła się kontrolka stacji dyskietek, to najprawdopodobniej

właśnie wczytywane są potrzebne pliki i zachodzi proces progra-

mowania BIOS-u. Jeśli kontrolka nie zapala się, waśnij na klawia-

turze klawisz Enter. Jeśli tym razem zaświeciła się, prawdopo-

dobnie podjęte zostały wspomniane przed chwilą akcje. Zaczekaj

teraz, aż kontrolka stacji zgaśnie. Poza tym w trakcie zapisu do

flashrom mogą migać naprzemiennie diody na Twojej klawiaturze;

gdy miganie ustanie, to znaczy, że programowanie dobiegło końca.

Komputer może samodzielnie wykonać ponowny rozruch; jeśli

tego nie zrobi, po chwili wykonaj go sam, wciskając przycisk Reset.

Jeśli widzisz upragniony ekran z informacją o wersji BIOS-u, to

znaczy, że wszystko przebiegło poprawnie i Twój sprzęt znów

jest sprawny.

Gdy także BootBlock jest uszkodzony

Niestety, to jest jeden z najbardziej czarnych scenariuszy. Dys-

kietka, o której pisałem poprzednio, tak czy inaczej będzie Ci po-

trzebna; musisz jedynie usunąć z niej plik autoexec.bat

1

. To bardzo

ważne, ponieważ tym razem nie jest wskazana automatyczna

procedura programowania.

Aby przeprowadzić próbę naprawy BIOS-u, musisz posiadać

układ osadzony na płycie w specjalnej podstawce, nie może on

być wlutowany w płytę główną. Do wykonania całej operacji

BIOS. Leksykon kieszonkowy

szczególnie w tym przypadku wymagane jest skupienie, a poza

tym minimum zdolności manualnych, ponieważ wszystkie nie-

zbędne czynnośd będziesz wykonywać na płyde głównej z podłą-

czonym zasilaniem!
Przede wszystkim musisz znaleźć kogoś, kto posiada taką samą

jak Twoja płytę główną (wprawdzie można wykonać opisaną tu

operację przy użydu innej płyty, jednak w większości przypadków

nie przyniesie to pożądanego efektu). Z płyty tej musisz deli-

katnie wyciągnąć sprawny układ flashrom (pamiętaj, by robić to

przy wyłączonym zasilaniu!). Następnie usuń niesprawny układ

z Twojej płyty głównej. Po wydągniędu układów (nie pomyl ich!)

włóż sprawny układ do podstawki na swojej płycie głównej.

Sprawdź, czy został włożony prawidłowo. Przy układach DILL32

(prostokątna kostka) na jednym z jego końców, pośrodku znaj-

duje się wydęde, a na płyde umieszczono nadruk z odpowiednim

ząbkiem; musisz włożyć układ zgodnie z nadrukiem na płyde —

wydęde w układzie musi zachodzić na wspomniany ząbek. Jeśli

się pomylisz i włączysz zasilanie, układ zostanie spalony i teraz

naprawy będą wymagały już dwie płyty główne. Jeśli układ

flashrom jest układem PLCC32 — kwadratowa kostka — to na

pewno od razu zauważysz, że jeden z narożników kwadratu

jest śdęty; takie samo śdęde posiada również podstawka na płycie.

Musisz włożyć układ, dopasowując odpowiednio narożniki pod-

stawki i układu.

Jeśli uporałeś się z przełożeniem układu, to teraz zaczyna się

dopiero najbardziej niebezpieczna część całej operacji. Najlepiej

odłącz dyski twarde i inne napędy, pozostaw jedynie napęd stacji

dyskietek.

Uwaga

Pamiętaj, że wszystko będziesz teraz wykonywać na włączo-

nym komputerze!

Rozdział 5. Awaria BIOS-u 85

Włóż dyskietkę do stacji dyskietek (nie zapomnij wcześniej ska-

sować pliku autoexec.bat). Uruchom komputer. Powinien urucho-

mić się bez problemu; jeśli jest inaczej, wyłącz go i dociśnij układ

flashrom. Jeśli komputer się uruchomił, to nastąpi wczytanie sektora

startowego z dyskietki. Nie wyłączając komputera, bardzo ostroż-

nie, z maksymalną uwagą wyciągnij układ flashrom z podstawki.

