ZGODNIE Z OFICJALNYMI PRZEPISAMI GRY W PIŁK
Ę
SIATKOW
Ą
2001-2004
KLAS HEJDENBERG
Opracowanie wersji polskiej –
Ryszard Dietrich
Katarzyna Sokół
Wojciech Maroszek
Celem tego opracowania jest w pierwszym rz
ę
dzie podniesienie wiedzy o obowi
ą
zkach,
technice i taktyce pracy s
ę
dziego drugiego.
W niektórych przypadkach podano ró
ż
nice pomi
ę
dzy s
ę
dziowaniem na poziomie kraju,
a s
ę
dziowaniem na poziomie mi
ę
dzynarodowym.
Opracowanie to mo
ż
e by
ć
u
ż
yte jako literatura na kursach podstawowych, kursach
unifikacyjno - szkoleniowych i kursach eksternistycznych na wszystkich poziomach.
Wszelkie komentarze b
ę
d
ą
mile widziane!
Prosz
ę
wysyła
ć
na adres e-mail :
rysdie@a4.pl
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
2
SPIS TRE
Ś
CI
Rozdział 1 Z PRZEPISÓW GRY ........................................................ 5
•
Przepisy ................................................................... 6
•
Pytania ..................................................................... 15
Rozdział 2
METODY PRACY .............................................................. 19
•
Przed meczem ........................................................ 20
Siatka, piłki, losowanie, rozgrzewka,
Podawacze piłek, pierwsza zagrywka
•
Podczas meczu ....................................................... 21
Przed i mi
ę
dzy setami, kontrola ławek
rezerwowych, usytuowanie,
Praca z i bez s
ę
dziów liniowych,
•
Po meczu ................................................................ 23
•
Podział obowi
ą
zków podczas gry ......................... 23
•
Współpraca .............................................................. 25
... z s
ę
dzi
ą
I, sygnalizacja, zgłaszanie
o niewła
ś
ciwym zachowaniu, ... z sekretarzem
zawodów.
•
Sankcje ..................................................................... 27
•
Pro
ś
ba o przerw
ę
regulaminow
ą
........................... 27
•
Pytania ...................................................................... 30
Rozdział 3
UMIEJSCOWIENIE S
Ę
DZIEGO .......................................... 33
•
Wa
ż
ne czynniki ...................................................... 34
Taktyka s
ę
dziowania, do
ś
wiadczenie,
Znajomo
ść
zespołów, znajomo
ść
członków zespołów
Kartki z ustawieniem, protokół zawodów
•
Metody ..................................................................... 35
•
Pytania ..................................................................... 41
Rozdział 4
WSKAZÓWKI DLA DOSKONALENIA SI
Ę
........................ 49
Rozdział 5
ODPOWIEDZI DO PYTA
Ń
................................................. 53
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
3
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
4
Rozdział 1
Z
PRZEPISÓW GRY
•
Przepisy
•
Pytania
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
5
Z PRZEPISÓW GRY
Poni
ż
ej znajduj
ą
si
ę
wyj
ą
tki z Przepisów Gry 2001-2004 b
ę
d
ą
ce w zainteresowaniu
s
ę
dziego drugiego.
25. S
Ę
DZIA DRUGI
25.1
MIEJSCE S
Ę
DZIEGO
S
ę
dzia drugi wykonuje swoje obowi
ą
zki stoj
ą
c poza boiskiem w pobli
ż
u słupka,
po przeciwnej stronie s
ę
dziego pierwszego, twarz
ą
do niego.
25.2
UPRAWNIENIA
25.2.1 S
ę
dzia drugi jest asystentem s
ę
dziego pierwszego, ale ma równie
ż
własny
zakres obowi
ą
zków.
Gdyby s
ę
dzia pierwszy stał si
ę
niezdolny do wykonywania swoich obowi
ą
zków,
s
ę
dzia drugi mo
ż
e zast
ą
pi
ć
s
ę
dziego pierwszego.
25.2.2 S
ę
dzia drugi mo
ż
e tak
ż
e, bez u
ż
ycia gwizdka, sygnalizowa
ć
bł
ę
dy nie le
żą
ce w
jego kompetencji, ale nie mo
ż
e nalega
ć
na s
ę
dziego pierwszego, aby te bł
ę
dy
uznał.
25.2.3 S
ę
dzia drugi kontroluje prac
ę
sekretarza (sekretarzy) zawodów.
25.2.4 S
ę
dzia drugi nadzoruje członków zespołu siedz
ą
cych na ławce i informuje
s
ę
dziego pierwszego o ich niewła
ś
ciwym zachowaniu.
25.2.5 S
ę
dzia drugi kontroluje zawodników w polu rozgrzewki.
25.2.6 S
ę
dzia drugi udziela przerw oraz kontroluje czas ich trwania i odrzuca pro
ś
by
nieuzasadnione.
25.2.7 S
ę
dzia drugi kontroluje ilo
ść
przerw dla odpoczynku i zmian zawodników w
ka
ż
dym zespole. Sygnalizuje s
ę
dziemu pierwszemu i trenerowi, którego to
dotyczy, drug
ą
przerw
ę
oraz pi
ą
t
ą
i szóst
ą
zmian
ę
zawodników.
25.2.8 W przypadku kontuzji zawodnika, s
ę
dzia drugi wyra
ż
a zgod
ę
na zmian
ę
narzucon
ą
zawodnika lub przyznaje 3 minutow
ą
przerw
ę
dla zawodnika
kontuzjowanego.
25.2.9 S
ę
dzia drugi sprawdza stan podło
ż
a, zwłaszcza w polu ataku. Sprawdza
równie
ż
w czasie spotkania, czy piłki spełniaj
ą
wymogi regulaminowe.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
6
25.2.10 S
ę
dzia drugi nadzoruje członków zespołu znajduj
ą
cych si
ę
w polu kar i
informuje o ich niewła
ś
ciwym zachowaniu s
ę
dziego pierwszego.
25.3
OBOWI
Ą
ZKI
25.3.1
Na pocz
ą
tku ka
ż
dego seta, po zmianie pól w secie decyduj
ą
cym oraz
ka
ż
dorazowo, je
ś
li jest to konieczne, sprawdza aktualne ustawienie
zawodników na boisku z podanym na kartce.
25.3.2
Podczas spotkania s
ę
dzia drugi gwi
ż
d
żą
c i sygnalizuj
ą
c decyduje o:
25.3.2.1 przej
ś
ciu na pole przeciwnika, przekroczeniu pod siatk
ą
przestrzeni
przeciwnika;
25.3.2.2 bł
ę
dach ustawienia zespołu przyjmuj
ą
cego zagrywk
ę
;
25.3.2.3 bł
ę
dnym kontakcie z doln
ą
cz
ęś
ci
ą
siatki lub antenk
ą
po swojej stronie
boiska;
25.3.2.4 spełnionym bloku zawodnika pola obrony lub próbie bloku Libero;
25.3.2.5
zetkni
ę
ciu si
ę
piłki z ciałem obcym lub upadku piłki na podło
ż
e w przypadku,
gdy s
ę
dzia pierwszy nie jest w stanie tego zauwa
ż
y
ć
.
25.3.3
Po zako
ń
czeniu spotkania podpisuje protokół zawodów.
1.4.3 Pole zmian (strefa zmian)
Strefa zmian okre
ś
lona jest przez przedłu
ż
enie obu linii ataku w kierunku stolika
sekretarza zawodów.
1.4.4 Pole rozgrzewki
Podczas
ś
wiatowych i oficjalnych zawodów FIVB pola rozgrzewki o wymiarach
ok. 3 m x 3 m znajduj
ą
si
ę
w obu rogach po stronie ławek, poza stref
ą
woln
ą
.
1.4.5 Pole kar
Pola kar o wymiarach około 1 m x 1 m, wyposa
ż
one w dwa krzesła, znajduj
ą
si
ę
w strefie kontrolowanej przez komisj
ę
s
ę
dziowsk
ą
za przedłu
ż
eniem linii
ko
ń
cowych. Pola te mog
ą
by
ć
oznaczone czerwon
ą
lini
ą
o szeroko
ś
ci 5 cm.
4.2 ROZMIESZCZENIE ZESPOŁU
4.2.1 Zawodnicy rezerwowi powinni siedzie
ć
na ławce lub znajdowa
ć
si
ę
w polu
rozgrzewki. Trener i pozostali członkowie zespołu powinni siedzie
ć
na ławce lecz
mog
ą
j
ą
chwilowo opuszcza
ć
. Ławki zawodników znajduj
ą
si
ę
po bokach stolika
sekretarza zawodów, na zewn
ą
trz wolnej strefy.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
7
Jedynie członkowie zespołu mog
ą
siedzie
ć
na ławce w czasie spotkania oraz
uczestniczy
ć
w rozgrzewce.
5.2
TRENER
5.2.1
Podczas spotkania trener spoza boiska kieruje gr
ą
swojego zespołu. Trener
ustala ustawienie pocz
ą
tkowe zespołu, wprowadza zmiany zawodników i bierze
przerwy na odpoczynek
.
Wykonuj
ą
c powy
ż
sze funkcje trener zwraca si
ę
do
s
ę
dziego drugiego, który jest jego ł
ą
cznikiem z komisj
ą
s
ę
dziowsk
ą
.
5.2.2
PRZED SPOTKANIEM trener wpisuje lub sprawdza nazwiska i numery swoich
zawodników w protokole i podpisuje go.
5.2.3 PODCZAS SPOTKANIA trener:
5.2.3.1
przed ka
ż
dym setem wr
ę
cza sekretarzowi lub s
ę
dziemu drugiemu wypełnion
ą
i podpisan
ą
kartk
ę
(kartki) z ustawieniem zespołu;
5.2.3.2
siedzi na ławce zespołu najbli
ż
ej sekretarza zawodów, mo
ż
e j
ą
jednak
chwilowo opuszcza
ć
;
5.2.3.3
prosi o przerwy na odpoczynek i zmian
ę
zawodników;
5.2.3.4
mo
ż
e jak i inni członkowie zespołu udziela
ć
rad graj
ą
cym zawodnikom.
Trener mo
ż
e tak
ż
e udziela
ć
rad stoj
ą
c lub chodz
ą
c w wolnej strefie naprzeciw
swojej ławki od przedłu
ż
enia linii ataku, a
ż
do pola rozgrzewki, pod
warunkiem,
ż
e nie przeszkadza to i nie opó
ź
nia gry.
5.3
ASYSTENT TRENERA
5.3.1 Asystent trenera siedzi na ławce zespołu, bez prawa interweniowania.
5.3.2 W przypadku konieczno
ś
ci opuszczenia zespołu przez trenera, asystent trenera
mo
ż
e przej
ąć
jego funkcje, na pro
ś
b
ę
kapitana zespołu i za zgod
ą
s
ę
dziego
pierwszego.
7.3
USTAWIENIE POCZ
Ą
TKOWE ZESPOŁU
7.3.2 Przed rozpocz
ę
ciem ka
ż
dego seta, trener musi przekaza
ć
kartk
ę
z ustawieniem
pocz
ą
tkowym swojego zespołu. Całkowicie wypełniona i podpisana kartka
przekazywana jest s
ę
dziemu drugiemu lub sekretarzowi.
7.3.3
Zawodnicy nie wyst
ę
puj
ą
cy w ustawieniu pocz
ą
tkowym s
ą
zawodnikami
rezerwowymi w tym secie (oprócz Libero)
7.3.4
Po dostarczeniu kartki z ustawieniem do s
ę
dziego drugiego lub sekretarza, nie
mo
ż
e by
ć
dokonana
ż
adna inna zmiana w ustawieniu zawodników ni
ż
zmiana
regulaminowa.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
8
7.3.5 Niezgodno
ść
pomi
ę
dzy zapisem na kartce z ustawieniem a
ustawieniem na boisku:
7.3.5.1
Je
ś
li przed rozpocz
ę
ciem seta stwierdzona jest niezgodno
ść
w zapisie na
kartce z ustawieniem zawodników na boisku, ustawienie to musi by
ć
skorygowane przed rozpocz
ę
ciem seta na zgodne z zapisanym na kartce,
bez karania zespołu.
7.3.5.2
Je
ś
li przed rozpocz
ę
ciem seta jeden lub kilku zawodników znajduj
ą
cych si
ę
na boisku nie jest wpisanych na kartce z ustawieniem tego seta, zawodnicy ci
musz
ą
by
ć
zmienieni zgodnie z zapisem na kartce, bez karania zespołu.
7.3.5.3
Jednak
ż
e, je
ś
li trener zdecyduje si
ę
pozostawi
ć
na boisku zawodnika lub
zawodników nie wpisanych na kartce, musi poprosi
ć
o dokonanie zmiany
regulaminowej, która musi by
ć
wpisana do protokołu zawodów.
12. ZAWODNIK PRZY SIATCE
12.1
SI
Ę
GANIE NAD SIATK
Ą
NA PRZECIWN
Ą
STRON
Ę
12.1.1 Podczas blokowania blokuj
ą
cy mo
ż
e dotkn
ąć
piłk
ę
znajduj
ą
c
ą
si
ę
po drugiej
stronie siatki pod warunkiem,
ż
e nie utrudni to przeciwnikowi akcji przed lub w
czasie jej wykonania.
12.1.2 Po ataku dozwolone jest przeło
ż
enie r
ę
ki na drug
ą
stron
ę
siatki pod warunkiem,
ż
e dotkni
ę
cie piłki miało miejsce we własnej przestrzeni.
12.2
PRZEJ
Ś
CIE POD SIATK
Ą
12.2.1 Dozwolone jest przekroczenie pod siatk
ą
przestrzeni przeciwnika pod
warunkiem,
ż
e nie wpłynie to na gr
ę
przeciwnika.
12.2.2 Przej
ś
cie na boisko przeciwnika poza lini
ę
ś
rodkow
ą
:
12.2.2.1 Dozwolone jest dotkni
ę
cie boiska przeciwnika stop
ą
(stopami) lub dłoni
ą
(dło
ń
mi) pod warunkiem,
ż
e co najmniej cz
ęść
stopy (stóp) lub dłoni ma
kontakt z lini
ą
ś
rodkow
ą
lub znajduje si
ę
nad t
ą
lini
ą
.
12.2.2.2 Dotkni
ę
cie boiska przeciwnika jak
ą
kolwiek inn
ą
cz
ęś
ci
ą
ciała jest
niedozwolone.
12.2.3 Zawodnik mo
ż
e wkroczy
ć
na boisko przeciwnika w chwili gdy piłka jest poza gr
ą
.
12.2.4 Zawodnik mo
ż
e wkroczy
ć
w woln
ą
stref
ę
, obok boiska przeciwnika, pod
warunkiem,
ż
e nie przeszkodzi to w grze przeciwnikowi.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
9
12.3 KONTAKT Z SIATK
Ą
12.3.1 Kontakt z siatk
ą
nie jest bł
ę
dem, z wyj
ą
tkiem gdy zawodnik dotyka siatki podczas
akcji z piłk
ą
lub gdy kontakt ten wpływa na przebieg gry.
Mog
ą
wyst
ą
pi
ć
akcje z piłk
ą
, w których zawodnik w rzeczywisto
ś
ci nie dotyka
piłki.
12.3.2 Po odbiciu piłki zawodnik mo
ż
e dotkn
ąć
słupka, linki czy innych przedmiotów
znajduj
ą
cych si
ę
poza cał
ą
długo
ś
ci
ą
siatki pod warunkiem,
ż
e nie ma to wpływu
na gr
ę
.
12.3.3 Nie jest bł
ę
dem, je
ś
li piłka uderzona w siatk
ę
spowoduje dotkni
ę
cie przez siatk
ę
zawodnika zespołu przeciwnego.
12.4 BŁ
Ę
DY ZAWODNIKA PRZY SIATCE
12.4.1
Zawodnik dotyka piłki lub zawodnika zespołu przeciwnego w przestrzeni
przeciwnika przed lub w trakcie wykonywania ataku przez zawodnika zespołu
przeciwnego.
12.4.2 Zawodnik wkracza pod siatk
ę
w przestrze
ń
przeciwnika utrudniaj
ą
c mu gr
ę
.
12.4.3 Zawodnik wkracza na boisko przeciwnika.
12.4.4 Zawodnik dotyka siatki lub antenki podczas akcji z piłk
ą
lub jego kontakt z siatk
ą
ma wpływ na przebieg gry.
15.6
BŁ
Ę
DY BLOKU
15.6.2 Zawodnik linii obrony lub Libero uczestniczy w spełnionym bloku indywidualnym
lub grupowym
15.6.6 Libero blokuje lub wykonuje prób
ę
bloku indywidualnie lub grupowo.
16.1
ILO
ŚĆ
PRZERW REGULAMINOWYCH
Ka
ż
dy zespół ma prawo w ka
ż
dym secie do maksimum dwóch przerw na
odpoczynek i sze
ś
ciu zmian zawodników.
