Nowiny Lekarskie 2001, 70, 1, 9 – 20

WANDA STRY

ŁA, JUSTYNA POLASZEK

OCENA SI

ŁY MIĘŚNIOWEJ I LOKOMOCJI KOŃCZYN

Z NIEDOW

ŁADEM U CHORYCH PO UDARZE MÓZGU

Z Katedry i Kliniki Rehabilitacji

Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Kierownik Kliniki: dr hab. med. Wanda Stry

ła

Streszczenie

S

ŁOWA KLUCZOWE: udar mózgu, siła mięśniowa kończyny górnej i dolnej

z niedow

ładem, lokomocja

Celem pracy by

ła ocena siły mięśniowej kończyny górnej i dolnej oraz lokomocji u chorych po

udarze mózgu. Przebadano 60-osobow

ą grupę chorych w wieku od 40 do 60 lat, w pierwszej

dobie zachorowania i po trzech miesi

ącach usprawniania. Lepsze efekty usprawniania uzyska-

no w ko

ńczynie dolnej aniżeli w kończynie górnej. Po trzech miesiącach usprawniania spraw-

no

ść w kończynie górnej uzyskało 76% chorych, a 55% chorych uzyskało pełną ruchomość

r

ęki. Natomiast 87% osób unosiło kończynę dolną z prawidłową siłą, 67% osób chodziło samo-

dzielnie i 27% chorych porusza

ło się z pomocą kuli.

EVALUATION OF MUSCLE STRENGTH AND MOBILITY

IN PATIENTS WITH PARESIS FOLLOWING A STROKE

Summary

KEY WORDS: stroke, muscular strength in paresis

The aim of the study was to determine muscular strength in the upper and lower limb and
ability to walk of patients after a stroke. A group of 60 patients aged from 40 to 65 were exa-
mined in the first 24 hours following a cerebro-vascular accident and after three
months.Creater improvement was gained in the laver limbs than in the arms. After three
months recovery 76% of the patients achieved dexterity in the upper limb with 55% patients
gaining full mobility of the arm; 87% of the patients could raise the lower limb with full
strength, 67% were able to walk without and 27% could walk with the and of crutches.

Udary mózgu stanowi

ą jedną z najczęstszych przyczyn uszkodzeń

mózgu i jedn

ą z najliczniejszych grup schorzeń współczesnej cywilizacji.

W wi

ększości krajów Europy i USA zajmują trzecią pozycję wśród przy-

czyn zgonów – tu

ż po chorobach serca i nowotworach. Są też jedną

z g

łównych przyczyn inwalidztwa osób czynnych zawodowo [2, 10, 16].
W wielu wysoko uprzemys

łowionych krajach świata w ostatnich 30

latach wyra

źnie spadła liczba zapadalności i śmiertelności z powodu

udarów mózgu. Zmniejszenie zapadalno

ści na udar jest rezultatem sze-

roko stosowanej profilaktyki, która jest bowiem skuteczniejsza od naj-
lepszej terapii. Nieod

łączną częścią zapobiegania jest zawsze rozpo-

W. Stry

ła, J. Polaszek

10

znanie, a tak

że eliminacja bądź kontrola czynników ryzyka. Działanie

profilaktyczne ma wp

ływ na większość czynników ryzyka, z wyjątkiem

niekontrolowanych, takich jak wiek (powy

żej 55 roku życia), płeć (prze-

waga do 55 roku

życia udarów u mężczyzn) i obciążenie genetyczne [3,

8, 9, 10, 11, 15, 16].

Proces przywracania utraconych funkcji ruchowych odbywa si

ę po-

przez ich przej

ęcie przez przetrwałe neurony w ognisku chorobowym oraz

przez neurony z s

ąsiednich okolic lub przez przejęcie funkcji przez analo-

giczne lustrzane pola drugiej nieuszkodzonej pó

łkuli mózgu. Podstawą

plastyczno

ści mózgu jest powstawanie nowych lub uczynnianie istnieją-

cych po

łączeń synaptycznych. Plastyczność tę ułatwia zdolność neuro-

nów do tworzenia nowych po

łączeń, np. w procesie uczenia się. Stymula-

cja ocala

łych komórek nerwowych jest w stanie utrzymać ich aktywność

i utorowa

ć nowe drogi w celu przywrócenia utraconych czynności rucho-

wych. Niewykorzystanie plastyczno

ści mózgu ogranicza jego możliwości

kompensacyjne [12, 14].

