GLIKOKORTYKOSTEROIDY

GKS – MECHANIZMY DZIAŁANIA

GKS – MECHANIZMY DZIAŁANIA C.D.



kluczowe dla działania

GKS

jest ich łączenie (niezależnie od

rodzaju

GKS

) ze swoistymi receptorami komórkowymi



efekty biologiczne połączenia zależą od rodzaju

GKS



kompleks

GKS

-receptor oddziałuje w komórce z dna

stymulując lub hamując transkrypcję



ilość receptorów w komórkach jest różna i zmienia się w
stanach chorobowych, stąd inne działanie

GKS

u zdrowych i

chorych



czas wystąpienia reakcji po podaniu

GKS

zależy od dawki i

drogi podania, po podaniu p.o. to około godziny, w terapii
pulsacyjnej to kilka do kilkunastu minut, w megaterapii
(metyloprednizolon >1000mg/d) natychmiast

GKS – MECHANIZMY DZIAŁANIA C.D.

mechanizm klasyczny –

genowo-swoisty

, większa ilość działań

niepożądanych

wysokie dawki

GKS

podawane parenteralnie wykazują mechanizm

związany z połączeniem z receptorem błonowym

korzystniejszy mechanizm

pozagenowy-nieswoisty

, osiągany w terapii

pulsacyjnej (metyloprednizolon 250-1000mg/d) – ominięcie drogi
związanej z

DNA

– mniej działań niepożądanych przy zachowaniu efektu

p/zapalnego

GKS: SIŁA DZIAŁANIA PRZECIWZAPALNEGO I
MINERALOKORTYKOIDOWEGO

GKS: SIŁA DZIAŁANIA PRZECIWZAPALNEGO

ZASTOSOWANIE GKS



leczenie substytucyjne

- w niedoborach spowodowanych

chorobami
(ch. Addisona, krwawienia do nadnerczy, gruźlica
nadnerczy, AIDS, autoimmunologiczne uszkodzenie
nadnerczy), operacjami nadnerczy



leczenie objawowe

– ze względu na ich działanie

przeciwzapalne i przeciwalergiczne, immunosupresyjne,
przeciwnowotworowe, anaboliczne

GKS – OGÓLNE ZASADY STOSOWANIA TERAPII



rzadko w monoterapii



początek leczenia - małe dawki podawane rano,

GKS

o krótkim

czasie działania



obserwacja postępów leczenia – jeśli można stopniowa redukcja
dawki lub dawka co drugi dzień



po terapii pulsacyjnej kilka dni przerwy



zasada – dawki tak duże żeby były skuteczne i jednocześnie tak
małe żeby nie wywołać działań niepożądanych



unikanie supresji osi podwzgórze-przysadka-nadnercza



pojedyncza dawka nie powoduje działań niepożądanych



kilkudniowa terapia nie powoduje działań niepożądanych



działania niepożądane proporcjonalne do długości terapii



im dłuższe stosowanie tym dłużej trwające, stopniowe kończenie
terapii



po długotrwałej terapii dużymi dawkami powrót fizjologicznej
czynności osi PPN nawet 2 lata

GKS – OGÓLNE ZASADY STOSOWANIA TERAPII C.D.



najczęściej stosowany prednizon



często stosowane pochodne metylowe



metyloprednizolon doustnie



bursztynian metyloprednizolu (dożylnie)



octan metyloprednizolu (dostawowo i miejscowo)



deksametazon (doustnie)



betametazon (parenteralnie)

GKS: WSKAZANIA



astma oskrzelowa



choroba reumatoidalna
stawów



nieswoiste zapalenia jelit



odczyny alergiczne polekowe



wstrząs anafilaktyczny,
hipowolemiczny



sklerodermia



toczeń układowy



dermatozy



zapalenie guzkowe tętnic



ostra białaczka limfatyczna



przełom tarczycowy



choroba wysokogórska



dna moczanowa



autoimmunologiczna anemia
hemolityczna



przewlekłe aktywne zapalenie
wątroby



choroby układowe z
uszkodzeniem nerek



AIDS



gruźlicze i wywołane
Haemofilus inf. zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych



wywołane Pneumocystis carini
zapalenie płuc



obrzęk mózgu wywołany przez
guz, pourazowy?, poudarowy?