16.2
PRO
Ś
BA O PRZERW
Ę
REGULAMINOW
Ą
16.2.1 Pro
ś
ba o zmian
ę
regulaminow
ą
mo
ż
e by
ć
zgłaszana przez trenera lub kapitana
zespołu i tylko przez nich.
Zgłoszenie jest wykonywane przez pokazanie odpowiedniego sygnału r
ę
cznego
gdy piłka jest poza gr
ą
i przed gwizdkiem na zagrywk
ę
.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
10
16.2.2 Przed rozpocz
ę
ciem seta mo
ż
e by
ć
udzielona przerwa na dokonanie zmiany
zawodnika: jest ona zapisana w protokole jako zmiana regulaminowa w tym
secie.
16.3
SEKWENCJE PRZERW
16.3.1 Pro
ś
ba ka
ż
dego zespołu o jedn
ą
lub dwie przerwy dla odpoczynku i pro
ś
ba o
przerw
ę
na zmian
ę
zawodnika mog
ą
nast
ę
powa
ć
po sobie bez konieczno
ś
ci
wznawiania gry.
16.3.2 Zespół podczas jednej przerwy nie mo
ż
e zgłasza
ć
nast
ę
puj
ą
cych po sobie pró
ś
b
dotycz
ą
cych zmiany zawodnika. Jednak dwóch lub wi
ę
cej zawodników mo
ż
e by
ć
zmienionych podczas jednej przerwy.
16.4
PRZERWY NA ODPOCZYNEK I PRZERWY TECHNICZNE
16.4.1 Wszystkie przerwy na odpoczynek trwaj
ą
30 sekund.
W
Ś
wiatowych i Oficjalnych zawodach FIVB, w setach 1-4 dodatkowo wyst
ę
puj
ą
dwie 60-cio sekundowe przerwy techniczne, które s
ą
przyznawane
automatycznie kiedy zespół prowadz
ą
cy zdob
ę
dzie 8-my a nast
ę
pnie 16-ty
punkt.
W secie decyduj
ą
cym (5-tym) nie ma przerw technicznych, tylko po dwie przerwy
na odpoczynek trwaj
ą
ce po 30 sekund ka
ż
da, przyznawane na pro
ś
b
ę
ka
ż
dego
zespołu.
16.4.2 Podczas przerw na odpoczynek i przerw technicznych zawodnicy graj
ą
cy musz
ą
zej
ść
z boiska w woln
ą
stref
ę
w pobli
ż
e ławki dla rezerwowych
16.5
ZMIANA ZAWODNIKA
(O ograniczeniach patrz Przepis 8.1)
(Zast
ę
powanie przez Libero okre
ś
lone jest w Przepisie 20.3.2 i 20.3.3).
16.5.1 Zmiana musi by
ć
wykonana w strefie zmian.
16.5.2 Przerwa na dokonanie zmiany ograniczona jest czasem koniecznym do
zapisania zmiany w protokole zawodów oraz czasem koniecznym na zej
ś
cie i
wej
ś
cie zawodników.
16.5.3 W chwili
żą
dania zmiany zawodnik (zawodnicy) musi by
ć
gotowy do wej
ś
cia na
boisko i sta
ć
w pobli
ż
u strefy zmian.
Je
ś
li nie jest to spełnione, nie zezwala si
ę
na dokonanie zmiany, a zespół jest
karany za opó
ź
nianie gry.
Podczas
ś
wiatowych i oficjalnych zawodów FIVB w celu usprawnienia zmian
stosowane s
ą
tabliczki z numerami zawodników.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
11
16.5.4 Je
ż
eli trener
żą
da wi
ę
cej zmian ni
ż
jedna, musi sygnalizowa
ć
liczb
ę
zmian w
chwili pro
ś
by. W tym przypadku zmiany musz
ą
by
ć
dokonywane przez pary
zawodników kolejno po sobie.
16.6
PRO
Ś
BY NIEUZASADNIONE
16.6.1 Nieuzasadnione s
ą
pro
ś
by o udzielenie przerwy:
16.6.1.1 W momencie gry lub w momencie sygnału na wznowienie gry, jak te
ż
po tym
sygnale.
16.6.1.2 Zgłaszane przez nieuprawnionego do tego członka zespołu.
16.6.1.3 Na dokonanie zmiany zawodnika po poprzedniej zmianie w tym samym
zespole przed wznowieniem gry.
16.6.1.4 Po wyczerpaniu przerw regulaminowych na odpoczynek i na zmian
ę
zawodników.
16.6.2 Pierwsza pro
ś
ba nieuzasadniona w tym samym spotkaniu, nie maj
ą
ca wpływu na
gr
ę
oraz nie powoduj
ą
ca opó
ź
niania gry, jest odrzucana bez konsekwencji.
16.6.3 Kolejne pro
ś
by nieuzasadnione w tym samym spotkaniu traktowane s
ą
jako
opó
ź
nianie gry.
18.1
KONTUZJA
18.1.1 Je
ś
li w trakcie gry, w czasie akcji, zawodnik ulegnie powa
ż
nej kontuzji, s
ę
dzia
musi natychmiast przerwa
ć
gr
ę
i zezwoli
ć
pomocy medycznej na wej
ś
cie na
boisko. Akcja jest nast
ę
pnie powtarzana.
19.1
PRZERWY MI
Ę
DZY SETAMI
Wszystkie przerwy mi
ę
dzy setami trwaj
ą
po trzy minuty.
Przerwy przeznaczone s
ą
na zmian
ę
stron i wpisanie ustawienia do protokołu.
Przerwa pomi
ę
dzy drugim i trzecim setem mo
ż
e by
ć
wydłu
ż
ona do 10 minut,
przez kompetentn
ą
komisj
ę
na
ż
yczenie organizatora zawodów.
23.2
SPOSÓB S
Ę
DZIOWANIA
23.2.1
Jedynie s
ę
dzia pierwszy i drugi mog
ą
u
ż
ywa
ć
gwizdka podczas spotkania
23.2.1.1 s
ę
dzia pierwszy gwizdkiem daje sygnał na wykonanie zagrywki
rozpoczynaj
ą
cej akcj
ę
.
23.2.1.2
s
ę
dzia pierwszy i s
ę
dzia drugi sygnalizuj
ą
gwizdkiem zako
ń
czenie akcji pod
warunkiem,
ż
e s
ą
pewni, i
ż
bł
ą
d został popełniony i znaj
ą
jego rodzaj.
23.2.2 S
ę
dziowie mog
ą
u
ż
ywa
ć
gwizdka w czasie, gdy piłka jest poza gr
ą
, dla
wskazania,
ż
e zgadzaj
ą
si
ę
lub nie z pro
ś
b
ą
zespołu.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
12
23.2.3 Natychmiast po gwizdku s
ę
dziego sygnalizuj
ą
cym zako
ń
czenie akcji s
ę
dziowie
musz
ą
wskaza
ć
u
ż
ywaj
ą
c oficjalnej sygnalizacji:
23.2.3.1 Je
ś
li bł
ą
d jest odgwizdany przez s
ę
dziego pierwszego, wskazuje on:
a) zespół, który b
ę
dzie zagrywał;
b) rodzaj bł
ę
du;
c) zawodnika, który popełnił bł
ą
d (je
ś
li to konieczne).
S
ę
dzia drugi powtarza sygnalizacj
ę
za s
ę
dzi
ą
pierwszym.
23.2.3.2 Je
ś
li bł
ą
d jest odgwizdany przez s
ę
dziego drugiego, wskazuje on:
a) rodzaj bł
ę
du;
b) zawodnika, który popełnił bł
ą
d (je
ś
li to konieczne);
c)
zespół, który b
ę
dzie zagrywał, pod
ąż
aj
ą
c za sygnalizacj
ą
s
ę
dziego
pierwszego.
W tym przypadku s
ę
dzia pierwszy nie pokazuje wcale rodzaju bł
ę
du oraz
zawodnika, który popełnił bł
ą
d, lecz tylko zespół, który b
ę
dzie zagrywał.
23.2.3.3 W przypadku bł
ę
du obustronnego obaj s
ę
dziowie wskazuj
ą
:
a) rodzaj bł
ę
du;
b) zawodników, którzy popełnili bł
ą
d (je
ś
li konieczne);
c)
zespół, który b
ę
dzie zagrywał, zgodnie ze wskazaniem s
ę
dziego pierwszego.
26.2OBOWI
Ą
ZKI SEKRETARZA
Sekretarz wypełnia protokół zawodów zgodnie z Przepisami, współpracuj
ą
c z
s
ę
dzi
ą
drugim.
U
ż
ywa on dzwonka lub innego urz
ą
dzenia d
ź
wi
ę
kowego w celu przekazywania
sygnałów zgodnie z zakresem swoich obowi
ą
zków.
26.2.1
Przed spotkaniem i setem sekretarz:
26.2.1.1
wpisuje dane dotycz
ą
ce spotkania i zespołów zgodnie z licznymi procedurami
oraz uzyskuje podpisy kapitanów i trenerów;
26.2.1.2 wpisuje ustawienie pocz
ą
tkowe ka
ż
dego z zespołów na podstawie kartek z
ustawieniem;
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
13
Je
ś
li nie otrzyma tych kartek w odpowiednim czasie, musi poinformowa
ć
o tym
natychmiast s
ę
dziego drugiego.
26.2.1.3 wpisuje numer i nazwisko Libero.
26.2.2 W czasie spotkania sekretarz:
26.2.2.1
zapisuje zdobyte punkty i zapewnia, aby tablica wyników wskazywała
prawidłowy wynik;
26.2.2.2 sprawdza kolejno
ść
zagrywek ka
ż
dego zespołu i sygnalizuje
s
ę
dziom wszystkie bł
ę
dy natychmiast po wykonaniu zagrywki;
26.2.2.3
wpisuje przerwy na odpoczynek i zmiany, kontroluje ich ilo
ść
i informuje o tym
s
ę
dziego drugiego;
; ………………… … ……
…………..
26.2.2.4 sygnalizuje s
ę
dziom nieuzasadnione pro
ś
by o przerwy;
26.2.2.5 informuje s
ę
dziów o zako
ń
czeniu setów, pocz
ą
tku i ko
ń
cu przerw
technicznych oraz o zdobyciu ósmego punktu w secie decyduj
ą
cym;
26.2.2.6 zapisuje sankcje;
26.2.2.7 instruowany przez s
ę
dziego drugiego zapisuje inne wydarzenia, takie jak:
zmiana narzucona, przerw
ę
dla zawodnika kontuzjowanego, przedłu
ż
aj
ą
ce
si
ę
przerwy w grze, zewn
ę
trzne zdarzenia wpływaj
ą
ce na gr
ę
, itp.
26.2.3 Po zako
ń
czeniu spotkania sekretarz:
26.2.3.1 wpisuje wynik ko
ń
cowy spotkania;
26.2.3.2 w przypadku protestu, za uprzedni
ą
zgod
ą
s
ę
dziego pierwszego, wpisuje lub
zezwala kapitanowi na wpisanie do protokołu stwierdzenia dotycz
ą
cego
przedmiotu protestu;
26.2.3.3 po podpisaniu si
ę
na protokole, uzyskuje podpisy kapitanów zespołów a
nast
ę
pnie s
ę
dziów.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
14
•
PYTANIA DOTYCZ
Ą
CE PRZEPISÓW
P-1. Czy zespół A mo
ż
e prosi
ć
o zmian
ę
zawodników bezpo
ś
rednio po takiej pro
ś
bie
ze strony zespołu B?
P-2. Czy zawodnik, który nie został wpisany do protokołu przed rozpocz
ę
ciem meczu,
mo
ż
e wł
ą
czy
ć
si
ę
do gry w trzecim secie?
P-3. Zawodnik po wykonaniu bloku opadł na parkiet i odzyskał równowag
ę
, a
nast
ę
pnie w czasie odwracania si
ę
do boiska dotkn
ą
ł siatki. Czy nale
ż
y
odgwizda
ć
bł
ą
d dotkni
ę
cia siatki
a) je
ż
eli przeszkodziło to w grze?
b) je
ż
eli nie przeszkodziło to w grze?
P-4.
Zawodnik linii obrony, b
ę
d
ą
c w polu ataku, rozegrał piłk
ę
, która znajdowała si
ę
całkowicie powy
ż
ej górnej ta
ś
my siatki i skierował j
ą
w stron
ę
siatki. Piłka
znalazła si
ę
dokładnie nad siatk
ą
- po połowie nad ka
ż
d
ą
z cz
ęś
ci boiska. Po
stronie zespołu atakuj
ą
cego inny zawodnik zamierza wykona
ć
atak. W tym
samym momencie zawodnicy zespołu przeciwnego blokuj
ą
piłk
ę
. Czy zespół
atakuj
ą
cy przegrywa wymian
ę
, skoro piłka opada na jego boisko?
P-5. Czy trener mo
ż
e
żą
da
ć
wyja
ś
nienia decyzji podj
ę
tej przez s
ę
dziów?
P-6. Czy s
ę
dzia drugi gwi
ż
d
ż
e i sygnalizuje bł
ą
d, je
ż
eli piłka przechodzi poza antenk
ą
po jego stronie siatki?
P-7.
Zawodnik, po wykonaniu bloku, dotyka siatki w czasie opadania na boisko. Piłka
leci w kierunku linii ko
ń
cowej boiska. Czy nale
ż
y gwizdn
ąć
bł
ą
d dotkni
ę
cia siatki
a) je
ż
eli przeszkodziło to w grze?
b) je
ż
eli nie przeszkodziło to w grze?
P-8.
Czy s
ę
dzia drugi mo
ż
e upomnie
ć
gestem trenera?
P-9.
Piłka znika na moment z pola widzenia za d
ź
wigarem przy suficie. Nic nie
sugeruje, i
ż
dotkn
ę
ła ona sufitu lub d
ź
wigara. Czy nale
ż
y gwizdn
ąć
, skoro piłka
znalazła si
ę
poza polem widzenia?
P-10. Zawodnik jest kontuzjowany i nie mo
ż
e zosta
ć
zmieniony w ramach
regulaminowej zmiany. Czy zespół mo
ż
e dokona
ć
zmiany narzuconej?
P-11. Czy s
ę
dzia drugi powinien gwizdn
ąć
, je
ż
eli piłka dotknie sufitu?
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
15
P-12. Czy trener mo
ż
e udziela
ć
rad taktycznych graj
ą
cym zawodnikom w czasie
trwania wymiany?
P-13. Zespół przyj
ą
ł zagrywk
ę
i skierował piłk
ę
w stron
ę
siatki. Rozgrywaj
ą
cy (graj
ą
cy
na pozycji 1) zdołał odbi
ć
piłk
ę
w wyskoku (odbił si
ę
w polu ataku), gdy piłka była
całkowicie ponad górn
ą
ta
ś
m
ą
siatki. Niestety, po jego odbiciu piłka przeleciała
co prawda prawidłowo mi
ę
dzy antenkami, ale spadła na aut poza placem gry
przeciwnika. Czy piłka jest „poza gr
ą
” w momencie dotkni
ę
cia podło
ż
a?
P-14. Czy jest taki bł
ą
d popełniany w momencie wykonania zagrywki, który powinien
zosta
ć
odgwizdany i zasygnalizowany przez s
ę
dziego drugiego?
P-15. Zawodnik dotyka linki poza siatk
ą
. Czy wolno mu to zrobi
ć
, je
ś
li sytuacja nie
wpływa na gr
ę
?
P-16. Czy zespół mo
ż
e poprosi
ć
o dokonanie zmiany zawodników, je
ż
eli poprzedniej
zmiany dokonał w tej samej przerwie w grze - bez wznowienia gry?
P-17. Zawodnik linii obrony odbija si
ę
wewn
ą
trz pola ataku i odbija piłk
ę
, gdy ta
znajduje si
ę
całkowicie ponad górn
ą
ta
ś
m
ą
siatki. Jest to trzecie odbicie zespołu.
Piłka zostaje nast
ę
pnie zablokowana, jeszcze nad polem gry zespołu
atakuj
ą
cego. Czy blokuj
ą
cy popełnia bł
ą
d?
P-18. Czy s
ę
dzia drugi gwi
ż
d
ż
e i sygnalizuje bł
ą
d, je
ż
eli zawodnik dotknie boiska
przeciwnika
T
N
a) cał
ą
stop
ą
?
b) cz
ęś
ci
ą
stopy, w momencie gdy cz
ęść
buta znajduje si
ę
nad lini
ą
ś
rodkow
ą
boiska?
c) cał
ą
dłoni
ą
?
d) dłoni
ą
, je
ż
eli w tym momencie cz
ęść
dłoni znajduje si
ę
nad
lini
ą
ś
rodkow
ą
?
e) cz
ęś
ci
ą
stopy, w momencie gdy cz
ęść
buta znajduje si
ę
nad przedłu
ż
eniem linii
ś
rodkowej (patrz rysunek)?