Wczesna i prawid

łowo prowadzona rehabilitacja ruchowa jest jednym

z podstawowych czynników warunkuj

ących poprawę sprawności fizycz-

nej chorego. Wdra

żanie rehabilitacji wskazane jest natychmiast po

przyj

ęciu chorego do szpitala i zdiagnozowaniu, gdyż zapobiega to wy-

st

ąpieniu powikłań spowodowanych unieruchomieniem [6, 8].

Z przyj

ętych metod usprawniania osób po udarach mózgu na uwagę

zas

ługują dwie metody: PNF (proprioceptywne nerwowo-mięśniowe to-

rowanie) i metoda Bobath dla doros

łych.

PNF jest koncepcj

ą usprawniania, opierającą się na stosowaniu wzor-

ców i odpowiednich technik. Polega na stymulowaniu mi

ęśni poprzez od-

dzia

ływanie na eksteroreceptory i proprioreceptory. Ważne jest nawiąza-

nie dobrego kontaktu z chorym, u

świadomienie na czym polega uspraw-

nianie. Nale

ży maksymalnie wykorzystać silniej działające mięśnie i koń-

czyny do pobudzenia s

łabszych. Ruchy wykonuje się w maksymalnych

zakresach ruchu z rotacj

ą.

Metoda Bobath dla doros

łych wykorzystuje także pewne elementy z kon-

cepcji PNF. Zwraca si

ę uwagę na odpowiednie ułożenie wałków i poduszek

w

łóżku pacjenta już od pierwszej doby po zachorowaniu. Są one bodźcem

stymuluj

ącym nerwy, zapobiegają pogłębieniu niedowładu i przykurczom.

Metoda ta polega na wykonywaniu symetrycznych i asymetrycznych

ćwi-

cze

ń mobilizujących kończyny niedowładne w celu poprawy sprawności.

D

ługotrwałe i żmudne ćwiczenia koordynują ruchy, przywracają równowagę

mi

ęśniową, a w dalszym etapie ułatwiają samodzielność.

Podstawow

ą zasadą rehabilitacji jest niesprawianie bólu podczas

wykonywania

ćwiczeń. Ćwiczenia usprawniające należy przeplatać ma-

Ocena si

ły mięśniowej i lokomocji kończyn z niedowładem u chorych ...

11

sa

żami suchymi, podwodnymi, zabiegami rozgrzewającymi i ćwiczenia-

mi w wodzie.

Do oceny post

ępów i wyników leczenia usprawniającego stosowane

s

ą w różnych ośrodkach rehabilitacji skale oceny. Ze znanych różnych

skal nale

ży wymienić Europejską Skalę Udarów. W skali tej ocenia się

mi

ędzy innymi świadomość, mowę, pole widzenia, ruchy tułowia, ruchy

ko

ńczyny górnej i dolnej oraz chód pacjenta [14].

Z innych znanych skal oceny osób po udarze nale

ży wymienić skan-

dynawsk

ą skalę udarów, skalę oceny jakości życia, w której oprócz oce-

ny czynno

ści kończyn ocenia się zdolność chorego do samoobsługi,

aktywno

ść zawodową i sytuację socjalną [cyt. w 19].

Z polskich skal oceny nale

ży wymienić skalę oceny opracowaną przez

Opar

ę.

Je

śli przyjąć, że w Polsce co roku połowa spośród chorych, którzy

prze

żyli udar niedokrwienny wykazuje objawy ogniskowego uszkodzenia

o

środkowego układu nerwowego, otrzymamy liczbę ok. 35 tysięcy pa-

cjentów wymagaj

ących ustalenia rokowania, oceny wyników leczenia

i rehabilitacji, oceny samodzielno

ści (w tym zdolności samoobsługi),

jako

ści ich życia oraz zdolności do pracy. Przydatnym sposobem uła-

twiaj

ącym dokonanie tych ocen są skale udarów. Są one najbardziej

rozpowszechnion

ą metodą obiektywizacji oceny stanu chorego z niedo-

w

ładem połowiczym.

Celem pracy by

ła ocena powrotu siły mięśniowej kończyn niedowład-

nych oraz ocena lokomocji u chorych po przebytym udarze mózgu, u któ-
rych stosowano leczenie usprawniaj

ące według założeń metody PNF oraz

z wykorzystaniem zabiegów fizykalnych. Z zabiegów fizykalnych u wszyst-
kich analizowanych chorych stosowano masa

ż suchy i okłady z fangopa-

rafiny.

