Teoria zachowania konsumenta

dr Sylwia Machowska

Plan wykładu

•

Podstawy teorii zachowania konsumenta

•

Teoria malejącej użyteczności krańcowej

•

Teoria krzywych obojętności

•

Krzywa dochodowo-konsumpcyjna

•

Krzywa cenowo konsumpcyjna

•

Nietypowe zachowania konsumentów

Podstawy teorii zachowania
konsumenta

•

W gospodarce rynkowej zachowaniami
producentów i konsumentów rządzi ten sam
motyw: dążenie do maksymalizacji
korzyści materialnych:

- w przypadku producentów – jest to zysk;

- konsumentów – użyteczność.

Podstawy teorii zachowania konsumenta

Teoria zachowania konsumenta:

•

analizuje zachowanie się konsumenta dążącego do

osiągania maksimum korzyści z nabywanych dóbr;

•

interpretuje decyzje konsumpcyjne gospodarstw

domowych, kształtujących ich wydatki, jako
uniwersalne reguły postępowania.

Teoria zachowania konsumentów stara się udzielać

odpowiedzi na pytania:

- W jaki sposób konsumenci wybierają określone

produkty i jaką ich ilość są skłonni kupić?

- Jaki jest wpływ zmian cen lub innych warunków na

zakupy konsumentów?

W celu określenia prawidłowości kierujących zachowaniem się

konsumentów i czynników wpływających na te zachowania
buduje się model zachowań konsumenta
(model indywidualnego konsumenta).

Model zachowań konsumenta obejmuje 4 główne elementy charakteryzujące
konsumenta i jego otoczenie rynkowe:

1. Dochód, który może wydać konsument.
2. Ceny poszczególnych dóbr
3. Gusty i preferencje pozwalające uszeregować różne
kombinacje dóbr wg stopnia satysfakcji dostarczanej
konsumentowi
4. Założenie, że konsument posiadając pełną i prawdziwą
informację, zachowuje się racjonalnie, dążąc do maksymalizacji
użyteczności w ramach własnego budżetu

Model ten, wykorzystując preferencje opisuje i objaśnia zachowania
nabywców w określonych warunkach rynkowych (dane dochody i ceny)

Teoria zachowania konsumenta zakłada racjonalne

działanie konsumenta.

Zachowanie racjonalne to wewnętrznie spójne,

logiczne postępowanie zmierzające do
maksymalizacji satysfakcji jednostki.

Teza o racjonalnym zachowaniu sprowadza się do

trzech założeń:

•

Konsument przejawia pewne potrzeby i potrafi je
określić;

•

Konsument jest w stanie dokonać wartościowania
swych potrzeb od najbardziej do najmniej
intensywnie odczuwanych;

•

Jednostka dokonuje wyboru w celu maksymalizacji
własnej satysfakcji (zadowolenia, użyteczności).

Użyteczność dobra - wynika z jego wartości użytkowej,
czyli zdolności dóbr do zaspokojenia pewnych potrzeb.

Użyteczność w teorii wyboru konsumenta:
- określenie subiektywnej przyjemności, pożytku lub
zadowolenia płynącego z posiadania (konsumpcji) dóbr i
usług.
- suma zadowolenia jaką osiąga indywidualny
konsument z konsumowania lub posiadania danego
dobra.

Podstawowe kategorie teorii zachowania
konsumentów: potrzeby, użyteczność,
preferencje, obojętność konsumenta, wybór.

•

J. Benthama definicja użyteczności

„Przez użyteczność rozumie się tę właściwość

jakiegoś przedmiotu, dzięki której sprzyja on
wytwarzaniu korzyści, zysku, przyjemności,
dobra lub szczęścia (…) lub zapobiega
powstawaniu szkody, przykrości, zła lub
nieszczęścia zainteresowanej strony.”

