PEDAGOGIKA OGÓLNA
– pojęcie i zakres
badawczy
PEDAGOGIKA OGÓLNA
– pojęcie i zakres
badawczy
Kwestie terminologiczne
2.Przedmiot badawczy pedagogiki
ogólnej i jej miejsce w pedagogice
a. Polskie tradycje w ujmowaniu przedmiotu
badawczego pedagogiki ogólnej; miejsce
pedagogiki ogólnej we współczesnej
pedagogice
b. „O trudnościach, konieczności i możliwości
istnienia pedagogiki ogólnej” wg.
Dietricha Bennera
Ad 1. Kwestie terminologiczne
Polska
*pedagogika ogólna
*podstawy pedagogiki
*pedagogika teoretyczna
*filozofia wychowania
*filozofia pedagogiki
*pedagogika filozoficzna
*metateoria edukacji
*wstęp do pedagogiki
*wprowadzenie do pedagogiki
•
Niemcy
*Systematische Paedagogik
-pedagogika systematyczna ( H. Henz)
*Fundamentalpaedagogik
–pedagogika podstawowa
*Allgemeine Paedagogik-
pedagogika ogólna
(W.Flitner, J.F. Herbart, D. Benner)
Francja
*Pedagogie generale –pedagogika ogólna
Włochy
*Pedagogia generale
Rosja
*Osnowy pedagogiki –podstawy pedagogiki
(N. K. Gonczarow )
Anglia
*Foundations of education –podstawy
pedagogiki (G. F. Kneller )
Ad 2.Przedmiot badawczy pedagogiki
ogólnej i jej miejsce w pedagogice
a. Polskie tradycje w ujmowaniu przedmiotu
badawczego pedagogiki ogólnej; miejsce
pedagogiki ogólnej we współczesnej
pedagogice
*SERGIUSZ HESSEN (1887 – 1950)
Podstawy pedagogiki, Warszawa 1931.
-Ścisły związek pomiędzy wychowaniem a kulturą
(„wychowanie jest kulturą jednostki”), stąd
„Pedagogika jest stosowana filozofią, gdyż
wychowanie ma ścisły związek z kulturą…”.
-Pedagogika jest „ogólną teorią wychowania”
(teoria wychowania moralnego,
naukowego, artystycznego, religijnego,
gospodarczego)
*Normatywny charakter pedagogiki
BOGDAN NAWROCZYŃSKI (1882 – 1974)
Teoria i praktyka wychowania, Warszawa
1923.
-Specyfiką przedmiotu badań pedagogiki ogólnej
jest holistyczne ujmowanie zjawisk i procesów
wychowawczych przy uwzględnieniu teleologii
(normatywny charakter pedagogiki ogólnej).
*KAZIMIERZ SOŚNICKI (1883 – 1976 )
Pedagogika filozoficzna, „Nowa Szkoła”,
Warszawa – Łódź 1946, r. II, nr 10 -12.
-Pedagogika ogólna jest działem pedagogiki.
Pedagogika ta porównawczo rozważa
właściwości, charakter i sens
różnorodnych terminów i zagadnień
pedagogicznych.
Prowadzi także refleksję nad mechanizmami
tworzenia się systemów pedagogicznych,
które porównuje i opisuje
( w odróżnieniu od pedagogiki normatywnej).
Pedagogika ogólna jest pedagogiką
filozoficzną, czysto teoretyczną o charakterze
idealistycznym.
-Autor klasyfikacji systemów i kierunków
w pedagogice przełomu XIX/XX w.
(por. K. Sośnicki, Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX/XX
w.,
Warszawa 1976)
*BOGDAN SUCHODOLSKI ( 1903 – 1992 )
Trzy pedagogiki, Warszawa 1970.
Pedagogika. Podręcznik dla nauczycieli, Warszawa 1980.
Pedagogika ogólna –podstawa dla wszystkich
pedagogiki szczegółowych, ścisły związek
z praktyką wychowania( wychowanie jest
zarówno przedmiotem pedagogiki, jak i jej
wytworem).
•
*Wyodrębnienie pedagogiki ogólnej wynika z blokowego
podziału pedagogiki wg. B. Suchodolskiego:
Pedagogika
*pedagogika ogólna
*teoria wychowania
*teoria nauczania( dydaktyka)
*historia wychowania
*polityka oświatowa
*pedagogika społeczna itd….