Materia

ł badawczy

Materia

ł badań stanowi 60-osobowa grupa chorych, w tym 29 męż-

czyzn i 31 kobiet (tab.1), po przebytym niedokrwiennym udarze mózgu.
Chorzy przebywali na Oddziale Neurologicznym w Wojewódzkim Szpi-
talu Zespolonym w Lesznie; chorzy przebywali na oddziale przez okres
4 tygodni. Przez pozosta

łe 2 miesiące obserwowani chorzy byli uspraw-

niani w trybie ambulatoryjnym. W doborze grupy chorych do bada

ń

uwzgl

ędniano wyniki badania komputerowego. Były to przypadki, w któ-

rych stwierdzono niewielkie zmiany ogniskowe lub bez zmian ognisko-
wych w mózgu (tab. 4).

W. Stry

ła, J. Polaszek

12

Tabela

1. Liczba mężczyzn i kobiet wśród chorych

Liczba chorych

Liczba m

ężczyzn

Liczba kobiet

60

29

31

Badanie przeprowadzono u chorych w wieku od 40 do 65 lat. Przedzia

ły

wiekowe przedstawione s

ą w tabeli 2. Chorzy w przedziale wiekowym od 40

do 45 lat to 3 osoby, w tym 2 m

ężczyzn i 1 kobieta. Chorych w przedziale

wiekowym od 46 do 50 lat by

ło 6 osób, w tym 2 mężczyzn i 4 kobiety. Cho-

rzy pomi

ędzy 51. a 55. rokiem życia stanowili 10-osobową grupę, w tym

5 m

ężczyzn i 5 kobiet. Grupa chorych w przedziale wiekowym od 56 do 60

lat liczy

ła 7 osób, w tym 3 mężczyzn i 4 kobiety. Najliczniejsza grupa cho-

rych mie

ściła się w przedziale wiekowym od 61 do 65 lat i liczyła 34 osoby,

po 17 m

ężczyzn i kobiet.

Tabela 2. Przedzia

ł wiekowy chorych

Przedzia

ł wiekowy

Liczba chorych

Liczba m

ężczyzn

Liczba kobiet

40-45

3

2

1

46-50

6

2

4

51-55

10

5

5

56-60

7

3

4

61-65

34

17

17

U wszystkich badanych osób stwierdzono niedow

ład połowiczy, w tym

23 chorych (10 m

ężczyzn i 13 kobiet) miało niedowład prawostronny, na-

tomiast u 37 chorych (19 m

ężczyzn i 18 kobiet) występował niedowład

lewostronny.

Tabela 3. Lokalizacja niedow

ładu

Lokalizacja niedow

ładu

Liczba chorych Liczba m

ężczyzn

Liczba kobiet

Niedow

ład prawostronny

23

10

13

Niedow

ład lewostronny

37

19

18

U wszystkich chorych po udarze wykonano komputerowe badanie mó-

zgu. U 46 chorych, w tym 20 m

ężczyzn i 26 kobiet stwierdzono niewielkie

ogniska niedokrwienne w mózgu. U 14 chorych (9 m

ężczyzn i 5 kobiet)

mimo

śladowych niedowładów nie stwierdzono zmian w mózgu.

Tabela 4. Zmiany ogniskowe w mózgu

Zmiany ogniskowe w mózgu

Liczba chorych Liczba m

ężczyzn Liczba kobiet

Bez zmian ogniskowych

14

9

5

Niewielkie zmiany ogniskowe

46

20

26

Ocena si

ły mięśniowej i lokomocji kończyn z niedowładem u chorych ...

13

Tabela 5. Liczba chorych z afazj

ą poudarową w analizowanym materiale badawczym

Liczba chorych z afazj

ą

Liczba m

ężczyzn

Liczba kobiet

8

3

5

Afazja wyst

ąpiła u 8 chorych: 3 mężczyzn i 5 kobiet z niedowładem

po

łowiczym prawnostronnym.

Metodyka bada

ń

Ocen

ę funkcjonalną analizowanych chorych i ocenę chodu przepro-

wadzono trzykrotnie. Pierwsze badanie wykonano w pierwszej lub dru-
giej dobie po zachorowaniu, drugie po trzech tygodniach, a trzecie po
trzech miesi

ącach od wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu.

Dla okre

ślenia wyżej wymienionych funkcji przyjęto własną skalę punk-

tow

ą, wzorując się na skalach dotychczas znanych. Skala ta pozwala na

ocen

ę siły mięśniowej kończyn podczas ruchu oraz ocenę chodu. Osoba

zdrowa wed

ług tej skali uzyskiwała maksymalnie 70 punktów.

