Finanse publiczne

ZAGADNIENIA

ISTOTA KONTROLI

KONTROLA FINANSOWA – UJĘCIE TRADYCYJNE

KONTROLA FINANSOWA- UJĘCIE WSPÓŁCZESNE

AUDYT (WEWNĘTRZNY – ZEWNĘTRZNY)

KONTROLA I AUDYT – UJĘCIE SYSTEMOWE

ZAŁOŻENIA



Znaczenie słowa audyt jest tożsame ze słowem

kontrola

w znaczeniu funkcjonalnym.



Kontrola w znaczeniu funkcjonalnym (ang. audit)

oznacza badanie lub przegląd polegający na

ustaleniu stanu faktycznego, porównaniu go ze

stanem wymaganym/pożądanym oraz dokonanie

jego oceny.

* GLOSARIUSZ TERMINÓW DOTYCZĄCYCH KONTROLI I AUDYTU W ADMINISTRACJI

PUBLICZNEJ

KONTROLA W UJĘCIU FUNKCJONALNYM



Rozpatrywana w następujących aspektach:



podmiotu przeprowadzającego (wewnętrzna,

zewnętrzna),



czasu przeprowadzenia (kontrola ex ante,

kontrola ex post, kontrola w trakcie),



badanego obszaru (kontrola finansowa,

kontrola wykonania zadań).

* GLOSARIUSZ TERMINÓW DOTYCZĄCYCH KONTROLI I AUDYTU W ADMINISTRACJI

PUBLICZNEJ

KONTROLA - AUDYT



Współczesny audyt wewnętrzny jawi się jako
funkcja szersza w stosunku do kontroli,
obejmująca

nie

tylko

sprawdzanie

ocenianie (co jest domeną funkcji kontroli),
lecz także zawierająca elementy doradztwa i
wspomagania

kierownika

jednostki

organizacyjnej

zakresie

ustalenia

całokształtu stanu tej jednostki pod względem
gospodarowania finansami publicznymi.

ISTOTA KONTROLI



Kontrola  to  porównanie  stanu  faktycznego  ze
stanem  wymaganym,  rozpatrywanie  czegoś;
dochodzenie  czegoś,  wnikanie,  wgląd  w  coś;
nadzór nad czymś.

Słownik języka polskiego



Zjawisko  kontroli  występuje  w  każdym  rozsądnie
zorganizowanym  działaniu  zarówno  jednostki
ludzkiej, jak większych zbiorowości, do których
                  w  szczególności  należy  społeczeństwo  i
państwo.

Etapy procesu kontrolowania

Mierzenie

wyników

Ustalenie

norm

Porównanie

wyników

z normami

Ocena wyników

działania

(reakcja)

utrzymanie

status quo

utrzymanie

status quo

korekta

odchyleń

korekta

odchyleń

zmiana

norm

zmiana

norm

Model tradycyjny cyklu zarządzania

PLANOWANIE

NIZ

MOTYWOWANIE

Model współczesny cyklu zarządzania

Formułowa

nie celu

Formułowa

nie celu

Planowan

Pozyskiwa

nie

zasobów

Pozyskiwa

nie

zasobów

Realizacja

KONTROLA

• W modelu współczesnym kontrola stanowi

pomost między różnymi funkcjami zarządzania,
co jest wynikiem akceptacji zasady sprzężenia
zwrotnego w zarządzaniu

KONTROLA WEWNĘTRZNA



Z  punktu  widzenia  kryterium  wykonawców
kontroli  (sił  i  środków  potrzebnych  do  jej
wykonania)  wyróżniamy  wykonawców  kontroli
wewnętrznej            i zewnętrznej.



Kontrolę wewnętrzną przeprowadza się siłami
i środkami danego podmiotu.



To kontrola stanowiąca pewien przemyślany
i zorganizowany system działania.

KONTROLA WEWNĘTRZNA



Kontrola

działająca

wewnątrz

jednostki

powinna stanowić swego rodzaju system
wczesnego

ostrzegania

bezzwłocznie

sygnalizować

stwierdzone

zagrożenia,

naruszenia przepisów i zaniedbania zasad
nadzoru

kontroli,

niegospodarności,

ewentualnie straty i nadużycia.



Kontrola wewnętrzna, to kontrola ekonomiczna
sprawowana

przez

samą

jednostkę

gospodarczą, przez jej własnych pracowników,
kierowników, czy inne osoby funkcyjne.