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
16
P-19. Czy kapitan zespołu, który siedzi na ławce rezerwowych mo
ż
e
żą
da
ć
przerwy na
odpoczynek?
P.20. Czy do obowi
ą
zków s
ę
dziego drugiego nale
ż
y sprawdzenie, czy boisko nie
wymaga wycierania?
P-21. Zawodnik doznał kontuzji. Czy s
ę
dzia drugi mo
ż
e przerwa
ć
gr
ę
, je
ż
eli s
ę
dzia
pierwszy nie zauwa
ż
ył kontuzji?
P-22. Zawodnik linii obrony odbił si
ę
w polu ataku i rozegrał piłk
ę
, gdy ta znajdowała
si
ę
całkowicie powy
ż
ej górnej ta
ś
my siatki. Piłka poleciała nad siatk
ę
, w połowie
znajduj
ą
c si
ę
nad polem zespołu A i w połowie nad polem zespołu B. Po stronie
zespołu atakuj
ą
cego zawodnik zamierza wykona
ć
atak. W tym samym
momencie zawodnik dru
ż
yny przeciwnej wykonuje blok ataku (=dotyka piłki tylko
nad swoim polem gry). Czy zespół atakuj
ą
cy przegrywa te wymian
ę
?
P-23. Czy wolno wpisa
ć
do protokołu zawodnika, który nie jest obecny na pocz
ą
tku
zawodów?
P-24. Czy zespół mo
ż
e
żą
da
ć
dwóch przerw dla odpoczynku: jedna bezpo
ś
rednio po
drugiej?
P-25. Czy wykluczenie zawodnika musi by
ć
odnotowane w protokole?
P-26. Ustawienie zawodników w czasie pierwszego seta wygl
ą
da nast
ę
puj
ą
co: 1, 2, 3,
4, 5, 6. Na ławce rezerwowych pozostaj
ą
zawodnicy o numerach 7 (zmienił
wcze
ś
niej zawodnika nr 4, a potem dokonano zmiany powrotnej) oraz 8. Co
nale
ż
y zrobi
ć
, je
ś
li w tej sytuacji:
a) zawodnik nr 1 doznaje kontuzji?
b) zawodnik nr 4 jest kontuzjowany?
c) zawodnik nr 1 został wykluczony?
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
17
d) zawodnik nr 4 został wykluczony?
e) zawodnik nr 1 został zdyskwalifikowany?
f) zawodnik nr 4 został zdyskwalifikowany?
P-27. Czy do obowi
ą
zków s
ę
dziego drugiego nale
ż
y wydawanie decyzji w
nast
ę
puj
ą
cych sprawach:
T
T*
N
a) piłka opada na boisko
b) nieprawidłowe odbicie piłki
c) wkroczenie na boisko przeciwnika
d) dotkni
ę
cie linii ko
ń
cowej w czasie wykonywania zagrywki
e) blok w wykonaniu zawodnika obrony
f)
piłka dotyka słupka po stronie s
ę
dziego drugiego
g) piłka dotyka słupka po stronie s
ę
dziego pierwszego
h) sekretarz informuje, i
ż
nieprawidłowy zawodnik wykonał
zagrywk
ę
(bez „buczka”)
i)
niekontrolowana piłka wpada na boisko w czasie trwania
wymiany
j)
jeden z kibiców wrzeszczy,
ż
e trener to sko
ń
czony idiota
k) zawodniczce spadaj
ą
okulary w czasie gry
l)
zawodnik zaczyna krwawi
ć
w czasie trwania wymiany
m) rozgrywaj
ą
cy zbyt szybko wbiega pod siatk
ę
w czasie
wykonywania zagrywki
n) atak zawodnika linii obrony
o) piłka dotyka antenki lub ta
ś
my bocznej po stronie s
ę
dziego
drugiego
p) piłka dotyka antenki lub ta
ś
my bocznej po stronie s
ę
dziego
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
18
pierwszego
q) zawodnik ci
ą
gnie przeciwnika za koszulk
ę
pod siatk
ą
r)
zawodnik linii ataku blokuje piłk
ę
z zagrywki przeciwnika
s) zawodnik linii obrony blokuje piłk
ę
z zagrywki przeciwnika
* ale tylko je
ż
eli s
ę
dzia pierwszy nie jest w stanie tego zauwa
ż
y
ć
.
Rozdział 2
METODY PRACY
•
Przed, podczas i po meczu
•
Podział obowi
ą
zków podczas gry
•
Współpraca
•
Kary
•
Pro
ś
ba o przerw
ę
regulaminow
ą
•
Pytania
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
19
METODY PRACY
Przed meczem
Siatka
Siatk
ę
nale
ż
y sprawdzi
ć
w odpowiednim czasie przed losowaniem, tak aby zespoły
mogły rozgrzewa
ć
si
ę
na siatce zaraz po przeprowadzeniu losowania. S
ę
dziowie
powinni sprawdzi
ć
czy siatka jest odpowiednio naci
ą
gni
ę
ta i je
ś
li to potrzebne powinni
j
ą
wyregulowa
ć
. S
ę
dzia drugi sprawdza wysoko
ść
siatki. S
ę
dzia pierwszy mu asystuje.
Piłki
S
ę
dzia II sprawdza piłki meczowe: czy wszystkie maj
ą
odpowiednie parametry, to samo
ci
ś
nienie wewn
ą
trz, itp. Nast
ę
pnie wybiera prawidłowe i w obecno
ś
ci s
ę
dziego
pierwszego zaznacza je oraz podpisuje piłki meczowe i rezerwowe. Po tej czynno
ś
ci
s
ę
dzia drugi odpowiedzialny jest za piłki meczowe.
Losowanie
Losowanie powinno by
ć
przeprowadzone przy lub blisko stolika sekretarza zawodów.
Zgodnie z przepisami gry s
ę
dzia pierwszy przeprowadza losowanie (Przepis 7.1).
Praktycznie s
ę
dzia drugi powinien by
ć
tak
ż
e obecny przy losowaniu. S
ę
dzia pierwszy
podaje wynik losowania sekretarzowi zawodów.
WSKAZÓWKA
S
ę
dzia pierwszy prosto i wyra
ź
nie powinien powiedzie
ć
:
Który zespół zagrywa i po której stronie boiska
Rozgrzewka
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
20
Jedynie s
ę
dzia pierwszy gwi
ż
d
ż
e na pocz
ą
tek i koniec rozgrzewki.
Podaj
ą
cy piłki
Zgodnie z przepisami gry s
ę
dzia pierwszy kontroluje prac
ę
podaj
ą
cych piłki (Przepis
24.2.2) Chocia
ż
w niektórych sytuacjach jest to łatwiejsze dla s
ę
dziego drugiego, b
ę
d
ą
c
bli
ż
ej nich łatwiej mu skontaktowa
ć
si
ę
z nimi i powinien to zrobi
ć
.
Podaj
ą
cy piłki musz
ą
by
ć
poinformowani,
ż
e maj
ą
trzyma
ć
piłki pod specjalnym
nadzorem. Nale
ż
y pokaza
ć
podaj
ą
cym jak zaznaczone s
ą
piłki meczowe i
poinformowa
ć
ich,
ż
e nie mog
ą
dawa
ć
tych piłek zawodnikom podczas rozgrzewki w
czasie meczu, w przerwach itp.
Na zawodach mi
ę
dzynarodowych wyst
ę
puj
ą
tak
ż
e wycieraj
ą
cy podłog
ę
. Na zawodach
krajowych, podaj
ą
cy piłk
ę
ulokowany blisko s
ę
dziego drugiego jest cz
ę
sto te
ż
wycieraj
ą
cym podłog
ę
. Gdy jest to potrzebne, s
ę
dzia drugi powinien sprawdzi
ć
jako
ść
wycierania podło
ż
a. Wielkie znaczenie ma wówczas dobry kontakt z wycieraj
ą
cym.
W wyj
ą
tkowych przypadkach (tylko na poziomie krajowym) mo
ż
liwym jest akceptacja
obecno
ś
ci tylko pi
ę
ciu podaj
ą
cych piłki. W takim przypadku powinni oni znajdowa
ć
si
ę
po jednym w ka
ż
dym rogu boiska oraz jeden blisko s
ę
dziego drugiego. W tym wypadku
podaj
ą
cy piłk
ę
znajduj
ą
cy si
ę
w rogu po prawej stronie s
ę
dziego pierwszego, obsługuje
te
ż
pozycj
ę
za s
ę
dzi
ą
pierwszym. Wa
ż
nym jest, aby s
ę
dzia drugi miał podaj
ą
cego piłki
blisko siebie dla unikni
ę
cia podawania piłek przez członków zespołu lub przez siebie
samego.
Pierwsza zagrywka
Przed pierwsz
ą
zagrywk
ą
w meczu s
ę
dzia drugi podaje dwie piłki podaj
ą
cym (je
ś
li s
ą
u
ż
ywane), sprawdza ustawienia pocz
ą
tkowe i dopiero wtedy podaje piłk
ę
zagrywaj
ą
cemu poprzez łagodne potoczenie.
Podczas meczu
Przed i mi
ę
dzy setami
Przed ka
ż
dym setem trenerzy s
ą
zobowi
ą
zani do dostarczenia kartek z ustawieniem
pocz
ą
tkowym sekretarzowi zawodów lub s
ę
dziemu drugiemu. Pocz
ą
tek przerwy mi
ę
dzy
setami zaczyna si
ę
liczy
ć
od momentu zako
ń
czenia ostatniej akcji w secie. Przerwa ta
ko
ń
czy si
ę
po trzech minutach,natomiast kartki z ustawieniem powinny by
ć
dostarczone
natychmiast po zako
ń
czonym secie. Wtedy sekretarz zawodów ma czas na zapisanie
ustawie
ń
w protokole zawodów. Po 2½ min s
ę
dzia drugi powinien gwizdn
ąć
i zespoły
winny wej
ść
bezpo
ś
rednio na pole gry (bez ustawiania si
ę
na linii!). Nast
ę
pnie s
ę
dzia
drugi sprawdza zgodno
ść
ustawienia w ci
ą
gu pozostałej ½ minuty.
Dostarczone kartki z ustawieniem nie mog
ą
by
ć
zmienione, o ile nie jest to oczywista
pomyłka. Ustawienia pocz
ą
tkowe zespołów nale
ż
y utrzymywa
ć
w tajemnicy przez cały
czas (nie dotyczy to s
ę
dziów i sekretarza). Zespoły nie mog
ą
korygowa
ć
ustawienia w
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
21
zale
ż
no
ś
ci od ustawienia przeciwnika. W praktyce s
ę
dzia drugi czeka, a
ż
otrzyma kartki
z ustawieniem od obu zespołów i wtedy podaje je sekretarzowi. Zalecane jest, aby drugi
s
ę
dzia sprawdził czy zawodnicy podani na kartce z ustawieniem s
ą
wpisani do
protokołu zawodów. Je
ż
eli sekretarz otrzyma kartk
ę
z ustawieniem bezpo
ś
rednio od
trenera, powinien zaczeka
ć
z zapisem do protokołu do czasu otrzymania kartek od obu
zespołów.
W przypadku gdy kapitan prosi o sprawdzenie ustawienia swojego zespołu, s
ę
dzia
drugi dokonuje tego. Najpro
ś
ciej jest zapyta
ć
sekretarza, kto jest na zagrywce w tym
zespole. Wtedy s
ę
dzia w oparciu o posiadan
ą
kartk
ę
z ustawieniem danego zespołu
informuje kapitana o pozycjach zawodników. Informuje on jednak tylko o ustawieniu
tego zespołu, nigdy o przeciwnikach! Sprawdzenia tego dokonuje dyskretnie, niczego
nie podpowiadaj
ą
c przeciwnikowi.
Przed pierwsz
ą
zagrywk
ą
w ka
ż
dym secie, s
ę
dzia drugi powinien sprawdzi
ć
ustawienie
zawodników na boisku zgodnie z otrzymanymi kartkami. Jest zalecane, aby
poinformowa
ć
zespół, je
ś
li jaki
ś
zawodnik zajmuje bł
ę
dn
ą
pozycj
ę
. Nale
ż
y to zrobi
ć
bardzo dyskretnie i w sposób nie zdradzaj
ą
cy ustawienia przeciwnikowi. Inteligentny
s
ę
dzia nie wywołuje kontrowersji! Po sprawdzeniu ustawienia zespołu, s
ę
dzia informuje
Libero o mo
ż
liwo
ś
ci wej
ś
cia na pole gry. Po sprawdzeniu obu zespołów s
ę
dzia drugi
pokazuje odpowiedni
ą
sygnalizacj
ą
s
ę
dziemu pierwszemu,
ż
e wszystko jest w
porz
ą
dku.
S
ę
dzia drugi powinien poda
ć
piłk
ę
zawodnikowi, który wykonuje pierwsz
ą
zagrywk
ę
w
pierwszym i pi
ą
tym secie, je
ż
eli gra jest prowadzona przy u
ż
yciu trzech piłek.
Gdy u
ż
ywa si
ę
tylko jednej piłki w meczu, s
ę
dzia drugi powinien trzyma
ć
piłk
ę
podczas
przerw dla odpoczynku i w przerwach mi
ę
dzy setami. Jednak jego podstawowym
zadaniem podczas przerw dla odpoczynku jest dopilnowanie, aby oba zespoły opu
ś
ciły
boisko.
Podczas przerw mi
ę
dzy setami sensownym jest utrzymywanie kontaktu pomi
ę
dzy
innymi członkami komisji s
ę
dziowskiej. Dla przykładu mo
ż
na powiedzie
ć
sekretarzowi,
aby dodatkowo sprawdził protokół. Na poziomie mi
ę
dzynarodowym nie jest zalecane
chodzenie do s
ę
dziego pierwszego i rozmawianie o grze, czy te
ż
przekazywanie jakich
ś
uwag. Jednak je
ż
eli jest co
ś
do przekazania, nale
ż
y u
ż
y
ć
do tego dyskretnego gestu.
Kontrola ławek rezerwowych
Podczas meczu, wa
ż
nym zadaniem s
ę
dziego drugiego jest kontrola ławek
rezerwowych. Obserwowa
ć
musi on zachowanie członków zespołu oraz
przygotowywane pro
ś
by o zmian
ę
lub przerw
ę
dla odpoczynku.
WSKAZÓWKA: nale
ż
y zwróci
ć
szczególn
ą
uwag
ę
na zespół,
który wła
ś
nie przegrał wymian
ę
piłek.
Najlepsza pozycja
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
22
Wa
ż
n
ą
spraw
ą
dla s
ę
dziego drugiego jest znalezienie dla siebie najlepszej z
mo
ż
liwych pozycji do wypełniania swoich obowi
ą
zków. Trzeba czyta
ć
gr
ę
,
przewidywa
ć
co za chwil
ę
si
ę
wydarzy i ustawi
ć
si
ę
tak, aby jak najlepiej móc widzie
ć
sytuacj
ę
i by
ć
pewnym czy powstał bł
ą
d. Dlatego nale
ż
y porusza
ć
si
ę
podczas gry i
dawa
ć
wyraz temu, i
ż
jest si
ę
aktywnym. Unika
ć
jednak nale
ż
y niepotrzebnych czy
przesadzonych ruchów. Generalnie, s
ę
dzia drugi powinien zawsze sta
ć
w pozycji
neutralnej = ramiona równolegle do linii bocznej, najlepiej równo na obu nogach.
Nale
ż
y sta
ć
wewn
ą
trz strefy zmian. Trzeba sobie wyobrazi
ć
,
ż
e jest si
ę
przywi
ą
zanym
do słupka przez dwie niewidoczne elastyczne linki o długo
ś
ci 1 do 2 metrów, które
pozwalaj
ą
widzie
ć
wszystko, cofa
ć
si
ę
i porusza
ć
si
ę
przy siatce przy bardzo
szybkich atakach.
Je
ś
li gra odbywa si
ę
po stronie s
ę
dziego drugiego, powinien on cofn
ąć
si
ę
par
ę
kroków
do tyłu dla lepszej widoczno
ś
ci. Pole obserwacji jest wtedy lepsze, nie trzeba porusza
ć
głow
ą
w celu obserwacji szybkich wydarze
ń
z bliskiego dystansu. Z drugiej strony nie
jest wskazane stanie zbyt daleko od obserwowanego miejsca. Dla przykładu: łatwiej jest
obserwowa
ć
gr
ę
, która toczy si
ę
po stronie s
ę
dziego pierwszego, je
ż
eli si
ę
stanie bli
ż
ej
pola gry.
