Podstawy Makroekonomii

Wzrost gospodarczy a

rozwój gospodarczy

Wzrost gospodarczy

to proces powiększania

podstawowych

wielkości

makroekonomicznych

w gospodarce, a w

szczególności proces

powiększania

produkcji

w skali

całej gospodarki.

Rozwój gospodarczy

(postęp cywilizacyjny)



to pojęcie szersze i

uwzględnia zmiany

ilościowe i jakościowe

wielkości

makroekonomicznych w

gospodarce



Zmiany te, dotyczą:

–

systemu społeczno-

gospodarczego,

–

organizacji społeczeństwa

–

innych struktur

gospodarczych .

WZROST < ROZWÓJ



Produkt krajowy brutto jako

najpowszechniej stosowany miernik

wzrostu gospodarki



PKB nominalny,



PKB realny

Szybki wzrost gospodarczy kraju oznacza

większą dostępność dóbr

i podwyższenie standardu życia jego

obywateli!

Mierniki wzrostu gospodarczego



Stopa wzrostu produkcji

(tempo wzrostu

produkcji) – stosunek przyrostu produkcji

między tymi okresami do poziomu produkcji

w okresie wyjściowym:

∆

Y1 – Y0

g = ----- = ------------



Indeks wzrostu produkcji

można zdefiniować

jako stosunek poziomu produkcji w okresie

końcowym do poziomu produkcji w okresie

wyjściowym:

Y = -------

Między miernikami wzrostu gospodarczego

tj. stopą wzrostu a indeksem wzrostu

występują określone powiązania:

∆

Y1 – Y0

g = -------- = ---------------- = ---------- = y - 1

Stąd:

g = y – 1 oraz y = g + 1

Zatem:

Stopa wzrostu produkcji jest równa

indeksowi wzrostu produkcji

pomniejszonemu o 1, zaś indeks wzrostu

jest stopą wzrostu powiększoną o 1.

Od czego zależy wysoki

wzrost gospodarczy?

Na pytanie:

„skąd się bierze wzrost

gospodarczy?”

można odpowiadać na różnym

poziomie głębokości.

Najpłytszy poziom ma charakter rachunkowy.

Nie przedstawia żadnych mechanizmów, ale
pozwala wyrobić sobie np. pogląd, gdzie leżą
najprostsze rezerwy, których uruchomienie
powinno przyspieszyć wzrost gospodarczy na
jakiś czas.

• część powodowaną przez

nakłady pracy,

czyli

przez zmiany zatrudnienia;

• część powodowaną przez

nakłady kapitału

którego źródłem są inwestycje;

• część wyjaśnianą przez

wzrost produktywności

pracy i kapitału,

czyli wzrost produkcji uzyskiwanej z

każdej ich jednostki, który z kolei jest napędzany
przez

• postęp techniczny,

• poprawę efektywności wykorzystania pracy i
kapitału.

Rachunek wzrostu polega na

rozłożeniu jego tempa na 3

części:

Inwestycje w PKB



w 2007 r. udział inwestycji w polskim

PKB wyniósł 22,3 proc.



przeciętnie w Unii Europejskiej 21,3

proc.



przeciętnie w krajach naszego regionu

27,3 proc.



przeciętnie w tygrysach azjatyckich

23,9 proc.

Wydatki na B + R



W 2007 r. w Polsce wydatki te stanowiły 0,57

proc. PKB



Przykładowo w Szwecji: 3,60 proc. w Finlandii

3,47 proc.



Austria – 2,56 proc., Dania – 2,55 proc.,

Niemcy – 2,54 proc. i Francja – 2,08 proc. Z

krajów europejskich poza UE bardzo wysokie

wydatki na badania i rozwój ma też Islandia –

2,75 proc.



Najmniej na R&D wydają w UE: Cypr – 0,45

proc., Słowacja – 0,46 proc., Rumunia – 0,48

proc., Bułgaria – 0,53 proc.

Jak rozwijała się wolna Polska?