Dobrze funkcjonujący system

kontroli wewnętrznej powinien:

W sposób zorganizowany, a nie przypadkowy
                i  zaimprowizowany,  szczególnie  poprzez
powiązania  z  rachunkowością  i  strukturą
organizacyjną

jednostki

działać

profilaktycznie;

Skutecznie

zapobiegać

powstawaniu

wszelkiego

rodzaju

nieprawidłowości

(niegospodarności), marnotrawstwa, a przede
wszystkim korupcji, kradzieży, defraudacji
itd., zniechęcać potencjalnych sprawców, ale i
ujawniać niewykorzystane rezerwy;

Dobrze funkcjonujący system

kontroli wewnętrznej powinien:

Bezzwłocznie

eliminować

wszelkie

nieprawidłowości, które mimo prowadzonych
działań

zapobiegawczych

mogą

powstać

(wystąpić) i – jak potwierdza praktyka –
występują;

Powodować

konsekwentne

stanowcze

egzekwowanie utraconego mienia oraz
wnioskować

pociąganie

odpowiedzialności osoby fizyczne i prawne,
które spowodowały określone nieprawidłowości
(nadużycia itp.);

Dobrze funkcjonujący system

kontroli wewnętrznej powinien:

Oceniać

poprawność

skuteczność

funkcjonowania rozwiązań systemowych
(finansowo-gospodarczych, organizacyjnych,
prawnych, informatycznych i innych).
W zależności

wyników

kontroli

proponować

ich

doskonalenie

lub

opracowanie

nowych,

które

zapewnią

bieżącą efektywną działalność określonych

podmiotów

gospodarczych

oraz

perspektywiczny ich rozwój, stosownie do

potrzeb gospodarki rynkowej.

System kontroli

wewnętrznej

Nadzór sprawowany przez kierownika;

Samokontrola realizowana przez całą
obsadę personalna jednostki;

Kontrola  funkcjonalna  realizowana
przez  szefów,  kierowników  wszystkich
komórek  funkcjonalnych,  np.  sztabu,
logistyki,

infrastruktury,

kadr,

księgowości;

System kontroli

wewnętrznej

Kontrola sprawowana przez głównego

księgowego, którą można zaliczyć do kontroli

funkcjonalnej. Ma ona z mocy ustawy, a nie

tylko uregulowań wewnętrznych, szerokie

uprawnienia kontrolne (kontrola wstępna,

następna,

bieżąca),

prawo

odmowy,

w szczególnych

przypadkach,

podpisania

dokumentu albo zwrotu celem ponownego

sprawdzenia i należytego udokumentowania;

Kontrola

samorządowo-społeczna

sprawowana między innymi przez związki

zawodowe.

Kontrola finansowa



Kontrola

finansowa,

kontrola

działalności finansowej oraz jej wyników.



Ponieważ przychody i wydatki powodują lub
są następstwem ściśle określonych operacji
gospodarczych, to i przedmiotem tej kontroli
jest cała działalność gospodarcza.



W trakcie kontroli finansowej podlega
badaniu

dokumentacja

finansowa,

prowadzona księgowość i
sprawozdawczość

jako

utrwalony

stan

określonej rzeczywistości finansowej.

Podstawowym celem kontroli finansowej
jest dostarczanie informacji o:



efektywności

wydajności

prowadzonych działań,



wiarygodności

sprawozdawczości

finansowej,



zgodności z prawem.

Kontrola finansowa

Kontrola finansowa obejmuje:

Operacje finansowe rozumiane dynamicznie,
jako przekazywanie (przenoszenie, przelewanie)
pieniędzy oraz rozumiane statycznie, jako
zasoby przechowywanych pieniędzy;

Wpływy i wydatki oraz odpowiadające im
operacje materialne (nabywanie, zużytkowanie,
zbywanie

materiałów,

narzędzi,

maszyn,

budowli itp.), a także wynik tych operacji.