W momencie zagrywki nale
ż
y kontrolowa
ć
prawidłowo
ść
ustawienia zawodników
zespołu odbieraj
ą
cego. Kilka czynników decyduje o pozycji s
ę
dziego. Teoretycznie
najlepiej byłoby stan
ąć
w takiej samej odległo
ś
ci od linii
ś
rodkowej, co obserwowani
zawodnicy. Tego jednak zrobi
ć
nie mo
ż
emy! Dla sprawdzenia bocznego ustawienia
najlepsz
ą
pozycj
ą
byłoby przecie
ż
miejsce za lini
ą
ko
ń
cow
ą
. W chwil
ę
pó
ź
niej
musieliby
ś
my jednak znale
źć
si
ę
pod siatk
ą
. Biega
ć
jednak przecie
ż
nie b
ę
dziemy!
Powinno si
ę
wzi
ąć
tak
ż
e pod uwag
ę
swoj
ą
pozycj
ę
, gdy słupek jest bardzo opatulony
(gruby). Szeroki słupek czyni prac
ę
s
ę
dziego drugiego trudniejsz
ą
.
Z i bez s
ę
dziów linowych
Je
ż
eli nie ma s
ę
dziów liniowych, praca s
ę
dziego drugiego wiele si
ę
nie ró
ż
ni. Asystuje
si
ę
s
ę
dziemu pierwszemu, kontroluj
ą
c dotkni
ę
cia bloku, sytuacje blisko siatki i piłki
blisko antenki po swojej stronie. Zwykle powinno si
ę
zostawi
ć
decyzj
ę
czy piłka jest w
boisku czy autowa s
ę
dziemu pierwszemu.
Zawsze najlepiej jest ustawia
ć
si
ę
po stronie zespołu odbieraj
ą
cego. Gdy piłka
przechodzi w pobli
ż
u antenki, nale
ż
y obserwowa
ć
czy ma to miejsce w przestrzeni
przej
ś
cia czy te
ż
poza ni
ą
. Je
ś
li po stronie zespołu odbieraj
ą
cego nie ma bloku, wtedy
nie ma potrzeby sprawdzania mo
ż
liwego dotkni
ę
cia siatki.
■
Po meczu
Gdy s
ę
dzia pierwszy ko
ń
czy mecz, s
ę
dzia drugi idzie do s
ę
dziego pierwszego (po
prawej stronie siatki) i staje tam (s
ę
dzia pierwszy staje po drugiej stronie siatki).
Zawodnicy dzi
ę
kuj
ą
sobie za gr
ę
, a kapitanowie zespołów s
ę
dziom. Dlatego obaj
s
ę
dziowie musz
ą
by
ć
razem.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
23
■
Podział obowi
ą
zków podczas gry
Powodem tego,
ż
e powołuje si
ę
dwóch s
ę
dziów na mecz jest konstatacja, i
ż
s
ę
dzia I nie
jest w stanie
ś
ledzi
ć
wszystkich wydarze
ń
na boisku i poza nim. Głównie musi si
ę
on
koncentrowa
ć
na grze z piłk
ą
, chocia
ż
winien by
ć
te
ż
ś
wiadomym tego, co dzieje si
ę
wokół boiska i z zawodnikami uczestnicz
ą
cymi w grze. Głównym zadaniem s
ę
dziego II
jest kontrola wszystkiego, co dzieje si
ę
poza gr
ą
piłk
ą
.
Podczas gry wymaga to ruchu, przechodzenia na jedn
ą
b
ą
d
ź
drug
ą
stron
ę
siatki, w
zale
ż
no
ś
ci jak piłka zmienia strony boiska tak, aby by
ć
zawsze po stronie zespołu
odbieraj
ą
cego (broni
ą
cego). Fizyczne przesuni
ę
cie si
ę
na drug
ą
stron
ę
powinno
nast
ą
pi
ć
po wykonaniu ataku i gdy piłka znalazła si
ę
po stronie dru
ż
yny broni
ą
cej.
Je
ś
li piłka jest „przebita” na stron
ę
przeciwn
ą
, s
ę
dzia II przechodzi za słupkiem i
zajmuje now
ą
pozycj
ę
. Obserwuje bowiem zespół, który nie posiada piłki - zespół który
b
ę
dzie bronił atak. S
ę
dzia drugi musi by
ć
zdolny do szybkiego przemieszczania si
ę
na
stron
ę
zespołu broni
ą
cego, aby mo
ż
liwie jak najlepiej obserwowa
ć
blokuj
ą
cych i
mo
ż
liwy kontakt z siatk
ą
. Wła
ś
ciwym czasem do zmiany stron b
ę
dzie zwykle moment
ostatniego uderzenia piłki przez zespół atakuj
ą
cy.
Jedynie s
ę
dzia I mo
ż
e odgwizda
ć
bł
ą
d ataku zawodnika linii obrony. S
ę
dzia pierwszy
musi by
ć
pewny,
ż
e nast
ę
puj
ą
ce fakty miały miejsce:
•
zawodnik rzeczywi
ś
cie gra w linii obrony
•
wyskok zawodnika atakuj
ą
cego miał miejsce w polu ataku lub jego przedłu
ż
eniu
•
piłka jest całkowicie powy
ż
ej górnej ta
ś
my siatki w momencie uderzenia
•
piłka całkowicie przeszła na stron
ę
przeciwnika lub dotkn
ę
ła bloku
Co si
ę
tyczy dwóch pierwszych pozycji, s
ę
dzia II, znaj
ą
c dobrze ustawienie zawodników
oraz by
ć
mo
ż
e miejsce odbicia si
ę
atakuj
ą
cego, mo
ż
e da
ć
odpowiedni znak swojemu
koledze (je
ś
li to potrzebne).
S
ę
dzia drugi ma prawo gwizdn
ąć
, gdy zawodnik linii obrony blokuje piłk
ę
. Jednak
musi by
ć
pewnym
ż
e:
•
jest on rzeczywi
ś
cie zawodnikiem linii obrony
•
piłka dotkn
ę
ła blokuj
ą
cego
lub
•
zawodnik uczestniczył w spełnionym bloku zespołowym
Sytuacja ta zwykle ma miejsce, gdy rozgrywaj
ą
cy gra w polu obrony, a nast
ę
pnie
blokuje piłk
ę
, która jest atakowana przez przeciwnika po złym przyj
ę
ciu (piłka po
odbiorze lub obronie przechodzi na stron
ę
przeciwn
ą
i jest atakowana).
Podczas obserwacji zawodników blokuj
ą
cych i sytuacji przy siatce zwykle powinno si
ę
to sprawdza
ć
w nast
ę
puj
ą
cej kolejno
ś
ci:
1. Obserwacja
Linia
ś
rodkowa i dolna cz
ęść
siatki
2. Miejsce odbicia
Linia
ś
rodkowa
3. Zawodnicy i ich pozycja górna Dolna cz
ęść
siatki
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
24
4. Blokowanie
Górna cz
ęść
siatki
5. Zawodnicy i ich pozycja dolna Dolna cz
ęść
siatki
6. Upadek i obrót zawodnika
Dolna cz
ęść
siatki i linia
ś
rodkowa
Punkty 4 i 5 dotycz
ą
obu zespołów poniewa
ż
s
ę
dzia I zwykle w tym czasie pod
ąż
a za
piłk
ą
.
Bardzo wa
ż
nym jest, by uwa
ż
a
ć
szczególnie na lini
ę
ś
rodkow
ą
, dopóki wszyscy
zawodnicy od niej nie odejd
ą
.
Pami
ę
ta
ć
trzeba,
ż
e je
ż
eli zawodnik opadł na boisko po akcji bloku, a nast
ę
pnie
odzyskuj
ą
c swoj
ą
równowag
ę
dotyka siatk
ę
, nie powinno si
ę
gwizda
ć
poniewa
ż
dotkni
ę
cie siatki nast
ą
piło po akcji blokowania.
S
ę
dzia drugi musi koncentrowa
ć
si
ę
na swoich własnych obowi
ą
zkach i unika
ć
pod
ąż
ania za gr
ą
. To mo
ż
e by
ć
trudne, szczególnie je
ś
li nie ma si
ę
du
ż
ego
do
ś
wiadczenia.
■
Współpraca
Współpraca z s
ę
dzi
ą
pierwszym
Przy szybkiej grze s
ę
dziowie musz
ą
wykonywa
ć
wiele czynno
ś
ci i sprawdza
ć
wiele
ró
ż
nych zdarze
ń
w krótkim czasie. Jest to mo
ż
liwe do wykonania, je
ż
eli s
ę
dziowie sobie
wzajemnie pomog
ą
. S
ę
dzia powinien spojrze
ć
na swojego koleg
ę
prawie po ka
ż
dej
akcji, celem upewnienia si
ę
co do prawidłowej oceny obserwowanej wymiany.
Wskazanym jest utrzymywanie kontaktu wzrokowego ze swoim koleg
ą
w momencie
gwizdni
ę
cia! S
ę
dziowie, którzy dobrze ze sob
ą
współpracuj
ą
, zwi
ę
kszaj
ą
znacznie
szanse na dobre s
ę
dziowanie i inni uczestnicy gry natychmiast zauwa
ż
aj
ą
, i
ż
s
ę
dziowie
stanowi
ą
zgrany zespół.
Sygnalizacja
S
ę
dzia drugi winien wykonywa
ć
swoj
ą
sygnalizacj
ę
stoj
ą
c po stronie zespołu, który
przegrał akcj
ę
, w pobli
ż
u przedłu
ż
enia linii
ś
rodkowej.
WSKAZÓWKA: Je
ż
eli musisz zrobi
ć
wi
ę
cej ni
ż
jeden krok,
zanim wykonasz sygnalizacj
ę
, to znaczy,
i
ż
zapewne stałe
ś
zbyt daleko od linii
ś
rodkowej!
S
ę
dzia drugi gdy wykonuje sygnalizacj
ę
zawsze musi sta
ć
w miejscu. Je
ś
li gwi
ż
d
żą
c
bł
ą
d nie znajduje si
ę
we wła
ś
ciwym dla wykonania sygnalizacji miejscu, nale
ż
y przej
ść
tam jak najszybciej, zatrzyma
ć
si
ę
i dopiero wówczas wykona
ć
sygnalizacj
ę
. Je
ż
eli z
kolei decyzj
ę
o bł
ę
dzie podj
ą
ł s
ę
dzia pierwszy, to powinien on wykona
ć
swoj
ą
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
25
sygnalizacj
ę
na tyle spokojnie,
ż
eby s
ę
dzia drugi zd
ąż
ył przesun
ąć
si
ę
na wła
ś
ciwe
miejsce, zanim s
ę
dzia pierwszy wska
ż
e zespół wykonuj
ą
cy nast
ę
pn
ą
zagrywk
ę
.
Je
ż
eli bł
ą
d gwi
ż
d
ż
e s
ę
dzia pierwszy, s
ę
dzia drugi winien wykona
ć
tak
ą
sam
ą
sygnalizacj
ę
z lekkim opó
ź
nieniem. Wymaga to jednak utrzymywania dobrego kontaktu
wzrokowego pomi
ę
dzy s
ę
dziami. Zgrane wykonanie sygnalizacji przez obu s
ę
dziów
robi znakomite wra
ż
enie!
Je
ż
eli bł
ą
d gwi
ż
d
ż
e s
ę
dzia drugi, sygnalizacja winna by
ć
wykonana w nast
ę
puj
ą
cym
porz
ą
dku:
S
ę
dzia drugi
s
ę
dzia pierwszy
1)
gwizdni
ę
cie bł
ę
du
(nic!)
2)
wskazanie bł
ę
du
(nic!)
3)
wskazanie zespołu zagrywaj
ą
cego
wskazanie zespołu zagrywaj
ą
cego (tu
ż
za s
ę
dzi
ą
I)
Je
ż
eli s
ę
dzia drugi gwizdn
ą
ł, sygnalizacja winna zosta
ć
wykonana po stronie zespołu
popełniaj
ą
cego bł
ą
d. Zatem, je
ż
eli zespół po prawej popełnił bł
ą
d dotkni
ę
cia siatki,
s
ę
dzia drugi winien stan
ąć
po prawej stronie siatki w momencie wykonywania
sygnalizacji.
W przypadku zasygnalizowania bł
ę
du ustawienia, s
ę
dzia drugi musi zawsze wskaza
ć
na koniec sygnalizacji zawodnika lub zawodników popełniaj
ą
cych bł
ą
d. Wskazane
jest tak
ż
e, by s
ę
dzia był przygotowany do werbalnego wyja
ś
nienia natury bł
ę
du i
wskazania ustawienia prawidłowego.
S
ę
dzia drugi nie jest upowa
ż
niony do decydowania o wszystkich bł
ę
dach w czasie gry.
Cz
ę
sto jednak zdarzaj
ą
si
ę
bł
ę
dy zauwa
ż
one przez s
ę
dziego drugiego, chocia
ż
s
ą
w
kompetencji s
ę
dziego pierwszego. S
ę
dzia drugi mo
ż
e wówczas wykorzysta
ć
pomocnicz
ą
sygnalizacj
ę
dla poinformowania pierwszego s
ę
dziego o zaistniałym
bł
ę
dzie. Sygnalizacja taka winna by
ć
wykonywana dyskretnie, na wysoko
ś
ci klatki
piersiowej i tylko przez krótk
ą
chwil
ę
. Nale
ż
y zdawa
ć
sobie spraw
ę
w jakich
sytuacjach nale
ż
y pomaga
ć
s
ę
dziemu pierwszemu. Otó
ż
dotyczy to tylko sytuacji, gdy
s
ę
dzia pierwszy nie jest w stanie zaobserwowa
ć
bł
ę
dnej akcji lub gdy jego uwaga
skupiona jest na innym miejscu boiska.
W szczególno
ś
ci sygnalizacja pomocnicza musi mie
ć
rzeczywi
ś
cie charakter pomocy, a
nie sprawia
ć
wra
ż
enie, i
ż
s
ę
dzia drugi chce wej
ść
w kompetencje s
ę
dziego pierwszego.
Tylko w wyj
ą
tkowych sytuacjach s
ę
dzia drugi mo
ż
e nalega
ć
na podj
ę
cie decyzji zgodnie
z jego wskazaniem w sprawie nie le
żą
cej w jego kompetencjach! Mo
ż
e tak si
ę
zdarzy
ć
,
je
ś
li s
ę
dzia pierwszy robi oczywisty bł
ą
d. W takim wypadku wyra
ź
na i jednoznaczna
sygnalizacja mo
ż
e uratowa
ć
cał
ą
sytuacj
ę
.
S
ę
dziowie, którzy maj
ą
okazj
ę
s
ę
dziowa
ć
ze sob
ą
wiele spotka
ń
, wypracowuj
ą
sobie
cz
ę
sto skuteczne zasady współpracy. Znaj
ą
si
ę
ju
ż
bardzo dobrze i wystarczy
minimalny gest lub spojrzenie, by wyrazi
ć
swoj
ą
opini
ę
. Oczywi
ś
cie trzeba uwa
ż
a
ć
, by
nie przyzwyczai
ć
si
ę
do jednego rodzaju wymiany informacji, albowiem sygnalizacja
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
26
taka jest niezrozumiała dla innych s
ę
dziów. Podobnie nie nale
ż
y stosowa
ć
sygnałów
zrozumiałych przez zespoły!
Czasem niektórzy s
ę
dziowie wykonuj
ą
sygnał w rodzaju „nic nie było” - wskazuj
ą
c, i
ż
uwa
ż
aj
ą
,
ż
e nie popełniono bł
ę
du. Nie jest to jednak element oficjalnej sygnalizacji,
wi
ę
c nie wolno u
ż
ywa
ć
takiego gestu w ogóle!
Przekazywanie informacji o zachowaniu si
ę
członków zespołu
Obaj s
ę
dziowie winni wykazywa
ć
si
ę
tak
ą
sam
ą
uwag
ą
w obserwacji zachowania si
ę
członków zespołów. S
ę
dzia drugi ze wzgl
ę
du na miejsce wykonywania swoich
obowi
ą
zków znacznie skuteczniej mo
ż
e obserwowa
ć
zachowanie si
ę
członków
zespołów na ławkach rezerwowych. Wskazane jest zatem, by pokazywał siedz
ą
cym na
ławce swoj
ą
aktywno
ść
w obserwacji ich zachowania. Je
ż
eli rzeczywi
ś
cie s
ę
dzia drugi
zauwa
ż
y jakie
ś
nieprawidłowe zachowanie, winien przekaza
ć
werbalnie informacj
ę
na
ten temat s
ę
dziemu pierwszemu.
Współpraca z sekretarzem
Sekretarz to bardzo wa
ż
ny członek zespołu s
ę
dziowskiego. S
ę
dzia drugi winien zatem
kontrolowa
ć
jego prac
ę
. Szczególnie przerwy w grze s
ą
znakomit
ą
okazj
ą
do
zaobserwowania, czy sekretarz jest aktywny i skoncentrowany na swoich obowi
ą
zkach.