PKB Polski

, czyli wartość wszystkich dóbr

wytworzonych w ciągu roku na terenie naszego
kraju, był w 2006 roku o

64,6 proc.

wyższy niż w

1989 roku – u schyłku socjalizmu. W żadnym
kraju posocjalistycznym nie udało się do końca
2006 roku równie silnie zwiększyć produkcji.
Jeżeli wyłączyć lata 1990-1991, w których
produkcja się zmniejszała, przeciętne tempo
wzrostu



PKB na mieszkańca w latach 1992-2006 wyniosło
w Polsce 4,5 proc.

Nasz kraj rozwijał się szybko

nie tylko na tle innych krajów posocjalistycznych,
ale również w porównaniu do zdecydowanej
większości innych państw na świecie.

Teorie wzrostu



Myśl ekonomiczna wykształciła dwa modelowe

sposoby analizy dynamiki aktywności gospodarczej w

czasie:



keynesowski - popytowy, krótkookresowy

wychodzący z założenia permanentnego

niewykorzystania potencjału wytwórczego gospodarki,

czyli nierównowagi makroekonomicznej (rys.). W tym

nurcie rozważań głównymi determinantami wzrostu

produktu krajowego są czynniki wyznaczające popyt

globalny, tj. wydatki konsumpcyjne, inwestycje,

wydatki rządowe i eksport netto;



Neoklasyczny – podażowy, długookresowy

wychodzący z założenia, że istnieje pełne

wykorzystanie istniejących czynników wytwórczych i

nie ma trudności ze zbytem wytworzonej produkcji;

stąd: długookresowy wzrost produkcji faktycznej jest

możliwy jedynie dzięki wzrostowi produkcji

potencjalnej.



Długookresowy

wzrost produkcji w gospodarce jako

podstawa długookresowego wzrostu gospodarczego

wyznaczany jest przez

wzrost produkcji potencjalnej



Produkcja potencjalna

to produkcja, którą można

by wytworzyć w gospodarce, gdyby racjonalnie były

wykorzystane wszystkie czynniki produkcji, tj.

zasoby pracy, ziemi, kapitału.



Rozmiary produkcji potencjalnej zależą od :

–

wielkości zasobów czynników występujących w gospodarce

–

oraz efektywności ich wykorzystania;

Warunek wzrostu

produkcji potencjalnej

wzrost zasobów produkcji

poprawa efektywności

wykorzystania

zasobów produkcji



Produkcja potencjalna ma tendencję do równomiernego wzrostu w

miarę wzrostu zasobu czynników produkcji (np. liczby ludności,

postępu technicznego, wzrostu nakładów na kształcenie).



Produkcja potencjalna.



Produkcja faktyczna

to produkcja rzeczywiście

wytwarzaną w gospodarce.



W gospodarce rynkowej, w której produkty

wytwarzają przedsiębiorstwa nastawione na zysk,

jej poziom jest wyznaczany przez możliwości

opłacalnej sprzedaży.



Przy odpowiednio wysokim popycie na

towary produkcja faktyczna może

osiągnąć poziom produkcji potencjalnej.



Jeśli popyt na towary jest niższy, co

często zdarza się w gospodarce, to

produkcja faktyczna odchyla się w dół

od produkcji potencjalnej. Zasoby

czynników produkcji są wówczas

częściowo nie wykorzystane.

Wnioski



Produkcja faktyczna zazwyczaj nie jest

wyższa od produkcji potencjalnej. Jedynie w

okresach bardzo dobrej koniunktury

gospodarczej następuje zbliżenie się ich

poziomów lub przekroczenie.



Bez ekspansji produkcji potencjalnej wzrost

produkcji faktycznej dosyć szybko by się

zakończył. Gdyby produkcja faktyczna osiąga

poziom produkcji potencjalnej, wzrost produkcji

faktycznej wyznaczony jest przez wzrost

produkcji potencjalnej



Do zapewnienia wzrostu produkcji faktycznej

przez dłuższy okres niezbędny jest wzrost

produkcji potencjalnej.