Pedagogika ogólna zajmuje się:
-podstawami, strukturą i celami wychowania
-motodologią badań
-analizą ogólnych doktryn pedagogicznych
-filozoficzną problematyką wychowania
-dziedzinami, które się jeszcze nie usamodzielniły
Pedagogika ogólna wg. B
Suchodolskiego ściśle wiąże się z
antropologią filozoficzną, tj. z
pytaniem:
kim jest człowiek, jaka jest jego
natura?
Za B. Suchodolskim:
filozoficzne koncepcje człowieka:
*Metafizyczna –określa człowieka ze
stanowiska wartości absolutnych;
człowiek jest istotą, która powinna być
taka, jak tego owe wartości wymagają;
religijne i świckie jej odmiany(platonizm,
chrystianizm, Kartezjusz, Kant…);
normatywny charakter pedagogiki
Empiryczna – określa człowieka z
pozycji jego cech rzeczywistych;
początek:
N. Machiavelli(Książę), M. Montaigne
(analiza własnego postępowania)…
filozofie empiryczne, m. in. T. Hobbes,
D. Hume…
Człowieka jako istota aktywna –
człowiek tworzy swą własną
rzeczywistość i samą siebie
(filozofie materialistyczne, Renesansu,
Oświecenia, filozofia idealistyczna, np.
F. Hegla, filozofia marksistowska).
*STEFAN KUNOWSKI (1907 – 1977)
S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Łódź 1980.
Pedagogika ogólna – jej
wyszczególnienie wynika z pionowej
struktury pedagogiki
wg. autora .
I poziom:
pedagogika praktyczna
(empiryczna, obserwująca)
II poziom:
pedagogika opisowa
(eksperymentalna)
III poziom:
pedagogika normatywna
IV poziom:
pedagogika teoretyczna – ogólna
Pedagogika ogólna(teoretyczna)
w oparciu o materiał empiryczny,
eksperymentalny i normatywny
pedagogika ogólna dąży do stworzenia
jednolitej teorii wszechstronnego
rozwoju człowieka i jego uwarunkowań
i w ten sposób, jako teoria obiektywnie
odtwarza całą rzeczywistość
wychowawczą.
Współcześnie:
*JANUSZ GNITECKI
Możliwość uprawiania pedagogiki jako teorii krytycznej i metateorii, (w): T.
Hejnicka
– Bezwińska (red), Pedagogika ogólna, Bydgoszcz 1995.
-Pedagogika ogólna – powinna
odpowiadać na pytanie, jakie trzeba
tworzyć warunki dla edukacji, aby
przygotować młode pokolenie do
realizacji ideałów kultury i
człowieczeństwa.
- Jest to metateoria jako próba
rekonstrukcji decentrowanego obrazu
współczesnej pedagogiki poprzez
budowanie krytycznej teorii edukacji.
*JOANNA RUTKOWIAK
Pedagogika ogólna a struktura i jakość wiedzy o wychowaniu (w): T. Hejnicka –
Bezwińska (red), Pedagogika ogólna, Bydgoszcz 199 5.
Pedagogika ogólna – określana
mianem podstaw pedagogiki,
wprowadzenia do pedagogiki, wstępu
do pedagogiki, filozofii pedagogiki,
zawiera treści wyjściowe niezbędne
do scharakteryzowania pedagogiki
jako nauki, czyli jej przedmiotu,
zadań, metod badań, podstawowych
pojęć i zagadnień.
*STEFAN WOŁOSZYN
S. Wołoszyn, Pedagogika ogólna i metodologia nauk pedagogicznych w Polsce
Ludowej,(w): Stan i perspektywy rozwoju nauk pedagogicznych: zbiór
studiów, red. W . Okoń, Warszawa 1976 .
Pedagogika ogólna – zajmuje się
filozoficznymi podstawami i
przesłankami wychowania. Poddaje
krytyce systemy wychowania i
koncepcje pedagogiczne, określa
podstawy pedagogiki, rozważa
metodologiczny charakter pedagogiki
i nauk pedagogicznych.
*WINCENTY OKOŃ
Nowy Słownik Pedagogiczny , Warszawa 2 001.
