Pojęcie i cele Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich.
Konstrukcja prawna Unii.
ma ona charakter zdecentralizowany; z jednej strony nie stanowi jakiejś formy federacji, a z drugiej – ona sama nie jest tworem jednolitym,
jednak mimo swego zdecentralizowania dysponuje jednolitymi ramami instytucjonalnymi,
TUE nie nadaje jej cech organizacji międzynarodowej, tzn. nie ma ona podmiotowości w prawie międzynarodowym – nie ma ani zdolności prawnej, ani zdolności do działania w prawie międzynarodowym (nie może ani nabywać praw, ani zaciągać zobowiązań na płaszczyźnie prawa międzynarodowego); w rezultacie prawa i obowiązki międzynarodowe związane z UE (filar II i III) są – w płaszczyźnie prawa międzynarodowego – prawami i obowiązkami samych państw członkowskich,
Cele Unii Europejskiej.
określa je art. 2 TUE,
cele gospodarcze – popieranie postępu gospodarczo – społecznego, wysokiego poziomu zatrudnienia, osiągnięcie trwałego i zrównoważonego rozwoju (środki realizacji: utworzenie rynku wewnętrznego, unii gospodarczo-walutowej docelowo z jedną walutą), umacnianie spójności gospodarczej i społecznej;
cele polityczne – potwierdzenie swojej tożsamości na arenie międzynarodowej w szczególności poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa włącznie z docelowym sformułowaniem wspólnej polityki obronnej; utrzymanie i rozwój Unii jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w której swobodny przepływ osób zostaje zapewniony w powiązaniu z właściwymi środkami dotyczącymi kontroli na granicach zewnętrznych, azylu, imigracji oraz zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości;
wzmacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii;
3 filary UE.
wspólny „dach” – postanowienia wspólne TUE, określające przede wszystkim jej cele i zasady oraz ramy instytucjonalne;
I filar: Wspólnoty Europejskie (EWWiS, EWG, EWEA) – charakter ponadnarodowy;
II filar: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa – charakter międzyrządowy;
III filar: Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych - ------ II ------;
wspólny „fundament” – postanowienia końcowe TUE, regulujące przede wszystkim wprowadzanie zmian do Traktatów oraz przystępowanie państw trzecich do Unii;
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (cele i instrumenty ich realizacji).
Cele:
zapewnienie wspólnych wartości, podstawowych interesów, niepodległości i integralności Unii zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych,
zachowanie i umocnienie międzynarodowego bezpieczeństwa, zgodnie z zasadami Karty NZ, jak również z zasadami Aktu Końcowego z Helsinek oraz Karty Paryskiej, włączając to zasady dot. zewnętrznych granic,
popieranie współpracy międzynarodowej,
rozwijanie i umacnianie demokracji i rządów prawa oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności,
Instrumenty realizacji:
zasady i ogólne wytyczne Wspólnej Polit. Zagr. i Bezp. – ustalane przez Radę Europejską, na ich podstawie Rada Ministrów podejmuje niezbędne decyzje,
wspólne strategie – przyjmuje Rada Europejska na zalecenie Rady Ministrów; określają ich cele, czas trwania i środki, jakich użyć ma Unia i państwa członkowskie; na ich podstawie RM przyjmuje „wspólne działania” i „wspólne stanowiska”,
wspólne stanowiska – określają stosunek Unii do poszczególnych spraw o charakterze geograficznym lub merytorycznym,
wspólne działania – odnoszą się do określonych sytuacji, kiedy konieczne jest podjęcie przez Unię działania operacyjnego,
Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych (cele i instrumenty realizacji).
Celem jest stworzenie obywatelom Unii wyższego poziomu poczucia pewności w ramach obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez:
ściślejszą współpracę między siłami policyjnymi, władzami celnymi i innymi kompetentnymi władzami w państwach członkowskich, zarówno bezpośrednią, jak i za pośrednictwem Europejskiego Biura Policji (Europol),
ściślejszą współpracę między władzami sądowymi i innymi państw członkowskich, także poprzez Europejski Wydział Współpracy Sądowej (Eurojust),
zbliżanie w miarę potrzeby przepisów karnych w państwach członkowskich.
Do podejmowania odpowiednich środków upoważniona jest Rada działająca jednomyślnie, z inicjatywy jakiegokolwiek państwa członkowskiego lub Komisji. Prawne formy działania Rady, to:
wspólne stanowiska – określają stosunek Unii do poszczególnych zagadnień,
decyzje ramowe – mają na celu zbliżanie przepisów ustawowych i administracyjnych państw członkowskich; wiążą państwa członkowskie pod względem celu jaki ma być osiągnięty, pozostawiając władzom państwowym wybór formy i metody; nie wywołują one skutków bezpośrednich;
decyzje – mogą być podejmowane dla realizacji wszystkich innych celów niż zbliżanie przepisów ustawowych i administracyjnych; są wiążące i nie wywołują skutków bezpośrednich;
konwencje – przyjmują je poszczególne państwa zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi;
Obywatelstwo UE (prawa i obowiązki obywateli).