Kontrola finansowa

System kontroli finansów

publicznych w Polsce

SYSTEM

KONTROLI

Kontrola

społeczna

(wybory,

referendum,

media)

Kontrola

profesjonalna

(zawodowa)

Kontrola

zewnętrzna

Kontrola

wewnętrzna

Główny

księgowy

(skarbnik)

Audyt

wewnętrzny

Komisja

rewizyjna

Inspekcja

Ministra

Finansów

1.Parlamentarna i prezydencka
2.Finansowa NIK
3.Gospodarki finansowej
4.Skarbowa
5.Podatkowa
6.Celna i dewizowa
7.Sądowa i Quasi sądowa

Zgodnie z ustawą o finansach
publicznych

kontrola finansowa w jednostkach sektora finansów

publicznych

dotyczy

procesów

związanych

gromadzeniem i rozdysponowaniem

środków publicznych oraz gospodarowaniem mieniem i

obejmuje:



Przeprowadzenie wstępnej oceny celowości zaciągania

zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków,



Badanie i porównanie stanu faktycznego ze stanem

wymaganym, w zakresie dotyczącym procesów pobierania

i gromadzenia środków

publicznych, zaciągania zobowiązań finansowych i

dokonywania

wydatków

środków

publicznych,

udzielania zamówień publicznych oraz zwrotu środków

publicznych,



Prowadzenie gospodarki finansowej oraz stosowanie

procedur dotyczących procesów.



Kontrola

finansowa

stanowi

więc

system

zapewnienia

prawidłowego

funkcjonowania

jednostki, a nie jedynie procedury weryfikacji
i kontroli dokumentów finansowo-księgowych,
na co wskazywałoby potoczne rozumienie jej nazwy.



,,kontrolę finansową (system kontroli finansowej)
                                        w  jednostkach  sektora  finansów
publicznych  można  określić  jako  część  systemu
kontroli

wewnętrznej,

dotyczącą

procesów

związanych z gromadzeniem i
rozdysponowaniem środków

publicznych

oraz

gospodarowaniem mieniem”

* Standardy kontroli finansowej w jednostkach sektora finansów

publicznych

Kontrola finansowa

Audyt-kontrola



Kontrola finansowa i audyt wewnętrzny–
generalnie wpasowują się w ramy kontroli
wewnętrznej.



Równocześnie

strony

treści

funkcjonalnych audyt nie sprowadza się
jedynie do roli ogniwa kontrolnego i sięga
dalej niż tylko sprawdzanie i
ocenianie różnych przejawów działalności
danej jednostki organizacyjnej.

Audyt wewnętrzny



Audyt  wewnętrzny  jest  istotnym  uzupełnieniem
systemu  kontroli  wewnętrznej  w  tym  sensie,  że
rozszerza ten system o mechanizm monitorujący
             i doradczy, służący kierownikowi jednostki
organizacyjnej sektora finansów publicznych,
                              a  pozwalający  na  ocenę  i  diagnozę
całokształtu  procesów  (i  stanów)  zachodzących  w
tej  jednostce,  przede  wszystkim  w  płaszczyźnie
gospodarowania  środkami  publicznymi,  ale  także
w  sferze  organizacyjnej,  kadrowej  czy  też  np.  w
odniesieniu

funkcjonowania

kontroli

wewnętrznej i procedur z nią związanych.

Audyt wewnętrzny i zewnętrzny

Audyt wewnętrzny

w polskim sektorze

finansów publicznych

Konrad.STAŃCZY
K

ZAŁOŻENIA



Audyt wewnętrzny w polskim sektorze finansów

publicznych

jest

rezultatem

poszukiwań

sposobów

wzmocnienie

kontroli

wewnętrznej uznanej za nieefektywną oraz

wywieranych coraz mocniejszych nacisków

niektórych

instytucji

UE,

dążących

zdyscyplinowanego gospodarowania środkami

finansowymi (zwłaszcza środkami unijnymi).

Audyt wewnętrzny



Ustawa z dnia 26 listopada

1998 r.

o finansach publicznych



Audyt systemu



Ocena systemu gromadzenia
środków publicznych
i dysponowania nimi oraz
gospodarowania mieniem.



Audyt działalności



Ocena efektywności i
gospodarności zarządzania
finansowego.



Audyt finansowy



Badanie dowodów księgowych
oraz zapisów w księgach
rachunkowych.



Ustawa z dnia 30 czerwca

2005 r.

o finansach publicznych



Audyt zgodności



Zgodność prowadzonej

działalności z przepisami prawa

oraz obowiązującymi w jednostce

procedurami wewnętrznymi.



Audyt działalności



Efektywność i gospodarność

podejmowanych działań w

zakresie systemów zarządzania i

kontroli.



Audyt finansowy



Wiarygodność sprawozdania

finansowego oraz sprawozdania

z wykonania budżetu.