[J. Bentham, (1789) Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, PWN,

Warszawa 1958,s.19]

Model teorii zachowania konsumenta

Oferent dóbr i usług, które mogą

zaspokoić potrzeby konsumenta

- wie czego chce (pragnie),
- dysponuje środkami,
- napotyka na ceny, na które nie ma wplywu

R Y N E K

K O N S U M E N T

TEORIA WYBORU KONSUMENTA

(TEORIA POSTĘPOWANIA KONSUMENTA)

ZACHOWANIA NABYWCZE

KONSUMENTA

ZACHOWANIA DOSTOSOWAWCZE

KONSUMENTA

ZE WZGLĘDU NA

SUBSTYTUCYJNOŚĆ

ZE WZGLĘDU NA

KOMPLEMENTARNOŚĆ

PODSTAWOWE TWIERDZENIA

PODSTAWOWE ZASADY

UWARUNKOWANIA

POTRZEBY

PREFERENCJE

GUSTY

DO ZMIANY DOCHODU

DO ZMIANY CEN

OGRANIECZENIA

Teoria u

ż

yteczno

ś

ci kra

ń

cowej

(kardynalnej)- teoria liczbowego
pomiaru u

ż

yteczno

ś

ci

Użyteczność całkowita (TU):

• suma użyteczności konsumowanej ilości produktu
lub usługi,
• suma zadowolenia jaką daje konsumentowi
posiadanie danego dobra.
• satysfakcja czerpana z konsumpcji danej masy dóbr.

Użyteczność całkowita:
rośnie ona wraz ze wzrostem konsumpcji aż do
pełnego zaspokojenia potrzeby ( im więcej konsument
nabywa dóbr, tym więcej potrzeb zaspokaja za ich
pomocą).

Użyteczność krańcowa (marginalna) (MU):

•

wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia

konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową
jednostkę.

•

jest stosunkiem przyrostu użyteczności całkowitej

do przyrostu dobra o jednostkę,

Miarą MU:

•

jest przyrost zadowolenia (użyteczności całkowitej),

jaka powstaje w wyniku zwiększania spożycia dobra
o jednostkę.

•

Wyraża ją formuła: MU = ∆TU/∆X

•

Pierwsze prawo Gossena zwane prawem
malejącej użyteczności krańcowej:

Mówi, że w miarę konsumpcji danego dobra

jego użyteczność krańcowa spada.

Przebieg krzywych TU i MU

0 1 2 3 4 5 6 7 X

TU

najedzony

głodny

0

X

głodny

najedzony

MU

Wraz ze wzrostem
konsumpcji danego
dobra do pewnej jej
wielkości użyteczność
całkowita rośnie, ale
coraz wolniej. Po
przekroczeniu granicy
TU=max, użyteczność
całkowita może zacząć
się obniżać. Takiemu
przebiegowi krzywej
użyteczności
całkowitej odpowiada
spadek krzywej
użyteczności
krańcowej.

•

Drugie prawo Gossena

(prawo ekwimarginalizmu):

W punkcie równowagi (wyznaczonym

maksymalnym poziomem użyteczności)

konsument doprowadza do zrównania

względnych użyteczności krańcowych

konsumowanych dóbr.

MU

x

/P

x

= MU

Y

/P

Y

MU

X

/MU

Y

= P

X

/P

Y

= - ∆Y/∆X

warunek
równowagi

Krzywe u

ż

yteczno

ś

ci kra

ń

cowych jako

narz

ę

dzie badania równowagi

X

Y

0

0

MU

Y

/P

Y

MU

X

/P

X

Przykład

Y

Y

X

X

P

MU

P

MU

=

X

Y

0

0

MU

Y

/P

Y

MU

X

/P

X

2222

1111

4444

1111

〈

≠

2

1

4

1

•

•

Chcąc osiągnąć
punkt równowagi
należy:

↓X i ↑Y

E

Badanie równowagi bez osi
współrz

ę

dnych

Y

Y

X

X

P

MU

P

MU

=

2222

1111

4444

1111

〈

≠

2

1

4

1

Y

Y

X

X

P

MU

P

MU

=

I prawo Gossena: w miarę konsumpcji
danego dobra jego użyteczność krańcowa
maleje.

2222

1111

4444

1111

〈

≠

2

1

4

1

Y

Y

X

X

P

MU

P

MU

=

2222

4444

1111

=

?