Czynno

ść

Liczba punktów

Ocena si

ły mięśniowej kończyny górnej

– unosi ko

ńczynę z prawidłową siłą

– 15

– unosi ko

ńczynę z obniżoną siłą lub/i poprzez zgięcie w st. łokciowym

– 10

– porusza ko

ńczyną, ale niezdolny do pokonania siły ciężkości

– 5

– pora

żenie kończyny

– 0

Ocena si

ły ręki

– pe

łna

– 15

– obni

żona, lecz ruchomość pełna

– 10

– porusza, lecz nie zaciska pi

ęści

– 5

– pora

żenie ręki

– 0

Ocena si

ły mięśniowej kończyny dolnej

– unosi ko

ńczynę z prawidłową siłą

– 15

– unosi ko

ńczynę z obniżoną siłą lub/i poprzez zgięcie w st. kolanowym

– 10

– porusza ko

ńczyną, ale niezdolny do pokonania siły ciężkości

– 5

– pora

żenie kończyny

– 0

Ocena zgi

ęcia grzbietowego stopy

– wbrew oporowi

– 10

– wbrew sile ci

ężkości

– 5

– stopa opadaj

ąca

– 0

Ocena chodu

– chodzi samodzielnie

– 15

– chodzi z pomoc

ą kuli

– 12

– chodzi z asekuracj

ą innej osoby

– 10

– porusza si

ę na wózku inwalidzkim

– 5

– le

ży w łóżku

– 0

W. Stry

ła, J. Polaszek

14

Ocena si

ły mięśniowej i lokomocji kończyn z niedowładem u chorych ...

15

Uzyskane dane z przeprowadzonych bada

ń poddano analizie staty-

stycznej. Obliczono

średnią arytmetyczną, średnie odchylenie standardowe

oraz istotno

ść różnicy statystycznej według testu t-Studenta dla prób zależ-

nych. Za ró

żnicę znamienną statystycznie przyjęto t

p

< 0,05. Otrzymane

wyniki porównano mi

ędzy grupą mężczyzn i kobiet oraz w grupie niedo-

w

ładów prawostronnych i niedowładów lewostronnych.

Wyniki bada

ń

W grupie 60 chorych, po udarze mózgu, poddano analizie si

łę mięśnio-

w

ą kończyny górnej, kończyny dolnej i lokomocji (tabela 6). W pierwszej

dobie, po przyj

ęciu, chorzy uzyskali średnio 25,75 punktu (o. s. 15,04). Po

3 tygodniach

średnia liczba uzyskanych punktów wynosiła 47,78 (o. s.

10,40). Po 3 miesi

ącach usprawniania badana grupa chorych uzyskała

średnio 62,83 punktu (o. s. 10,78) w wyniku oceny siły mięśniowej kończyn
i lokomocji.

Uzyskane wyniki porównano pomi

ędzy grupą kobiet i mężczyzn. W pier-

wszej dobie, po przyj

ęciu, mężczyźni uzyskali średnio wyższe wartości

punktowe 28,78 (o. s. 16,24) ni

ż kobiety, u których średnia liczba punktów

wynosi

ła 22,90 (o. s. 13,46). Po 3 miesiącach usprawniania średnia liczba

punktów oceniaj

ących siłę mięśniową kończyn i lokomocję wzrosła, co po-

zwoli

ło uzyskać u mężczyzn średnio 50,14 punktu (o. s. 14,96), natomiast

u kobiet

średnio 45,58 punktu (o. s. 13,20). Po 3 miesiącach prowadzonych

ćwiczeń kończyn górnych i dolnych kobiety i mężczyźni uzyskali zbliżone
warto

ści punktowe. Dla mężczyzn średnia wynosiła 62,45 punktu (o. s.

11,58), a dla kobiet 63,19 punktu (o. s. 10,18).

Dokonano równie

ż porównania siły mięśniowej kończyny górnej i dolnej

oraz lokomocji u chorych z niedow

ładem prawostronnym i lewostronnym.

Nieco wy

ższą średnią liczbę punktów w pierwszej dobie po przyjęciu uzy-

skali chorzy z niedow

ładem lewostronnym – 26,76 punktu (o. s. 16,17) ani-

żeli chorzy z niedowładem prawostronnym – 24,13 punktu (o. s. 13,20). Po
3 tygodniach usprawniania nieco wy

ższe wartości punktowe stwierdzono

u chorych z niedow

ładem prawostronnym, średnio 48,17 punktu (o. s.