Uważaj, aby nie spowodować zwarcia! Następnie również bar-

dzo dokładnie i uważnie umieść w podstawce swój uszkodzony

układ flashrom. Teraz wykonaj procedurę programowania, tak

jak to zostało opisane w rozdziale poświeconym programowaniu

układu flashrom. Jeśli procedura ta przebiegła prawidłowo, wy-

konaj ponowny rozruch komputera i ciesz się działającym sprzę-

tem. Teraz możesz już oddać koledze jego układ flashrom.
Do wyciągania układów stosuje się odpowiednie, specjalistyczne

narzędzia. W domowych warunkach do wyciągnięcia układu

w z podstawki DILL32 (układ prostokątny) możesz użyć zakrzy-

wionego śledzia (zaślepkę z tyłu obudowy; pamiętaj jednak, by

zaizolować ją np. taśmą!) lub płaskiego, małego śrubokręta (także

on musi być zaizolowany). Układ PLCC32 (kwadratowy) możesz

wyciągnąć np. końcówką cyrkla.

Gdy układ flashrom

jest wlutowany w płytę

Gdy układ jest wlutowany na stałe w płytę główną i uszkodzony

został również BootBlock, to — niestety — w tym przypadku czeka

Cię wizyta w serwisie. Jak pokazuje praktyka, naprawa BIOS-u

jest w tym przypadku dość kosztowna i •wręcz nieopłacalna, jeśli

posiadasz starszą płytę; koszt usługi może niewiele odbiegać od

ceny nowej płyty, a — jak wiadomo — w świecie komputerów

wszystko bardzo szybko się starzeje i traci na wartości.

M6 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Gdy układ umieszczony jest w podstawce

i zawiodły wszystkie możliwości

jego reanimacji

W takim przypadku pozostaje wymontować płytę główną i zanieść

ją do serwisu, gdzie zostanie z niej wyciągnięty układ flashrom

i zaprogramowany na programatorze sprzętowym. Usługa ta nie

jest szczególnie droga; jej koszt waha się w granicach 30 do 50 PLN,

w zależności od układu.
Autor nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne nieudane próby

wykonania poszczególnych czynności opisanych powyżej. Wszyst-

kie operacje polegające na konfiguracji, uaktualnieniu, próbach

naprawy układu flashrom (BIOS-u) wykonujesz na własną odpo-

wiedzialność. Przykłady tu opisane zostały wielokrotnie wypró-

bowane w praktyce zawodowej przez autora, który jest wielo-

letnim pracownikiem serwisu jednej z firm komputerowych.

Rozdział 5. Awaria BIOS-u 87

Rozdział 6. Przydatne linki do stron

poświęconych zagadnieniom

związanym z BlOS-em

Producenci BIOS-ów

• American Megatrends (AMI) — http://wwxv.ami.com

• Award Software (Award-Phoenix) — http://wxvw.award.com

• Phoenix — http://ivxvxv.phoenix.com

• Unicore — http://xvww.unicore.com

Strony przydatne w trakcie poszukiwania

uaktualnień i identyfikacji BIOS-ów

• http://ivxuw.plasma-online.de

• http://wxvxv.motherboards.org

• http://www.biosrecovery.com

• http://wxvw.ultramod.com/sringar/bios.html

Strony producentów płyt głównych

• Abit — http://www.abit.com.tw

• Acorp — http://www.acorp.com.tw

• A-Open — http://www.aopen.com

• Albatron — http://ivxvw.albatron.com.tw

88 BIOS. Leksykon kieszonkowy

• Asus — http://www.asus.com.tw

• A-Trend — http://www.atrend.com

• Azza — http://wrvw.azza.com.hv

• Biostar — http://www.biostar.com.tw

• Chaintech — http://www.chaintech.com.tw

• DFI — http://wwiv.dfi.com.tw

• ECS — http://www.ecs.com.iw

• Epox — http://xvww.epox.com

• Gigabyte — http://tw.giga-byte.com

• LiteOn — http://wvnv.liteon.com/liteon

• Lucky Star — http://www.lucky-star.com.tw

• Micro-Star (MSI) — http://zvivzv.msi.com.tw

• PC-Chips — http://zvww.pcchips.com.tzv

• Procomp — http://wzvw.procomp.com.tw/driver

• Shuttle — http://www.spacewalker.com

• Soyo — http://wzvw.soyousa.com

• Zida — http://www.zida.com

Rozdział 6. Przydatne linki do stron poświęconych zagadnieniom... 89

Zakończenie

Mam świadomość, że nie wszystkie możliwe tematy zostały tu

wyczerpane, lecz w założeniu książka ta miała być kieszonko-

wym leksykonem, opisującym najczęściej spotykane opcje w no-

woczesnych (w czasie, kiedy ją pisałem) płytach głównych. Mam

nadzieję, że moje wieloletnie doświadczenie w montażu oraz

naprawie komputerów okaże się dla Ciebie pomocne. Na koniec

pragnę Ci jeszcze raz serdecznie podziękować za zakup niniejszej

książki i pozostaje mi wyrazić nadzieję, że był to zakup udany.