pourazowe uszkodzenie
rdzenia kręgowego

GKS – STOSOWANIE DOUSTNE W RÓŻNYCH SCHEMATACH



Hydrokortyzon,

Hydrocortisonum

tabl. 20mg – dawkowanie

od 20 – 30mg 1xdz. rano



Prednizon,

Encorton

tabl. 1, 5, 10, 20mg – 5 – 60mg 1xdz.

rano lub w 2 – 3 dawkach, do 250mg/d



Metyloprednizolon,

Meprelon

tabl. 4, 8, 16mg

– 4 – 48mg/d,

następnie zwykle 4 – 12mg/d

GKS - LECZENIE SUBSTYTUCYJNE



w zagrażającym przełomie nadnerczowym lub ostrej
niewydolności nadnerczy –

hydrokortyzon

100mg

jednorazowo i.v., następnie 100mg i.v. co 6 - 8h,
można zastępczo wykorzystać

dexametazon

. po

wyrównaniu RR i HR

hydrokortyzon

50mg i.v. lub i.m.

co 6h.



przewlekła niedoczynność nadnerczy -

hydrokortyzo

n

20-30mg 2-3 x d lub prednizon lub prednizolon w 2-3
dawkach równoważnych/d,

fludrokortyzon

0,025 –

0,2mg w jednej dawce/d.



wrodzony przerost nadnerczy –

hydrokortyzon

0,6

mg/kg m.c. w dawkach podzielonych

GKS – METYLOPREDNIZOLON - WSKAZANIA

GKS W CIĄŻY

GKS W CIĄŻY C.D.

przeciwwskazania w ciąży (poza ogólnymi):



zakażenie wewnątrzowodniowe



objawy zagrożenia życia płodu



ciężki krwotok matczyny



niewyrównane nadciśnienie tętnicze

GKS A OSTEOPOROZA

GKS A OSTEOPOROZA



zatory tłuszczowe w drobnych naczyniach krwionośnych
kości



ucisk na naczynia krwionośne kości przez zwiększoną masę
tłuszczu w szpiku kostnym



mikrokrwawienia i zatorowości w drobnych naczyniach
krwionośnych kości



zapalenie i zanik naczyń krwionośnych indukowane przez

GKS



złamania indukowane przez

GKS

i ich hamujący wpływ na

osteoblasty

GKS A OSTEOPOROZA C.D.

GKS A INICJACJA PROCESU ZAPALNEGO

GKS A PROCES ZAPALNY

GKS – DZIAŁANIE P/ZAPALNE I IMMUNOSUPRESYJNE

WPŁYW GKS NA KOMÓRKI

GKS A CUKRZYCA

GKS A CUKRZYCA

zaburzenia metabolizmu węglowodanów w trakcie terapii

GKS

są

odwracalne przy krótkotrwałym stosowaniu leczenia

GKS

lub po

redukcji dawek

GKS

mogą być trwałe gdy terapia

GKS

stosowana przez dłuższy czas

objaw charakterystyczny cukrzycy sterydowej do znaczna glikozuria
przy niezbyt nasilonej hiperglikemii

zmniejszają powinowactwo receptora insulinowego do insuliny
(insulinooporność przedreceptorowa)

nasilają glukoneogenezę w wątrobie

zwiększają proteolizę w mięśniach szkieletowych i lipolizę w tkance
tłuszczowej, zwiększają podaż substratów potrzebnych do tych
procesów

hamują wychwyt glukozy przez mięśnie i tkankę tłuszczową oraz
transport glukozy w komórce (insulinooporność postreceptorowa)

GKS: DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE DLA CAŁEJ GRUPY



zanik przysadki i nadnerczy



uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego, nawroty
choroby wrzodowej



perforacje, krwawienia w przewodzie pokarmowym



osteoporoza



obrzęki tkanek miękkich



działanie diabetogenne



nadciśnienie tętnicze



niedobory immunologiczne, zaburzenia odporności



zaburzenia psychiczne i płciowe



zaćma



miopatia



martwica kości

GKS: DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE PRZYKŁADY