Cele i inicjatywy Unii Europejskiej

www.bas.sejm.gov.pl

Studia BAS

Nr 1(21) 2010, s. 45–74

Danuta Adamiec*

Cele i inicjatywy Unii Europejskiej

w dziedzinie polityki energetycznej

EU goals and initiatives in the area of energy policy: The article aims at pre‑
senting the main issues related to the EU’s current energy policy, among others
global warming prevention, creation of an internal market for electricity and
natural gas, as well as ensuring security of energy supplies. The author discusses
new regulations and initiatives in the field of the European energy policy, taken
under the third liberalisation package, the climate and energy package and The
Second Strategic Energy Review.

* Mgr nauk ekonomicznych (specjalność stosunki międzynarodowe), pracuje

w Ośrodku Informacji i Dokumentacji Europejskiej Kancelarii Sejmu, e‑mail:
danuta.adamiec@sejm.gov.pl.

Wstęp

Wraz z opublikowaniem przez Komisję Europejską Zielonej Księgi. Eu‑

ropejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej

energii

rozpoczął się okres kształtowania nowej polityki energetycznej Unii

Europejskiej. Ma ona służyć m.in. budowie rynków wewnętrznych ener-

gii elektrycznej i gazu, zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii oraz

stworzeniu zrównoważonej, efektywnej i zróżnicowanej struktury energe-

tycznej. Do priorytetów należy także zapobieganie globalnemu ociepleniu

i wypracowanie spójnej zewnętrznej polityki energetycznej.

Założone cele znalazły swoje odbicie w pakiecie energetycznym przed-

stawionym w styczniu 2007 r. oraz konkretnych propozycjach legislacyj-

nych zawartych w trzecim pakiecie liberalizacyjnym z września 2007 r.

i pakiecie klimatyczno-energetycznym ze stycznia 2008 r. Wypracowanie

Zielona Księga. Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej

i bezpiecznej energii, COM(2006) 105.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

ostatecznych rozwiązań nie było łatwe, szczególnie w dziedzinie budowania

rynku wewnętrznego energii oraz redukcji emisji CO

. Ostatecznie przyjęto

nowe regulacje, które mają przyczynić się do realizacji części założonych ce-

lów. Niestety, żaden z pakietów w wystarczającym stopniu nie odpowiedział

na wyzwania związane z bezpieczeństwem dostaw i racjonalizacją zużycia

energii. Dlatego jeszcze w 2008 r. Komisja przedłożyła kolejne propozycje

legislacyjne w dziedzinie energetyki, tym razem koncentrujące się na tych

dwóch pominiętych wcześniej aspektach.

Niniejszy artykuł stanowi kontynuację tekstu Nowa polityka energe‑

tyczna Unii Europejskiej opublikowanego w 2008 r. w nr 12 „Studiów BAS”,

w którym przedstawiono główne problemy w kształtowaniu polityki ener-

getycznej UE. Od momentu publikacji powyższego tekstu opisane w nim

projekty znalazły swój finał w postaci aktów prawnych. Celem niniejszego

opracowania jest przedstawienie nowych uregulowań oraz inicjatyw, które

pojawiły się od drugiej połowy 2008 r.

. Punktem wyjścia będzie charakte-

rystyka dotychczasowej polityki UE w dziedzinie energetyki, w tym prze-

pisów przyjętych w ramach pakietów liberalizacyjnego i klimatyczno-ener-

getycznego. Następnie omówione zostaną propozycje zaakceptowane

w następstwie drugiego strategicznego przeglądu sytuacji energetycznej.

Dotychczasowe regulacje i inicjatywy

w Unii Europejskiej w dziedzinie energetyki

Przez długie lata współpraca w dziedzinie energetyki napotykała na opór

ze strony państw członkowskich, które nie chciały rezygnować ze swojej su-

werenności w tak strategicznym sektorze. Dlatego w Traktacie ustanawiają-

cym Wspólnotę Europejską (TWE) w obszarze energii przewidziano takie

same reguły integracji, jak dla całej gospodarki europejskiej, czyli stopniowe

usuwanie barier w handlu między państwami członkowskimi i konkurencję

na wspólnym rynku (poza przemysłem węglowym i energetyką jądrową,

uregulowanych osobnymi traktatami). Dopiero podpisany w lutym 1992 r.

Traktat z Maastricht włączył w zakres działalności Wspólnoty instrumenty

w dziedzinie polityki energetycznej (art. 3 ust. 1 lit. u TWE) oraz dodał

odrębny tytuł poświęcony sieciom transeuropejskim w infrastrukturach

transportu, telekomunikacji i energetyki (art. 154–156 TWE).

Na podstawie powyższych przepisów traktatowych kształtowana była

w ostatnich latach polityka w dziedzinie energetyki. Przyjęte instrumenty

o charakterze legislacyjnym zmierzały do realizacji zarówno celów związa-

Autorka prezentuje stan na listopad 2009 r.

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

nych z budową rynku wewnętrznego, jak i związanych z bezpieczeństwem

dostaw energii, racjonalizacją jej zużycia czy promowaniem odnawialnych

źródeł energii. Stworzone w ciągu ostatnich 20 lat podwaliny prawne współ-

pracy w dziedzinie energetyki okazały się jednak niewystarczające w świetle

współczesnych wyzwań wywołanych koniecznością dywersyfikacji źródeł

energii oraz zmianami klimatycznymi. Do przyśpieszenia prac nad nową

polityką przyczyniły się również konflikty między Rosją a jej sąsiadami na

przełomie lat 2005/2006, które skierowały uwagę państw członkowskich na

kwestie bezpieczeństwa dostaw energii. Impulsem do podjęcia prac nad po-

lityką energetyczną UE były propozycje sformułowane podczas prezydencji

brytyjskiej (lipiec–grudzień 2005 r.). W latach 2006–2009 przyjęto liczne

dokumenty mające na celu ukształtowanie polityki energetycznej, w tym

konkretne propozycje legislacyjne (tabela 1)

Wszystkie projekty przedstawione przez Komisję w pakiecie liberaliza-

cyjnym i klimatyczno-energetycznym przeszły pomyślnie ścieżkę legisla-

cyjną. Co nie oznacza, że wypracowanie ostatecznych rozwiązań było łatwe.

I tak, w przypadku propozycji mających zliberalizować wewnętrzny rynek

energii elektrycznej kilka państw, w tym Niemcy i Francja, sprzeciwiało

się przyjęciu tylko dwóch, zaproponowanych przez Komisję, sposobów

rozdziału przesyłu od produkcji i dostaw energii (całkowitego rozdzia-

łu własności tzw. ownership unbundling oraz ustanowieniu niezależnego

operatora systemu). Przedstawiły one alternatywne rozwiązanie w postaci

wyodrębnienia niezależnego operatora sieci przesyłowej, przy zachowaniu

integralności produkcji i dostaw oraz przesyłania energii. Propozycji tej

długo opierał się Parlament Europejski, opowiadający się za całkowitym

rozdziałem własności jako jedyną dopuszczalną możliwość. Jednak osta-

tecznie, chcąc osiągnąć porozumienie przed końcem swojej kadencji, PE

zgodził się na przyjęcie trzech sposobów rozdziału przesyłu od produkcji

i dostaw. W zamian uzyskał od państw członkowskich przepisy wzmac-

niające prawa konsumentów. Część eurodeputowanych, która zagłosowała

przeciwko nowym przepisom, podkreślała, że przyjęcie tak kompromiso-

wych rozwiązań zmusi za kilka lat UE do dyskusji nad kolejnym pakietem

liberalizacyjnym.

W tabeli przedstawiono tylko pakiety zawierające konkretne propozycje legisla-

cyjne. Dokumenty pozalegislacyjne, jak zielone księgi czy konkluzje Rady Europejskiej,

zostały zawarte w tabeli zamieszczonej w artykule D. Horodziejczyk, Nowa polityka

energetyczna Unii Europejskiej, „Studia BAS” 2008, nr 12.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

Tabela 1. Pakiety legislacyjne przedstawione w latach 2006–2009 w ob‑

szarze energetyki

Trzeci pakiet liberalizacyjny (wrzesień 2007 r.)

Wybrane dokumenty pakietu

– Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego

Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki, COM(2007) 530.

ENERGIA ELEKTRYCZNA

– Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę

2003/54/WE dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej,

COM(2007) 528.

– Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego

rozporządzenie (WE) nr 1228/2003 w sprawie warunków dostępu do sieci w odniesieniu

do transgranicznej wymiany energii elektrycznej, COM(2007) 531.

GAZ

– Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrek-

tywę 2003/55/WE dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego,

COM(2007) 529.

– Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego

rozporządzenie (WE) nr 1775/2005 w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych

gazu ziemnego, COM(2007) 532.

Działania na rzecz klimatu – pakiet klimatyczno‑energetyczny (styczeń 2008 r.)

Wybrane dokumenty pakietu

OGÓLNY KOMUNIKAT

– 20 20 by 2020. Europe’s climate change opportunity (20 20 do 2020 r. Szansa Europy

w dziedzinie zmian klimatu), COM(2008) 30.

DOKUMENTY DOTYCZĄCE POSZCZEGÓLNYCH OBSZARÓW

– Wspólne postępy w racjonalizacji zużycia energii. Komunikat Komisji dotyczący pierwszej

oceny krajowych planów działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii, wymaganych na

mocy dyrektywy 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii

i usług energetycznych, COM(2008) 11.

– Wspieranie podejmowania na wczesnym etapie działań demonstracyjnych w dziedzinie

zrównoważonej produkcji energii z paliw kopalnych, COM(2008) 13.

– Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę

2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu przy-

działami emisji gazów cieplarnianych, COM(2008) 16.

– Wniosek dotyczący decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie starań podej-

mowanych przez państwa członkowskie, zmierzających do ograniczenia emisji gazów

cieplarnianych, w celu realizacji do 2020 r. zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji

emisji gazów cieplarnianych, COM(2008) 17.

– Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie geologicznego

składowania dwutlenku węgla oraz zmieniającej dyrektywy Rady 85/337/EWG, 96/61/WE,

dyrektywy 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE i rozporządzenie (WE) nr

1013/2006, COM(2008) 18.

– Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promowania

stosowania energii ze źródeł odnawialnych, COM(2008) 19.

Równolegle poddano przeglądowi:

– Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska, Dz.Urz. UE C

82 z 1 kwietnia 2008 r., s. 1.

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

Drugi strategiczny przegląd sytuacji energetycznej (listopad 2008 r.)