Obywatelstwo Unii zostało ustanowione przez Traktat z Maastricht. Każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego staje się obywatelem Unii. Kwestia przynależności państwowej osoby do państwa członkowskiego jest rozstrzygana przez jego prawo wewnętrzne. Obywatelstwo Unii nie znosi obywatelstwa państw członkowskich (jest jego uzupełnieniem – charakter akcesoryjny i niesamoistny), ale także nie prowadzi do podwójnego obywatelstwa w rozumieniu prawa międzynarodowego.
Prawa: do swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze państw członkowskich, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach komunalnych, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego, prawo do korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej innego państwa członkowskiego, prawo składania petycji do PE i prawo do występowania ze skargami do RPO.
Obowiązki: Traktat o nich nie wspomina, ale można wywnioskować, że najważniejszym jest przestrzeganie prawa UE. Traktat ponadto zakazuje ubiegania się o status uchodźcy w innym kraju członkowskim.
Ściślejsza (wzmocniona) współpraca państw członkowskich Unii (warunki ustanowienia).
ma służyć wspieraniu celów Unii i ochronie jej interesów,
odbywać się ma z poszanowaniem zasad TUE oraz Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz jednolitych ram instytucjonalnych Unii,
będzie ona tylko środkiem ostatecznym,
współpraca ta obejmuje przynajmniej większość państw członkowskich,
nie narusza ona kompetencji, praw, obowiązków i interesów tych państw członkowskich, które w niej nie uczestniczą,
jest ona otwarta dla wszystkich państw członkowskich,
jest ona zgodna z dodatkowymi, szczególnymi kryteriami ustalonymi w art. 11 Traktatu ustanawiającego WE oraz w art. 40 TUE odpowiednio do jej przedmiotu i jest ona autoryzowana przez Radę zgodnie z przewidzianą procedurą,
Członkostwo UE (przyjęcie, wstąpienie, wykluczenie).
Przyjęcie: każde państwo europejskie może się ubierać o przyjęcie do UE, pod warunkiem, że przestrzega zasad wynikających z art. 6 ust. 1, a więc zasad: wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód oraz zasady rządów prawa. Państwo przystępujące do Unii musi przyjąć cały dotychczasowy dorobek Wspólnot obejmujący prawo pierwotne i wtórne, a także cele wyznaczone na przyszłość. Wniosek o przyjęcie do Unii państwo składa do Rady, która decyduje o przyjęciu danego państwa jednomyślnie, po zasięgnięciu opinii Komisji i uzyskaniu zgody PE (bezwzględna większość głosów). Dokumenty przystąpienia obejmują: traktat przystąpienia i akt przystąpienia.
Wystąpienie: mimo, że Traktat nie przewiduje takiej możliwości, niewątpliwie państwo ma do tego prawo za zgodą wszystkich pozostałych państw członkowskich.
Wykluczenie: takiej możliwości Traktat także nie przewiduje; ale UE może się powoływać na art. 60 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów. Traktat Amsterdamski wprowadził natomiast możliwość zawieszenia państwa członkowskiego w korzystaniu z pewnych praw, w wyniku poważnego i uporczywego naruszenia przez państwo członkowskie zasad wymienionych w art. 6 ust.1.
Cele Wspólnoty Europejskiej.
Art.2 Traktatu o WE:
Zadaniem Wspólnoty jest, poprzez ustanowienie wspólnego rynku i unii gospodarczo-walutowej oraz realizację wspólnych polityk lub działań określonych w art. 3 oraz 4 Traktatu, popieranie w całej Wspólnocie harmonijnego, zrównoważonego rozwoju działań gospodarczych, trwałego i nieinflacyjnego rozwoju z poszanowaniem środowiska naturalnego, wysokiego stopnia zbieżności działań gospodarczych, wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenia stopy życiowej i jakości życia, spójności ekonomicznej i społecznej oraz solidarności pomiędzy państwami członkowskimi.
Środki realizacji celów Wspólnoty Europejskiej.
Obejmują m.in.:
zniesienie pomiędzy państwami członkowskimi opłat celnych i ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie towarów, a także innych środków odnoszących taki sam skutek;
wspólną politykę handlową;
rynek wewnętrzny charakteryzujący się zniesieniem pomiędzy państwami członkowskimi przeszkód w swobodnym przepływie towarów, osób, usług i kapitału;
wspólną politykę w zakresie rolnictwa i rybołówstwa, transportu;
system zapewniający, że konkurencja w ramach rynku wewnętrznego nie ulegnie zakłóceniu;
zbliżenie prawodawstwa państw członkowskich w stopniu koniecznym dla funkcjonowania wspólnego rynku;
wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej;
wspieranie badań naukowych i rozwoju techniki;
Pojęcie i rodzaje polityk Wspólnoty Europejskiej.
polityka gospodarcza – oparta na ścisłej koordynacji polityk gospodarczych państw członkowskich, rynku wewnętrznym (swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitałów) i określeniu wspólnych celów oraz respektowaniu zasad gospodarki wolnorynkowej i wolnej konkurencji (zasada niedyskryminacji towarów pochodzących z innego państwa członkowskiego),
polityka pieniężna i kursu wymiany walut – prowadzić ma do ustanowienia wspólnej waluty oraz utrzymania stabilności cen,