Do podstawowych

czynników produkcji

zaliczamy: siłę roboczą (pracę), kapitał i

ziemię (wraz z zasobami surowców

naturalnych).



Zasoby siły roboczej (praca)

obejmują

osoby w wieku produkcyjnym zdolne do

pracy i gotowe do jej podjęcia na

warunkach istniejących w gospodarce.



Wielkość tych zasobów zależy od:

–

liczby ludności w wieku produkcyjnym

–

tzw. współczynnika aktywności zawodowej

wskazującego, jaka część ludności w wieku

produkcyjnym jest gotowa podjąć pracę.



Kapitał

to rzeczowe elementy procesu

produkcji,

jak maszyny, narzędzia i urządzenia

produkcyjne, w tym m.in. budynki i hale fabryczne.



Mają one dość trwały charakter, zużywają się

bowiem stosunkowo powoli.

–

Im większa ilość maszyn, hal fabrycznych,

narzędzi itd., a więc im większy zasób kapitału,

tym większe rozmiary zdolności wytwórczych

gospodarki.



Rozmiary kapitału w danym roku są rezultatem

wielkości inwestycji w latach poprzednich.



Podejmowane wcześniej inwestycje

przyczyniały się bowiem po pewnym

czasie (określonym przez pojawienie się

podażowych efektów inwestycji) do

powiększenia ilości fabryk, maszyn i

urządzeń produkcyjnych.



Aby

zwiększyć obecny zasób kapitału

w gospodarce, niezbędne jest

podjęcie inwestycji

w obecnym okresie.



Inwestycje te zwiększą zasób kapitału wówczas, gdy

zostaną w pełni zakończone (np. gdy hala fabryczna

zostanie zbudowana i maszyny zainstalowane).



Aby zasób kapitału został powiększony, rozmiary

inwestycji muszą być odpowiednio duże. Istniejący

obecnie zasób kapitału przecież częściowo zużywa się.

Dlatego też część inwestycji trzeba przeznaczyć na

odtworzenie zużytego kapitału (inwestycje te nazwane

są

inwestycjami odtworzeniowymi lub restytucyjnymi



Dopiero nadwyżka inwestycji ponad

inwestycje odtworzeniowe (

inwestycje

netto

bądź inwestycje nowe)

, pozwala

na powiększenie zasobu kapitału.



Im większe

inwestycje netto

, tym

większy przyrost zasobu kapitału i

związany z nim przyrost zdolności

wytwórczych gospodarki.

Ziemia (włącznie z surowcami) jako

czynnik produkcji, wpływający na

zdolności wytwórcze gospodarki



Znaczenie

ziemi

jako czynnika produkcji jest

szczególnie istotne w gospodarkach, w

których ważną rolę odgrywa rolnictwo.



Powiększenie areału upraw pozwala na

bezpośrednie zwiększenie zdolności

produkcyjnych rolnictwa.



Zdolności wytwórcze gospodarki zależą

również od zasobu posiadanych surowców.

–

Ze względu na to, że część surowców ma

charakter nieodnawialny (np. ropa naftowa,

węgiel czy siarka), bardzo ważne jest ich

rozsądne wydobywanie i zużywanie.

Zdolności wytwórcze gospodarki zależą nie

tylko od rozmiarów zasobów czynników

produkcji, ale również od

efektywności

wykorzystania tych czynników.



Efektywność

tę mierzy się ilością

produktów, jaką można wytworzyć w

gospodarce przy danych zasobach

czynników produkcji.



Im wyższa efektywność, tym oczywiście

większe zdolności produkcyjne gospodarki.



Zasadniczą rolę we wzroście efektywności

wykorzystania czynników produkcji odgrywa

postęp techniczny



Powiększanie nakładów czynników produkcji prowadzi

do wzrostu rozmiarów produkcji, ale skala wzrostu

produkcji – przy danym przyroście nakładów czynników

produkcji – może być różna. Wyróżniamy trzy

przypadki:



stałe efekty skali

, gdy rozmiary produkcji

powiększają się w takim samym tempie, jak nakłady

czynników produkcji,



rosnące efekty skali

, gdy rozmiary produkcji

powiększają się w szybszym tempie, niż nakłady

czynników produkcji



malejące efekty skali

, gdy rozmiary produkcji

powiększają się w mniejszym tempie, niż nakłady

czynników produkcji.