14,51). Chorzy z niedow

ładem lewostronnym średnio uzyskali 47,54

punktu (o. s. 14,11). Po 3 miesi

ącach leczenia usprawniającego niewiele

wy

ższe wartości punktowe uzyskali chorzy z niedowładem prawostron-

nym,

średnio 63,96 punktu (o. s. 10,57), natomiast chorzy z niedowła-

dem lewostronnym uzyskali

średnio 62,14 punktu (o. s. 11,01).

W badanej grupie chorych szczegó

łowo analizowano siłę mięśni koń-

czyny górnej (tabela 7). Zaobserwowano,

że po 3 tygodniach po wystą-

pieniu udaru chor

ą kończynę górną z prawidłową siłą unosiły tylko 4 oso-

W. Stry

ła, J. Polaszek

16

by, w tym 3 m

ężczyzn i 1 kobieta; 44 chorych (21 mężczyzn i 23 kobiety)

unosi

ło kończynę górną z obniżoną siłą lub poprzez zgięcie w stawie łok-

ciowym. Stwierdzono,

że 7 chorych, w tym 1 mężczyzna i 6 kobiet poru-

sza

ło kończyną, ale niezdolni byli do pokonania siły ciężkości. Porażenie

ko

ńczyny górnej, w wyniku przebytego udaru, występowało u 5 osób,

w tym u 4 m

ężczyzn i u 1 kobiety. Po okresie 3 miesięcy usprawniania

sprawno

ść kończyny górnej uległa zdecydowanej poprawie. Kończynę gór-

n

ą, z prawidłową siłą, unosiło 46 osób, w tym 24 mężczyzn i 22 kobiety. 10

chorych, w tym 2 m

ężczyzn i 8 kobiet, unosiło kończynę górną z obniżoną

si

łą lub przez zgięcie w stawie łokciowym. U 3 mężczyzn i 1 kobiety stwier-

dzono niezdolno

ść do pokonania siły ciężkości chorej kończyny.

Tabela 7. Ocena si

ły mięśniowej kończyny górnej u chorych po przebytym udarze mózgu

Po 3 tygodniach

Po 3 miesi

ącach

Ocena si

ły mięśniowej KG

pkt

Ogó-

łem

M

K

Ogó-

łem

M

K

Unosi ko

ńczynę

z prawid

łową siłą

15

4

3

1

46

24

22

Unosi ko

ńczynę

z obni

żoną siłą lub/i

poprzez zgi

ęcie w stawie

łokciowym

10

44

21

23

10

2

8

Porusza ko

ńczyną, ale nie-

zdolny do pokonania si

ły

ci

ężkości

5

7

1

6

4

3

1

Pora

żenie

0

5

4

1

0

0

0

Przeprowadzono równie

ż szczegółowe badanie siły ręki-dłoni chorej

ko

ńczyny (tabela 8). Po 3 tygodniach usprawniania, pełną siłę dłoni wy-

kazywa

ło tylko 3 mężczyzn, obniżoną siłę, lecz pełną ruchomość dłoni

zaobserwowano u 46 chorych (u 21 m

ężczyzn i u 25 kobiet). Z tej grupy

badanych porusza

ły ręką, lecz nie zaciskały pięści, 4 osoby (1 mężczy-

zna i 3 kobiety). Pora

żenie dłoni występowało u 7 osób (u 4 mężczyzn

i u 3 kobiet).

Po 3 miesi

ącach ćwiczeń manualnych siła dłoni uległa poprawie u więk-

szo

ści chorych. 33 osoby (18 mężczyzn i 15 kobiet) uzyskało pełną rucho-

mo

ść dłoni, natomiast u 20 osób (u 7 mężczyzn i u 13 kobiet) obserwowa-

no nadal obni

żoną siłę ręki, lecz pełną ruchomość. 4 chorych (2 mężczyzn

i 2 kobiety) porusza

ło ręką swobodnie, lecz nie potrafiło zacisnąć pięści.

U 3 chorych (2 m

ężczyzn i 1 kobiety) nadal utrzymywało się porażenie, nie

obserwowano poprawy czynno

ści.

Ocena si

ły mięśniowej i lokomocji kończyn z niedowładem u chorych ...

