1

5. SYSTEM WLASNOSCI ZMIESKIEJ

OPRACOWANIE NA PODSTAWIE: B. Malinowski, System własności ziemskiej,
w: A. Paluch, Malinowski, Warszawa 1981, ss. 194-201.

ANTROPOLOGIA – CWICZENIA

ZJAZD III

18.10.2009

DOKTRYNA PIERWSZEGO WYŁONIENIA

Podstawową doktryną określającą związek człowieka z ziemią jest mit pierwszego wyłonienia.
Na obszarze Trobriandów

1

mit ten ma charakter matrylinearny – wszyscy potomkowie kobiety-

praprzodka w prostej linii żeńskiej nabywają prawo obywatelstwa i własności ziemskiej na obsza-
rze wokół miejsca jej wyłonienia. Doktryna ta organizuje terytorium oraz daje początek podkla-
nowi.

OTWÓR WYŁONIENIA

Miejsce lub otwór wyłonienia zwane jest bwala (dom), dubwadebula (grota), pwana (dziura) lub kala
isunapulo (jej miejsce wyłonienia). Mieszkańcy potrafią wskazać dokładnie punkt wyłonienia: w
gaju, na zboczu skalnym, na stosie kamieni, w lasku, etc. Każda wioska posiada otwory wyłonie-
nia dla każdego z zamieszkujących ją podkolanów. Każda wspólnota składa się z kilku podkola-
nów. Działa powszechnie zasada podporządkowania wobec jednego dominującego podkolanu.

WŁASNOŚĆ ZIEMSKA

Istnieje zawsze pewna wioska lub część wioski, która łączy się z takim otworem wyłonienia oraz
obszar własności ziemskiej – ona należą do ludzi, którzy wyszli z tego otworu. Własność obejmuje
z reguły: nieużytki, zagajniki, pola na moczarach i zawiera zawsze część uprawnego buszu po-
dzielonego na pola, które dzielą się na działki. Wioski w pobliżu morza posiadają również część
wybrzeża z plażą.

Otwór wyłonienia dostarcza mieszkańcom dostępu do:



urodzajnej ziemi,



żeglugi i obszarów rybnych,



miejsca wypoczynku,



systemu dróg łączących wioski.

PRAWA CZŁONKÓW

Członkowie podkolanu są jedynymi właścicielami gruntu oraz mają niekwestionowane prawo
obywatelstwa i zamieszkania. Mogą odmówić zgody zamieszkania osobie nie związanej z miej-
scem wyłonienia. Obywatele mają prawo uprawiania takiej ilości działek, jaka jest dla każdego
niezbędna.

PODKLANY

1

Trobrianda – grupa wysp koralowych na Morzu Salomona. Wchodzą w skład Papui-Nowej Gwinei.

2

5. SYSTEM WLASNOSCI ZMIESKIEJ

OPRACOWANIE NA PODSTAWIE: B. Malinowski, System własności ziemskiej,
w: A. Paluch, Malinowski, Warszawa 1981, ss. 194-201.

ANTROPOLOGIA – CWICZENIA

ZJAZD III

18.10.2009

Doktryna pierwszego wyłonienia w ten sposób nadaje terytorium kształt kulturowy. Konsekwen-
cją tego jest ukształtowanie podkolanu opartego na zasadzie matrylinearnego pochodzenia –
dziecka jest częścią materii cielesnej swej matki i dziedziczy jej cechy społeczne i prawa.

DZIEDZICZENIE

W przypadku kobiet linia dziedziczenia biegnie prosto od matki do córki.

W przypadku mężczyzn dziedziczenie przebiega według linii adelficznej – spuściznę po męż-
czyźnie obejmuje jego najmłodszy brat i dopiero gdy szereg braci się wyczerpie, siostrzeniec. Choć
dziedziczone dobra są legalną własnością mężczyzny, musi on pokryć specjalny system opłat
zwany pokala.

ZASADA STARSZEŃSTWA

Wiek i przewaga generacji obdarza człowieka większą ważnością i wyższym statusem w podkla-
nie.

IDENTYFIKACJA

Obywatele połączenie wspólnotą terytorium, pochodzenia oraz interesów identyfikują się ze swo-
im terytorium. Doktryna A koordynuje ludzką pracę, integruje grupę.

DOKTRYNA B

Doktrynę A uzupełnia prawo małżeńskie (B). Podklan pozostaje rdzeniem grupy, ale dochodzą do
niego nowi członkowie: żony i dzieci.

Żony wnoszą wkład ekonomiczny – małżeństwo prowadzi do kształtowania się grupy produkują-
cej i konsumującej.

Natomiast pewna liczna gospodarstw domowych składa się na wspólnotę wioskową, która staje
się jednostką produkcji rolnej.