CEL WPROWADZENIA AUDYTU



Podstawowym  celem  leżącym  u  podstaw  powołania
instytucji  audytu  wewnętrznego  jest  dążenie  do
wysokiej  jakości  funkcjonowania  jednostek  sektora
finansów publicznych, poprzez usprawnianie procesów
zarządzania,  stymulowanie  stałego  podnoszenia  tej
jakości, w drodze wspierania działań kierownictwa, w
tym  wzrostu  efektywności  kontroli  wewnętrznej,
sprawności  administracji  publicznej,  oszczędnego,
efektywnego  zarządzania  oraz  obniżenia  kosztów
działania, eliminacji marnotrawstwa.

audytem wewnętrznym jest ogół działań

obejmujących:



Niezależne badanie systemów zarządzania

i kontroli w jednostce, w tym

procedur kontroli

finansowej, w wyniku

której

kierownik jednostki

uzyskuje

obiektywną i niezależną ocenę adekwatności,
efektywności

skuteczności

tych

systemów;



Czynności doradcze, w tym składanie
wniosków,

mające na celu usprawnienie

funkcjonowania

jednostki.

Audyt wewnętrzny



Dotychczas  (do  1  stycznia  2006  r.)  audyt
wewnętrzny  bywał  często  odnoszony  do
funkcjonowania  wąsko  pojmowanej  gospodarki
finansowej  i  utożsamiany                            z  kontrolą
finansową,  gdyż  ustawa  określała,  iż  audytem
wewnętrznym  jest  ogół  działań,  przez  które
kierownik  jednostki  uzyskuje  obiektywną  i
niezależną  ocenę  funkcjonowania  jednostki
w zakresie

gospodarki

finansowej

pod

względem legalności, gospodarności, celowości,
rzetelności, a także przejrzystości i jawności.

Legalność obejmuje, w
szczególności, badanie:



zgodności funkcjonowania jednostki lub

audytowanej działalności z obowiązującymi

przepisami prawa,



prawidłowości

stanowienia

przepisów

wewnętrznych obowiązujących w jednostce

w ramach wykonywanej jej zadań,



zgodności audytowanej działalności z aktami

administracyjnymi, orzeczeniami sądowymi,

umowami cywilnoprawnymi oraz innymi

obowiązującymi aktami i normami,



zaniechania

działania

mimo

prawnie

określonego obowiązku.

Gospodarność obejmuje, w
szczególności, badanie:



zapewnienia

oszczędnego

efektywnego

wykorzystania środków,



uzyskania  właściwej  relacji  nakładów  do
efektów  (czy  taki  sam  wynik  działalności
jednostki  można  było  osiągnąć  mniejszym
nakładem  środków  lub  czy  przy  zastosowaniu
takich  samych  środków  można  było  osiągnąć
lepszy wynik),



wykorzystania  możliwości  zapobiegania  lub
ograniczenia wysokości szkód powstałych
           w działalności jednostki.

Celowość obejmuje, w szczególności,

badanie:



zapewnienia zgodności działań jednostki
z jej celami statutowymi,



zapewnienia

optymalizacji

zastosowanych metod i środków, ich
adekwatności

dla

osiągnięcia

założonych celów,



zakresu przyjętych przez kierownictwo
kryteriów oceny realizacji celów i zadań.

Rzetelność obejmuje, w

szczególności, badanie:



wypełniania obowiązków przez pracowników
z należytą starannością, sumiennie i
terminowo,



należytego wypełniania zadań jednostki,
w szczególności określonych dla
poszczególnych komórek organizacyjnych i osób,



dokumentowania określonych działań lub stanów
faktycznych  zgodnie  z  rzeczywistością,  we
właściwej formie i w wymaganych terminach,
                              z uwzględnieniem wszystkich
faktów i okoliczności.

Przejrzystość obejmuje, w

szczególności, badanie:



klasyfikowania

dochodów

wydatków publicznych,



stosowania

obowiązujących

zasad rachunkowości,



prowadzenia sprawozdawczości

Jawność obejmuje, w szczególności,
badanie:



udostępniania

sprawozdań

dotyczących

finansów

działalności jednostki,



udostępniania innych informacji
dotyczących

funkcjonowania

jednostki i podejmowania decyzji.

Instytucje i jednostki

prowadzące audyt wewnętrzny

Audyt

wewnętrz

Jednostki

obsługujące

najwyższe organy

państwa

Jednostki

administracji

centralnej

Urzędy

wojewódzkie

Urzędy i Izby

celne

i skarbowe

Jednostki

organizacyjne

służby

więziennej

i prokuratury

Fundusze

celowe

ZUS i KRUS

NFZ

Państwowe

osoby prawne

Jednostki

o znacznych

przychodach

i wydatkach

RIO

Document Outline