Wa
ż
ne, by sekretarz odczuwał, i
ż
jest członkiem całego zespołu. Je
ż
eli to konieczne,
nale
ż
y tak
ż
e wesprze
ć
sekretarza w jego obowi
ą
zkach, udzielaj
ą
c mu odpowiednich
instrukcji lub wyja
ś
nie
ń
.
Je
ż
eli sekretarz zauwa
ż
y jak
ąś
nieprawidłowo
ść
, zawiadamia o tym s
ę
dziego drugiego.
Ten winien natychmiast przerwa
ć
gr
ę
gwizdkiem, wykona
ć
sygnalizacj
ę
nakazuj
ą
c
ą
powtórzenie akcji i uda
ć
si
ę
natychmiast do stolika sekretarza i sprawdzi
ć
, jaki problem
wyst
ą
pił. Wówczas zobowi
ą
zany jest on podj
ąć
odpowiednie decyzje.
Sankcje
W trakcie karania zawodników lub zespołów jest niezwykle wa
ż
ne, by jasne było:
•
kto jest karany,
•
jaka sankcja jest stosowana,
•
czy sankcja została prawidłowo zapisana w protokole.
W momencie, gdy s
ę
dzia pierwszy pokazuje kartk
ę
, s
ę
dzia drugi musi zwróci
ć
uwag
ę
na to, któremu członkowi zespołu jest ona pokazywana. Je
ż
eli to konieczne, s
ę
dzia
pierwszy mo
ż
e pokaza
ć
wyra
ź
nie numer zawodnika, który jest karany. S
ę
dzia drugi
winien nast
ę
pnie podej
ść
do stolika sekretarza i sprawdzi
ć
poprawno
ść
dokonanego
zapisu - bez opó
ź
niania gry.
Sankcje zapisywane s
ą
w odpowiednim polu w protokole. Zapis powinien zosta
ć
dokonany sprawnie.
Je
ż
eli karany jest członek zespołu spoza zawodników, nale
ż
y by
ć
pewnym, której osoby
sankcja dotyczy. Je
ż
eli masz jak
ą
kolwiek w
ą
tpliwo
ść
, podejd
ź
do s
ę
dziego pierwszego i
zapytaj!
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
27
WSKAZÓWKA: W przypadku w
ą
tpliwo
ś
ci nie pozwól na wznowienie gry,
zanim nie b
ę
dzie jasne kto i w jaki sposób został ukarany.
Pro
ś
ba o zmian
ę
/ przerw
ę
dla odpoczynku
Nale
ż
y przywi
ą
zywa
ć
uwag
ę
do stosowania wła
ś
ciwej procedury w czasie
przyznawania przerw dla odpoczynku lub dla zmiany zawodników. Je
ż
eli zostanie
w takiej sytuacji popełniony bł
ą
d, jego konsekwencje mog
ą
by
ć
bardzo powa
ż
ne.
W sytuacjach skrajnych mog
ą
nawet prowadzi
ć
do konieczno
ś
ci powtórzenia meczu.
S
ę
dzia drugi winien zawsze zwraca
ć
uwag
ę
na nast
ę
puj
ą
ce elementy:
1) Obserwowa
ć
, czy kto
ś
zgłasza pro
ś
b
ę
o zmian
ę
lub o przerw
ę
dla odpoczynku
2) Sprawdzi
ć
kto zgłasza t
ę
pro
ś
b
ę
Czy ta osoba ma prawo do zgłaszania takiej pro
ś
by?
Czy pro
ś
ba zgłoszona jest z u
ż
yciem oficjalnej sygnalizacji?
Czy jest to wła
ś
ciwa sygnalizacja?
3)
Czy mo
ż
liwa jest realizacja pro
ś
by?
Czy zespół ma jeszcze do dyspozycji zmiany zawodników / przerwy?
Czy jest jeszcze przed gwizdkiem s
ę
dziego pierwszego na zagrywk
ę
?
4a)
Je
ż
eli na wszystkie pytania w punktach 2) i 3) odpowied
ź
brzmi TAK, to:
U
ż
yj gwizdka i wykonaj sygnalizacj
ę
spełniaj
ą
c pro
ś
b
ę
zespołu!
Lecz pami
ę
taj: nie gwi
ż
d
ż
, je
ż
eli nie s
ą
spełnione wszystkie warunki z
punktów 2) i 3)!
W przypadku pro
ś
by o przerw
ę
dla odpoczynku wska
ż
tak
ż
e zespół, który
pro
ś
b
ę
zgłosił.
4b)
Je
ż
eli chocia
ż
na jedno z pyta
ń
z punktów 2) i 3) odpowied
ź
brzmi NIE, to
zespół zgłosił pro
ś
b
ę
nieregulaminow
ą
:
- je
ż
eli jest to pierwsza taka sytuacja meczu i nie powoduje ona opó
ź
nienia w
grze, s
ę
dzia winien tylko w jak najkrótszy sposób wyja
ś
ni
ć
, dlaczego pro
ś
ba
zostaje odrzucona. U
ż
ywa
ć
nale
ż
y tylko technicznych sformułowa
ń
, jak w
Przepisach. W przeciwnym bowiem wypadku, to s
ę
dzia b
ę
dzie powodował
opó
ź
nienie w grze, co jest niedopuszczalne!
- je
ż
eli pro
ś
ba nieregulaminowa powoduje opó
ź
nienie gry, zespół musi zosta
ć
ukarany za opó
ź
nianie.
Je
ż
eli s
ę
dzia drugi gwizdn
ą
ł po zgłoszeniu pro
ś
by nieregulaminowej, uzna
ć
nale
ż
y, i
ż
zespół spowodował opó
ź
nienie gry i musi zosta
ć
za to ukarany.
PRZYKŁAD:
Je
ż
eli zespołowi przyznano trzeci
ą
przerw
ę
dla odpoczynku, musi ona zosta
ć
jak
najszybciej odwołana, a zespół ukarany w odpowiedni sposób.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
28
Uwaga:
Tylko s
ę
dzia pierwszy decyduje o stosowaniu sankcji
5a)
W przypadku zmiany zawodników:
Nale
ż
y podej
ść
do miejsca skrzy
ż
owania si
ę
linii bocznej i linii ataku i stan
ąć
przodem do siatki.
Poczeka
ć
zanim obaj zamieniani zawodnicy nie stan
ą
po obu stronach linii
bocznej.
Spojrze
ć
w kierunku sekretarza.
Przed meczem powinno si
ę
poinstruowa
ć
sekretarza, by w tej sytuacji
spojrzał na s
ę
dziego drugiego i podniósł jedn
ą
r
ę
k
ę
dla wskazania, i
ż
:
- fakt zmiany został zauwa
ż
ony,
- zmiana jest dozwolona,
- zmiana jest zapisywana w protokole.
Mo
ż
na podpowiedzie
ć
sekretarzowi numery zmienianych zawodników
(je
ż
eli nie ma tabliczek do zmian z numerami). Najpierw podaje si
ę
numer
zawodnika schodz
ą
cego, bo t
ę
liczb
ę
sekretarz najpierw musi znale
źć
w
protokole (np. „schodzi 5, wchodzi 13”). Je
ż
eli sekretarz podniesie r
ę
k
ę
,
oznacza to i
ż
zmiana mo
ż
e nast
ą
pi
ć
. Sekretarz po przekazaniu tego
sygnału, mo
ż
e opu
ś
ci
ć
r
ę
k
ę
w czasie dokonywania zapisu.
Dokonuje si
ę
zmiany zawodników
S
ę
dzia drugi wykonuje nast
ę
puj
ą
cy gest: wskazuje r
ę
k
ą
bli
ż
sz
ą
boiska
zawodnika schodz
ą
cego, a drug
ą
r
ę
k
ą
zawodnika zmieniaj
ą
cego.
Nast
ę
pnie wykonuje ruch krzy
ż
uj
ą
cy przed sob
ą
ramiona.
Zmiany dokonuje si
ę
, je
ż
eli sekretarz podniósł jedn
ą
r
ę
k
ę
- nie czeka si
ę
,
a
ż
podniesie obie r
ę
ce w gór
ę
. Je
ż
eli nale
ż
y dokona
ć
wi
ę
cej ni
ż
jedn
ą
zmian
ę
, s
ą
one dokonywane odr
ę
bnie pod nadzorem s
ę
dziego drugiego,
który winien upewni
ć
si
ę
za ka
ż
dym razem, czy zmiana została
zauwa
ż
ona i zapisana przez sekretarza.
Nale
ż
y zaczeka
ć
na potwierdzenie zapisania zmiany
Sekretarz powinien unie
ść
obie r
ę
ce po zako
ń
czeniu wpisywania zmiany
do protokołu.
Nale
ż
y poinformowa
ć
odpowiedniego trenera i s
ę
dziego pierwszego, je
ż
eli
była to 5-ta lub 6-ta zmiana. Je
ż
eli zmieniony został kapitan zespołu,
nale
ż
y dowiedzie
ć
si
ę
, kto b
ę
dzie teraz pełnił jego funkcj
ę
, a nast
ę
pnie
poinformowa
ć
o tym s
ę
dziego pierwszego poprzez wskazanie wła
ś
ciwego
zawodnika, a ten z kolei powinien podnie
ść
r
ę
k
ę
do góry na znak,
ż
e
przyj
ą
ł obowi
ą
zki kapitana.
Protokołu nie sprawdza si
ę
przy ka
ż
dej zmianie, mo
ż
na to zrobi
ć
w czasie przerw
dla odpoczynku i mi
ę
dzy setami. Nale
ż
y nauczy
ć
si
ę
czyta
ć
protokół do góry
nogami!
Nale
ż
y da
ć
s
ę
dziemu pierwszemu sygnał „OK”
Sygnał OK to uniesione w gór
ę
obie r
ę
ce.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
29
WSKAZÓWKA
Nie wolno dotyka
ć
zawodników w
ż
adnym przypadku,
a podczas zmian w szczególno
ś
ci
5b)
W przypadku przerwy dla odpoczynku nale
ż
y:
•
sprawdzi
ć
czy wszyscy zawodnicy opu
ś
cili pole gry i podeszli do ławki
rezerwowych
•
wykorzysta
ć
przerw
ę
. Podej
ść
do sekretarza i sprawdzi
ć
poprawno
ść
zapisów
w protokole.
•
sprawdzi
ć
zachowanie odpoczywaj
ą
cych zawodników.
•
gwizdn
ąć
po 30 sekundach i pokaza
ć
zawodnikom,
ż
e powinni ju
ż
wchodzi
ć
na
boisko.
•
poinformowa
ć
wła
ś
ciwego trenera i s
ę
dziego pierwszego, je
ż
eli była to druga
przerwa dla odpoczynku.
•
da
ć
s
ę
dziemu pierwszemu sygnał „OK”
■
PYTANIA DOTYCZ
Ą
CE METOD PRACY
M-1.
Jak powinien zachowa
ć
si
ę
s
ę
dzia, je
ż
eli zwrócono si
ę
do niego w nast
ę
puj
ą
cy
sposób:
a) trener powiedział: „Oni robi
ą
bł
ą
d ustawienia!”
b) sekretarz krzykn
ą
ł w czasie wymiany: „Zły zawodnik zagrywał!”
c) trener zapytał: „Dlaczego pan gwizdn
ą
ł?”
d) po gwizdni
ę
ciu i zasygnalizowaniu dotkni
ę
cia siatki, kapitan zapytał: „Kto
dotkn
ą
ł siatki?”
e) zawodnik zapytał: „Dlaczego pan gwizdn
ą
ł?”
M-2.
Jak powiniene
ś
si
ę
zachowa
ć
, je
ż
eli jako s
ę
dzia drugi otrzymałe
ś
kartk
ę
z
ustawieniem od jednego z zespołów?
M-3.
W czasie sprawdzania ustawienia zespołu przed rozpocz
ę
ciem seta zauwa
ż
yłe
ś
,
ż
e dwaj zawodnicy z jednego zespołu nie stoj
ą
prawidłowo. Co powiniene
ś
zrobi
ć
?
M-4.
Kto podaje zagrywaj
ą
cemu piłk
ę
przed pierwsz
ą
zagrywk
ą
a) przed pierwszym setem?
b) przed pi
ą
tym setem?
M-5.
Czy s
ę
dzia drugi mo
ż
e trzyma
ć
piłk
ę
w czasie przerw dla odpoczynku, czy te
ż
:
a) mo
ż
e j
ą
trzyma
ć
zawodnik, który b
ę
dzie wykonywał zagrywk
ę
(je
ż
eli gra si
ę
jedn
ą
piłk
ą
)?
b) mo
ż
e j
ą
trzyma
ć
podawacz, je
ż
eli mecz rozgrywany jest trzema piłkami?
M-6.
W którym momencie s
ę
dzia drugi winien rozpocz
ąć
odliczanie czasu trwania
przerwy pomi
ę
dzy setami?
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
30
M-7.
Po jakim czasie powinien s
ę
dzia drugi gwizdn
ąć
daj
ą
c sygnał na wej
ś
cie na
boisko na koniec przerwy pomi
ę
dzy setami?
M-8.
Po jakim czasie powinien s
ę
dzia drugi gwizdn
ąć
na zako
ń
czenie przerwy dla
odpoczynku?
M-9.
Wymie
ń
przypadki, gdy s
ę
dzia drugi winien stan
ąć
nieco dalej od słupka.
M-10. Wymie
ń
przypadki, gdy wła
ś
ciwym jest, by s
ę
dzia drugi wykonał wyra
ź
nie (a nie
dyskretnie) gest sugeruj
ą
cy s
ę
dziemu pierwszemu popełnienie bł
ę
du.
M-11. Co powinien zrobi
ć
s
ę
dzia drugi, gdy s
ę
dzia pierwszy pokazuje numer
zawodnika, który jest karany?
M-12. Jako s
ę
dzia drugi przekazujesz sekretarzowi, i
ż
jeden z trenerów otrzymał
ż
ółt
ą
kartk
ę
. Sekretarz wygl
ą
da jednak na zagubionego. Co powiniene
ś
zrobi
ć
?
M-13. Do s
ę
dziego drugiego zgłaszane jest
żą
danie dokonania zmiany. W którym
momencie s
ę
dzia gwi
ż
d
ż
e, aby przyzna
ć
zmian
ę
?
M-14. W czasie trwania seta odrzuciłe
ś
- jako s
ę
dzia drugi - pro
ś
b
ę
trenera
o przyznanie trzeciej przerwy dla odpoczynku. Pod koniec tego seta ten sam
trener poprosił o dokonanie zmiany. Wiesz, i
ż
zespół ten dokonał ju
ż
sze
ś
ciu
zmian. Co powiniene
ś
zrobi
ć
?
M-15. Zawodnik wykonał atak odbijaj
ą
c si
ę
spoza boiska. Na co nale
ż
y zwróci
ć
uwag
ę
w takiej sytuacji?
M-16. Organizatorzy zdołali zapewni
ć
obecno
ść
tylko pi
ę
ciu podawaczy.
a) czy nale
ż
y zagra
ć
systemem trzech piłek,
b) jak rozmie
ś
ci
ć
podawaczy?
c) dlaczego w ten sposób?
M-17. Je
ż
eli przed wykonaniem zagrywki widzisz, i
ż
zespół przyjmuj
ą
cy jest
nieprawidłowo ustawiony, czy powiniene
ś
zwróci
ć
zawodnikom uwag
ę
, tak aby
nie popełnili bł
ę
du?
M-18. S
ę
dzia drugi zorientował si
ę
w czasie trwania wymiany,
ż
e niewła
ś
ciwy zawodnik
wykonał zagrywk
ę
. Czy powinien przerwa
ć
gr
ę
gwizdkiem?
M-19. Czy zespół powinien by
ć
ukarany, je
ż
eli jego ustawienie pocz
ą
tkowe jest
niezgodne z kartk
ą
na ustawienie?
M-20. S
ę
dzia pierwszy gwizdn
ą
ł, daj
ą
c sygnał na wykonanie zagrywki. Zaraz po tym
gwizdn
ą
ł s
ę
dzia drugi, chc
ą
c przyzna
ć
przerw
ę
dla odpoczynku. Czy s
ę
dzia
pierwszy ma racj
ę
, je
ż
eli nakazuje powtórzy
ć
akcj
ę
i niezwłocznie ponawia
sygnał na zagrywk
ę
, bez przyznania przerwy dla odpoczynku?
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
31
M-21. Czy trener mo
ż
e skorygowa
ć
numery zawodników w protokole, je
ż
eli zarówno
on, jak i kapitan zespołu podpisali ju
ż
protokół (dwóch zawodników wzi
ę
ło ze
sob
ą
złe koszulki)?
M-22. Czy kapitan zespołu mo
ż
e indagowa
ć
s
ę
dziego drugiego o wszystkie podj
ę
te w
meczu decyzje przez s
ę
dziów?
M-23. W pewnych przypadkach s
ę
dzia drugi winien sygnalizowa
ć
liczb
ę
przyznanych
przerw dla odpoczynku i zmian zawodników.
a) w jakich przypadkach tak si
ę
powinien to zrobi
ć
?
b) komu powinien to zasygnalizowa
ć
?