17

Tabela 8. Ocena si

ły ręki u chorych po przebytym udarze mózgu

Po 3 tygodniach

Po 3 miesi

ącach

Ocena si

ły

pkt

Ogó-

łem

M

K

Ogó-

łem

M

K

Pe

łna

15

3

3

0

33

18

15

Obni

żona, lecz ruchomość

pe

łna

10

46

21

25

20

7

13

Porusza, lecz nie zaciska
pi

ęści

5

4

1

3

4

2

2

Pora

żenie

0

7

4

3

3

2

1

W tabeli 9. zawarte s

ą dane dotyczące analizy siły mięśni kończyny dol-

nej. Na podstawie uzyskanych wyników bada

ń stwierdzono, że po 3 tygo-

dniach leczenia usprawniaj

ącego u 24 chorych, w tym u 15 mężczyzn i u 9

kobiet, unoszenie ko

ńczyny odbywało się z prawidłową siłą w pełnym za-

kresie ruchu. W grupie 30 chorych (10 m

ężczyzn i 20 kobiet) unoszenie

ko

ńczyny następowało z obniżoną siłą lub przy zgięciu w stawie kolano-

wym. 5 osób (3 m

ężczyzn i 2 kobiety) poruszało kończyną dolną, ale nie-

zdolne by

ły do pokonania jej siły ciężkości. Po 3 miesiącach usprawniania

52 osoby (25 m

ężczyzn i 27 kobiet) unosiły kończynę dolną z prawidłową

si

łą. 8 chorych (4 mężczyzn i 4 kobiety) unosiło kończynę z obniżoną siłą

lub poprzez zgi

ęcie w stawie kolanowym.

Tabela 9. Ocena si

ły mięśniowej kończyny dolnej u chorych po przebytym udarze mózgu

Po 3 tygodniach

Po 3 miesi

ącach

Ocena si

ły mięśniowej

KD

pkt

Ogó-

łem

M

K

Ogó-

łem

M

K

Unosi ko

ńczynę z prawidłową siłą

15

24

15

9

52

25

27

Unosi ko

ńczynę z obniżoną siłą

lub/i poprzez zgi

ęcie w stawie

kolanowym

10

30

10

20

8

4

4

Porusza ko

ńczyną, ale niezdolny

do pokonania si

ły ciężkości

5

5

3

2

0

0

0

W tabeli 10. przedstawiono analiz

ę siły zgięcia grzbietowego stopy u

chorych po przebytym udarze mózgu. W 3 tygodnie po udarze zaobserwo-
wano u 22 chorych (15 m

ężczyzn i 7 kobiet) prawidłowe zgięcie stopy

wbrew oporowi. Zgi

ęcie grzbietowe stopy wbrew sile ciężkości stwierdzono

u 36 chorych (13 m

ężczyzn i 23 kobiet). Stopa opadająca utrzymywała się

u 1 m

ężczyzny i 1 kobiety. Po 3 miesiącach leczenia usprawniającego

W. Stry

ła, J. Polaszek

18

stwierdzono prawid

łowe zgięcie grzbietowe stopy wbrew oporowi u 46 osób

(22 m

ężczyzn i 24 kobiet), natomiast 14 chorych (7 mężczyzn i 7 kobiet)

zgina

ło stopę wbrew sile ciężkości.

Tabela

10. Ocena zgięcia grzbietowego stopy u chorych po przebytym udarze mózgu

po 3 tygodniach

po 3 miesi

ącach

Ocena zgi

ęcia

grzbietowego stopy

pkt

Ogó-

łem

M

K

Ogó-

łem

M

K

Wbrew oporowi

10

4

3

1

46

24

22

Wbrew sile ci

ężkości

5

44

21

23

10

2

8

Stopa opadaj

ąca

0

7

1

6

4

3

1

Ocena lokomocji u chorych po przebytym udarze mózgu wykaza

ła,

że po 3 tygodniach usprawniania 19 osób (12 mężczyzn i 7 kobiet) cho-
dzi

ło samodzielnie. 15 chorych (7 mężczyzn i 8 kobiet) poruszało się

z pomoc

ą kuli, 18 chorych (8 mężczyzn i 10 kobiet) chodziło z asekura-

cj

ą drugiej osoby, 6 osób (1 mężczyzna i 5 kobiet) poruszało się na

wózku inwalidzkim. 2 osoby (1 m

ężczyzna i 1 kobieta) to osoby leżące w

łóżku. Po 3 miesiącach usprawniania lokomocja chorych uległa znacznej
poprawie. 40 osób (19 m

ężczyzn i 21 kobiet) poruszało się samodziel-

nie. 16 chorych (8 m

ężczyzn i 8 kobiet) chodziło z pomocą kuli. 4 cho-

rych (2 m

ężczyzn i 2 kobiety) chodziło z asekuracją drugiej osoby.