Wybrane dokumenty pakietu

OGÓLNY KOMUNIKAT

− Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Eko-

nomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów – Drugi strategiczny przegląd sytuacji

energetycznej: plan działania dotyczący bezpieczeństwa energetycznego i solidarności

energetycznej UE, COM(2008) 781.

BEZPIECZEŃSTWO DOSTAW ENERGII

− Zielona księga. W kierunku bezpiecznej, zrównoważonej i konkurencyjnej europejskiej

sieci energetycznej, COM(2008) 782.

− Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu

Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie realizacji programu trans-

europejskich sieci energetycznych w latach 2002–2006 zgodnie z art. 16 rozporządzenia

2236/1995/WE, COM(2008) 770.

− Wniosek dotyczący dyrektywy Rady nakładającej na państwa członkowskie obowią-

zek utrzymywania minimalnych zapasów ropy naftowej lub produktów naftowych,

COM(2008) 775.

− Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekono-

miczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie dyrektywy 2004/67/WE z 26 kwiet-

nia 2004 r. dotyczącej środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego,

COM(2008) 769.

− Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Eko-

nomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów. Morska energia wiatrowa: działania

niezbędne do realizacji celów polityki energetycznej w perspektywie roku 2020 i dalszej,

COM(2008) 768.

− Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekono-

miczno-Społecznego. Aktualizacja przykładowego programu energetyki jądrowej w kon-

tekście „Drugiego strategicznego przeglądu sytuacji energetycznej”, COM(2008) 776.

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA

− Komunikat Komisji. Efektywność energetyczna: realizacja celu 20 procent , COM(2008) 772.

− Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie charakterysty-

ki energetycznej budynków, COM(2008) 780.

− Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wskazania

poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie zużycia energii oraz

innych zasobów przez produkty związane z energią, COM(2008) 778.

− Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oznakowania

opon pod kątem efektywności paliwowej i innych zasadniczych parametrów, COM(2008)

779 [potem zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego

i Rady w sprawie oznakowania opon pod kątem efektywności paliwowej i innych zasadni-

czych parametrów, COM(2009) 348].

− Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady. Większe oszczędności energii

w Europie dzięki skojarzonemu wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła, COM(2008) 771.

− Decyzja Komisji z 19 listopada 2008 r. w sprawie określenia szczegółowych wytycznych

dotyczących wykonania i stosowania przepisów załącznika II do dyrektywy 2004/8/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.Urz. UE L 338 z 17 grudnia 2008 r., s. 55.

Drugi strategiczny przegląd sytuacji energetycznej – kontynuacja (lipiec 2009 r.)

Wybrane dokumenty pakietu

− Wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie zgłaszania Komisji projektów inwe-

stycyjnych dotyczących infrastruktury energetycznej we Wspólnocie Europejskiej oraz

uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 736/96, COM(2009) 361.

− Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego

środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego i uchylające dyrektywę

2004/67/WE, COM(2009) 363.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

Najważniejsze uregulowania przyjęte w trzecim pakiecie
liberalizacyjnym
Zasady funkcjonowania wewnętrznego rynku energii elektrycznej

i gazu określone były dotychczas w tzw. dyrektywach elektrycznej

i gazo-

wej

, a także w dwóch rozporządzeniach: określającym warunki dostępu do

sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej

oraz

regulującym warunki dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego

. Mimo

poczynionych postępów, nadal jednak pozostawały nierozwiązane proble-

my m.in. niewystarczającego oddzielenia produkcji i dostaw od przesyłu

energii oraz zbyt wąskich kompetencji organów regulujących

. Właśnie te

dwie kwestie stały się przedmiotem trudnych negocjacji między państwami

członkowskimi a Parlamentem Europejskim.

Dotychczasowe regulacje wymagały, aby działalność związana z prze-

syłem energii była wydzielona funkcjonalnie i prawnie

od reszty działal-

ności przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo. Wymóg ten od 1 lipca

2007 r. dotyczy również dystrybucji, w przypadku zintegrowanych przed-

siębiorstw obsługujących powyżej 100 tys. odbiorców

. W nowych prze-

Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 czerwca 2003 r.

dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dy-

rektywę 96/92/WE, Dz.Urz. UE – polskie wyd. spec. 2004, rozdz. 12, t. 2, s. 211.

Dyrektywa 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 czerwca 2003 r.

dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę

98/30/WE, Dz.Urz. UE – polskie wyd. spec. 2004, rozdz. 12, t. 2, s. 230.

Rozporządzenie (WE) nr 1228/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 czerw-

ca 2003 r. w sprawie warunków dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wy-

miany energii elektrycznej, Dz.Urz. UE – polskie wyd. spec. 2004, rozdz. 12, t. 2, s. 175.

Rozporządzenie (WE) nr 1775/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z 28 wrze-

śnia 2005 r. w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego, Dz.Urz.

UE L 289 z 3 listopada 2005 r., s. 1.

UE: liberalizacja energetyki z oporami, „Gazeta.pl”, 10 maja 2007 r., http://gospo-

darka.gazeta.pl/gospodarka/1,52741,4017597.html [dostęp: 9 lutego 2008 r.].

Rozdział funkcjonalny polega na niezależności operatora systemowego od innych

działalności, niezwiązanych z przesyłem lub dystrybucją, pod względem organizacyj-

nym i decyzyjnym. Rozdział prawny wymaga natomiast, aby działalność w zakresie

przesyłu i dystrybucji była prowadzona przez oddzielną spółkę sieciową (odrębną osobę

prawną). Źródło: B. Nowak, Wewnętrzny rynek energii w Unii Europejskiej, Warszawa

2009.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami wymagany jest również rozdział

rachunkowy, zarówno działalności przesyłu, jak i dystrybucji (niezależnie od ilości od-

biorców obsługiwanych przez przedsiębiorstwo).

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

pisach, w art. 9 ust. 1 i 8 dyrektywy elektrycznej

i dyrektywy gazowej

przyjęto, że państwo członkowskie może wybrać między trzema sposobami

rozdziału przesyłu od produkcji i dostaw energii: całkowity rozdział właści-

cielski (tzw. ownership unbundling), ustanowienie niezależnego operatora

systemu (independent system operator – ISO) lub niezależnego operatora

przesyłu (independent transmission operator – ITO). W pierwszym przy-

padku przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo

musi sprzedać swoje sie-

ci przesyłowe i stworzyć odrębny podmiot, który będzie nimi zarządzać.

Druga możliwość – wprowadzenie niezależnego operatora systemu – po-

zwalałaby na zachowanie przez istniejące przedsiębiorstwa zintegrowane

pionowo praw własności sieci, o ile jest ona obsługiwana przez niezależny

podmiot. I wreszcie trzecia opcja – niezależny operator przesyłu – pozwala

na zachowanie integralności produkcji i dostaw oraz przesyłania energii, ale

jednocześnie zobowiązuje do przestrzegania dokładnie określonych reguł

zapewniających, że te dwie części przedsiębiorstwa będą działać w praktyce

niezależnie. Nad ich przestrzeganiem czuwać ma organ nadzorujący, a fir-

my będą opracowywać program zgodności (compliance programme), któ-

rego wypełniania pilnować ma inspektor do spraw zgodności (compliance

officer). ITO będzie też zobowiązany przedstawiać organowi regulacyjnemu

dziesięcioletni plan rozwoju sieci. Opcję niezależnego operatora przesyłu

można więc scharakteryzować jako obecny rozdział prawny z rozbudowa-

nymi regulacjami dotyczącymi nadzoru.

W obszarze dystrybucji natomiast nie dokonano żadnych zmian i tak

jak dotychczas wymagany będzie rozdział funkcjonalny i prawny w przy-

padku zintegrowanych przedsiębiorstw obsługujących powyżej 100 tys.

odbiorców.

Państwa członkowskie muszą transponować nowe dyrektywy do 3 mar-

ca 2011 r. i zapewnić, aby przepisy dotyczące rozdziału przesyłu od pro-

dukcji i dostaw stały się skuteczne od 3 marca 2012 r. Wyjątek stanowią

regulacje, które pozwalają państwu członkowskiemu odmówić certyfikacji

operatorów systemów przesyłowych z państw trzecich, gdy ci ostatni nie

spełniają wymogów dotyczących rozdziału oraz mogą stwarzać zagroże-

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z 13 lipca 2009 r. do-

tycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrek-

tywę 2003/54/WE, Dz.Urz. UE L 211 z 11 sierpnia 2009 r., s. 55.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z 13 lipca 2009 r.

dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrekty-

wę 2003/55/WE, Dz.Urz. UE L 211 z 11 sierpnia 2009 r., s. 94.

Przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo sprawuje kontrolę nad kilkoma etapami

w łańcuchu energetycznym: wytwarzaniem, przesyłem, dystrybucją i dostawami energii.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

nie dla bezpieczeństwa dostaw energii w danym państwie członkowskim

i w całej UE. Termin transpozycji dla tych przepisów to 3 marca 2013 r.

Drugi obszar, w którym wprowadzono zmiany i który budził liczne kon-

trowersje, zajmują kwestie kompetencji organów regulacyjnych, określone

w nowych dyrektywach. Zgodnie z art. 35 ust. 4 dyrektywy elektrycznej

i 39 ust. 4 dyrektywy gazowej każde państwo członkowskie musi zapew-

nić niezależność swojego organu regulacyjnego. Należy zwrócić uwagę, że

w nowych przepisach organ regulacyjny ma być niezależny nie tylko od in-

teresów przemysłu energetycznego lub gazowniczego, jak przewidywały to

dotychczasowe regulacje

, ale również od podmiotów publicznych, m.in.

poprzez odrębne środki budżetowe i autonomiczność w wykonaniu przy-

znanego budżetu oraz powoływanie członków zarządu organu regulacyj-

nego lub jego ścisłego kierownictwa na ustaloną kadencję trwającą od 5 do

7 lat, z możliwością jednokrotnego odnowienia. Celem tego rozwiązania

jest uniezależnienie regulatorów od nacisków politycznych.

W nowych dyrektywach szczegółowo określono również zadania kra-

jowych organów regulacyjnych i znacznie wzmocniono ich pozycję. Lista

celów działania tych organów oraz ich obowiązków i uprawnień jest dłu-

ga. Po pierwsze, nałożono na nie obowiązek współdziałania na poziomie

europejskim, w ścisłej współpracy z Agencją ds. Współpracy Organów

Regulacji Energetyki oraz z Komisją w celu zapewnienia konkurencyjne-

go, bezpiecznego oraz zrównoważonego pod względem ekologicznym we-

Artykuł 23 ust. 1 dyrektywy 2003/54/WE oraz art. 25 ust. 1 dyrektywy 2003/55/WE.