M-24. Kapitan zespołu prosi o sprawdzenie ustawienia swojego zespołu. Czy s
ę
dzia
drugi winien udzieli
ć
informacji przedstawiaj
ą
c ustawienie prawidłowe?
M-25. Kapitan zespołu prosi o sprawdzenie ustawienia zespołu przeciwników. Czy
s
ę
dzia drugi winien udzieli
ć
informacji przedstawiaj
ą
c ustawienie prawidłowe?
M-26. Dlaczego istotne jest by zmierzy
ć
wysoko
ść
siatki z odpowiednim
wyprzedzeniem przed losowaniem.
M-27. Jeste
ś
s
ę
dzi
ą
drugim. Przed rozpocz
ę
ciem seta zawodnicy ustawiaj
ą
si
ę
na
boisku w nast
ę
puj
ą
cy sposób:
Na ławce rezerwowych siedz
ą
zawodnicy z numerami 3, 4 i 5. Co powiniene
ś
zrobi
ć
, skoro kartka z ustawieniem zawiera zapis:
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
32
Rozdział 3
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
33
UMIEJSCOWIENIE S
Ę
DZIEGO
•
Wa
ż
ne czynnik
•
Metody
•
Pytania
WA
ś
NE CZYNNIKI
Obserwacja ustawienia zespołów jest jednym z najwa
ż
niejszych zada
ń
s
ę
dziego
drugiego.
Przy realizacji tego zadania pomocne s
ą
nast
ę
puj
ą
ce czynniki:
znajomo
ść
taktyki
do
ś
wiadczenie
znajomo
ść
zespołów
znajomo
ść
członków zespołów
kartki z ustawieniem
protokół zawodów
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
34
Znajomo
ść
taktyki
S
ę
dzia, który był zawodnikiem i/lub trenerem, podczas swoich lat aktywno
ś
ci zdobył
wiedz
ę
o tym, jak mo
ż
na ustawi
ć
zawodników do odbioru zagrywki, jak utrudni
ć
odczytanie gry przeciwnikowi poprzez ustawienie, itp. i dlatego o wiele łatwiej jest mu
zrozumie
ć
, co si
ę
dzieje na boisku. Przychodzi mu to wr
ę
cz intuicyjnie.
Do
ś
wiadczenie
Długoletnie do
ś
wiadczenie s
ę
dziowskie powoduje,
ż
e wiele ró
ż
nych punktów widzenia,
sposobów my
ś
lenia i wiele reakcji przychodzi automatycznie. Natomiast s
ę
dzia, który
nie ma do
ś
wiadczenia, musi by
ć
bardzo skoncentrowany i wiele wysiłku po
ś
wi
ę
ci
ć
nauce. Wiele mechanizmów s
ę
dziowania musi by
ć
realizowane płynnie, w ramach
wytrenowanej techniki. Pozwala to s
ę
dziemu skoncentrowa
ć
si
ę
na innych aspektach
gry, które s
ą
tak
ż
e istotne przy podejmowaniu decyzji.
Uzyskanie do
ś
wiadczenia wymaga regularnego treningu. Przecie
ż
zespoły trenuj
ą
bardzo ci
ęż
ko, wi
ę
c dlaczego s
ę
dziowie nie mieli by równie
ż
trenowa
ć
?
Znajomo
ść
zespołów
Je
ś
li s
ę
dzia s
ę
dziuje wielokrotnie podczas sezonu lub przez jaki
ś
czas kilkukrotnie
danemu zespołowi, nabywa wiedzy na temat taktyki stosowanej przez dru
ż
yn
ę
i
poznaje specyficzne dla tego zespołu rozwi
ą
zania. Doskonałym sposobem na szybkie
poznanie dru
ż
yny jest analiza akcji, ustawie
ń
oraz specyficznych zmian / zast
ą
pie
ń
.
Mo
ż
na tego dokona
ć
podczas ogl
ą
dania meczu z trybuny lub na wideo, co daje
mo
ż
liwo
ść
uzyskania wszystkich interesuj
ą
cych informacji.
Znajomo
ść
członków zespołów
S
ę
dziowanie spotka
ń
tym samym zawodnikom wielokrotnie podczas sezonu lub przez
wiele lat daje s
ę
dziemu dobr
ą
wiedz
ę
o ich indywidualnych umiej
ę
tno
ś
ciach i
pełnionych funkcjach na boisku.
Równie
ż
istotne jest, gdy s
ę
dzia spotyka zespoły trenowane przez danego trenera.
Najcz
ęś
ciej kolejne dru
ż
yny poznaj
ą
bowiem i stosuj
ą
jego strategi
ę
oraz pomysły.
Kartki z ustawieniami
Kartki z ustawieniami mog
ą
by
ć
bardzo przydatne w niektórych sytuacjach. Głównie s
ą
one wykorzystywane przed rozpocz
ę
ciem seta, gdy sprawdzane jest ustawienie
zespołów na boisku. Jednak istniej
ą
równie
ż
metody korzystania z nich podczas gry.
Kilka metod zaprezentowanych jest w dalszej cz
ęś
ci opracowania.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
35
Protokół
Protokół jest dokumentem, który powinien rozwi
ą
za
ć
wi
ę
kszo
ść
w
ą
tpliwo
ś
ci
dotycz
ą
cych ustawienia. Czerpanie informacji z protokołu wymaga jednak pewnej
wiedzy i umiej
ę
tno
ś
ci. Po pierwsze s
ę
dzia musi by
ć
w stanie pełni
ć
funkcj
ę
sekretarza
oraz musi umie
ć
dokonywa
ć
wszystkich zapisów zwi
ą
zanych z prowadzeniem
protokołu. Nast
ę
pnie s
ę
dzia musi przeanalizowa
ć
sposób prezentacji pewnych
informacji i nauczy
ć
si
ę
, jak je uzyska
ć
.
Sekretarz jest osob
ą
, która sprawdza stale protokół. S
ę
dzia drugi mo
ż
e to zrobi
ć
głównie podczas przerw oraz mi
ę
dzy setami. Wówczas ma on mo
ż
liwo
ść
samodzielnego uzyskania informacji z protokołu (który jednak obrócony jest zazwyczaj
do góry nogami).
METODY
Obserwacja ustawienia zespołów, jak napisano ju
ż
wcze
ś
niej, jest jednym z
najwa
ż
niejszych zada
ń
s
ę
dziego drugiego. S
ę
dziowie stosuj
ą
oczywi
ś
cie indywidualne
sposoby na wła
ś
ciwe wykonywanie tego zadania, ale bez wzgl
ę
du na to, któr
ą
metod
ę
lub który sposób stosuje s
ę
dzia, powinien:
-
wiedzie
ć
, której metody u
ż
ywa
-
zna
ć
kilka metod
Stosowana przez s
ę
dziego metoda powinna by
ć
przystosowana do jego własnych
umiej
ę
tno
ś
ci oraz do poziomu zespołów. Je
ś
li s
ę
dzia drugi s
ę
dziuje spotkanie
zespołowi stosuj
ą
cemu ustawienia łatwo rozpoznawalne, wybierze oczywi
ś
cie prostsz
ą
metod
ę
ni
ż
przy s
ę
dziowaniu zespołowi z bardziej skomplikowan
ą
taktyk
ą
.
Celem s
ę
dziego drugiego powinna by
ć
samodzielno
ść
w radzeniu sobie z obserwacj
ą
ustawienia
na poziomie zawodów, które s
ę
dziuje.
Metoda wykorzystywana przez s
ę
dziego, powinna pomóc w obserwacji
-
zajmowanych pozycji zawodników w ramach zespołu,
-
aktualnej pozycji zawodnika
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
36
zarówno przy zagrywce jak i podczas wymiany.
S
ę
dzia drugi powinien tak szybko jak to mo
ż
liwe by
ć
w stanie ustali
ć
ustawienie zespołu
odbieraj
ą
cego. Nast
ę
pnie powinien znale
źć
miejsce, w którym prawdopodobie
ń
stwo
wyst
ą
pienia bł
ę
du jest najwi
ę
ksze i w to miejsce szczególnie skierowa
ć
swoj
ą
uwag
ę
.
Podstawowym czynnikiem we wszystkich metodach jest obserwacja zawodnika
rozgrywaj
ą
cego. S
ę
dzia drugi powinien stale zna
ć
:
•
jego aktualn
ą
pozycj
ę
i
•
zawodników obok niego.
Gdy s
ę
dzia drugi sprawdza ustawienie zespołu odbieraj
ą
cego zagrywk
ę
, w pierwszej
kolejno
ś
ci powinien ustali
ć
aktualn
ą
pozycj
ę
rozgrywaj
ą
cego. Skutecznym sposobem
jest znalezienie i zapami
ę
tanie zawodnika w zespole zagrywaj
ą
cym na tej samej
pozycji, co zawodnik rozgrywaj
ą
cy zespołu odbieraj
ą
cego (który mo
ż
e by
ć
nazwany „odpowiadaj
ą
cym”). Ustalenie tego zawodnika mo
ż
e nast
ą
pi
ć
gdy tylko
sekretarz wpisze ustawienie do protokołu.
Sposób oparty o obserwacj
ę
zawodnika „odpowiadaj
ą
cego” jest szczególnie przydatny,
gdy rozgrywaj
ą
cy zespołu przyjmuj
ą
cego znajduje si
ę
przy kolejnej zagrywce w tym
samym miejscu boiska (ale przecie
ż
na innej pozycji).
Zawodnik graj
ą
cy na tej samej pozycji, co rozgrywaj
ą
cy dru
ż
yny przeciwnej mo
ż
e by
ć
łatwo zlokalizowany, gdy jego zespół ustawia si
ę
do zagrywki. To pozwala na
wygospodarowanie wi
ę
kszej ilo
ś
ci czasu na obserwacj
ę
zespołu odbieraj
ą
cego oraz na
lepsze przygotowanie si
ę
do oceny prawidłowo
ś
ci ustawienia.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
37
Przykład I:
Zespoły maj
ą
nast
ę
puj
ą
ce ustawienia pocz
ą
tkowe:
Zespół z lewej strony rozpoczyna gr
ę
zagrywk
ą
. S
ę
dzia drugi dowiaduje si
ę
lub wie
wcze
ś
niej,
ż
e zawodnik nr 4 jest zawodnikiem rozgrywaj
ą
cym zespołu z prawej strony.
To oznacza,
ż
e zawodnik nr 8 zespołu po lewej stronie ma t
ą
sam
ą
pozycj
ę
, co
zawodnik rozgrywaj
ą
cy zespołu z prawej strony, podczas gdy zespół z prawej strony
odbiera zagrywk
ę
.
Zawodnikiem rozgrywaj
ą
cym w zespole z lewej strony jest zawodnik nr 2, który
rozpoczyna gr
ę
na pozycji 2. Zespół z lewej strony rozpoczyna gr
ę
zagrywk
ą
, zatem
zespół z prawej strony dokona rotacji, gdy wygra akcj
ę
i zdob
ę
dzie zagrywk
ę
. Wówczas
zawodnik nr 10 w zespole po prawej stronie b
ę
dzie na tej samej pozycji, co zawodnik
rozgrywaj
ą
cy w zespole po lewej stronie (podczas odbioru zagrywki).
Przykład II:
Te same zespoły co w przykładzie pierwszym kilka przej
ść
rotacyjnych pó
ź
niej:
ś
eby ustali
ć
czy zawodnik rozgrywaj
ą
cy nr 4 jest zawodnikiem linii obrony (na pozycji 5)
czy zawodnikiem linii ataku (na pozycji 4) nale
ż
y spojrze
ć
na zawodnika zespołu
przeciwnego odpowiadaj
ą
cego mu pozycj
ą
. Wiemy z przykładu I,
ż
e jest to zawodnik nr
8 i obecnie jest on na pozycji nr 5. W zwi
ą
zku z tym zawodnik rozgrywaj
ą
cy nr 4
równie
ż
jest na pozycji nr 5, tak wi
ę
c jest zawodnikiem linii obrony.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
38
UWAGA 1: Metoda działa oczywi
ś
cie pod warunkiem
ż
e zawodnicy zespołu
zagrywaj
ą
cego stoj
ą
na wła
ś
ciwej pozycji!
Tak jest prawie w ka
ż
dym przypadku, ale nale
ż
y na to zwraca
ć
uwag
ę
.
UWAGA 2: Nale
ż
y tak
ż
e pami
ę
ta
ć
,
ż
e dwaj zawodnicy linii obrony, którzy nie
wykonuj
ą
zagrywki s
ą
na pozycjach 5 i 6 bez wzgl
ę
du na to, gdzie si
ę
znajduj
ą
w stosunku do zagrywaj
ą
cego oraz,
ż
e zawodnik zagrywaj
ą
cy
ma pozycj
ę
nr 1 bez wzgl
ę
du na to w jakim miejscu stoi w polu zagrywki.
Po ustaleniu pozycji zawodnika rozgrywaj
ą
cego, nale
ż
y na tej podstawie sprawdzi
ć
ustawienie pozostałych zawodników. Dobrze jest wiedzie
ć
, którzy zawodnicy s
ą
ustawieni po przek
ą
tnej w stosunku do siebie. W pierwszej kolejno
ś
ci nale
ż
y
sprawdzi
ć
, kto jest po przek
ą
tnej z zawodnikiem rozgrywaj
ą
cym, a nast
ę
pnie tak
ż
e
pozostałych zawodników. Cz
ę
sto pełni
ą
oni te same funkcje w zespole, jak np.
odbieraj
ą
cy,
ś
rodkowy itp., co ułatwia zapami
ę
tanie dzi
ę
ki zrozumieniu ich pozycji z
taktycznego punktu widzenia.
Wiele zespołów graj
ą
cych na najwy
ż
szym poziomie stosuje tylko dwóch odbieraj
ą
cych.
Kontrolowanie tych dwóch zawodników jest tak samo wa
ż
ne jak kontrolowanie
zawodnika rozgrywaj
ą
cego. Zazwyczaj s
ą
oni rozmieszczeni w ustawieniu po
przek
ą
tnej. Podczas wielu odbieranych zagrywek s
ą
oni umieszczeni w dwóch
głównych miejscach boiska. Czasami jeden z nich jest na lewej stronie boiska a drugi w
jego okolicy. Najwi
ę
ksze ryzyko wyst
ą
pienia bł
ę
du ustawienia mi
ę
dzy nimi szczególnie
ma miejsce, gdy zajmuj
ą
oni pozycj
ę
3 i 6.
UWAGA: wyst
ę
puj
ą
dwa takie ustawienia na sze
ść
mo
ż
liwych ustawie
ń
.
Przykład III
Zespoły maj
ą
nast
ę
puj
ą
ce ustawienia pocz
ą
tkowe:
Zespół z prawej strony rozpoczyna gr
ę
zagrywk
ą
. Zawodnikami odbieraj
ą
cymi zespołu
z lewej strony s
ą
zawodnicy o numerach 12 i 1 (zawodnik nr 4 jest zawodnikiem
rozgrywaj
ą
cym).
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
39
III a) W tym przypadku zawodnik nr 12 jest na pozycji 3 a zawodnik nr 1 na pozycji 6.
Zawodnik nr 1 mo
ż
e chcie
ć
przesun
ąć
si
ę
do przodu, by zaj
ąć
lepsz
ą
pozycj
ę
do odbioru zagrywki, ale zawodnik nr 12 musi by
ć
bli
ż
ej siatki ni
ż
zawodnik nr 1 podczas zagrywki.
III b) W tym przypadku zawodnik nr 1 zajmuje pozycj
ę
3 a zawodnik nr 12 pozycj
ę
6.
Tym razem to zawodnik nr 12 chce ruszy
ć
do przodu, aby zaj
ąć
lepsz
ą
pozycj
ę
do odbioru zagrywki. Zawodnik nr 1 musi by
ć
jednak bli
ż
ej siatki
ni
ż
zawodnik nr 12 podczas uderzenia piłki przez zagrywaj
ą
cego.
Podczas gry s
ę
dzia drugi powinien trzyma
ć
kartki z ustawieniem w kieszeniach spodni
(zespołu po lewej stronie w lewej kieszeni, a zespołu z prawej strony w prawej
kieszeni).
Dla niedo
ś
wiadczonego s
ę
dziego nie wprawionego w rozpoznawaniu ustawienia
mogłaby by
ć
przydatna podczas s
ę
dziowania nast
ę
puj
ą
ca metoda. Nale
ż
y trzyma
ć
obie
kartki z ustawieniem przez cały czas w tej samej r
ę
ce (załó
ż
my: lewej). Kartka z
ustawieniem zespołu zagrywaj
ą
cego jako pierwszy w secie ma le
ż
e
ć
na kartce z
ustawieniem zespołu odbieraj
ą
cego. Nale
ż
y poło
ż
y
ć
kciuk na numerze obecnie
zagrywaj
ą
cego zawodnika i dzi
ę
ki temu podpowiada
ć
sobie ustawienie tego zespołu.