Dyskusja

Wyniki rehabilitacji chorych z udarem mózgu zale

żą od rodzaju, roz-

leg

łości i miejsca uszkodzenia mózgu, stanu innych narządów w szcze-

gólno

ści układu krążenia, wieku chorego, czasu rozpoczęcia i sposobu

leczenia we wczesnym okresie udaru mózgu oraz post

ępowania

usprawniaj

ącego we wszystkich okresach leczenia. Nie bez znaczenia

jest tak

że poziom inteligencji chorego, cechy osobowości i opieka rodzi-

ny [1, 6, 8].

Znaczenie ma tak

że umiejscowienie ogniska chorobowego w stosunku

do pó

łkuli dominującej. Chorzy z niedowładem lewostronnym, mimo za-

chowanej zdolno

ści porozumiewania się i sprawnej dominującej kończyny

górnej, osi

ągają gorsze wyniki w usprawnianiu aniżeli chorzy z niedowła-

dem prawostronnym z powodu zaburze

ń percepcji i sposobu reakcji na

negatywnie dzia

łające bodźce.

Obserwuje si

ę u nich brak skutecznej poprawy w sferze emocjonalno -

motorycznej, a tak

że częściej niż inni chorzy cierpią oni na obniżenie na-

stroju i zmniejszenie motywacji [1, 2].

Ocena si

ły mięśniowej i lokomocji kończyn z niedowładem u chorych ...

19

Do oceny wyników i post

ępów leczenia w analizowanej grupie cho-

rych, zastosowano skal

ę pozwalającą na ocenę siły mięśniowej koń-

czyn, a tak

że lokomocji. Uzyskane wyniki badań pozwoliły na ocenę wy-

ników leczenia w analizowanej grupie chorych.

Podczas prowadzonych bada

ń dotyczących siły mięśniowej kończyn

z niedow

ładem zaobserwowano, że po trzech miesiącach usprawniania

analizowanych chorych liczba punktów uzyskana w grupie m

ężczyzn

i kobiet by

ła zbliżona. Natomiast porównanie grupy chorych z niedowła-

dem prawostronnym i lewostronnym wykaza

ło, że chorzy z niedowła-

dem prawostronnym uzyskali lepsz

ą sprawność, aniżeli chorzy z niedo-

w

ładem lewostronnym.

Podczas trzymiesi

ęcznego okresu usprawniania badanej grupy cho-

rych zdecydowanie lepsze wyniki uzyskano w poprawie sprawno

ści

ko

ńczyny dolnej, aniżeli w kończynie górnej. 52 osoby (87%) unosiły

ko

ńczynę dolną z prawidłową siłą. Zgięcie grzbietowe stopy wbrew opo-

rowi wykonywa

ło 46 chorych (77%).

Uzyskanie tak wysokich warto

ści punktowych, dotyczących sprawno-

ści kończyny dolnej, pozwalało chorym na sprawną lokomocję. Po
trzech miesi

ącach usprawniania 40 chorych (67%) chodziło samodziel-

nie, a 16 chorych (27%) porusza

ło się z pomocą kuli.

O wczesnej poprawie sprawno

ści kończyny dolnej z niedowładem

informuj

ą również wyniki badań przeprowadzonych w innych ośrodkach

[1, 3, 6, 7].

W Górno

śląskim Centrum Rehabilitacji „Repty”, po upływie 4-5 mie-

si

ęcy od wystąpienia udaru 53% osób chodziło samodzielnie, 32% osób

porusza

ło się z asekuracją i urządzeniami pomocniczymi, a 15% osób

chodzi

ło z pomocą innych osób [13].

Mo

żna przypuszczać, że szybki powrót sprawności w kończynie nie-

dow

ładnej jest skutkiem wczesnej pionizacji chorych, obciążeniem cho-

rej ko

ńczyny, a także koniecznością wykorzystywania obu kończyn dol-

nych podczas lokomocji.

Z uzyskanych wyników bada

ń wynika, że pełną sprawność w niedo-

w

ładnej kończynie górnej, po trzech miesiącach usprawniania, uzyskało

76% chorych, a 55% chorych uzyska

ło pełną ruchomość ręki z dobrą siłą.

Feys i wspó

łautorzy [4] również uważają, że kończyna górna funkcjo-

nuje gorzej ani

żeli kończyna dolna u chorych po przebytym udarze mózgu.

Holmquist i wspó

łautorzy w swoich doniesieniach ze Sztokholmu [7]

informuj

ą, że po trzech miesiącach po wystąpieniu udaru istnieje umiar-

kowane lub ca

łkowite wyzdrowienie u chorych w lokomocji i sprawności

manualnej, co jest zbie

żne z naszymi obserwacjami.