Wykres 1. Schemat rozdziału przesyłu i dystrybucji od innej działalno‑

ści przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo przed wejściem w życie i po
wejściu w życie III pakietu liberalizacyjnego

Przedsiębiorstwo

zintegrowane pionowo

Przed III pakietem

liberalizacyjnym

Po III pakiecie

liberalizacyjnym

Wytwarzanie (Produkcja)

Rozdział funkcjonalny i prawny

Przesył

Dystrybucja

Rozdział funkcjonalny i prawny

od 1 lipca 2007 r. dla przedsiębiorstw

obsługujących > 100 000 odbiorców.

Możliwość stosowania wyjątków

dla przedsiębiorstw obsługujących

< 100 000 odbiorców.

Rozdział funkcjonalny i prawny

dla przedsiębiorstw obsługujących

> 100 000 odbiorców. Możliwość

stosowania wyjątków

dla przedsiębiorstw obsługujących

< 100 000 odbiorców.

Dostawa (Obrót)

Trzy opcje:

rozdział właścicielski

(ownership unbundling)

niezależny operator systemu ISO

niezależny operator systemu ITO

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

wnętrznego rynku energii elektrycznej i gazu w Unii Europejskiej, a także

skutecznego otwarcia rynku dla wszystkich konsumentów i dostawców. Po

drugie, wzmocniono uprawnienia organów regulacyjnych w zakresie re-

gulacji rynku, w tym powierzono im kwestie certyfikowania operatorów

systemów przesyłowych i zapewnienie, że stosują się oni do reguł rozdziału

określonych w art. 9 dyrektyw elektrycznej i gazowej. Ponadto do obowiąz-

ków organów regulacyjnych wg nowych przepisów należy m.in. wspieranie

skutecznej konkurencji i pomoc w zapewnieniu ochrony konsumentów,

a także pomoc w osiąganiu wysokich standardów usług dostaw energii.

Krajowe organy regulacyjne, w celu umożliwienia wykonywania obowiąz-

ków, otrzymały uprawnienia do prowadzenia dochodzeń, żądania wszel-

kich niezbędnych informacji oraz nakładania sankcji.

Drugim filarem regulacyjnym obok organów krajowych będzie wspo-

mniana Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki ustano-

wiona rozporządzeniem 713/2009

. Agencja ma m.in. zapewnić ramy

współpracy krajowym organom regulacyjnym, sprawować nadzór regula-

cyjny nad współpracą pomiędzy operatorami sieci przesyłowych, podejmo-

wać decyzje w odniesieniu do infrastruktury transgranicznej, a także pełnić

rolę doradczą w stosunku do Komisji Europejskiej.

Ponadto, zgodnie z nowymi rozporządzeniami dotyczącymi dostępu do

sieci

, powołane zostaną europejskie sieci operatorów systemów przesyło-

wych energii elektrycznej oraz gazu, które zajmą się wdrażaniem kodeksów

sieci. Operatorzy systemów będą także zobowiązani co dwa lata przedsta-

wiać krajowym organom regulacyjnym dziesięcioletnie plany rozwoju o za-

sięgu wspólnotowym.

Podczas negocjacji nad pakietem liberalizacyjnym Parlament Europej-

ski wywalczył również wzmocnienie praw konsumentów na rynku ener-

gii. Według przepisów nowej dyrektywy elektrycznej i gazowej procedura

zmiany dostawcy energii elektrycznej i gazu nie może trwać dłużej niż trzy

tygodnie. Nacisk położono też na dostępność informacji dla konsumen-

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 713/2009 z 13 lipca

2009 r. ustanawiające Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki, Dz.Urz.

UE L 211 z 11 sierpnia 2009 r., s. 1.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 714/2009 z 13 lipca

2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymia-

ny energii elektrycznej i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1228/2003, Dz.Urz. UE

L 211 z 11 sierpnia 2009 r., s. 15; oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady

(WE) nr 715/2009 z 13 lipca 2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci przesyło-

wej gazu ziemnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1775/2005, Dz.Urz. UE L 211

z 11 sierpnia 2009 r., s. 36.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

ta m.in. tych dotyczących praw odbiorców. Ponadto nałożono na państwa

członkowskie obowiązek ochrony odbiorców wrażliwych, czyli osób, któ-

rych nie stać na opłacanie rachunków. Zdecydowano również o koniecz-

ności przygotowania przez Komisję „listy kontrolnej konsumenta energii”,

zawierającej praktyczne informacje na temat praw konsumentów energii,

która miałaby być dostarczona wszystkim odbiorcom i dostępna publicz-

nie. I wreszcie, zgodnie z nowymi przepisami, państwa członkowskie mają

zapewnić wdrożenie inteligentnych systemów pomiarowych zużycia ener-

gii. Systemy takie zapewniają przekazywanie informacji (dzięki licznikom

elektronicznym ze zdalną transmisją danych) o zużyciu energii lub gazu do

dostawcy, który na tej podstawie może określać profile odbiorców pomocne

w optymalizacji usług.

Najważniejsze uregulowania przyjęte w ramach pakietu
klimatyczno‑energetycznego
Pakiet klimatyczno-energetyczny Komisja Europejska przedstawiła

w styczniu 2008 r. Podstawę do wypracowania wniosków legislacyjnych

stanowiły ustalenia marcowej Rady Europejskiej, która uzgodniła, że UE

do 2020 r. powinna osiągnąć 20% redukcji gazów cieplarnianych (w po-

równaniu z rokiem 1990), 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych

oraz 20% oszczędności w konsumpcji energii pierwotnej (w porównaniu

do prognoz na rok 2020 według scenariusza business as usual). Negocja-

cje nad pakietem trwały niecały rok, co może się wydawać ekspresowym

tempem jak na warunki unijne. Jednak nie świadczy to w żadnym wy-

padku o tym, że negocjacje były łatwe, a raczej o ogromnej determinacji

wszystkich uczestników procesu decyzyjnego, w tym szczególnie prezy-

dencji francuskiej, której zależało na zamknięciu negocjacji w czasie jej

przewodnictwa.

Spór nad propozycjami Komisji zawartymi w pakiecie klimatycz-

no-energetycznym toczył się przede wszystkim między „nowymi” i „stary-

mi” państwami członkowskimi. Głównymi punktami zapalnymi było m.in.

rozstrzygnięcie kwestii, które gałęzie przemysłu mogłyby zostać uznane za

narażone na ryzyko przenoszenia się do państw o niższych standardach

ograniczania emisji (carbon leakage) i objęte w związku z tym darmową

alokacją w ramach europejskigo systemu handlu uprawnieniami do emisji

dwutlenku węgla (emission trading system, ETS), przyjęcie rozwiązań dla

państw, których gospodarki w dużym stopniu oparte są na węglu (jak Pol-

ska), oraz alokacja dochodów uzyskanych ze sprzedaży na aukcji upraw-

nień do emisji CO

Ostatecznie przyjęto akty prawne w następujących obszarach:

Nr 1(21) 2010

Studia BAS



zmiany we wspólnotowym systemie handlu emisjami

i redukcja

emisji gazów cieplarnianych nieobjętych ETS



geologiczne składowanie CO



promowanie stosowania energii ze źródeł odnawialnych

Poniżej przedstawiono najważniejsze przepisy przyjęte w powyższych

obszarach.

Zmiany we wspólnotowym systemie handlu emisjami i redukcja emisji gazów
cieplarnianych nieobjętych ETS

Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych według nowych przepisów

będzie przebiegać dwutorowo: w ramach ETS i poza nim (wykres 2).

W nowych przepisach określono, jak ETS będzie funkcjonował w okresie

2013–2020, czyli po zakończeniu obecnej fazy działania systemu (2008–2012).

Zdecydowano o rozszerzeniu zakresu ETS o nowe gałęzie przemysłu, m.in.

o produkcję aluminium i amoniaku oraz sektor petrochemiczny. Ponadto ETS

ma dotyczyć nie tylko emisji CO

, lecz również perfluorowęglowodorów

i podtleneku azotu

. Zrezygnowano także z ustalania pułapów emisji przez

poszczególne państwa Unii na rzecz wprowadzenia od 2013 r. pułapu dla całej

UE, który ma być stopniowo zmniejszany co roku o 1,74%.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z 23 kwietnia 2009 r.

zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowe-

go systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, Dz.Urz. UE L 140

z 5 czerwca 2009 r., s. 63.

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406 WE z 23 kwietnia 2009 r.

w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniej-

szenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspól-

noty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych, Dz.Urz. UE L 140 z 5 czerwca

2009 r., s. 136.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z 23 kwietnia 2009 r.

w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady

85/337/EWG, Euroatom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE,

2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006,

Dz.Urz. UE L 140 z 5 czerwca 2009 r., s. 114.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r.

w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w na-

stępstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE, Dz.Urz. UE L 140

z 5 czerwca 2009 r., s. 16.

Gaz cieplarniany powstający m.in. przy produkcji pierwotnego aluminium.

Gaz cieplarniany powstający m.in. przy produkcji kwasu azotowego wykorzysty-

wanego do wytwarzania m.in. barwników, lakierów i nawozów sztucznych.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

Kolejna zmiana polega na rezygnacji od 2013 r. z darmowego przyzna-

wania uprawnień do emisji w sektorach objętych ETS na rzecz licytacji,

czyli kupowania uprawnień przez zainteresowane podmioty na aukcjach

(aukcjoning). Od reguły tej przewidziano wyjątki (zob. wykres 3). Zasada

ta ma wchodzić w życie w różnym tempie w odniesieniu do poszczegól-

nych branż przemysłu; początkowo przedsiębiorstwa będą musiały kupić

na aukcjach tylko część potrzebnych im uprawnień. Jedynie elektrownie

będą musiały kupować 100% uprawnień do emisji już od 2013 r., z tym

że i tu obowiązywać mają rozmaite odstępstwa: instalacje w nowych pań-

stwach członkowskich (w tym w Polsce) uzyskają do 70% uprawnień bez-

płatnie w 2013 r.

. Następnie ilość bezpłatnych uprawnień będzie stop-

niowo maleć. Dopiero od 2020 r. elektrownie wszystkie uprawnienia będą

nabywać w drodze aukcji. Nieodpłatna dystrybucja uprawnień obwaro-

wana jest jednak wymogiem modernizacji sektora wytwarzania energii

elektrycznej.