W literaturze dominuje pogląd, że przypadek stałych

efektów skali najlepiej odzwierciedla rzeczywiste

tendencje występujące w gospodarce. Założenie stałych

efektów skali przyjmowane jest również najczęściej w

teoretycznych modelach wzrostu gospodarczego.

Skutki wzrostu

gospodarczego



Gospodarka cechująca się wysokim wzrostem to taka, która

jest w stanie szybko dostarczać coraz większych ilości dóbr

finalnych, gdyż przedsiębiorstwa powiększają swoje

możliwości wytwórcze.



Nierozerwalnie wiążą się z tym inwestycje - nowe budynki i

maszyny oraz rosnące zapasy surowców i materiałów są

potrzebne, by zwiększać produkcję. W tym samym celu

zatrudnia się coraz więcej pracowników.



Jednocześnie chętnie ponoszone są nakłady na podnoszenie

ich poziomu wykształcenia, na poszerzenie ich kwalifikacji i

pogłębianie doświadczenia zawodowego, bo doświadczenia

wiedza i umiejętności ludzi także pozwalają na zwiększanie

produkcji.

Skutki wzrostu

gospodarczego



W krótkim okresie zwiększanie tempa wzrostu

gospodarczego może nastąpić, jeśli jakaś część

gospodarstw domowych zdecyduje się na wydatki wyższe

od uzyskanych dochodów i w tym celu zaciągnie pożyczki.



Jeśli banki proponują atrakcyjne warunki udzielania

pożyczek (dostęp do kredytów jest łatwy, a stopa

procentowa niska), to wiele gospodarstw domowych

przekroczy w swych wydatkach stan dochodów i zdecyduje

się na wcześniejsze spełnienie marzeń – o nowym domu,

samochodzie czy meblach.



Im stopa procentowa jest wyższa, tym rozmiary pożyczek

są mniejsze. Bank centralny stara się tak regulować

wysokość stopy procentowej, by wzrost zakupów

finansowanych pożyczkami nie przekroczył możliwości

zwiększania produkcji przez przedsiębiorstwa. Gdyby taka

nierównowaga się pojawiła, w gospodarce powstałoby

zagrożenie wzrostem

inflacji

Skutki wzrostu

gospodarczego



Jeśli wydatki gospodarstw domowych – w tym

finansowane pożyczkami – mogą krótkookresowo

zwiększyć tempo wzrostu gospodarczego, to w

dłuższej

perspektywie niezwykle ważne jest

gromadzenie

oszczędności



Oszczędności są deponowane w bankach

komercyjnych, a te mogą pożyczać je

przedsiębiorstwom na cele

inwestycyjne

. Tym

samym kwoty, które nie zostają wydane

bezpośrednio na konsumpcję, trafiają do kogoś

innego, kto wydaje je na środki zapewniające

wzrost

możliwości wytwórczych

i dzięki temu

dalej powiększą

produkcję

Inwestycje

są

kluczowym czynnikiem wpływającym na tempo

wzrostu gospodarczego.



W dłuższym okresie można także dostrzec, że

na tempo wzrostu gospodarczego – obok

nakładów

inwestycyjnych

wzrostu

nakładów

inwestycyjnych

wzrostu

zatrudnienia

–

istotnie

wpływa

postęp

zatrudnienia

–

istotnie

wpływa

postęp

techniczny. Zwiększa on techniczne uzbrojenie

pracy i umożliwia ciągły wzrost wydajności.



Polega to na wprowadzeniu nowych, bardziej

wydajnych technologii, dzięki którym ta sama

liczba pracowników może wykonywać większą

ilość pracy. Postęp techniczny rozprzestrzenia

się

stosunkowo

szybko

skali

się

stosunkowo

szybko

skali

międzynarodowej bez względu

na to, z jakich

krajów pochodzą konkretne wynalazki.