Chcąc osiągnąć punkt
równowagi należy:

↓X i ↑Y

Teoria krzywych oboj

ę

tno

ś

ci

(teoria ordynalna)

Jaka jest podstawowa różnica między

założeniami kardynalnej i ordynalnej

teorii użyteczności?

•

Podstawowa różnica dotyczy tego, że w
kardynalnej teorii użyteczności próbuje się
mierzyć użyteczność w sposób dość
obiektywny, a w ordynalnej teorii
użyteczności rezygnuje się z tego zabiegu
opierając się na porządkowaniu
subiektywnych preferencji konsumenta.

•

Konsument stoi przed koniecznością
wyboru pewnej kombinacji rodzaju i ilości
dóbr, jakie pragnie posiąść, aby przy danych
ś

rodkach zapewnić sobie maksimum

użyteczności z posiadania tych dóbr.

•

Preferencje konsumenta odzwierciedlają jego
subiektywne pragnienia i oceny ważności oraz
przydatności poszczególnych dóbr.

System preferencji konsumenta opiera się na

założeniach o:

•

Kompletności preferencji tzn. konsument jest
zdolny do określenia wszystkich kombinacji
dóbr według tego, które preferuje, a które dają
mu to samo zadowolenie – są mu obojętne.

•

Przechodniości preferencji tzn. jeśli woli dobro
A od B i B od C to woli również A od C.

•

Nienasycalności zadowolenia konsumenta tzn.
woli zawsze więcej niż mniej.

Krzywa oboj

ę

tno

ś

ci (krzywa jednakowej

u

ż

yteczno

ś

ci całkowitej)

-

wykres wariantów wyboru proporcji różnych dóbr,

które jednakowo będą zaspokajały potrzeby, a więc
będą obojętne dla konsumenta.

- przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch
dóbr, które są dla konsumenta obojętne. Każda z tych
kombinacji

daje

konsumentowi

takie

samo

zadowolenie.

Dana krzywa obojętności charakteryzuje się
stałym poziomem zadowolenia (TU).

Przykład krzywej oboj

ę

tno

ś

ci

Szereg

obojętności

konsumenta

pokazuje

warianty

rezygnacji

z

posiadania jednego dobra
w pewnej skali po to, aby
wejść w posiadanie dobra
innego,

zaspokajającego

inne potrzeby. W tym
wypadku

ubytek

dodatkowej ilości jednego
dobra jest kompensowany
pozyskaniem

innego

dobra.

•

•

•

•

A

B

C

D

Wła

ś

ciwo

ś

ci krzywej oboj

ę

tno

ś

ci

Jakie właściwości ma krzywa obojętności?

•

Krzywa obojętności łączy takie kombinacje
dwóch dóbr, które są tak samo preferowane przez
konsumenta. Jeśli krzywa jest wypukła względem
początku układu współrzędnych, świadczy to o jej
ujemnym nachyleniu wynikającym z faktu, że jeśli
wzrasta w koszyku ilość dobra X, to musi maleć
ilość dobra Y (warunek jednakowej preferencji
koszyków).

•

Krzywe obojętności oddalające się w prawo od
układu współrzędnych wyznaczają koszyki dóbr
bardziej preferowane przez konsumenta.

•

Krzywe obojętności nie mogą się przecinać.

•

Jest ich nieskończenie wiele.

Marginalna stopa substytucji (MRS) z ang. -
(MRS - Marginal Rate of Substitution)

•

Malejąca marginalna stopa substytucji
mówi o tym, że w miarę zwiększania
konsumpcji dobra X konsument jest
skłonny rezygnować z coraz mniejszej
ilości dobra Y, aby utrzymać ten sam
poziom użyteczności.

•

Marginalna (krańcowa) stopa
substytucji:
Jest to miernik substytucji jednego dobra
przez drugie dobro.

∆

Y

∆

X

Y

X

Y

X

MU

MU

P

P

X

Y

MRS

=

=

∆

∆

−

=

Wyznaczanie krańcowej stopy substytucji.