W innych sektorach przemysłowych objętych ETS, w tym w branży

ciepłowniczej i kogeneracji

o wysokiej sprawności, nowe przepisy prze-

widują inny tryb stopniowego odchodzenia od darmowych uprawnień.

W 2013 r. otrzymają one 80% uprawnień za darmo. Ilość ta zostanie ograni-

czona do 30% w roku 2020, a od roku 2027 wszystkie uprawnienia będą od-

płatne. Także i tu przewidziano wyjątek dla gałęzi narażonych na zjawisko

carbon leakage, czyli przenoszenia przedsiębiorstw energochłonnych z UE

do państw o niższych standardach ograniczania emisji. Producenci w tych

gałęziach przemysłu będą mogli ubiegać się o 100% darmowych pozwoleń.

Listę sektorów uznanych za zagrożone zjawiskiem carbon leakage Komisja

ma określić do końca 2009 r., a później aktualizować co 5 lat.

Formalnie przywilej ten dotyczy państw, w których w 2006 r. ponad 30% energii

elektrycznej było wytwarzane z paliw kopalnych jednego rodzaju, a PKB na mieszkańca

nie przekroczyło 50% średniego PKB w UE.

Jednoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i użytkowej energii cieplnej.

Wykres 2. Redukcja emisji gazów cieplarnianych

Cel: redukcja emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do roku 1990

Sektory objęte ETS

Redukcja emisji na poziomie całej UE o 21% w

2020 r. w stosunku do 2005 r.

Sektory nieobjęte ETS

Redukcja emisji na poziomie krajowym w 2020

r. w porównaniu do 2005 r.:

zmiana poziomu emisji w granicach

od -20% do +20%

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

Punkt wyjścia dla określania wartości referencyjnych

, od których wyli-

czany będzie procent bezpłatnych uprawnień, stanowić mają średnie wyniki

10% najbardziej efektywnych instalacji pod względem emisji gazów cieplar-

nianych w sektorze lub podsektorze w UE w latach 2007–2008. Takie zdefi-

niowanie wartości referencyjnych ma być dodatkową zachętą dla instalacji

objętych ETS do ograniczania emisji i poprawy efektywności energetycznej.

Redukcja emisji w sektorach nieobjętych ETS (np. budownictwo, rolnic-

two, sektor odpadów) odbywać się będzie na poziomie krajowym, tzn. każde-

mu z państw członkowskich przyznano pewien pułap emisji w 2020 r. w po-

równaniu z poziomem emisji gazów cieplarnianych w 2005 r. Żadne z państw

nie musi zmniejszać pułapu emisji o więcej niż 20%, ale też żadne nie może go

zwiększyć o więcej niż 20%. Dla Polski na przykład przyjęto, że poziom emisji

nie może wzrosnąć o więcej niż 14% w porównaniu z rokiem 2005 (wykres 4).

Aby uelastycznić powyższy mechanizm, w nowych przepisach prze-

widziano możliwość przenoszenia 5% rocznego limitu emisji z kolejnego

roku lub przenoszenia części limitu na następne lata. Ponadto możliwe jest

przekazanie części swojego rocznego limitu emisji innemu państwu człon-

kowskiemu, które może go wykorzystać w danym roku lub kolejnych latach

aż do 2020 r. W odróżnieniu od instalacji objętych ETS (które za przekro-

Do 31 grudnia 2010 r. Komisja Europejska ma przyjąć przepisy wykonawcze,

w których m.in. będą określone wskaźniki dla poszczególnych sektorów i podsektorów,

od których wyliczany będzie procent bezpłatnych uprawnień. Zgodnie z art. 10a ust. 1

dyrektywy 2009/29/WE dla każdego sektora i podsektora wskaźnik ma być co do zasady

obliczany dla produktów, a nie czynników produkcji, co w niekorzystnej sytuacji stawia

instalacje oparte na węglu, które charakteryzują się większą emisją CO

w porównaniu

np. z instalacjami gazowymi czy olejowymi.

Wykres 3. Bezpłatne uprawnienia do emisji przyznane w poszczegól‑

nych sektorach

2013

2020

2027

Sektor elektroenergetyczny

Sektor elektroenergetyczny w nowych krajach członkowskich reali-

zujących program modernizacji wytwarzania energii

70%

Sektor przemysłu oraz ciepłownie i kogeneracja

80%

30%

Sektory narażone na carbon leakage

100%

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

czenie emisji karane są finansowo), za niedotrzymanie zobowiązań przez

sektory spoza ETS nie będą nakładane kary pieniężne. Jednak przewidzia-

no środki korygujące, zgodnie z którymi w przypadku przekroczenia w da-

nym roku limitów emisji kraje członkowskie będą zmuszone, poza opraco-

waniem planu działań korygujących, zrealizować tę dodatkową redukcję

w kolejnym roku pomnożoną przez współczynnik 1,08.

Wychwytywanie i składowanie CO

(carbon capture and storage, CCS)

Jedną z technologii skupiających się na redukcji emisji CO

powstającego

podczas wytwarzania energii z paliw kopalnych

jest technologia wychwy-

tywania CO

powstającego podczas spalania tych paliw, jego transportowa-

nia do odpowiednich formacji geologicznych (np. miejsca po wyczerpanych

złożach ropy i gazu), a następnie wtłaczania pod ziemię, aby odizolować go

od atmosfery. W prawie UE do wychwytywania CO

i jego transportu zasto-

Według Komisji redukcja emisji CO

z sektora energetycznego w UE osiągnię-

ta poprzez stosowanie CCS wyniesie 3,7% w 2030 r. i 18–20% w 2050 r. całkowitych

obecnych emisji CO

. Źródło: Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady,

Europejskiego Komitetu Ekonomiczno‑Społecznego i Komitetu Regionów. Wspieranie po‑

dejmowania na wczesnym etapie działań demonstracyjnych w dziedzinie zrównoważonej

produkcji energii z paliw kopalnych, COM(2009) 13.

Wykres 4. Pułapy emisji gazów cieplarnianych przez państwa człon‑

kowskie w 2020 r. w sektorach nieobjętych ETS w porównaniu z poziomami
emisji w 2005 r.

(%)

-16 -15

-5

-20 -16

-14

-4

-10

-14

-17

-13

-16

-5

Austria

Belgia

Bułgaria

Cypr

Czechy

Dania

Estonia

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpania

-20

Irlandia

Litwa

Luksemburg

Łotwa

Malta

-16

Holandia

Niemcy

Polska

Portugalia

Rumunia

Słowacja

Słowenia

Szwecja

Węgry

Włochy

Wielka Brytania

Źródło: na podstawie danych z decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406 WE.

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

sowanie znajdują przepisy dyrektywy z 2008 r. o zintegrowanym zapobiega-

niu zanieczyszczeniom i ich kontroli oraz z 1985 r. w sprawie oceny skutków

wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia na środowisko naturalne

. Po-

zostawał jednak jeszcze problem bezpiecznego gospodarowania miejscami

przeznaczonymi do składowania, aby wtłaczany pod ziemię CO

nie wydo-

stał się do atmosfery. Kwestie te zostały uregulowane właśnie w nowej dy-

rektywie 2009/31/WE

, której przepisy odnoszą się do wyboru lokalizacji

składowania oraz warunków dla ich eksploatacji i zamykania.

Zgodnie z dyrektywą państwa członkowskie określają obszary, na któ-

rych można wybierać lokalizację składowania. Przeprowadzanie poszuki-

wań koniecznych do wyboru takiej lokalizacji, a także eksploatacja skła-

dowisk może odbywać się tylko po uzyskaniu odpowiedniego pozwolenia.

W nowych przepisach zobowiązano również państwa członkowskie do

zapewnienia, aby operatorzy monitorowali składowiska, w celu m.in. wy-

krycia znaczących nieprawidłowości czy wycieków CO

. Ponadto wszystkie

kompleksy składowania mają podlegać zarówno kontrolom rutynowym, jak

i wynikającym np. ze zgłoszenia informacji o wyciekach lub nieprawidłowo-

ściach. Dyrektywa określa również warunki i procedurę zamknięcia składo-

wiska oraz przekazania odpowiedzialności za jego monitorowanie i środki

naprawcze właściwemu organowi. W nowych przepisach uregulowano tak-

że dostęp stron trzecich do sieci transportowej i składowisk. Państwa człon-

kowskie mają dokonać transpozycji dyrektywy do 25 czerwca 2011 r.

Poza przyjęciem odpowiednich ram prawnych w obszarze składowania

przewidziano wsparcie dla tzw. projektów demonstracyjnych. Mimo że

pojedyncze ogniwa łańcucha technologii CCS – wychwytywanie, transport

i składowanie CO

– są poznane i już wdrażane, wyzwanie stanowi nadal

połączenie tych elementów w całkowicie zintegrowaną i ogólnie dostępną

technologię. W ramach pakietu klimatyczno-energetycznego w swoim ko-

munikacie z 2008 r.

Komisja podkreśliła, że stosowanie CCS na szeroką ska-

lę może stać się opłacalne z ekonomicznego punktu widzenia za 10–15 lat.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z 15 stycznia 2008 r. do-

tycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, Dz.Urz. UE L 24

z 29 stycznia 2008 r., s. 8 oraz dyrektywa Rady 85/337/EWG z 27 czerwca 1985 r. w spra-

wie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na

środowisko naturalne, Dz.Urz. UE – polskie wyd. spec. 2004, rozdz. 15, t. 1, s. 248.

Zgodnie z art. 2 ust. 2 dyrektywy 2009/31/WE nie ma ona zastosowania do geo-

logicznego składowania CO

, w ramach którego planuje się łączne składowanie poniżej

100 kiloton dla celów badań, rozwoju lub testowania nowych produktów i procesów.