W. Stry

ła, J. Polaszek

20

Wnioski

1. Odpowiednio dobrane skale oceny funkcjonalnej mog

ą być obiek-

tywnymi wska

źnikami postępów wyników i oceny leczenia usprawniają-

cego chorych po udarze mózgu.

2. Po leczeniu usprawniaj

ącym zaobserwowano w analizowanej grupie

chorych znaczn

ą poprawę siły mięśni kończyny dolnej w stosunku do siły

mi

ęśni kończyny górnej oraz poprawę lokomocji u większości chorych.

3. P

łeć nie stanowiła kryterium prognostycznego w usprawnianiu chorych.

4. Analizowani chorzy w wyniku leczenia usprawniaj

ącego uzyskali w

wi

ększości przypadków samodzielność w wykonywaniu podstawowych

czynno

ści życiowych.

5. Zaobserwowano,

że chorzy z niedowładem prawostronnym uzy-

skali lepsz

ą sprawność aniżeli chorzy z niedowładem lewostronnym po

okresie trzymiesi

ęcznego usprawniania.

Pi

śmiennictwo

1. Brola W., Czernicki J.: Ocena stanu funkcjonalnego i jako

ści życia pacjentów po uda-

rze niedokrwiennym mózgu. Post. Rehab., 1998, 12, 2, 59-67. – 2. Czerner M., Wieczorek
E.: Udary mózgu - rokowanie w zale

żności od miejsca uszkodzenia mózgu. Post. Rehab.,

1997, 11, 3, 9-19. – 3. Evenson K.R., Rosamond W.D., Cai J. et al.: Physical activity and
ischemic stroke risk. The atherosclerosis risk in communities study. Stroke, 1999, 30, 7,
1333-1339. – 4. Feys H.M., Weerdt W.J., Selz B.E. et al: Effect of a Therapeutic Intervention
for the hemiplegic upper limb in the acute phase after stroke. Stroke, 1998, 29, 4, 785-792. –
5. Frey J.L., Jahnke H.K., Bulfinch E.W.: Differences in stroke between white, Hispanic and
Native American patients. Stroke, 1998, 29, 1, 29-33. – 6. Guldrog B., de Ronining M.: Out-
come of subacute stroke rehabilitation. Stroke, 1998, 29, 4, 779-784. – 7. Holmquist L.W.,
Koch L., Kostulas V. et al.: A randomized controlled trial of rehabilitation of home after stroke
in southwest Stokholm. Stroke, 1998, 29, 3, 591-597. – 8. Indredanik B., Bakke F., Slørdahl
S.A. et al.: Treatment in a combined acute and rehabilitation stroke unit: Which aspects are
most important ? Stroke, 1999, 30, 5, 917-923. – 9. Kristensen B., Malm J., Carlberg B. et al.:
Epidemiology and etiology of ischemic stroke in young adults aged 18 to 44 years in Northern
Sweden. Stroke, 1997, 28, 9, 1702-1709. – 10. Kwolek A. Wróbel B.: Czynniki ryzyka udaru
mózgu u chorych rehabilitowanych szpiatalnie. Post. Rehab., 1997, 11, 3, 21-27.

11. Lee J-Min, Paffenberger R.S.: Physical activity and stroke incidente. The Harvard

alumni health study. Stroke, 1998, 29, 10, 2049-2054. – 12. Mann G., Dip G., Hankey G.,
Cameron D.: Swallowing function after stroke: Prognosis and prognostic factors at 6 months.
Stroke, 1999, 30, 4, 744-748. – 13. Opara J.: Analiza przypad

łości wybranych skal udarów do

oceny wyników rehabilitacji chorych z niedow

ładem połowiczym – rozprawa habilitacyjna.

Katowice 1996. – 14. Scandinavian Stroke Study Group Meeficenter trial of nemodilution in
ischemic stroke, T. Results in the total study population. Stroke, 1987, 18, 691-699. – 15.
Sempere A.P., Duarte J.,Cabezas C. et al.: Etiopathogenezis of Transient Ischemic Attacks
and Minor Ischemic Strokes. Stroke, 1998, 29, 1, 40-45. – 16. WHO MONICA Project: Stroke
Trends in the WHO Monica Projest. Stroke, 1997, 28, 3, 500-506.

Dr hab.med. Wanda Stry

ła – Kierownik Katedry i Kliniki Rehabilitacji Akademii Medycznej

ul. 28 Czerwca 1956 nr 135/147, 61 - 545 Pozna

ń