Miara nachylenia
krzywej
obojętności

Ilo

ść

dobra X

0

Ilo

ść

dobra Y

1

2

3

4

5

6

1

2

3

4

5

6

∆

Y = 2

∆

Y = 1

∆

X = 1

∆

X = 1

A

B

C

Wyznaczanie krańcowej stopy substytucji.

MRS = zmiana konsumpcji Y / zmiana konsumpcji X

Uogólniaj

ą

c mo

ż

na stwierdzi

ć

,

ż

e:

•

przy niższym poziomie konsumpcji dobra X
konsument jest skłonny poświęcić większą
ilość dodatkowych jednostek dobra Y w
celu zwiększenia konsumpcji X o jednostkę.

•

przy wyższym poziomie konsumpcji dobra
X konsument jest skłonny poświęcić mniej
dodatkowych jednostek dobra Y w celu
zwiększenia konsumpcji
X o jednostkę.

Uogólniaj

ą

c mo

ż

na stwierdzi

ć

,

ż

e:

Ilość dobra Y, jaka jest niezbędna do rekompensaty

dobra X nazywamy

marginalną stopą substytucji

dobra X przez dobro Y.

•

pokazuje ona preferencje nabywców w stosunku

do dóbr substytucyjnych,

•

określa ona jaką ilość dobra Y należy poświęcić

w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o
jednostkę (w sytuacji kiedy konsument pozostaje
na tej samej krzywej obojętności, czyli nie
zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji).

Im większe (bardziej strome) jest nachylenie krzywej

obojętności, tym wyższą wartość przyjmuje MRS.
Relacja ta pozwala zauważyć, że nachylenie
krzywych obojętności zmniejsza się w miarę
przesuwania się po nich w dół, a rośnie w miarę
przesuwania po nich w górę. Problem
substytucyjności konsumpcji w oparciu o istotę
marginalnej stopy substytucji wyjaśnia także
prawo malejącej marginalnej stopy substytucji.

Prawo malejącej marginalnej stopy substytucji -
konsument zwiększając konsumpcję X jest skłonny
rezygnować z coraz mniejszych ilości dobra Y w
zamian za powiększenie konsumpcji dobra X o
dodatkową jednostkę.

0

Wielko

ść

konsumpcji

dobra Y

∆

∆∆

∆

Y

∆

∆∆

∆

Y

∆

∆∆

∆

Y

∆

∆∆

∆

X

∆

∆∆

∆

X

∆

∆∆

∆

X

Wielko

ść

konsumpcji

dobra X

Mapa krzywych oboj

ę

tno

ś

ci

0 1 2 3 4 5 6 7 żywność

odzież

Kształt krzywej oboj

ę

tno

ś

ci

•

Krzywa obojętności dla dóbr substytucyjnych
(rozłącznych) jest wypukła względem początku
układu współrzędnych (malejąca marginalna stopa
substytucji),

•

dla dóbr doskonale substytucyjnych krzywa
obojętności przyjmuje kształt linii o stałym
nachyleniu (marginalna stopa substytucji jest
stała),

•

a dla dóbr komplementarnych krzywa obojętności
ma kształt litery L (marginalna stopa substytucji
wynosi zero).

Kształt krzywej oboj

ę

tno

ś

ci

Y

Y

Y

X

X

X

Dla dóbr
substytucyjnych
(

rozłącznych

)

MRS ↓

Dla dóbr

doskonale

substytucyjnych

MRS constans

Dla dóbr

komplementarnych

MRS=0

Racjonalny jest tylko wierzchołek
krzywych, ponieważ zwiększony
stan posiadania jednego z dóbr nie
oznacza zwiększenia TU

•

•

Poj

ę

cie substytucyjno

ś

ci i komplementarno

ś

ci w

teorii konsumenta

•

Substytucyjność w teorii użyteczności oznacza, że
dwa dobra zapewniają niezależnie od siebie tę
samą użyteczność, więc dla konsumenta będzie
obojętne, które konsumuje.

•

Komplementarność oznacza, że dwa dobra są
użyteczne dla konsumenta jedynie razem i to w
stałej proporcji, tzn. zwiększanie ilości tylko
jednego z nich nie zwiększa użyteczności
całkowitej.