Wspieranie podejmowania na wczesnym etapie działań demonstracyjnych w dzie‑

dzinie zrównoważonej produkcji energii z paliw kopalnych, COM(2008) 13.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

Jednak by było to możliwe, należy podjąć kroki przygotowawcze. Chociaż

w chwili obecnej stosowanie CCS jest technologią drogą i wymaga poniesie-

nia znacznych nakładów, to po całkowitej rezygnacji z darmowych uprawnień

emisji w ramach ETS zacznie być opłacalną metodą redukcji emisji CO

Dlatego w czerwcu 2008 r. Rada Europejska wezwała Komisję do zapro-

ponowania mechanizmu zachęt inwestycyjnych dla państw członkowskich

i sektora prywatnego, tak aby do 2015 r. powstało 12 komercyjnych elek-

trowni pokazowych wyposażonych w system wychwytywania i składowania

dwutlenku węgla. Środki na realizację tych projektów zostały przewidzia-

ne m.in. w systemie handlu emisjami. Mianowicie do 300 mln uprawnień

z rezerwy dla nowych inwestycji

będzie dostępne do końca 2015 r., m.in.

na wsparcie 12 projektów demonstracyjnych CCS. Wartość ostatecznego

wsparcia z tego źródła będzie więc zależeć od ceny uprawnień do emisji, ale

szacuje się, że ostateczna kwota może wynieść 6–9 mld euro, co powinno

wystarczyć na realizację 9–10 projektów demonstracyjnych

Ponadto w ramach programu wspomagania naprawy gospodarczej po-

przez przyznanie pomocy finansowej projektom z dziedziny energetyki

przewidziano wsparcie projektów w zakresie wychwytywania i składowa-

nia CO

w wysokości ponad 1 mld euro. Zidentyfikowano 13 projektów

CCS, które mogą ubiegać się o wsparcie, z zastrzeżeniem, że w każdym pań-

stwie członkowskim może to być tylko jeden projekt. Wysokość dofinanso-

wania to 80% kosztów kwalifikowanych inwestycji. Ponadto organizatorzy

projektów mają się zobowiązać, że udostępnią zdobytą podczas realizacji

inwestycji wiedzę do szerszego wykorzystania w przemyśle oraz Komisji.

W październiku 2009 r. Komisja przekazała do Parlamentu Europejskie-

go listę projektów, które ostatecznie zamierza sfinansować. Wśród nich jest

również budowa instalacji CCS w elektrowni Bełchatów, dla której przewi-

dywany wkład wspólnotowy ma wynieść 180 mln euro

Przyjęte rozwiązania w zakresie CCS mają charakter bardzo komplekso-

wy i dla państw, których gospodarki w znacznym stopniu oparte są na wę-

5% liczby uprawnień w ramach ETS w całej Wspólnocie będzie zarezerwowane

dla nowych instalacji.

E. Gąsiorowska, J. Piekacz, T. Surma, Polityka energetyczna Unii Europejskiej wo‑

bec zmian klimatu, „Polityka Energetyczna” t. 12 (2009), z. 1.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 663/2009 z 13 lipca

2009 r. ustanawiające program wspomagania naprawy gospodarczej poprzez przyznanie

pomocy finansowej Wspólnoty na projekty w dziedzinie energetyki, Dz.Urz. UE L 200

z 31 lipca 2009 r., s. 31.

A. Fekete, Six carbon sequestration projects on track, „Europolitics” z dn. 21 paź-

dziernika 2009 r.

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

glu, jak Polska, stanowią szansę na zmniejszenie kosztów związanych z emi-

sjami gazów cieplarnianych. Oczywiście, wymagać to będzie początkowo

znacznych nakładów. Łączna kwota koniecznych w następnych 10 latach

publicznych i prywatnych inwestycji w Europie szacowana jest na 13 mld

euro. Ma to pozwolić na ograniczenie do 2020 r. kosztów neutralizacji CO

do 30–50 euro za tonę. Dzięki temu technologia CCS stałaby się opłacalna

w przypadku konieczności uniknięcia opłat za emisje w ramach ETS

Stosowanie energii ze źródeł odnawialnych

Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych to kolejny sposób na obni-

żenie emisji gazów cieplarnianych, a także na dywersyfikację źródeł energii,

czyli osiągnięcie drugiego ważnego celu, jaki przed sobą stawia UE w poli-

tyce energetycznej. W 1997 r. Komisja opublikowała białą księgę w sprawie

energii odnawialnej

, w której postawiono cel, by w 2010 r. odnawialne

źródła energii stanowiły 12% w bilansie zużycia energii przez Wspólno-

tę. Prognozy wykazują, że jest mało prawdopodobne, aby Unii udało się

osiągnąć ten cel

. Obecnie tylko około 6% energii wykorzystywanej w UE

pochodzi ze źródeł odnawialnych

. Obowiązujące dotychczas dyrektywy

w tym obszarze dotyczą rynku energii elektrycznej

oraz transportu

i wy-

znaczone w nich poziomy udziału źródeł odnawialnych i biomasy, zgodnie

z danymi Komisji, nie zostaną osiągnięte w 2010 r.

Dlatego zdecydowano o przyjęciu przepisów, które z początkiem 2012 r.

całkowicie zastąpią obydwie dotychczas obowiązujące dyrektywy, a także

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu

Ekonomiczno‑Społecznego i Komitetu Regionów. Inwestowanie w rozwój technologii ni‑

skoemisyjnych (plan EPSTE), COM(2009) 519.

Energy for future: Renewable sources of energy – White Paper for a Community

strategy and action plan, COM(1997) 559.

Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego. Sprawozdanie na temat

postępów w dziedzinie energii odnawialnej: sprawozdanie Komisji zgodnie z art. 3 dyrek‑

tywy 2001/77/WE, art. 4 ust. 2 dyrektywy 2003/30/WE oraz w sprawie realizacji unijnego

planu działania w sprawie biomasy, COM(2005) 628, COM(2009) 192.

Commission staff working document. EU energy policy data, SEC(2007) 12.

Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspierania

produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawial-

nych, Dz.Urz. UE – polskie wyd. spec. 2004, rozdz. 12, t. 2, s. 121.

Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspierania

użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych, Dz.Urz. UE – polskie

wyd. spec. 2004, rozdz. 13, t. 31, s. 188.

Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promo‑

wania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, COM(2008) 19.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

obejmą sektor ogrzewania i chłodzenia. W nowych regulacjach wyznaczo-

no dla UE cel udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu

energii brutto na poziomie 20% w 2020 r., przy czym dla każdego z państw

członkowskich wyznaczono indywidualny cel wiążący (wykres 5).

Wykres 5. Krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawial‑

nych w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 r.

(%)

13 16 13 13

18 20

Austria

Belgia

Bułgaria

Cypr

Czechy

Dania

Estonia

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpania

Irlandia

Litwa

Luksemburg

Łotwa

Malta

Holandia

Niemcy

Polska

Portugalia

Rumunia

Słowacja

Słowenia

Szwecja

Węgry

Włochy

Wielka Brytania

Docelowy udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 r.

Udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 2005 r.

Źródło: na podstawie danych z decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/28 WE.

W sektorze transportu przyjęto dla wszystkich państw cel 10% udziału

energii odnawialnej w 2020 r. Najpóźniej do 30 czerwca 2010 r. państwa

członkowskie mają przygotowywać krajowe plany działania w zakresie

energii ze źródeł odnawialnych, obejmujące cele w sektorach energii elek-

trycznej, transportu, ale także ogrzewania i chłodzenia. Przyjęcie takiego

rozwiązania ma spowodować, że wszystkie państwa członkowskie – nawet

te, które dotychczas poczyniły nieznaczne postępy na drodze do realizacji

celów uzgodnionych na poziomie UE – będą musiały ustanowić jasne plany

dotyczące sposobu osiągnięcia swoich celów.

W dyrektywie przewidziano również możliwość realizacji przez poszcze-

gólne państwa członkowskie wspólnych projektów w dziedzinie energii ze

źródeł odnawialnych oraz wspólnych systemów wsparcia w tym zakresie.

Ponadto nowe przepisy przewidują możliwość wliczania do krajowego bi-

lansu energii ze źródeł odnawialnych, produkowanej w ramach wspólnych

projektów realizowanych z państwami trzecimi.

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

W nowych przepisach określono także kryteria zrównoważonego roz-

woju, których spełnienie pozwoli zaliczyć biopaliwa i biopłyny do źródeł

odnawialnych w rozumieniu nowej dyrektywy. Kryteria te odnoszą się

m.in. do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych czy bioróżnorodności

lub zagrożenia terenów, z których pozyskiwane będą surowce.

Istotnym elementem nowych przepisów jest także zapewnienie przez

państwa członkowskie priorytetowego dostępu do sieci przesyłowych i dys-

trybucyjnych dla energii ze źródeł odnawialnych. Operatorzy sieci mają

również obowiązek podawania do publicznej wiadomości informacji na te-

mat podziału i ponoszenia kosztów dostosowań technicznych koniecznych

dla włączenia nowych producentów dostarczających energię elektryczną ze

źródeł odnawialnych.

Drugi strategiczny przegląd sytuacji energetycznej

Opisane w poprzednim rozdziale nowe przepisy przyjęte w ramach pa-

kietu liberalizacyjnego i klimatyczno-energetycznego stanowią przełom

w obszarze energetyki. Udało się dzięki nim wypracować całościowe po-

dejście do kwestii energii, zbliżając tym samym Unię do realizacji trzech

głównych celów określonych jeszcze w 1995 r. w Białej Księdze. Polityka

energetyczna dla Unii Europejskiej

, a potwierdzonych przez Radę Euro-

pejską w marcu 2007 r., tj.: konkurencyjność, bezpieczeństwo energetyczne

i ochrona środowiska, czyli zrównoważone wytwarzanie energii. Jednak

przyjęte regulacje nie są wystarczające, aby w pełni zrealizować powyższe

cele. Wyraźna luka w propozycjach legislacyjnych pojawiła się w dwóch

obszarach: bezpieczeństwa dostaw energii i efektywności energetycznej.

Oczywiście nowe przepisy obejmujące rynek wewnętrzny czy odnawialne

źródła energii można zaliczyć do działań na rzecz bezpieczeństwa, jednak

są to rozwiązania długoterminowe. Zabrakło natomiast propozycji odno-

szących się do krótkoterminowego bezpieczeństwa dostaw, skierowanych

na zapobieganie problemom związanym z wystąpieniem sytuacji kryzyso-

wych. Dlatego w listopadzie 2008 r. i w lipcu 2009 r. Komisja, w ramach

drugiego przeglądu sytuacji energetycznej

, przedstawiła plan działania

dotyczący bezpieczeństwa energetycznego i solidarności energetycznej

, wraz z konkretnymi propozycjami legislacyjnymi w zakresie bezpie-

White Paper. An Energy Policy for the European Union, COM(1995) 682.

Wyniki pierwszego przeglądu sytuacji energetycznej w UE Komisja opublikowa-

ła w styczniu 2007 r. w ramach tzw. pakietu energetycznego.