Z wyrazami szacunku

Andrzej Pyrchla

[e-mail]

90 BIOS. Leksykon kieszonkowy

Skorowidz

ACPI Suspend Type, 51

ACPI/IPCA,49

Advanced BIOS Features, 11,16

Advanced Chipset Features, 11,

27

AGP, 73

AGP Aperture Size, 31

AGP Drhdng Control, 32

AGP Driving Value, 32

AGP Master 1 WS Read, 36

AGP Master 1 WS Write, 35

AGP Modę, 32
AGP OverVoltage Control, 59

AGP Voltage Regulator, 59

aktualizacja, 7, 72

awaria, 81

BootBlock, 82

DualBios, 7

programowanie, 78

Ami, 8, 75, 76, 88

APIC, 26

Assing IRQ For USB, 63

Assing IRQ For VGA, 63

ATX, 73
Auto Detect DIMM/PCI Clk, 56

Award, 8, 75, 76, 77, 80, 88

awaria BIOS, 81

Bank Interleave, 29

Base memory, 16

Basic Input-Output System, 7

Battery/VBAT, 67

BIOS, 5, 7

aktualizacja, 72

identyfikacja, 76, 88

naprawa, 82

nawigacja, 10

predefiniowane ustawienia,

68

producent, 88

wejście, 9

zapis ustawień, 71

Boot other device, 20

Boot Up Floppy Drive, 24

Boot Up Numlock Status, 24

BootBlock, 82, 84

Bus Master, 61

C8000-CBFFF Shadow, 27
cache, 18

CAS Latency, 28

CAS Latency Time, 28

chipset, 6, 75

CMOS, 25

CNR, 48

COM1, 40

CPU, 30

CPU Clock Ratio, 57

CPU Core Voltage, 58

CPU Fan Controll, 68

CPU Fan Warning, 68

CPU Host Clock, 57

CPU Host Frequency, 57

CPU internal cache, 18

CPU L2 Cache ECC Checking, 18

CPU Setup, 11, 56

CPU Temperaturę ShotDown, 67

CPU to PCI Write Buffer, 34

CPU Vcore select, 59

CPU Vio Select 3.3V, 60

CPU Warning Temperaturę, 67
Current Chassis FAN Speed, 65

Current CPU Fan Speed, 65

Current CPU Temp, 64

Current Power FAN Speed, 65

Current SYS Fan Speed, 65

Current System Temp, 65

0

DDR, 29

DIMM Voltage regulator, 60

DMA, 43

DMA Resources, 62

Dozę Modę, 50

DRAM Clock, 29 '