Inny przebieg krzywych oboj

ę

tno

ś

ci

Krzywe obojętności dla pary dóbr z których jedno
jest bez znaczenia dla satysfakcji konsumenta

X dobro obojętne

X dobro cenione

Y dobro
cenione

Y dobro
obojętne

Inny przebieg krzywych oboj

ę

tno

ś

ci

Krzywe obojętności dla pary dóbr z których jedno jest
„dobre” (smaczne) a drugie niedobre (przykre, złe)

X dobro
przykre

Y dobro
smaczne

X

1

X

2

Y

1

Y

2

Satysfakcja konsumenta
rośnie „w lewo”.

Przykład:

Jak wypijesz tran to
dostaniesz czekoladę.

Wnioski dla oceny preferencji konsumenta

•

wszystkie dobra i usługi będące przedmiotem

zachowań nabywczych konsumentów tworzą swego
rodzaju koszyki konsumpcji i jako takie podlegają
z ich strony ocenie,

•

wzrost ilości jednego z dóbr lub usług w koszyku

konsumpcji powoduje wzrost jego rangi, powodując
jednocześnie zmniejszenie ilości drugiego dobra

lub usługi,

Układy krzywych obojętności konsumenta pozwalają na ocenę
znaczenia dóbr zawartych w koszyku. Wskazują one, że:

•

koszyki konsumpcji umiejscowione na krzywych

obojętności bardziej oddalonych od początku układu
współrzędnych są bardziej zasobnymi, jest w nich:

-

więcej przynajmniej jednego dobra,

-

nie mniej niż poprzednio dobra drugiego,

•

koszyki konsumpcji są różne, nie ma dwóch takich

samych - jeśli ilość jednego dobra lub usługi na jednej
z krzywych obojętności jest równa ich ilości z koszyka
umiejscowionego na innej krzywej obojętności, to
koszyki te różnią się ilością drugiego dobra lub usługi,

•

konsument względnie wysoko ceni te dobra, których

jest mało, nisko zaś ceni te dobra, których jest dużo.

Układy krzywych obojętności konsumenta pozwalają na ocenę
znaczenia dóbr zawartych w koszyku. Wskazują one, że:

Czynnik ograniczaj

ą

cy decyzje

konsumenta

•

Głównym czynnikiem ograniczającym decyzje
konsumenta jest jego dochód pozostający w
ś

cisłym związku z cenami dóbr. Jeśli cały dochód

przeznaczany jest na zakup dwóch dóbr można to
zapisać następująco:

I = P

X

•

X + P

Y

•

Y

Wówczas maksymalna ilość zakupionego dobra wynosi

X= I / P

Zmiana ceny dobra x a poło

ż

enie

linii ograniczenia bud

ż

etowego

Zmiana ceny dobra x a poło

ż

enie linii ograniczenia bud

ż

etowego

0 x 0

x 0 x

y y

y

I

1

I

1

I

1

I

2

I

2

ro

ś

nie cena

dobra x

(I

1

→

I

3

)

I

3

spada cena

dobra x

(I

1

→

I

2

)

Zmiana dochodu konsumenta a poło

ż

enie linii ograniczenia bud

ż

etowego

0 x 0

x 0 x

y y

y

I

1

I

1

I

1

dochód

konsumenta

ro

ś

nie

(I

1

→

I

2

)

I

2

I

2

dochód

konsumenta

spada

(I

1

→

I

3

)

I

3

•

W praktyce konsument musi w ramach
określonego dochodu dokonać wyboru pomiędzy
różnymi dobrami o zróżnicowanych cenach.

•

Będzie się on kierował:

•

uzyskaniem najwyższej użyteczności z zestawu

(kombinacji);

•

wyrównaniem użyteczności krańcowych

wszystkich nabywanych dóbr, tzn. rozdzieli
dochód w taki sposób by z jego punktu widzenia
uzyskać stan najkorzystniejszy (maksymalizować
użyteczność całkowitą).

Równowaga konsumenta, czyli optimum

Ilo

ść

dobra X

0

Ilo

ść

dobra

Y

I

1

I

2

I

3

Linia budżetowa

PUNKT OPTIMUM

Równowaga konsumenta, czyli optimum

•

Optimum konsumenta - wyznacza punkt styczności
linii budżetowej z krzywą obojętności znajdującą się
najdalej od początku układu współrzędnych.