Skutki wzrostu gospodarczego

Rola państwa a wzrost

gospodarczy



Tempo wzrostu gospodarczego może stać się

wyższe, jeśli sprzyjać mu będzie polityka

państwa.



Tworzenie stabilnych ram prawnych dla

działalności przedsiębiorstw,



podejmowanie działań edukacyjnych służących

wzrostowi przedsiębiorczości obywateli,



poprawa infrastruktury (np. budowa autostrad)

– wszystko to stanowi działania, dzięki którym

aktywność może wzrosnąć.



Istotnymi czynnikami

, które wpływają

na wyższe tempo wzrostu

gospodarczego są

–

elastyczność gospodarki,

–

zdolność gospodarki do wynajdowania i

wdrażania nowych technologii,

–

korzystna struktura demograficzna (obfite

zasoby rąk do pracy)

–

gotowość obywateli do podnoszenia

kwalifikacji,

–

zdrowe finanse publiczne.

Kiedy wzrost gospodarczy

może być uznany za

wysoki?

•

Poszczególne kraje świata osiągnęły różne

szczeble rozwoju gospodarczego i odmienne
poziomu zamożności swoich obywateli. W
konsekwencji w jednych krajach chęć
powiększania wydatków konsumpcyjnych
jest bardzo wysoka, podczas gdy w innych
zakupy przyrastają w sposób umiarkowany,
w jednych krajach inwestycje cechują się
bardzo wysoką dynamiką, a w innych
przybywa ich bez porównania mniej

Poszczególne gospodarki świata cechują się

różnymi tempami wzrostu gospodarczego



W bogatych krajach Zachodniej Europy

wzrost gospodarczy uważa się za wysoki,

gdy realnie wynosi on 2-2.5%.



W bardziej elastycznej i dynamicznej

gospodarce amerykańskiej wysokie tempo

wzrostu to raczej 3.5%.

Kiedy wzrost gospodarczy

może być uznany za

wysoki?



Ale walczące dopiero o swoje miejsce w świecie

i jeszcze niedawno bardzo słabo rozwinięta

gospodarka chińska od 2000 r. notuje tempo

wzrostu, które nie spada poniżej 8-10%.



Kraje takie jak Polska i jej sąsiedzi w Europie

Środkowowschodniej zajmują miejsce pomiędzy

bogatą

Europą

Zachodnią

młodymi

bogatą

Europą

Zachodnią

młodymi

gospodarkami Azji, a o wysokim wzroście

gospodarczym mogą mówić wtedy, gdy wynosi

on 5-7%.

Kiedy wzrost gospodarczy

może być uznany za

wysoki?

Dlaczego wzrost

gospodarczy jest taki

ważny?

• Osiągnięcie przez gospodarkę wysokiego wzrostu
gospodarczego, a zwłaszcza perspektywa jego
utrzymania się w przyszłości, ma ogromne
znaczenie dla wszystkich bez wyjątku obywateli.

• Przed tymi, którzy zdecydowali się na założenie
własnych firm, otwiera drogę ku powiększeniu
licznych klientów, wyższym zyskom i nowym
obszarom rozwoju.

• Tym, którzy są pracownikami przedsiębiorstw, daje
możliwość uzyskania wyższych wynagrodzeń,
bowiem to właśnie w warunkach wysokiego wzrostu
gospodarczego łatwiej ubiegać się o podwyżki.

•Wreszcie dla tych, którzy są bezrobotni, stwarza
szansę łatwiejszego znalezienia miejsc pracy.

•W warunkach wysokiego wzrostu gospodarczego
wyższe dochody uzyskuje także państwo, bo dobrze
prosperujące firmy i lepiej wynagradzani pracownicy
więcej przekazują mu w postaci podatków.

• Tym samym państwu łatwiej przychodzi
zaspokojenie potrzeb społeczeństwa w zakresie
edukacji, ochrony zdrowia czy kultury.

Dlaczego wzrost

gospodarczy jest taki

ważny?

Document Outline