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu

Ekonomiczno‑Społecznego oraz Komitetu Regionów. Drugi strategiczny przegląd sytuacji

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

czeństwa dostaw i efektywności energetycznej. Plan przewiduje podjęcie

działań w pięciu obszarach:



infrastruktura i dywersyfikacja dostaw energii,



stosunki zewnętrzne w dziedzinie energii,



zapasy ropy naftowej i gazu oraz mechanizmy reakcji w sytuacjach

kryzysowych,



efektywność energetyczna,



optymalne wykorzystanie własnych zasobów energetycznych UE.

W niniejszym opracowaniu, z uwagi na jego ograniczoną objętość,

omówione zostaną te dwa obszary, w których Komisja przedstawiła kon-

kretne wnioski legislacyjne, czyli zapasy surowców i mechanizmy reakcji

w sytuacjach kryzysowych oraz efektywność energetyczna.

Zapasy surowców i mechanizmy reakcji w sytuacjach kryzysowych

Dla zapewnienia krótkoterminowego bezpieczeństwa dostaw energii

przedstawiono dwa wnioski legislacyjne: jeden dotyczący ropy naftowej,

drugi odnoszący się do gazu ziemnego.

Pierwszy z wniosków przeszedł pomyślnie ścieżkę legislacyjną i został

przyjęty we wrześniu 2009 r. Nowe przepisy nakładające na państwa człon-

kowskie obowiązek utrzymania minimalnych zapasów ropy naftowej

mają na celu uproszczenie i ulepszenie obowiązującego od 1968 r. systemu

obowiązkowych interwencyjnych zapasów ropy naftowej. Nowa dyrekty-

wa ma zastąpić od 31 grudnia 2012 r. dotychczas obowiązujące w tym ob-

szarze regulacje i stworzyć skuteczny mechanizm utrzymywania zapasów

ropy, w tym dostępności tego surowca w razie kryzysu, oraz zapewnić kom-

plementarność z mechaniz mem kryzysowym Międzynarodowej Agencji

Energii (MAE, ang. IEA).

Zgodnie z dyrektywą 2009/119/WE państwa członkowskie mają za-

pewnić, że ich całkowite zapasy naftowe utrzymywane we Wspólnocie nie

spadną poniżej poziomu odpowiadającego 90 dniom średniego dzienne-

go przywozu netto lub 61 dniom średniego dziennego zużycia krajowego,

w zależności od tego, która wartość jest wyższa. Państwa muszą również

utrzymywać zapasy na przynajmniej 30 dni (tzw. zapasy specjalne) lub jed-

nej trzeciej ich zapasów w postaci produktów rafinowanych (np. etan, LPG,

energetycznej. Plan działania dotyczący bezpieczeństwa energetycznego i solidarności

energetycznej UE, COM(2008) 781.

Dyrektywa Rady 2009/119/WE z 14 września 2009 r. nakładająca na państwa

członkowskie obowiązek utrzymywania minimalnych zapasów ropy naftowej lub pro-

duktów ropopochodnych, Dz.Urz. UE L 265 z 9 października 2009 r., s. 9.

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

benzyna). Stan ten należy osiągnąć najpóźniej do 31 grudnia 2012 r. Ze

względu na sprzeciw Rady Komisja zrezygnowała z możliwości narzucenia

państwom członkowskim uwolnienia części lub całości zapasów interwen-

cyjnych bądź specjalnych w przypadku zakłóceń w dostawach. Ostatecz-

nie postanowiono, że Komisja w takiej sytuacji powinna zalecić państwom

członkowskim wprowadzenie do obrotu części lub całości ich zapasów. Ko-

misja musiała również ustąpić w sprawie częstotliwości składania sprawoz-

dań dotyczących zapasów handlowych i ostatecznie przyjęto, że będą one

składane comiesięcznie, a nie cotygodniowo, zastrzegając jednak, że zasady

te mogą zostać zmienione w ramach komitologii

Propozycja dotycząca gazu ziemnego wzbudziła ożywioną dyskusję

w gronie państw członkowskich. Nowe przepisy mają zastąpić obowiązu-

jącą dyrektywę w sprawie środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw

gazu ziemnego

. Komisja proponuje przyjęcie w tym obszarze rozporzą-

dzenia, jako właściwego instrumentu prawnego, gwarantującego spójność

standardów i obowiązków w całej UE oraz umacniającego ich egzekwo-

wanie. Konieczność zaproponowania nowych regulacji w obszarze bez-

pieczeństwa dostaw gazu umotywowano rosnącą zależnością od importu

tego surowca (w 2006 r. UE importowała około 60% zużywanego gazu, przy

czym niektóre z państw członkowskich, jak kraje bałtyckie, nawet 100%

)

oraz przypadkami zakłóceń w dostawach gazu do Wspólnoty (np. kryzys

rosyjsko-ukraiński w styczniu 2009 r.).

W projekcie rozporządzenia zaproponowano przyjęcie standardu w za-

kresie infrastruktury określanego jako N-1, czyli zapewnienia, że w razie

zakłóceń w funkcjonowaniu największej pojedynczej infrastruktury gazow-

niczej lub źródła zaopatrzenia w gaz pozostała infrastruktura będzie miała

zdolność dostarczenia gazu w ilości niezbędnej do zaspokojenia całkowi-

tego zapotrzebowania na gaz przez 60 dni (przyjmując, że chodzi o stan

nadzwyczajnie wysokiego zapotrzebowania typowego dla najzimniejszych

Współpraca Komisji Europejskiej ze specjalnymi komitetami składającymi się

z przedstawicieli poszczególnych państw UE, mająca na celu przyjmowanie przez Ko-

misję aktów wykonawczych do aktów prawnych przyjętych uprzednio przez Radę Unii

Europejskiej.

Dyrektywa Rady 2004/67/WE z 26 kwietnia 2004 r. dotycząca środków zapew-

niających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego, Dz.Urz. UE – polskie wyd. spec. 2004,

rozdz. 12, t. 3, s. 19.

EU energy and transport in figures, Statistical pocketbook 2009, European Com-

mission, 2009.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

okresów)

. W praktyce oznacza to m.in. zapewnienie sprawnych połączeń

międzysieciowych oraz dwukierunkowego przesyłania gazu. Dlatego też

w projekcie przewidziano, że w terminie dwóch lat od wejścia w życie roz-

porządzenia operatorzy systemów przesyłowych udostępnią stałe zdolności

dwukierunkowego przesyłania gazu na wszystkich połączeniach wzajem-

nych, chyba że Komisja uzna to za zbędne z punktu widzenia bezpieczeń-

stwa dostaw. Rozporządzenie zobowiązywałoby również państwa człon-

kowskie do wyznaczenia organu odpowiedzialnego m.in. za ocenę ryzyka,

opracowywanie planów działań zapobiegawczych oraz planu na wypadek

sytuacji nadzwyczajnej, a także monitorowanie bezpieczeństwa dostaw na

poziomie krajowym. W sytuacjach kryzysowych państwa członkowskie

zobligowane byłyby do współpracy w ramach Grupy Koordynacyjnej ds.

Gazu, w skład której wchodziłyby również: Europejska Sieć Operatorów

Systemów Przesyłowych Gazu, Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji

Energetyki oraz organizacje reprezentujące interesy branży i zainteresowa-

nych podmiotów. Dużo kontrowersji wzbudza propozycja regulacji zobo-

wiązującej państwa członkowskie do przekazania Komisji tekstów istnie-

jących umów międzyrządowych z państwami trzecimi, które mają wpływ

na rozwój infrastruktury gazowniczej i dostawy gazu. Przepis ten już został

oceniony jako anti‑Gazprom clause, gdyż uderza w zasadę poufności stoso-

waną w umowach z Gazpromem

. Można więc podejrzewać, że ostatecznie

spotka się on ze sprzeciwem ze strony takich państw, jak Niemcy czy Wło-

chy, które blisko współpracują z rosyjskim gigantem. Podobne opory może

wzbudzać przyjęcie standardu N-1 ze strony państw, które go obecnie nie

spełniają, jak Słowenia, Bułgaria czy Irlandia

Należy jednak zaznaczyć, że proponowane rozporządzenie może być

ważnym czynnikiem przyśpieszającym rozwój infrastruktury m.in. po-

przez wymuszenie zapewnienia zdolności dwukierunkowego przesyłania

gazu i stosowania standardu N-1.

Standard N-1 oblicza się zgodnie z metodą określoną w załączniku do projek-

towanego rozporządzenia, biorąc pod uwagę m.in. maksymalną zdolność techniczną

gazociągów importowych i maksymalną zdolność produkcyjną w mln m³ na dobę.

D. ab Iago, Commission proposes new rules on supply crises, „Europolitics” z dn.

21 lipca 2009 r.

Commission staff working document. Accompanying document to the proposal

for a regulation of the European Parliament and of the Council concerning measures to

safeguard security of gas supply and repealing directive 2004/67/EC. Impact assessment,

SEC(2009) 979.

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

Efektywność energetyczna

W celu racjonalizacji zużycia energii podjęto w UE w ostatnich latach licz-

ne działania

. Jednak pozytywne wyniki są neutralizowane przez rosnące za-

potrzebowanie na energię i nie pozwolą osiągnąć zmniejszenia zużycia ener-

gii w UE o 20% w stosunku do prognoz na rok 2020, zgodnie z ustaleniami

Rady Europejskiej z marca 2007 r. Główne bariery dla poprawy efektywności

energetycznej to niski poziom wdrożenia istniejącej legislacji, brak świado-

mości konsumentów oraz odpowiednich struktur umożliwiających urucho-

mienie niezbędnych inwestycji w budynki, produkty i usługi zapewniające

efektywność energetyczną. Przedstawiony w 2006 r. plan działania

zakłada

blisko 60 instrumentów skierowanych na osiągnięcie oszczędności energii.

Przyjęto m.in. dyrektywę w sprawie charakterystyki energetycznej budynków,

dyrektywę promującą skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej, dyrektywę

w sprawie zwiększenia oszczędności energii w odniesieniu do urządzeń gospodarstwa

domowego oraz w sprawie zwiększenia oszczędności energii w zakresie dostarczania

i dystrybucji energii elektrycznej, gazu, ogrzewania i paliw do gospodarstw domowych,

transportu i innych użytkowników przemysłowych.

Plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii: sposoby wykorzystania po‑

tencjału, COM(2006) 545.

