1

Nazwa przedmiotu

Etyka biznesu

Nazwa kierunku (na którym prowadzone są zajęcia): Ekonomia
System studiów: stacjonarne I stopnia
Rok/Semestr: 2010/zimowy
Nazwa jednostki (prowadzącej zajęcia): Katedra Filozofii
Osoby prowadzące zajęcia: dr Tomasz Kwarciński
Język wykładowy: polski
Liczba punktów ECTS:.................

Rozliczenie godzinowe:

Forma zajęć

Wykłady

Ćwiczenia

Laboratoria

Ilość godzin

30

Przedmioty poprzedzające (wprowadzające):
Założenia i cele (w tym spodziewane efekty i kompetencje, którymi powinien wykazać się
student po realizacji zajęć):
Student po ukończeniu kursu etyki biznesu:
- zna podstawowe pojęcia moralne i główne tezy teorii etycznych (konsekwencjalizm,
deontologizm, etyka cnót, etyka wartości),
- umie identyfikować problemy moralne w życiu gospodarczym,
- umie uzasadnić ocenę moralną dotyczącą działań gospodarczych,
- potrafi opracować studium przypadku dotyczące problematyki moralnej w życiu
gospodarczym.

Metody dydaktyczne:
- wykład,
- studium przypadku,
- prezentacja multimedialna (schematy),
- dyskusja na temat materiałów filmowych.

Treści programowe:

Lp.

Tematy zajęć

Liczba godzin

Wykłady

Ćwiczenia

1. Rynek i homo oeconomicus – o potrzebie etyki biznesu

4

2. Konkurencja rynkowa – o cnotach moralnych

3

3.

Oszustwa podatkowe – o uniwersalności zasad
moralnych

4

4.

Kłamstwo w biznesie – o absolutyzmie i relatywizmie
moralnym

4

5.

Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) – o
odpowiedzialności moralnej

4

6. Korupcja – o dobru prywatnym i publicznym

4

7.

Demaskowanie nieprawidłowości w firmie – o
dylematach moralnych

3

2

8. Konsumpcjonizm – o autonomii moralnej

3

9. Podsumowanie

1

Zawartość tematyczna:

1. Rynek i homo oeconomicus – o potrzebie etyki biznesu

Koncepcja homo oeconomicus. Ograniczenia egoizmu psychologicznego. Egoizm jako
stanowisko etyczne (A. Smith). Konfliktowe interesy uczestników wymiany rynkowej
(konkurencja, konflikt interesów wewnątrz firmy). Konflikty interesów zachodzące między
przedsiębiorstwem a jego bliższym i dalszym otoczeniem (efekty zewnętrzne, pieczeniarze,
wykluczeni). Rozwiązania zapewniające współpracę społeczną: przymus (państwowy),
przestrzeganie przyjętych zasad społecznych. Zasady społeczne a normy moralne, prawne,
religijne, kulturowe. Podstawowe pojęcia moralne: moralność, etyka, dobro moralne, dobro
pozamoralne. Dziedziny etyki, etyka biznesu jako rodzaj etyki stosowanej, funkcje etyki
biznesu.

2. Konkurencja rynkowa – o cnotach moralnych

Popularne racjonalizacje nieetycznych zachowań gospodarczych (np.: „gdybym nie
oszukiwał, to musiałbym zamknąć firmę”). Krytyka poglądu głoszącego, że negatywne cechy
charakteru przedsiębiorców są wymuszone przez okoliczności rynkowe, np. „morderczą”
konkurencję (J. Jackson). Klasyczne teorie cnót: Sokrates, Arystoteles. Współczesna
koncepcja cnót A. MacIntyre’a.

3. Oszustwa podatkowe – o uniwersalności zasad moralnych

Przykłady oszustw podatkowych i problem robienia wyjątków od przyjętych reguł.
Kantowski imperatyw kategoryczny i bezwyjątkowość prawa moralnego. Test uniwersalizacji
i jego ograniczenia.

4. Kłamstwo w biznesie – o absolutyzmie i relatywizmie moralnym

Przykłady kłamstwa w biznesie (kłamstwa sprzedawców nieruchomości). Odróżnienie
kłamstwa od fałszu logicznego oraz prawdomówności od prawdy w sensie logicznym.
Argumentacja absolutystów moralnych (I. Kant, św. Tomasz z Akwinu) oraz relatywistów
(utylitaryści). Zalety i wady utylitaryzmu.

5. Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) – o odpowiedzialności moralnej

Przykłady

nieodpowiedzialnego

funkcjonowania

korporacji

międzynarodowych.