Teraz wystarczy odgi
ąć
górn
ą
kartk
ę
, by ustali
ć
trzech zawodników ataku w zespole
odbieraj
ą
cym (zajmuj
ą
pozycje „przed kciukiem”).
Gdy zespół odbieraj
ą
cy zdob
ę
dzie zagrywk
ę
, nale
ż
y czyta
ć
w ten sam sposób
zawodników linii ataku zespołu pierwotnie zagrywaj
ą
cego z kartki na górze (nie ruszaj
ą
c
kciuka). Kciuk o jedn
ą
pozycj
ę
przesuwa
ć
nale
ż
y zawsze, gdy na zagrywk
ę
idzie
kolejny zawodnik zespołu, który zagrywał jako pierwszy w secie.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
40
S
ę
dzia mo
ż
e tak
ż
e nanosi
ć
swoje własne notatki na kartkach z ustawieniem, na
przykład mo
ż
e zaznaczy
ć
liter
ą
„S” zawodnika rozgrywaj
ą
cego, czy strzałk
ą
zawodnika
zajmuj
ą
cego t
ą
sam
ą
pozycj
ę
na boisku co zawodnik rozgrywaj
ą
cy zespołu
przeciwnego (zobacz diagram poni
ż
ej). Niektórym s
ę
dziom pomaga dzielenie kartek z
ustawieniem liniami, co pozwala łatwiej odczyta
ć
zawodników linii ataku i linii obrony we
wszystkich ustawieniach (zobacz diagram poni
ż
ej).
Korzystanie z kartek z ustawieniem ma jedn
ą
wa
ż
n
ą
wad
ę
: gdy zawodnicy i trenerzy
widz
ą
,
ż
e s
ę
dzia musi u
ż
ywa
ć
kartek z ustawieniem, mog
ą
szybko uzna
ć
to za jego
brak pewno
ś
ci siebie. Z drugiej strony: je
ś
li pomaga mu to lepiej wykonywa
ć
prac
ę
, to
jest to wci
ąż
dobry powód do korzystania z nich! Dlatego te
ż
sposób ten jest przede
wszystkim przeznaczony do wykorzystania podczas treningu s
ę
dziowskiego przy
s
ę
dziowaniu sparingów.
Celem s
ę
dziego pełni
ą
cego funkcj
ę
s
ę
dziego drugiego powinno by
ć
, jak wspomniano
wcze
ś
niej, samodzielno
ść
w radzeniu sobie z obserwacj
ą
ustawienia, na poziomie
zawodów, które dany s
ę
dzia s
ę
dziuje (z kartkami z ustawieniem w kieszeniach).
PAMI
Ę
TAJ!: zespoły mog
ą
ć
wicz
ą
swoje ustawienie taktyczne przez całe miesi
ą
ce
– je
ś
li nie jeste
ś
pewny,
ż
e bł
ą
d został popełniony, nie gwi
ż
d
ż
!
DO DYSKUSJI:
1)
•
Opisz metod
ę
, której przewa
ż
nie u
ż
ywasz przy obserwacji ustawienia.
•
Jakie s
ą
jej zalety i wady?
•
Jak mo
ż
esz j
ą
ulepszy
ć
?
2) Wad
ą
cz
ęś
ci metod jest fakt,
ż
e nie daj
ą
pełnego efektu od pocz
ą
tku seta.
Zespoły musz
ą
zrobi
ć
pełn
ą
rotacj
ę
, zanim s
ę
dzia drugi upewni si
ę
jak
zawodnicy ustawiaj
ą
si
ę
na boisku.
•
Które metody funkcjonuj
ą
wła
ś
ciwie od pocz
ą
tku?
•
Które metody nie funkcjonuj
ą
, dopóki mecz nie jest cho
ć
przez chwil
ę
rozgrywany?
______________________________________________________________________
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
41
■
PYTANIA DOTYCZ
Ą
CE USTAWIENIA
U-1.
Prawda czy Fałsz?
P
F
a) Zawodnik na pozycji 1 musi sta
ć
bli
ż
ej linii ko
ń
cowej
ni
ż
zawodnik na pozycji 2
b) Zawodnik na pozycji 1 musi sta
ć
bardziej na prawo
od zawodnika na pozycji 5
c) Zawodnik na pozycji 6 mo
ż
e sta
ć
za zawodnikiem
na pozycji 4
d) Zawodnik na pozycji 4 mo
ż
e sta
ć
najbli
ż
ej linii obu
bocznych
e) Zawodnik na pozycji 5 mo
ż
e sta
ć
w takiej samej odległo
ś
ci
od linii
ś
rodkowej jak zawodnik na pozycji 4
f) Zawodnik na pozycji 3 mo
ż
e sta
ć
w takiej samej odległo
ś
ci
od linii
ś
rodkowej jak zawodnik na pozycji 5
g) Zawodnik na pozycji 4 musi sta
ć
na lewo od zawodnika
na pozycji 3
h) Zawodnik na pozycji 2 mo
ż
e sta
ć
bardziej na prawo
ni
ż
zawodnik na pozycji 3
i)
Zawodnik na pozycji 1 mo
ż
e sta
ć
w takiej samej odległo
ś
ci
od prawej linii bocznej jak zawodnik na pozycji 6
U-2.
W momencie wykonywania zagrywki zauwa
ż
asz, pełni
ą
c funkcj
ę
s
ę
dziego
drugiego, i
ż
zawodnik z pozycji 5 w zespole przyjmuj
ą
cym stoi bli
ż
ej lewej linii
bocznej ni
ż
zawodnik z pozycji 4. Czy jest to bł
ę
dna sytuacja?
U-3.
Przed wykonaniem kolejnej zagrywki zauwa
ż
asz,
ż
e dwaj zawodnicy stoj
ą
na
nieprawidłowych pozycjach. Co powiniene
ś
zrobi
ć
, je
ż
eli:
a) dotyczy to zespołu zagrywaj
ą
cego
b) dotyczy to zespołu przyjmuj
ą
cego
U-4.
Czy wolno s
ę
dziemu drugiemu u
ż
ywa
ć
kartek z ustawieniem dla kontroli
ustawienia w czasie seta?
U-5.
Opisz kilka metod ułatwiaj
ą
cych kontrol
ę
ustawienia zawodników w czasie
przyj
ę
cia zagrywki.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
42
U-6. Sprawd
ź
ustawienie zawodników i okre
ś
l czy jest prawidłowe czy bł
ę
dne?
Kartka z ustawieniem:
Ustawienie zawodników na boisku:
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
43
U-7. Sprawd
ź
ustawienie zawodników i okre
ś
l czy jest prawidłowe czy bł
ę
dne?
Kartka z ustawieniem:
Ustawienie zawodników na boisku:
a) zawodnik nr 2 zagrywał ostatni;
b) zawodnik nr 4 zagrywał ostatni
c) zawodnik nr 3 zagrywał ostatni;
d) zawodnik nr 5 zagrywał ostatni
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
44
U-8. Sprawd
ź
ustawienie zawodników i okre
ś
l czy jest prawidłowe czy bł
ę
dne?
Kartka z ustawieniem:
Ustawienie zawodników na boisku:
a) nr 3 jest zawodnikiem rozgrywaj
ą
cym i jest na pozycji 5
b) nr 3 jest zawodnikiem rozgrywaj
ą
cym i jest na pozycji 4
c) tak samo jak w punkcie b)
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
45
U-9. Sprawd
ź
ustawienie zawodników i okre
ś
l czy jest prawidłowe czy bł
ę
dne?
Kartka z ustawieniem:
a) Podczas pierwszej zagrywki w secie
b) Podczas pierwszej zagrywki w secie
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
46
U-10. Podaj cztery mo
ż
liwe ustawienia, je
ś
li poni
ż
sze ustawienie zawodników na boisku
jest prawidłowe.
U-11.
Zespół A
Zespół B
W zespole A zawodnikiem rozgrywaj
ą
cym jest zawodnik nr 8 a w zespole B
zawodnik nr 12.
a) Który zawodnik zespołu B zajmuje t
ą
sam
ą
pozycj
ę
co zawodnik rozgrywaj
ą
cy
zespołu A gdy zespół A jest zespołem odbieraj
ą
cym zagrywk
ę
?
b) Który zawodnik zespołu A zajmuje t
ą
sam
ą
pozycj
ę
co zawodnik rozgrywaj
ą
cy
zespołu B gdy zespół B jest zespołem odbieraj
ą
cym zagrywk
ę
?
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
47
U-12.
Kartka z ustawieniem:
Wska
ż
, na co powiniene
ś
zwróci
ć
szczególn
ą
uwag
ę
, pełni
ą
c funkcj
ę
s
ę
dziego
drugiego, w poni
ż
szych przypadkach?
a) Podczas pierwszej zagrywki w secie:
b) Zawodnik rozgrywaj
ą
cy nr 16 jest na pozycji 4:
c) Zawodnik rozgrywaj
ą
cy nr 16 jest na pozycji 5:
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
48
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
49
Rozdział 4
WSKAZÓWKI DLA DOSKONALENIA SI
Ę
•
Podpatrywanie meczów
•
Plany zaj
ęć
szkoleniowych
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
50
■
Obserwacja meczów
By jak najlepiej wykorzysta
ć
wiedz
ę
zawart
ą
w tym wydaniu, proponujemy jak
najcz
ę
stsze chodzenie na mecze czołowych dru
ż
yn i podpatrywanie pracy s
ę
dziów.
Przede wszystkim s
ę
dziego drugiego, rzecz jasna.
Zacznijmy od obserwacji wszystkich dwunastu ustawie
ń
dru
ż
yn w przyj
ę
ciu zagrywki.
Spróbujmy je narysowa
ć
, wykorzystuj
ą
c wzór jaki znajduje si
ę
na nast
ę
pnej stronie.
Spróbujmy tak
ż
e odpowiedzie
ć
na nast
ę
puj
ą
ce pytania:
1. Na jakiej pozycji znajduje si
ę
rozgrywaj
ą
cy w kolejnych ustawieniach?
2. W których ustawieniach dru
ż
yny najłatwiej mog
ą
popełni
ć
bł
ą
d ustawienia?
3. Czy w danym zespole wyznaczono konkretnych zawodników do odbioru zagrywki?
4. Dlaczego ustawiaj
ą
si
ę
oni akurat w takich miejscach boiska w kolejnych
ustawieniach?
Wykorzystajmy szans
ę
do wypróbowania paru metod kontroli ustawienia opisanych we
wcze
ś
niejszych cz
ęś
ciach wydania. Spróbujmy metod, których wcze
ś
niej nie
wykorzystywali
ś
my. B
ę
dziemy mogli dzi
ę
ki temu wraz z kolegami oceni
ć
ró
ż
ne metody i
wymieni
ć
nasze do
ś
wiadczenia.
Obserwuj
ą
c mecz mo
ż
emy rozwa
ż
y
ć
nast
ę
puj
ą
ce kwestie:
ZASADY
1. Czy s
ę
dziowie stosuj
ą
ró
ż
ne rodzaje sygnałów gwizdkami i czy powinni tak robi
ć
zgodnie z Przepisami?
2. Czy s
ę
dzia drugi gwi
ż
d
ż
e bł
ę
dy zgodnie ze swoimi uprawnieniami?
METODYKA
1. W jakich sytuacjach mo
ż
na zauwa
ż
y
ć
współprac
ę
mi
ę
dzy s
ę
dziami?
2. Jak cz
ę
sto maj
ą
ze sob
ą
kontakt?
3. Jak daj
ą
sobie ró
ż
ne sygnały?
4. Czy ci konkretni s
ę
dziowie dobrze ze sob
ą
współpracuj
ą
?
5. Jak s
ę
dzia drugi współpracuje z sekretarzem?
6. W jaki sposób porusza si
ę
s
ę
dzia drugi w ró
ż
nych sytuacjach w czasie gry?
7. Czy uwa
ż
asz,
ż
e wybiera najlepsze miejsce do obserwacji gry?
8. Kiedy s
ę
dzia drugi zmienia strony boiska?
9.
Jak zachowuje si
ę
w chwili
żą
dania przerwy lub zmiany przez trenerów?
10. Jak zachowuje si
ę
w czasie dokonywania zmian zawodników?
11. Czy z s
ę
dziami kontaktuj
ą
si
ę
inni zawodnicy ni
ż
kapitanowie?
USTAWIENIA
1. Jak
ą
metod
ę
wykorzystuje s
ę
dzia drugi dla obserwacji ustawienia zespołów?
2. Czy prawidłowo obserwuje ustawienie zespołu odbieraj
ą
cego?
3. Czy zdarzaj
ą
si
ę
ataki zawodników z drugiej linii? Jak zachowuje si
ę
s
ę
dzia drugi w
takich sytuacjach?
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
51
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
52
II. Plany zaj
ęć
szkoleniowych
ZAJ
Ę
CIA JEDNODNIOWE:
Rodzaj zaj
ęć
:
Teoria
Prowadz
ą
cy zaj
ę
cia:
Je
ż
eli uczestnicz
ą
s
ę
dziowie krajowi: przedstawiciel
krajowego wydziału szkolenia
Je
ż
eli uczestnicz
ą
s
ę
dziowie z regionu: przedstawiciel
regionalnego wydziału szkoleniowego
Je
ż
eli uczestnicz
ą
lokalni s
ę
dziowie: jak wy
ż
ej + s
ę
dzia
szczebla centralnego
Liczba uczestników:
Nie wi
ę
cej ni
ż
12.
ZAJ
Ę
CIA DWUDNIOWE:
Rodzaj zaj
ęć
:
Teoria + ogl
ą
danie meczu
Prowadz
ą
cy zaj
ę
cia:
Je
ż
eli uczestnicz
ą
s
ę
dziowie krajowi: przedstawiciel
krajowego wydziału szkolenia
Je
ż
eli uczestnicz
ą
s
ę
dziowie z regionu: przedstawiciel
regionalnego wydziału szkoleniowego
Je
ż
eli uczestnicz
ą
lokalni s
ę
dziowie: jak wy
ż
ej + s
ę
dzia
szczebla centralnego
Liczba uczestników:
Nie wi
ę
cej ni
ż
8.
Jeden dzie
ń
na teori
ę
i jeden dzie
ń
na analiz
ę
w czasie meczu. Uczestnicy próbuj
ą
ró
ż
nych metod kontroli ustawie
ń
zawodników oraz
obserwuj
ą
prac
ę
s
ę
dziego drugiego z miejsc publiczno
ś
ci
pod kontrol
ą
prowadz
ą
cego zaj
ę
cia.
GRUPOWE
Ć
WICZENIA WŁASNE:
Rodzaj zaj
ęć
:
5 trzygodzinnych spotka
ń
. Jedno spotkanie przeznaczone
jest na analiz
ę
meczu.
Zaj
ę
cia 1:
Przepisy
Zaj
ę
cia 2:
Metody
Zaj
ę
cia 3:
Ustawienia zawodników
Zaj
ę
cia 4:
Analiza meczu
Zaj
ę
cia 5:
Podsumowanie analizy meczu oraz podsumowanie kursu
Liczba uczestników:
Nie wi
ę
cej ni
ż
8.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
53
Rozdział 5
ODPOWIEDZI DO PYTA
Ń
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
54
DO ROZDZIAŁU 1
P-1. Tak.
P-2. Nie.
P-3.
a) Tak. Dotkni
ę
cia siatki przeszkadzaj
ą
ce w grze s
ą
bł
ę
dne i winny by
ć
odgwizdane. Przeszkodzenie w grze oznacza na przykład tak silne poci
ą
gni
ę
cie
siatki, i
ż
powoduje ono zerwanie lub przesuni
ę
cie si
ę
antenki. Nie nale
ż
y myli
ć
„przeszkadzania w grze” z „wpływaniem na gr
ę
”, które mo
ż
e nast
ą
pi
ć
w
przypadku dotkni
ę
cia siatki podczas akcji z piłk
ą
przez zawodnika, który uderza
lub mo
ż
e uderzy
ć
piłk
ę
. Je
ż
eli gracz ten nie jest do
ść
blisko piłki lub
zamierzonego jej usytuowania, to nie mo
ż
na uzna
ć
takiej akcji za bł
ę
dn
ą
.
b) Nie.
P-4.
Tak. Dokładnie nad siatk
ą
znajduje si
ę
„ziemia niczyja” - prawidłowe jest wi
ę
c
uderzenie piłki przez blokuj
ą
cych. Je
ś
li jednak blokuj
ą
cy uderz
ą
piłk
ę
zanim
przeleci ona całkowicie na ich stron
ę
to na s
ę
dziego spada trudne zadanie oceny
tej sytuacji. Je
ż
eli atak został spełniony, to nie ma bł
ę
du blokuj
ą
cych. Je
ż
eli
jednak piłka znajduje si
ę
nad boiskiem zespołu atakuj
ą
cego i jeden z
zawodników byłby w stanie piłk
ę
zaatakowa
ć
, wówczas bł
ą
d popełniaj
ą
blokuj
ą
cy.