DRAM Cyde Lenght, 28

DRAM Timing by SPD, 28

Drive A, 14

Drive B, 14

DualBios, 7

dysk twardy, 12

dyskietka startowa, 78, 82

ECP Modę Use DMA, 43

Exit Without Saving Option, 71

Extended Memory, 16

External Cache, 18

Fast R-W Turn Around, 30

First Boot device, 20

Fixed AGP/PCI Output Freq, 58

Flash Protection, 23, 78

flashrom, 7, 72

naprawa, 87

programowanie, 78

Floppy 3 Modę Support, 15

FSB, 35, 58

fuli duplex, 41

Fuli Screen Logo Show, 22

Gamę Port Address, 49

Gate A20 Option, 24

GUID, 46

H

half duplex, 41

Halt On, 15

hasło, 70

92

BIOS. Leksykon kieszonkowy

HDD Power Down, 50

HDD S.M.A.R.T Capability, 22
Health Status/Hardware

Monitor, 11

Hyper Threading Function, 22

IDE, 13

IDE HDD Błock Modę, 39

IDE Prefetch Modę, 37

identyfikacja

BIOS-u, 76

płyty głównej, 72

IEE1394, 45

Init Display First, 39

Integrated Peripherals, 11, 37

IR Function Duplex, 41

IR Transmission Delay, 42

IRQ Resources, 62

Legacy ISA, 62

PCI/ISA PnP, 62

K

karta

dźwiękowa, 47

graficzna, 39, 59

sieciowa, 46, 47

konfiguracja, 7,11

kontrola antywirusowa, 17

LED In Suspend, 54

Load Best Performance Settings,

69

Load Fail — safe Defaults, 69

Load Optimal Settings, 69

LPTL42

M

MAC (NV) Address Input, 47

MACLan,46

Machinę MAC (NV) Address, 47

MBUltral33 RAID Controler, 44

Memory Parity/ECC Check, 36

modem, 48, 52
Modem Ring resume, 55

Modem Use IRQ, 52

MPS Revision, 23

Muliti Sector Transfer, 39

N

napięcia, 56, 64

naprawa BIOS-u, 82, 84

O

Onboard FDD Controler, 40

Onboard H/W RAID Controler,

44

Onboard H/W Serial ATA, 44

Onboard Legacy Audio, 48

Onboard Parallel Port, 42

Onboard Serial Port, 40

OnChip IDE, 37

OnChip IEEE1394,45

OnChip LAN, 46

OnChip Modem, 47

OnChip Sound, 47

OnChip USB, 33

Skorowidz

93

OS select for DRAM> 64MB, 26

Other memory, 16

overclocking, 28, 32, 35, 58, 60

P2C/C2P Concurrency, 30

pamięć

konfiguracja, 29

RAM, 16

stała, 7

Parallel Port EPP Type, 43

PC Health Status, 64

PCI, 30, 73

PCI BusMaster, 61

PCI Delay Transaction, 35

PCI Dynamie Bursting, 35

PCI Master 0 WS Write, 35

PCI/VGA palette Snoob, 63

Peer Concurrency, 30

Phoer\ix, 8, 75, 76, 88

Pług and Play, 11

płyta główna, 5

identyfikacja, 72, 74

producent, 88

PM Control by APM, 51

PnP OS Installed, 60

PnP/PCI Configuration setup,

11,60

POST, 19, 76

POWER FAN Fail Warning, 68

Power Management Setup, 11,

49

predefiniowane ustawienia, 68

Primary Master PIO, 37

Primary Master UDMA, 38

Primary Slave PIO, 37

Primary Slave UDMA, 38

procesor, 56

programator, 75

przetaktowywanie, 28, 32, 35, 58

Quick Power On Self Test, 19

R

RAID, 19, 44

RAID Controler Function, 44

Ratio/Voltage Control, 56

Reset Configuration Data, 61

Resource Controled By, 61

RTC Alarm Resume, 55

RxD, TxD Active, 41

8-

S.M.A.R.T, 22

Sl, 51

S3, 51
SATA, 19, 44

SATA/RAID/SCSI Boot Order,

19

Save And Exit Setup Option, 71

Second Boot device, 20

Secondary Master PIO, 38

Secondary Master UDMA, 39

Secondary Slave PIO, 38

Secondary Slave UDMA, 39

Security Option, 25

Serial ATA Function, 44

Set Supervisor Password, 70

BIOS. Leksykon kieszonkowy

SETUP, 5, 7 USB, 33

Soft OFF PWRBTN, 53 USB 2.0 PORT, 34

SoundBlaster, 48 USB Keyboard Support, 34

SPD, 28 User Password, 70

Spread Spectrum, 57

stacja dyskietek, 14

V

Standard CMOS Features, 11

Standby Mode, 51 Vcore, 66

State Power After Failure, 53 Vdd, 66

Supervisor Password, 70 Vdd Voltage, 60

Suspend Modę, 51 Vdimm, 66

Swap Floppy Drive, 23 Video Bios Shadow, 26

System Bios Cacheable, 31 Video Off Method, 52

System Datę, 12 Video RAM Cacheable, 31

System Fan Fail Warning, 68 Virus warning, 17

System Time, 12

W

T

Wake Up Events, 54

temperatura, 64 Wake Up On LAN, 55

Third Boot device, 20 wejście do BIOS, 10

Throttle Duty Cycle, 51 wentylator, 64

Total Memory, 16

Trend ChipAway Virus, 17 Y

Typematic Delay, 25

Typematic Rate, 24, 25 Y2K Monitor, 17

U Z

UART 2 Modę, 41 zapis ustawień, 71

UDMA, 38 zwiększanie wydajności, 23,30,

Ultra DMA 66/100/133 IDE 34, 56, 61, 70

Controller, 40

Unicore, 88

uruchamianie systemu

operacyjnego, 21

Skorowidz 95