Pedagogika ogólna – dyscyplina
naukowa zajmująca się podstawami
wychowania, jego strukturą i celami oraz
metodologią badań i
filozoficznymi podstawami edukacji, jak
również analizą doktryn pedagogicznych.
Niekiedy p.o. utożsamia się z pedagogiką
teoretyczną.
*MARIAN NOWAK
Podstawy pedagogiki otwartej, Lublin 2 0 0 3
,.Pedagogika ogólna jako podst
awy pedagogiki
Jej przedmiotem są podstawy
wychowania rozważane w
perspektywie filozoficzno –
antropologicznej.
Specyficzny sektor i sposób badań
„podstawy pedagogiki” powinny
stanowić kręgosłup, niejako centralny
punkt odniesienia, koordynujący i
chroniący nauki pedagogiczne przed
niebezpieczeństwem rozproszenia
lub zgubienia swojego
pedagogicznego charakteru
(za K. Sośnickim).
Propozycja M. Nowaka:
Pedagogika ogólna = pedagogika o t w ar t a
–postawa ciągłego poszukiwania, stawiania
pytań;
Pedagogika ogólna =pedagogika integralna-
wieloaspektowa i interdyscyplinarna;
Pedagogika ogólna = pedagogika
holistyczna-
całościowa.
b. „O trudnościach, konieczności i
możliwości
istnienia pedagogiki ogólnej” wg.
Dietricha Bennera
-Trudności i ryzyko współczesnej
pedagogiki ogólnej w ustaleniu
swojego pola badawczego; spory o
ogólną prawomocność wiedzy
pedagogicznej
-Zagrożenia (niepowodzenia )w
podejmowaniu dyskusji nad
ukonstytuowaniem pedagogiki ogólnej:
1. nie wszyscy pedagodzy mogą odczuwać
potrzebę badań nad pedagogiką ogólną
2.trudności w dowiedzeniu, że istnieje
„podstawowa idea myślenia i
działania pedagogicznego”
(wielość zadań i różnorodność kierunków
oraz tradycji badań w naukach o
wychowaniu)
3.istnieją różne, konkurujące ze sobą
wyobrażenia praktyki pedagogicznej,
stąd roszczenie pedagogiki ogólnej
do rozwinięcia w sposób systemowy
wewnętrznie spójnych podstaw myśli
o wychowaniu nie jest już
postrzegane jako prawdziwe.
• Aporia( gr. aporia) – bezradność,
trudność, nierozwiązywalny przy stanie
wiedzy problem na drodze poprawnego
rozumowania.
Tradycje w pedagogice aporetycznych
sposobów mówienia i refleksji( od
Sokratesa)
Możliwość i konieczność stworzenia
globalnych podstaw myśli
pedagogicznej można wykazać
wyłącznie dzięki odwołaniu do
historycznego faktu istnienia
kontrowersyjnego pytania
o osobliwość myślenia i działania
pedagogicznego.
Trudności z porozumieniem praktyki
i pedagogiki jako
nauki
-brak konsensu wśród przedstawicieli
nauk pedagogicznych w sprawie
systemowego powiązania z innymi
naukami
np. dyskusje wokół kryteriów naukowości
-trudności wyraźnego oddzielenia od
siebie obszarów rzeczywistości i
podstawowych form działania
ludzkiego np. pedagogika, ekonomia,
polityka –często przenikają się
nawzajem, stąd ich autonomiczne
traktowanie jest prawie niemożliwe
-wewnątrz samej pedagogiki –
trudności uporządkowania pól
praktyki i teorii
-wątpliwość w sformułowaniu ogólnej
podstawowej myśli pedagogicznej dla
praktyki i samej
pedagogiki jako nauki o wychowaniu
• Możliwość globalnej, ogólnej
myśli pedagogicznej
-tylko, gdy pedagogikę traktuje
się jako naukę jednorodną,
odróżniającą się od innych nauk,
mającą swoisty przedmiot badań
*Czy status pedagogiki ogólnej nie
jest już możliwy ?