Odpowiedzialność za działania i decyzje, odpowiedzialność za działania i zaniechania.
Koncepcja odpowiedzialności negatywnej i pozytywnej. R. E. Freemana koncepcja
interesariuszy i tzw. kapitalizmu kantowskiego. CSR między zarządzaniem, prawem a etyką.
Argumentacja za i przeciw społecznej odpowiedzialności biznesu. Przykłady projektów CSR.
Popularyzacja idei CSR (manifest z Davos, okrągły stół w Caux, Global Compact).

6. Korupcja – o dobru prywatnym i publicznym

Przykłady działań korupcyjnych. Mechanizm korupcji (poziom indywidualny i
instytucjonalny). Troska o dobro publiczne przeciwieństwem korupcji. Strategie
przeciwdziałania zachowaniom korupcyjnym. Ocena moralna działań korupcyjnych,
hierarchia wartości. Analiza wybranych kodeksów etycznych.

3

7. Demaskowanie nieprawidłowości w firmie – o dylematach moralnych

Przykłady zachowań demaskatorskich (whistle-blowing). Demaskowanie czy lojalność wobec
firmy – dylemat moralny. Warunki dopuszczalności demaskowania.

8. Konsumpcjonizm – o autonomii moralnej

Przykłady nadmiernej konsumpcji. Konsumpcjonizm a konsumeryzm. Problem sztucznych
potrzeb i autonomii konsumenta. Koncepcje autonomii moralnej I. Kanta, H. G. Frankfurta.

9. Podsumowanie

Systematyzujące zestawienie pojęć i teorii etycznych (etyki) z problemami życia
gospodarczego (biznesu).

Literatura podstawowa:
Chryssides G. D., Kaler J. H. (red.), Wprowadzenie do etyki biznesu, Wyd. Naukowe PWN,
Warszawa 1999.
Dietl J., Gasparski W. (red.), Etyka biznesu, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Filek J., Wprowadzenie do etyki biznesu, Wyd. AE w Krakowie, Kraków 2004.

Literatura uzupełniająca:
Baggini J., Fosl P. S., Przybornik etyka. Kompendium metod i pojęć etycznych, Pax,
Warszawa 2010.
Jackson J., Biznes i moralność, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1999.
Porębski Cz., Czy etyka się opłaca? Zagadnienia etyki biznesu, Wyd. Znak, Kraków 1997.

Forma zaliczenia/egzaminu: egzamin ustny

Warunki zaliczenia przedmiotu:
- znajomość treści wykładu,
- znajomość treści dwóch wybranych artykułów (lista tekstów podana na wykładzie) lub
opracowanie studium przypadku.

Forma udostępniania sylabusa: udostępniany na pierwszych zajęciach, dostępny na
platformie e-learningowej UEK.

Lektura obowiązkowa:
Obowiązuje przeczytanie dwóch tekstów spośród wymienionych poniżej:

1. Blackburn S., Imperatyw kategoryczny, w: tenże, Sens dobra. Wprowadzenie do etyki,

Rebis, Poznań 2002, s. 177-187.

2. De George R. T, Zagadnienia moralne w biznesie, w: G. D. Chryssides, J. H. Kaler

(red.), Wprowadzenie do etyki biznesu, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 46-
58.

3. Evan W. M., Freeman R. E., Teoria nowoczesnej korporacji oparta na koncepcji

“udziałowców zewnętrznych”: kapitalizm kantowski, w: G. D. Chryssides, J. H. Kaler
(red.), Wprowadzenie do etyki biznesu, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 266-
278.

4. Friedman M., Społeczna odpowiedzialność biznesu to zwiększanie zysków, w: G. D.

Chryssides, J. H. Kaler (red.), Wprowadzenie do etyki biznesu, Wyd. Naukowe PWN,
Warszawa 1999, s. 260-265, lub w: L. V. Ryan, J. Sójka (red.), Etyka biznesu, Wyd.
„W drodze”, Poznań 1997, s. 49-59.

4

5. Stone Ch. D., Dlaczego spółki nie miałyby ponosić odpowiedzialności wobec

społeczeństwa?, w: L. V. Ryan, J. Sójka (red.), Etyka biznesu, Wyd. „W drodze”,
Poznań 1997, s. 61-70.

6. Williams B., Utylitaryzm, w: tenże, Moralność. Wprowadzenie do etyki, Aletheia,

Warszawa 2000, s. 115-134.

Teksty zostały zamieszczone na e-Platformie UEK (moodle): Etyka biznesu.