Wykres 6. Wstępne obliczenia wskaźnika N‑1 dla państw członkowskich UE*

145

197

147

144

103

235

124

245

134

105 95

118

124

114

100

150

200

250

Austria

Belgia

Bułgaria

Czechy

Dania

Estonia

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpania

107

163

Irlandia

Litwa

Luksemburg

Łotwa

165

Holandia

Niemcy

Polska

Portugalia

Rumunia

Słowacja

Słowenia

Szwecja

Węgry

Włochy

Wileka Brytania

* Na wykresie nie uwzględniono Cypru i Malty, które nie wykorzystują gazu ziemnego.
Źródło: na podstawie danych z dokumentu Komisji Europejskiej, SEC(2009) 979.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

Plan obejmuje 10 działań priorytetowych dotyczących przeglądu i rozszerze-

nia dyrektyw, nowych środków i większej liczby nieformalnych działań m.in.

w dziedzinie budynków, transportu czy finansowania. Niestety, w pakiecie

klimatyczno-energetycznym problem racjonalizacji zużycia energii doczekał

się tylko przeglądu krajowych planów działania na rzecz racjonalizacji

. Jego

wyniki pokazały, że w większości państw deklarowane polityczne zaangażo-

wanie w zmniejszenie zużycia energii nie przekłada się na planowane działa-

nia i przeznaczone na ten cel środki.

Dlatego w listopadzie 2008 r. Komisja przedstawiła propozycje prawo-

dawstwa w zakresie efektywności energetycznej. Nowe regulacje zapropo-

nowano w trzech obszarach:



charakterystyka energetyczna budynków



etykietowanie efektywności energetycznej produktów (w tym sys-

tem znakowania opon)



skojarzone wytwarzanie energii

Zużycie energii w budynkach odpowiada za około 40% całkowitego

końcowego zużycia energii i emisji CO

w UE. Komisja ocenia, że dzięki

wprowadzeniu nowych regulacji w zakresie charakterystyki energetycznej

budynków możliwe jest uzyskanie spadku zużycia energii w UE w 2020 r.

o 11%. Proponowana dyrektywa w zakresie charakterystyki energetycz-

nej budynków ma zapewnić ramy dla konkretnych działań i wymogów na

szczeblu państw członkowskich, uproszczenie, sprecyzowanie i wzmocnienie

dotychczasowych przepisów

. Według pierwotnej propozycji Komisji pań-

Przygotowania takich planów wymagają przepisy dyrektywy 2006/32/WE Par-

lamentu Europejskiego i Rady z 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego

wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/

EWG, Dz.Urz. UE L 114 z 25 kwietnia 2006 r., s. 64.

Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie charak‑

terystyki energetycznej budynków (przekształcenie), COM(2008) 780.

Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wska‑

zania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie zużycia energii

oraz innych zasobów przez produkty związane z energią, COM(2008) 778 oraz zmie‑

niony wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie

oznakowania opon pod kątem efektywności paliwowej i innych zasadniczych parametrów,

COM(2009) 348.

Decyzja Komisji z 19 listopada 2008 r. w sprawie określenia szczegółowych wytycz-

nych dotyczących wykonania i stosowania przepisów załącznika II do dyrektywy 2004/8/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.Urz. UE L 338 z 17 grudnia 2008 r., s. 55.

Proponowana dyrektywa ma na celu przekształcenie dyrektywy 2002/91/WE

z 16 grudnia 2002 r. Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie charakterystyki ener-

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

stwa członkowskie miały być nadal odpowiedzialne za ustalanie określonych

wymogów. Jednak Komisja zaproponowała ich zbliżenie do poziomu opty-

malnego pod względem kosztów. Ponadto obowiązek rozważenia systemów

alternatywnych dla nowych budynków i spełnienia minimalnych wymogów

w zakresie charakterystyki energetycznej budynków poddawanych renowacji

zostałby rozszerzony na wszystkie budynki, a nie tylko te o powierzchni prze-

kraczającej 1000 m². Państwa członkowskie miałyby również zagwarantować

wydawanie świadectw charakterystyki energetycznej dla budynków, które są

wznoszone, sprzedawane lub wynajmowane, oraz dla budynków, w których

całkowita powierzchnia użytkowa powyżej 250 m² jest zajmowana przez

władze publiczne. Informacja o wskaźniku charakterystyki energetycznej

budynku miałaby znaleźć się w ogłoszeniu o jego sprzedaży lub wynajmie.

W listopadzie 2009 r. instytucje osiągnęły nieformalne porozumienie

w sprawie dyrektywy, jednak na oficjalne przyjęcie tekstu trzeba będzie po-

czekać do początku 2010 r. Z pierwszych informacji wynika, że instytucje

ustaliły, iż do końca 2020 r. państwa członkowskie zapewnią, aby nowo bu-

dowane budynki charakteryzowały się bardzo wysoką efektywnością i tyl-

ko takie budynki od 2018 r. będą mogły być kupowane lub wynajmowane

przez sektor publiczny. W istniejących już budynkach konieczne będzie

zwiększenie efektywności energetycznej przy okazji wykonywania poważ-

nych renowacji, jeśli będzie to technicznie, funkcjonalnie i ekonomicznie

opłacalne. Przyjęto także propozycję Komisji, aby państwa członkowskie

gwarantowały wydawanie świadectw charakterystyki energetycznej dla bu-

dynków, które są wznoszone, sprzedawane lub wynajmowane. Jeśli chodzi

natomiast o certyfikaty dla powierzchni zajmowanych przez władze publicz-

ne, to będą one wydawane początkowo dla budynków, których całkowita

powierzchnia użytkowa przekroczy 500 m², a po pięciu latach od wejścia

w życie dyrektywy – 250 m². Spod dyrektywy mają zostać wyłączone m.in.

domy o powierzchni poniżej 50 m², budynki o przeznaczeniu religijnym

czy budynki rolnicze o małym zapotrzebowaniu na energię

Drugi obszar, w którym Komisja przedstawiła wnioski legislacyjne, to

efektywność energetyczna produktów. Komisja zaproponowała objęcie dy-

rektywą nie tylko artykułów gospodarstwa domowego

, ale również pro-

getycznej budynków, Dz.Urz. UE – polskie wyd. spec. 2004, rozdz. 12, t. 2, s. 168.

Energy‑saving buildings: agreement reached, informacja z PE, 18 listopada 2009 r.:

http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/051-64747-322-11-47-

909-20091118IPR64746-18-11-2009-2009-false/default_en.htm [dostęp: 19 listopada

2009 r.].

Obowiązująca dyrektywa Rady 92/75/EWG z 22 września 1992 r. w sprawie

wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

duktów związanych z energią (wywierających wpływ na zużycie energii).

Dokładny rodzaj produktów podlegających etykietowaniu zostanie okre-

ślony w środkach wykonawczych, po przeprowadzeniu konsultacji z zain-

teresowanymi stronami i oceny skutków. Ponadto państwa członkowskie

zostałyby zobowiązane do składania Komisji co dwa lata sprawozdania do-

tyczącego egzekwowania przepisów i stopnia zgodności z przepisami na ich

terytorium. Dyrektywa wprowadzałaby również przepisy dotyczące zamó-

wień publicznych oraz zachęt, które przewidują, że zamawiający (z pewny-

mi wyłączeniami i w przypadku gdy wartość zamówienia przekracza 15 tys.

euro netto) wybiera produkty, które osiągają minimalne poziomy wydajno-

ści określone w środkach wykonawczych do dyrektywy. Te ostatnie propo-

zycje spotkały się z niechęcią ze strony części państw członkowskich

Osobną dyrektywę zaproponowano dla oznakowania opon, tak aby

promować wprowadzanie na rynek opon energooszczędnych, tzw. o ni-

skim oporze toczenia (LPRT). W październiku 2009 r. Rada i Parlament

Europejski osiągnęły kompromis w sprawie powyższej regulacji

, która

ostatecznie ma być rozporządzeniem. Zgodnie z nowymi przepisami opo-

ny (z wyłączeniem kilku kategorii, jak np. opony terenowe do zastosowań

profesjonalnych czy opony zapasowe do użytku tymczasowego), podobnie

jak obecnie artykuły gospodarstwa domowego, będą oznakowane według

kategorii od A do G. Oznakowanie będzie dotyczyć efektywności paliwowej

oraz przyczepności na mokrej powierzchni. W osiągniętym porozumieniu

przyjęto jednak, że informacja taka nie będzie musiała się znaleźć na sa-

mej oponie, a może być przekazana nabywcy w inny sposób w momencie

zakupu. Spotkało się to od razu z głosami krytyki ze strony organizacji po-

zarządowych, które uważają, że przyjęcie takiego rozwiązania nie przyczyni

energii oraz innych zasobów przez urządzenia gospodarstwa domowego, Dz.Urz. UE –

polskie wyd. spec. 2004, rozdz. 13, t. 11, s. 216, miała zastosowanie wyłącznie do artyku-

łów gospodarstwa domowego. Obecnie artykuły te są oznakowane w skali od A (niskie

zużycie energii) do G (wysokie zużycie energii). W ramach zmiany przepisów Komisja

zaproponowała rozszerzenie klasy A o wartości procentowe (np. A-20% oznaczałoby,

że urządzenie jest o 20% bardziej efektywne niż urządzenia oznaczone symbolem A).

Ostatecznie jednak, według nieformalnego jeszcze porozumienia między instytucjami

z listopada 2009 r., zdecydowano się na rozszerzenie klasy A o trzy dodatkowe symbole:

A+, A++ i A+++, jednocześnie ograniczając skale maksymalnie do 7 klas. Źródło: Ener‑

gy efficiency label: MEPs and Council Presidency agree on classes for white goods, infor-

macja ze strony PE, 18 listopada 2009 r., http://www.europarl.europa.eu/news/expert/

infopress_page/051-64726-321-11-47-909-20091117IPR64725-17-11-2009-2009-false/

default_en.htm [dostęp: 19 listopada 2009 r.].