P-5. Nie. Mo
ż
e to uczyni
ć
tylko kapitan.
P-6. Nie. Od kilku lat taka sytuacja nie jest automatycznie równoznaczna z bł
ę
dem.
Tak
ą
okoliczno
ść
powinien natomiast zasygnalizowa
ć
s
ę
dzia liniowy.
P-7.
a) Tak. Dotkni
ę
cia siatki przeszkadzaj
ą
ce w grze s
ą
bł
ę
dem.
b) Tak.
P-8.
Nie. Tylko s
ę
dzia pierwszy jest uprawniony do udzielania sankcji.
P-9.
Nie.
P-10. Tak. Na boisko mo
ż
e wej
ść
dowolny zawodnik nie uczestnicz
ą
cy w grze,
niezale
ż
nie czy był ju
ż
na boisku w tym secie czy nie.
P-11. Tak, ale tylko, je
ż
eli s
ę
dzia pierwszy nie jest w stanie tego zauwa
ż
y
ć
.
P-12. Tak.
P-13. Nie. Bł
ę
dem jest nieprawidłowy atak zawodnika linii obrony i moment popełnienia
bł
ę
du wyznacza chwil
ę
, w której piłka staje si
ę
„poza gr
ą
”.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
55
P-14. Je
ż
eli zagrywka została wykonana przez nieprawidłowego zawodnika, bł
ą
d ten
powinien zosta
ć
zasygnalizowany poprzez sygnał d
ź
wi
ę
kowy („buczek”). Je
ś
li
jest to niemo
ż
liwe, sekretarz powinien jak najszybciej zgłosi
ć
tak
ą
sytuacj
ę
s
ę
dziemu drugiemu - w takim wypadku bł
ą
d zostaje odgwizdany przez s
ę
dziego
drugiego. Zasadniczym zadaniem s
ę
dziego drugiego w czasie wykonywania
zagrywki jest jednak obserwacja zespołu przyjmuj
ą
cego.
P-15. Tak. Obecne brzmienie przepisu 12.3.2 mówi „zawodnik mo
ż
e dotkn
ąć
linki po
odbiciu piłki”.
P-16. Nie. Musi zosta
ć
rozegrana przynajmniej jedna wymiana zanim mo
ż
e zosta
ć
przyznana kolejna zmiana zawodników.
P-17. Nie. Zawodnik zawsze ma prawo blokowa
ć
piłk
ę
nad polem gry przeciwnika, gdy
ten wykonał ju
ż
trzy odbicia. W tej konkretnej sytuacji mamy do czynienia z
bł
ę
dnym atakiem zawodnika linii obrony.
P-18.
T
N
a)
X
b)
X
c)
X
d)
X
e)
X
P-19. Nie. Tylko graj
ą
cy kapitan ma takie prawo.
P-20. Tak. W czasie zawodów mi
ę
dzynarodowych szybcy wycieraj
ą
cy wycieraj
ą
mokre
plamy po ka
ż
dej wymianie, ale s
ę
dzia drugi winien sprawdza
ć
stan boiska w
czasie przerw dla odpoczynku oraz pomi
ę
dzy setami.
P-21. Tak.
P-22. Tak. Taki blok jest prawidłowy. Zatem zawodnik linii obrony wykonał
nieprawidłowy atak.
P-23. Tak.
P-24. Tak, je
ś
li mo
ż
e jeszcze tyle wykorzysta
ć
.
P-25. Tak.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
56
P-26. a)Dozwolona jest tylko zmiana kontuzjowanego zawodnika przez zawodnika nr
8.
b) Zespół mo
ż
e dokona
ć
wyboru, czy na zmian
ę
wejdzie zawodnik nr 7 czy 8.
c) Dozwolona jest tylko zmiana zawodnika nr 1 przez zawodnika nr 8.
d) Zespół przegra seta poniewa
ż
nie mo
ż
na dokona
ć
zmiany regulaminowej.
Wykluczeni zawodnicy mog
ą
bowiem by
ć
zmienieni tylko w ramach zmiany
regulaminowej.
e) Dozwolona jest tylko zmiana zawodnika nr 1 przez zawodnika nr 8.
f) Zespół przegra seta poniewa
ż
nie mo
ż
na dokona
ć
zmiany regulaminowej
(patrz odpowied
ź
d).
P-27.
T
T*
N
a)
X
b)
X
c)
X
d)
X
e)
X
f)
X
g)
X
h)
X
i)
X
j)
X
k)
X
l)
X
m)
X
n)
X
o)
X
p)
X
q)
X
r)
X
s)
X
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
57
DO ROZDZIAŁU 2
M-1.
W przedstawionych poni
ż
ej sytuacjach najistotniejsze jest, by s
ę
dzia oceniał
wydarzenie w zale
ż
no
ś
ci od ich kontekstu i okoliczno
ś
ci, jakie im towarzyszyły. W
pewnych przypadkach bezwzgl
ę
dne egzekwowanie Przepisów mo
ż
e nie by
ć
prawidłowym zachowaniem. Analiza dokonana przez s
ę
dziego mo
ż
e mu
podpowiedzie
ć
, i
ż
wybór innego rozwi
ą
zania jest najwła
ś
ciwszy.
Udzielone poni
ż
ej odpowiedzi oparte s
ą
jednak na wprost dokonanej interpretacji
Przepisów.
a) Członkowie zespołu nie mog
ą
komentowa
ć
decyzji s
ę
dziowskich w ten
sposób. S
ę
dzia drugi winien poinformowa
ć
o zdarzeniu s
ę
dziego pierwszego,
który ma prawo udzieli
ć
trenerowi sankcji.
b) S
ę
dzia drugi powinien natychmiast gwizdn
ąć
by przerwa
ć
gr
ę
.
c)Tylko kapitan zespołu ma prawo do zadawania w taki sposób pyta
ń
dotycz
ą
cych decyzji s
ę
dziego. S
ę
dzia drugi winien poinformowa
ć
o zdarzeniu
s
ę
dziego pierwszego, który ma prawo udzieli
ć
trenerowi sankcji.
d) S
ę
dzia drugi powinien odpowiedzie
ć
na to pytanie, skoro zadane jest przez
kapitana zespołu i dotyczy uprawnie
ń
s
ę
dziego drugiego.
e) Tylko kapitan zespołu ma prawo do zadawania w taki sposób pyta
ń
dotycz
ą
cych decyzji s
ę
dziego. S
ę
dzia drugi winien poinformowa
ć
o zdarzeniu
s
ę
dziego pierwszego, który ma prawo udzieli
ć
trenerowi sankcji.
M-2.
Powiniene
ś
zatrzyma
ć
j
ą
przy sobie do momentu, gdy otrzymasz tak
ż
e kartk
ę
z
drugiego zespołu. Wówczas obie kartki jednocze
ś
nie powiniene
ś
dostarczy
ć
sekretarzowi.
M-3.
Powiniene
ś
zwróci
ć
uwag
ę
na ten fakt zespołowi, w miar
ę
mo
ż
liwo
ś
ci nie
ujawniaj
ą
c ustawienia tego zespołowi przeciwnemu.
M-4.
a) s
ę
dzia drugi
b) s
ę
dzia drugi
M-5.
a) w przypadku gry jedn
ą
piłk
ą
s
ę
dzia drugi winien trzyma
ć
j
ą
w czasie
wszystkich przerw dla odpoczynku i pomi
ę
dzy setami.
b) w przypadku gry trzema piłkami podawacze mog
ą
trzyma
ć
piłki w czasie
wszystkich przerw w grze. Nie wolno pozwala
ć
zawodnikom na rozgrzewanie si
ę
z u
ż
yciem piłek meczowych.
M-6.
Kiedy ostatnia wymiana poprzedniego seta jest zako
ń
czona. Tak
ż
e sekretarz
winien mierzy
ć
ten czas i zasygnalizowa
ć
upływ 2 minut i 30 sekund.
M-7.
Po 2,5 minuty.
M-8.
Po 30 sekundach.
M-9.
- Je
ż
eli akcja rozgrywana jest w jego pobli
ż
u,
- Je
ż
eli słupek jest bardzo grubo otulony.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
58
M-10. - Je
ż
eli s
ę
dzia drugi wyra
ź
nie widzi, i
ż
s
ę
dzia pierwszy popełnia bł
ą
d,
- Je
ż
eli s
ę
dziemu pierwszemu wydaje si
ę
, i
ż
nast
ą
pił bł
ą
d i szuka u s
ę
dziego
drugiego potwierdzenia takiego faktu
M-11. S
ę
dzia drugi powinien tak
ż
e pokaza
ć
numer tego zawodnika i upewni
ć
si
ę
, i
ż
obaj s
ę
dziowie wskazuj
ą
ten sam numer. Wówczas s
ę
dzia drugi powinien
podej
ść
do sekretarza i upewni
ć
si
ę
, i
ż
ten dokonuje prawidłowego zapisu w
protokole. Dopuszczalne, chocia
ż
nie zalecane, jest podej
ś
cie do s
ę
dziego
pierwszego, gdy s
ę
dzia drugi nie jest pewien, którego zawodnika dotyczy kara.
M-12. Pomó
ż
sekretarzowi dokona
ć
prawidłowego wpisu do protokołu. Wpis musi
zosta
ć
dokonany sprawnie, by w jak najmniejszym stopniu powodowa
ć
przedłu
ż
enie przerwy.
M-13. Wówczas, gdy spełnione s
ą
nast
ę
puj
ą
ce warunki:
•
żą
danie zgłasza uprawniony członek zespołu,
•
pro
ś
ba zgłaszana z wykorzystaniem oficjalnej sygnalizacji,
•
jest to prawidłowa sygnalizacja r
ę
koma,
•
zespół mo
ż
e jeszcze dokona
ć
zmiany w tym secie,
•
jest jeszcze przed sygnałem s
ę
dziego pierwszego zezwalaj
ą
cym na
wykonanie zagrywki
M-14. Powiniene
ś
podej
ść
do s
ę
dziego pierwszego i go poinformowa
ć
, i
ż
zespół zgłosił
ponownie pro
ś
b
ę
nieuzasadnion
ą
i w zwi
ą
zku z tym wobec zespołu winny
zosta
ć
wyci
ą
gni
ę
te konsekwencje za opó
ź
nianie.
M-15. Zasadnicz
ą
dla ciebie rzecz
ą
jest oczywi
ś
cie obserwacja siatki, linii
ś
rodkowej
itd. Jednak je
ś
li to mo
ż
liwe spróbowa
ć
nale
ż
y wesprze
ć
s
ę
dziego pierwszego
poprzez zanalizowanie czy nie nast
ą
pił bł
ą
d ataku zawodnika linii obrony. Nale
ż
y
zatem rozwa
ż
y
ć
czy był to zawodnik linii obrony, a je
ś
li tak, to z jakiego miejsca
si
ę
odbił, uwzgl
ę
dniaj
ą
c poło
ż
enie przedłu
ż
enia linii ataku.
M-16. a) Tak, ale fakt ten nale
ż
y odnotowa
ć
w protokole
b) Jeden z podawaczy powinien wykonywa
ć
funkcj
ę
dwóch: za i na prawo od
pierwszego s
ę
dziego
c) Istotne, by jeden z podawaczy znajdował si
ę
w pobli
ż
u s
ę
dziego drugiego -
zespoły nie powinny zajmowa
ć
si
ę
pilnowaniem piłek. Podawacz ten jest cz
ę
sto
tak
ż
e odpowiedzialny za wycieranie mokrych plam na boisku, wi
ę
c powinien
znajdowa
ć
si
ę
blisko s
ę
dziego drugiego, aby mógł otrzymywa
ć
od niego
instrukcje.
M-17. Nie.
M-18. Tak.
M-19. Nie. Ustawienie ma zosta
ć
skorygowane.
M-20. Tak.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
59
M-21. Tak. Je
ż
eli został popełniony taki oczywisty bł
ą
d, zapis winien zosta
ć
skorygowany.
M-22. Nie. S
ę
dzia drugi mo
ż
e by
ć
pytany tylko o decyzje dotycz
ą
cego jego uprawnie
ń
.
M-23.
a) przy drugiej przewie dla odpoczynku oraz przy 5-tej i 6-tej zmianie oraz za
ka
ż
dym razem, gdy prosz
ą
o to s
ę
dzia pierwszy, trener lub kapitan zespołu.
b) s
ę
dziemu pierwszemu oraz trenerowi lub kapitanowi zespołu, których to
dotyczy.
M-24. Tak.
M-25. Nie.
M-26. Je
ż
eli konieczna jest korekta wysoko
ś
ci siatki, mo
ż
e ona zosta
ć
dokonana przed
rozpocz
ę
ciem rozgrzewki na siatce (nast
ę
puj
ą
cej bezpo
ś
rednio po losowaniu).
M-27.
a) W tej sytuacji nale
ż
y dokona
ć
korekty ustawienia albowiem wyst
ą
pił bł
ą
d.
Najpierw zawodnik z numerem 2 musi podj
ąć
decyzj
ę
, czy rozpocznie gr
ę
na
pozycji 1 czy 5. Nast
ę
pnie w miejsce niewła
ś
ciwej cyfry „2” na kartce z
ustawieniem nale
ż
y poda
ć
numer prawidłowy (3, 4, 5 lub 6).
b) Nale
ż
y nakaza
ć
zawodnikom zaj
ę
cie wła
ś
ciwych pozycji na boisku. Nie mo
ż
e
by
ć
mowy o skorygowaniu zapisu na kartce, skoro z punktu widzenia Przepisów
jest on prawidłowy.
c) Albo zawodnik z nr 4 wejdzie na boisku zamiast nr 16 albo powinna nast
ą
pi
ć
zmiana mi
ę
dzy tymi zawodnikami (przy stanie 0-0).
d) Nale
ż
y nakaza
ć
zawodnikom zaj
ę
cie wła
ś
ciwych pozycji na boisku. Nie mo
ż
e
by
ć
mowy o skorygowaniu zapisu na kartce, skoro z punktu widzenia Przepisów
jest on prawidłowy.
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
60
DO ROZDZIAŁU 3
U-1.
P
F
a)
X
b)
X
c)
X
d)
X
e)
X
f)
X
g)
X
h)
X
i)
X
U-2.
Nie. Zawodnik z pozycji 5 mo
ż
e sta
ć
na lewo od zawodnika z pozycji 4.
U-3.
a) Poczekaj i przeka
ż
t
ę
informacj
ę
s
ę
dziemu pierwszemu w czasie przerwy w
grze (je
ż
eli sam s
ę
dzia pierwszy bł
ę
du nie zauwa
ż
ył). Pami
ę
taj, i
ż
jako s
ę
dzia
drugi w czasie wykonywania zagrywki skoncentrowa
ć
musisz si
ę
na zespole
przyjmuj
ą
cym. Zawodnicy zespołu zagrywaj
ą
cego by
ć
mo
ż
e koryguj
ą
swoje
ustawienie we wła
ś
ciwym momencie, gdy ty tego nie zauwa
ż
asz.
b) Poczekaj do momentu wykonania zagrywki. Je
ż
eli zawodnicy nadal stoj
ą
na
niewła
ś
ciwych pozycjach, gwizdnij bł
ą
d ustawienia.
U-4.
Tak.
U-5.
- zapami
ę
tujesz który zawodnik gra na tej samej pozycji, co rozgrywaj
ą
cy
dru
ż
yny przeciwnej,
- rozpoznajesz zapami
ę
tane ustawienie.
U-6.
a) poprawnie
b) poprawnie
c) poprawnie
d) poprawnie
e) bł
ę
dnie – Nr.1 powinien by
ć
dalej na prawo ni
ż
Nr.6
f) poprawnie
g) poprawnie
U-7.
a) poprawnie
b) poprawnie
c) poprawnie
d) bł
ę
dnie
Nr.3 powinien by
ć
dalej na lewo ni
ż
Nr.4
Nr.1 powinien by
ć
bli
ż
ej linii
ś
rodkowej ni
ż
4
U-8.
a) poprawnie
b) poprawnie
c) poprawnie
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
61
U-9.
a) poprawnie
b) poprawnie
U-10. 9 2 5
9 2 17
9 5 17
9 11 5
11 15 17
11 5 15
2 11 15
2 15 17
U-11. a)
4
b)
5
U-12. a)
ż
e 9 jest bli
ż
ej linii
ś
rodkowej ni
ż
16
b)
ż
e 16 jest dalej na prawo ni
ż
1
c)
ż
e 1 jest dalej na prawo ni
ż
7
S
Ę
DZIA DRUGI W PIŁCE SIATKOWEJ
62