•

jest to stan - nazywany równowagą konsumenta -

przy którym konsument nie jest zainteresowany
zamianą osiągniętej kombinacji konsumowanych
dóbr,

•

jest to najlepsze z możliwych połączenie pragnień

i możliwości konsumenta

Równowaga konsumenta a
zmiana dochodu

• Zmiana

dochodów
przesunie
linię budżetu
konsumenta
oraz
przesunie
optymalny
punkt
konsumpcji.

y

u

u

u’

u’’

E

y

E

x

E

x

E

X

E'

Wzrost dochodu

X

Y

Równowaga konsumenta a
zmiana ceny

•

Zmiany cen wywołują dwa efekty:

•

1. substytucyjny - zastępowanie dobra
droższego tańszym,

•

2. dochodowy - wzrost cen powoduje
zmniejszenie się dochodu realnego -
można mniej kupić (przy nie zmienionym
poziomie dochodów).

I

1

I

2

X

Y

A

C

B

Dobro normalne

↑I => ↑D

Ef. Sub. Px

↓

=>



D (-)

Ef. Doch. I



=>



D (+)

E.S.

E.D.

P

X

↓

Efekt substytucyjny

•

Efekt substytucyjny pokazuje w jakim
stopniu konsument zastąpiłby dobro
relatywnie droższe dobrem relatywnie
tańszym, gdyby nie uwzględnił zmiany
dochodu.

•

Zmianę popytu konsumenta zachodzącą
wyłącznie pod wpływem zmiany cen
nabywanych dóbr nazywamy efektem
substytucyjnym zmiany ceny.

•

Zmianę popytu konsumenta spowodowaną
wyłącznie przez wywołaną ruchem ceny
zmianę jego dochodu nazywamy efektem
dochodowym zmiany ceny.

Reakcja konsumenta na zmian

ę

dochodu

Linia dochód-
konsumpcja ICC
pokazuje jak
zakupy
konsumenta
reagują na zmianę
dochodu. Linia ta
może być
wykorzystywana
do wyprowadzenia
krzywych Engla

Mikroekonomia

I

2

I

1

I

3

linia dochód-
konsumpcja
ICC (

ś

cie

ż

ka

wzrostu dochodu,
dochodowa krzywa
konsumpcji)

Y

X

Wyznaczenie
krzywej Engla dla
dobra
luksusowego (x)

y

0

x

x

0

x

E

x

E

x

E

1

2

3

I

E

3

E

1

E

2

u

3

u

2

u

1

I

2

I

3

I

1

x

E1

x

E2

x

E3

I

3

I

2

I

1

krzywa Engla

Wraz ze wzrostem

dochodu konsumenta

spo

ż

ycie dobra

luksusowego x ro

ś

nie

coraz szybciej.

Wraz ze wzrostem
dochodu konsumenta
spożycie dobra
luksusowego x
rośnie coraz
szybciej.

Wyznaczenie
krzywej Engla dla
dobra
podstawowego (x)

y

0

0

I

x

E

x

E

x

E

x

x

3

2

1

E

3

E

2

E

1

u

2

u

3

u

1

I

3

I

2

I

1

x

E

1

x

E

3

x

E

2

I

3

I

2

I

1

krzywa Engla

Wraz ze wzrostem
dochodu konsumenta,
spo

ż

ycie dobra

podstawowego x
ro

ś

nie coraz wolniej.

Wraz ze wzrostem
dochodu
konsumenta,
spożycie dobra
podstawowego x
rośnie coraz wolniej.

y

0 x

I

1

y

E 1

E

1

x

E 1

u

1

u

3

I

3

E

3

y

E

3

u

2

I

2

E

2

2

x

E

y

E

2

x

E

3

x

0

I

x

E3

x

E2

x

E1

I

3

I

2

I

1

krzywa Engla

Wyznaczenie
krzywej Engla dla
dobra ni

ż

szego

rz

ę

du (x)

Wraz ze wzrostem
dochodu konsumenta,
spożycie dobra
niższego rzędu x
maleje coraz szybciej.