*O konieczności i możliwości
istnienia pedagogiki ogólnej…
-istnieją różne, konkretne formy
aktywności pedagogicznej, zawody
związane z pedagogiką, ale brak
jest powszechnie uznawanego
myślenia, wiedzy i umiejętności
pedagogicznych, które by nimi
kierowały i stanowiły
spoiwo
-potrzeba pedagogiki ogólnej
wynika z
postrzegania jej jako spoiwa
różnorodnego myślenia i
działania pedagogicznego
-sensowność i konieczność pedagogiki
ogólnej jest konsekwencją stawiania jej na
pozycji postrzegania tez jako twierdzeń
obowiązujących wszystkie działania
pedagogiczne i całość nauk o wychowaniu
( teza otwarta z perspektywy
różnicowania się nauki o wychowaniu na
subdyscypliny)
PEDAGOGIKA OGÓLNA
1) ZBYTECZNOŚĆ 2) KONIECZNOŚĆ
*BEZRADNOŚĆ *FUNKCJA
WOBEC WIELOŚCI SPAJAĄCA A
ZARAZEM
I ROŻNORODNOŚCI KONTROLNA I
NARZUCAJĄCA
MYŚLENIA I DZIAŁANIA SPOSÓB
SYNTETYCZNEGO
PEDAGOGICZNEGO MYŚLENIA I
DZIAŁANIA PED.
Krytyka powyższych sposobów
uzasadnień…
*Podstawową strukturę myślenia i
działania pedagogicznego da się
wyjaśnić wyłącznie dzięki
ponownemu odwołaniu się do
konieczności, która stanowi
przedrefleksyjną podstawę
pojedynczych działań
pedagogicznych i dyscyplin nauki o
wychowaniu
-nie odwoływanie się do historii i
nauk społecznych, hermeneutyki,
refleksji nad treściami
pedagogicznymi
-konieczność analizy teorii działania i historii
problemu, jako podstawa do sformułowania
myśli wskazującej podstawową strukturę
pedagogiczną zakorzenioną w ludzkim
myśleniu i działaniu - wyjaśnienie
niemożności wniknięcia do niej od strony
pojedynczych działań praktyki
pedagogicznej i różnych dyscyplin nauki o
wychowaniu – konieczność wychodzenia od
samego ludzkiego działania, by na nowo
postawić pytanie o podstawową strukturę i
indywidualną logiką praktyki pedagogicznej
*Pedagogika ogólna, posługująca się w/w
argumentacją, nie będzie skazana na rolę
jednej z dyscyplin nauki o wychowaniu,
postrzeganej w efekcie jako całkowicie
zbędna, czy niepożądana.
Konfrontowałaby raczej praktykę
pedagogiczną
i naukę o wychowaniu z koniecznością,
która nie jest im narzucona z zewnątrz,
lecz leży u podstaw samego myślenia i
działania pedagogicznego.
*Współczesna pedagogika ogólna
nie jest możliwa bez przejścia
„okrężną drogą” wiodącą przez
historię problemu…
Teoria Eugene Finka wyjaśnia determinanty
ludzkiej koegzystencji. Ludzka egzystencja
determinowana jest przez sześć zjawisk:
*ekonomia
*etyka
*polityka
*sztuka
*religia
*pedagogika
„Człowiek musi tworzyć i zachować podstawę
swego istnienia poprzez eksploatację i
pielęgnację natury(ekonomia), musi
problematyzować normy i reguły
międzyludzkiego porozumienia, pracować
nad ich dalszym rozwojem oraz je
uznawać(etyka), musi nakreślić projekt
swej społecznej przyszłości i ją
kształtować(polityka), transcenduje swą
teraźniejszość, sięgając estetycznych form
wyrazu(sztuka)
i jest konfrontowany z problemem
nieuniknionego upływu życia otaczających
go ludzi oraz swej własnej śmierci(religia).
Do pracy, etyki, polityki, sztuki i religii
dołącza szósty podstawowy fenomen
-zjawisko wychowania ( pedagogika).
Człowiek tkwi w pewnej relacji pokoleń –
jest wychowywane przez przedstawicieli
wcześniejszych generacji i sam wychowuje
członków następujących po nim pokoleń”.
Do dorosłego czytelnika:
„Powiadacie: -Nuży nas obcowanie z
dziećmi.
Macie słuszność.
Mówicie: - Bo musimy się zniżać do ich
pojęć.
Zniżać, pochylać, naginać, kurczyć.
Mylicie się. Nie to nas męczy.
Ale, że musimy się wspinać do ich
uczuć.
Wspinać, wyciągać, na palcach stawać,
sięgać.
Żeby nie urazić (Janusz Korczak ).