D. ad Iago, Swedes face legislative hurdles, „Europolitics” z dn. 10 czerwca 2009 r.

I. Smets, Tyres to be labelled by 2012, „Europolitics” z dn. 7 października 2009 r.

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

się do zwiększenia efektywności energetycznej. Negatywnie oceniono rów-

nież usunięcie z pierwotnej propozycji Komisji sformułowań, które czyniły

państwa członkowskie bezpośrednio odpowiedzialnymi za zapewnienie, by

dystrybutorzy przestrzegali nowych przepisów. Pojawiły się nawet głosy, że

nie jest jeszcze za późno, aby zmienić ostateczny tekst i wprowadzić przepi-

sy o obowiązkowym oznakowaniu na oponach, jednak wydaje się to mało

prawdopodobne, gdyż prezydencja szwedzka zmierza do szybkiego przyję-

cia rozporządzenia w pierwszym czytaniu

W ramach drugiego przeglądu sytuacji energetycznej Komisja przyjęła

także komunikat dotyczący wytwarzania energii w skojarzeniu, podsumowu-

jący wdrażanie postanowień dyrektywy z 2004 r. w tej sprawie

oraz decyzję

określającą szczegółowe wytyczne precyzujące procedury i definicje niezbęd-

ne do stosowania metody obliczania ilości energii elektrycznej pochodzącej

z kogeneracji

. Zgodnie z danymi Komisji w 2006 r. na produkcję skojarzoną

przypadało 13,1% końcowego zużycia energii w UE (bez sektora transpor-

tu)

. Komisja wskazuje, że wdrażanie dyrektywy nie przebiega jednak tak

szybko jak planowano i zapowiada dalsze monitorowanie wykonania przepi-

sów i ewentualne podjęcie kolejnych kroków w celu wspierania kogeneracji.

Podsumowanie

Trwający od 2006 r. proces tworzenia nowej polityki energetycznej UE

to z pewnością jedna z najważniejszych inicjatyw Wspólnoty w ostatnich la-

tach. Rozpoczynając pracę nad nowymi rozwiązaniami w sektorze energii,

można było się spodziewać dużego oporu ze strony państw członkowskich,

dla których polityka w tym zakresie ma duże znaczenie z punktu widzenia

bezpieczeństwa i gospodarki. Rzeczywiście dyskusja na temat konkretnych

D. ad Iago, NGOs worried over non‑obligatory tyre labels, „Europolitics” z dn.

7 października 2009 r.

Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r.

w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na

rynku wewnętrznym energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG, Dz.Urz. UE –

polskie wyd. spec. 2004, rozdz. 12, t. 3, s. 3.

Decyzja Komisji 2008/952/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie określenia szcze-

gółowych wytycznych dotyczących wykonania i stosowania przepisów załącznika II do

dyrektywy 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.Urz. UE L 338 z 17 grud-

nia 2008 r., s. 55.

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady. Większe oszczędno‑

ści energii w Europie dzięki skojarzonemu wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła,

COM(2008) 771.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

rozwiązań nie była łatwa, szczególnie w obszarach: redukcji emisji gazów

cieplarnianych, która z pewnością rodzi wysokie koszty dla gospodarek po-

szczególnych państw; budowania wspólnego rynku energii, co z kolei uderza

w interesy narodowych przedsiębiorstw energetycznych, oraz bezpieczeń-

stwa energetycznego, gdzie zderzają się różne wizje poszczególnych państw

członkowskich. Dlatego, mimo wielu zastrzeżeń co do treści ostatecznie wy-

pracowanych regulacji i konieczności przyjęcia często rozwiązań kompromi-

sowych, za wielki sukces można uznać, że udało się rozpocząć proces kształ-

towania w UE gospodarki niskoemisyjnej oraz poczynić kolejne kroki na

drodze do pełnej liberalizacji rynku wewnętrznego. Dzięki temu UE może

pełnić rolę globalnego lidera w promowaniu działań zapobiegających zmia-

nom klimatu na grudniowej konferencji klimatycznej ONZ w Kopenhadze.

Opisane w niniejszym artykule nowe akty prawne oraz proponowane

regulacje w dziedzinie energii nie wyczerpują oczywiście listy działań po-

dejmowanych i dyskutowanych obecnie w ramach UE. Zaprezentowanie

wszystkich inicjatyw w dziedzinie energetyki, bądź to już opublikowanych

przez Komisję, bądź dopiero przygotowywanych w ramach UE, wymagało-

by o wiele obszerniejszej publikacji. Po przyjęciu nowych przepisów w dzie-

dzinie liberalizacji rynku energii i zrównoważonego zużycia energii w Unii

uwaga skupia się na efektywności energetycznej i bezpieczeństwie dostaw.

W tym pierwszym obszarze, poza opisanymi w poprzednim rozdziale pro-

pozycjami legislacyjnymi, w przygotowaniu jest całościowy nowy plan na

rzecz efektywności energetycznej, którego publikacja została zaplanowana

na koniec 2009 r. lub początek 2010 r., jednak wstępne propozycje już są

dyskutowane (publiczne konsultacje zakończyły się w sierpniu 2009 r.

Zastąpi on plan z 2006 r. W nowym planie mają zostać poruszone m.in.

kwestie finansowania, zainicjowania projektów demonstracyjnych, zachęt

podatkowych czy podnoszenia świadomości konsumentów w zakresie ra-

cjonalizacji zużycia energii. Największe kontrowersje budzi pomysł wpro-

wadzenia wiążących celów dla poszczególnych państw członkowskich w za-

kresie efektywności energetycznej. Otwarte pozostaje pytanie: czy takie cele

będą ustalane dla całych gospodarek, czy tylko dla wybranych sektorów.

Ponadto Komisja ma zaproponować wzmocnienie ram prawnych dotyczą-

cych wykorzystania kogeneracji w nowych elektrowniach oraz prioryteto-

wego dostępu do sieci dla energii wytwarzanej w skojarzeniu

Background Information Paper for the Public Consultation on the Evaluation and

Revision of the Action Plan for Energy Efficiency (COM (2006) 545), European Commis-

sion, Directorate General for Energy and Transport.

D. ab Iago, Commission to call for obligatory reductions, „Europolitics” z dn.

21 października 2009 r.

Nr 1(21) 2010

Studia BAS

Natomiast w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego, poza przyto-

czonymi wyżej propozycjami dotyczącymi mechanizmów na wypadek kry-

zysu w sektorze ropy naftowej i gazu ziemnego, Komisja zainicjowała rów-

nież dyskusję na temat energii wiatrowej

czy energii jądrowej

. Ponadto

wyznaczono kierunki priorytetowe w zakresie infrastruktury energetycznej

i dywersyfikacji. Komisja w ramach drugiego strategicznego przeglądu sy-

tuacji energetycznej wskazała sześć działań, które uznaje za priorytetowe

dla wzmocnienia infrastruktury energetycznej i dywersyfikacji:



bałtyckie połączenia międzysieciowe,



południowy korytarz gazowy, którym dostarczany byłby gaz ze źró-

deł leżących w regionie Morza Kaspijskiego i na Bliskim Wscho-

dzie,



inwestycje w skroplony gaz ziemny (LNG),



śródziemnomorski pierścień energetyczny, łączący Europę z połu-

dniową częścią regionu Morza Śródziemnego (połączenia elektrycz-

ne i gazowe),



połączenia elektryczne i gazowe w Europie Środkowej i Południo-

wo-Wschodniej,



północnomorska sieć przesyłowa energii wiatrowej, łącząca krajowe

sieci elektroenergetyczne w północno-zachodniej Europie, do której

będą mogły podłączyć się morskie elektrownie wiatrowe z tego rejonu.

W latach 2009–2010 mają zostać określone szczegółowe działania ko-

nieczne do realizacji powyższych projektów, w tym kwestie źródeł finan-

sowania. W tym kontekście Komisja wskazała, że obecnie funkcjonujący

instrument TEN-E

jest niewystarczający – brak mu spójności z rynkiem

wewnętrznym, a jego budżet jest za mały. Dlatego przedstawiono zieloną

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu

Ekonomiczno‑Społecznego oraz Komitetu Regionów. Morska energia wiatrowa: działania

niezbędne do realizacji celów polityki energetycznej w perspektywie roku 2020 i dalszej,

COM(2008) 768.

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu

Ekonomiczno‑Społecznego. Aktualizacja przykładowego programu energetyki jądrowej

w kontekście drugiego strategicznego przeglądu sytuacji energetycznej, COM(2008) 776.

TEN-E (Trans‑European Networks for Energy) – instrument polityki energetycznej

w obszarze wspierania rozwoju sieci energetycznej przez UE, którego podstawą funkcjo-

nowania jest obecnie decyzja 1364/2006 WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 6 wrze-

śnia 2006 r. ustanawiająca wytyczne dla transeuropejskich sieci energetycznych oraz

uchylająca decyzję 96/391/WE i decyzję nr 1229/2003/WE, Dz.Urz. UE L 262 z 22 wrze-

śnia 2006 r., s. 1. Budżet TEN-E to blisko 20 mln euro rocznie. W ramach TEN-E wspie-

rane są głównie przedinwestycyjne analizy wykonalności.

Studia BAS

Nr 1(21) 2010

księgę, która ma zainicjować dyskusję nad ewentualnym nowym mechaniz-

mem na rzecz bezpieczeństwa energetycznego i infrastruktury UE

Wszystkie opisane wyżej inicjatywy pozwalają przewidywać, że dysku-

sja nad polityką energetyczną w UE jeszcze długo będzie się toczyła, szcze-

gólnie w kontekście wejścia w życie Traktatu z Lizbony, który wyodrębnia

osobny tytuł poświęcony energii. Zdaniem niektórych ekspertów Komisji

Traktat nie wprowadza znaczących zmian w dziedzinie energetyki, a tylko

kodyfikuje obecny stan rzeczy

. Jednak wyodrębnienie w tym dokumen-

cie oddzielnego tytułu poświęconego kwestiom energetyki wskazuje na

dostrzeżenie przez UE znaczenia tego obszaru i na zamiar podjęcia zin-

tegrowanych działań. Komisja już zapowiedziała przedstawienie w 2010 r.

wniosku w sprawie odnowienia polityki energetycznej dla Europy i podjęła

prace nad przygotowaniem mapy drogowej polityki energetycznej, w któ-

rej m.in. mają zostać przedstawione działania konieczne do zredukowania

w 2050 r. do zera emisji CO

związanych z zaopatrzeniem UE w energię.

Bibliografia

Materiałami źródłowymi wykorzystanymi w niniejszym opracowaniu

są dokumenty wymienione w tabeli 1. „Pakiety legislacyjne przedstawione

w latach 2006–2009 w obszarze energetyki” na s. 49–51.

Zielona Księga. W kierunku bezpiecznej, zrównoważonej i konkurencyjnej europej‑

skiej sieci energetycznej, COM(2008) 782.

D. ab Iago, EU’s powers are boosted but „wording is to be explored”, „Europolitics”

z dn. 7 listopada 2007 r.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ArsLege pojcie i cele unii europejskiej i wsplnot europejskich
Fundamentalne cele polityki społecznej Unii Europejskiej
Cele Unii Europejskiej, instytucje i źródła prawa UE
Kopia Działania Unii Europejskiej w promocji lokalnych inicjatyw zatrudnieniowych

więcej podobnych podstron