Krzywe Engla

I

I

I

X

X

X

Dobra normalne
luksusowe

Dobra normalne
podstawowe

Dobra niższego rzędu

Reakcja konsumenta na zmian

ę

ceny

I

2

linia cena -

konsumpcja PCC

(

ś

cie

ż

ka zmiany

ceny, cenowa

krzywa konsumpcji)

Y

X

I

3

I

1

Linia cena-
konsumpcja pokazuje
jak zakupy konsumenta
reagują na zmianę
jednej ceny przy
utrzymaniu stałego
dochodu i pozostałych
cen. Linia ta może być
wykorzystywana do
wyprowadzenia
indywidualnych
krzywych popytu.

Wyznaczenie krzywej indywidualnego popytu

konsumenta na dobro x

0 x

0 x

y

0 x

E

x

E

x

E

x

E

1

u

1

u

2

I

3

I

2

I

1

Px

E

2

E

3

y

y

E

1

E

1

E

3

E

3

E

2

E

2

u

1

u

1

u

2

u

2

u

3

u

3

u

3

I

3

I

2

I

1

I

3

I

2

I

1

0 x

E

x

E

x

E

x

0 x

E

x

E

x

E

x

3 2 1

3 2 1

3 2 1

Px

Px

0 x

1

x

E

2

x

E

3

x

E

1

x

E

2

x

E

3

x

E

Px

E

1

Px

E

2

Px

E

3

1

x

E

2

x

E

3

x

E

Px

E

1

Px

E

2

Px

E

3

d - krzywa popytu

PCC ścieżka
wzrostu ceny

•

Należy zwrócić uwagę, że wzrost wielkości
popytu oznacza osiąganie przez konsumenta coraz
wyższej użyteczności całkowitej (PCC łączy
punkty równowagi konsumenta na coraz
wyższych krzywych obojętności). Towarzyszy
temu jednak spadek użyteczności krańcowej.
Dlatego też nabywcy skłonni są kupować więcej
danego dobra tylko przy spadku jego ceny, czego
dowodzi ujemne nachylenie krzywej popytu.

Wyznaczenie krzywej indywidualnego popytu

konsumenta na dobro Giffena

u

1

u

2

I

1

I

2

y

X

X

Px

1

x

E

2

x

E

E

2

E

1

Px

E

1

Px

E

2

d - krzywa popytu

Krzywa popytu na
dobra Giffena ma
nachylenie dodatnie,
czyli dodatnią
elastyczność cenową
popytu. Wraz ze
wzrostem ceny jego
konsumpcja rośnie,
spadek ceny powoduje
spadek konsumpcji.
Krzywa PCC łącząca
punkty styczności
oznacza zmniejszenie
konsumpcji dobra X
spowodowane obniżką
ceny tego dobra.

PCC ścieżka
spadku ceny

1

x

E

2

x

E

Dobra Giffena

•

Dobra Giffena zauważalne są jedynie w strukturze konsumpcji
najuboższych warstw ludności. Z konsumpcji tych dóbr nie mogą
oni już zrezygnować nawet w obliczu wzrostu cen, jako że są to
podstawowe produkty chroniące przed głodem (pieczywo,
ziemniaki, kasze). Produkty te stanowią znaczącą pozycję w
koszyku dóbr a także wydatków, a zatem wzrost cen tych dóbr
powoduje znaczne obniżenie dochodu realnego tej grupy
nabywców. W wyniku spadku dochodu realnego niemożliwym
jest utrzymanie dotychczasowej struktury i wielkości konsumpcji.
Następuje wzrost konsumpcji tych podstawowych produktów
kosztem rezygnacji z innych, wprawdzie cenionych, ale w
mniejszym stopniu koniecznych przeżycia.

•

Spadek cen dóbr Giffena, powoduje odczuwalny wzrost dochodu
realnego, daje to szansę odejścia od jednorodnej konsumpcji.
Obniżka cen powoduje zatem zmniejszenie ich konsumpcji na
rzecz innych produktów.