PROMOCJA ZDROWIA.

PROFILAKTYKA

mgr Bożena Bedryk

ZDROWIE PUBLICZNE

ZDROWIE- to nie tylko brak choroby lub niepełnosprawność, lecz stan dobrego

samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego.

ZDROWIE- jest to ogólny potencjał człowieka lub jego zdolność do dobrego

przystosowania się do środowiska, radzenia sobie z ekstremalnymi zmianami.

ZDROWIE- wg. Ujęcia holistycznego składa się z 4 wymiarów:

-

Zdrowia fizycznego- prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich

jego układów i narządów;

-

Zdrowie psychiczne:

a.

umysłowe- zdolność do jasnego, logicznego myślenia;

b.

Emocjonalne- zdolność do rozpoznawania uczuć i wyrażania ich w odpowiedni

sposób, umiejętność radzenia sobie ze stresem, depresją i lękiem;

-

Zdrowie społeczne- zdolność do utrzymania prawidłowych relacji z innymi

ludźmi oraz pełnienia ról społecznych;

-

Zdrowie duchowe- u niektórych ludzi jest związane z wierzeniami i

praktykami religijnymi, u innych dotyczy ich osobistych zasad, zachowań i

sposobów utrzymywania wewnętrznego spokoju.

We współczesnej koncepcji zdrowia, podkreśla się , że zdrowie jest:
WARTOŚCIĄ , DZIĘKI KTÓREJ JEDNOSTKA LUB GRUPA MOŻE

REALIZOWAĆ SWOJE ASPIRACJE I POTRZEBĘ SATYSFAKCJI ORAZ
ZMIENIAĆ ŚRODOWISKO I RADZIĆ SOBIE Z NIM.

Zdrowie zależy od różnych czynników. Można je podzielić na 4 grupy :

-

Styl życia- ok. 50% udziału;

-

Środowisko fizyczne i społeczne życia, nauki, pracy-ok. 20%;

-

Czynniki genetyczne- ok. 20%;

-

Służba zdrowia – ok. 10%

ZDROWIE PUBLICZNE

ZACHOWANIE ZDROWOTNE- JEST TO POSTĘPOWANIE, DZIAŁANIE ( LUB

ICH ZANIECHANIE ), KTÓRE BEZPOŚREDNIO LUB POŚREDNIO WPŁYWA

NA ZDROWIE I SAMOPOCZUCIE CZŁOWIEKA.

Można wyróżnić zachowania:

-

Sprzyjające zdrowiu : aktywność fizyczna, racjonalne żywienie,

utrzymanie czystości ciała i otoczenia, zachowanie bezpieczeństwa,

utrzymanie właściwych relacji między ludźmi, radzenie sobie ze

stresem, poddawanie się profilaktycznym badaniom medycznym;

-

Zagrażające zdrowiu : palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu,

używanie substancji psychoaktywnych oraz ryzykowne zachowania

seksualne.

STYL ŻYCIA- MOŻNA OKREŚLIĆ JAKO ZAKRES I FORMY CODZIENNYCH

ZACHOWAŃ, SWOISTYCH DLA DANEGO CZŁOWIEKA LUB OKREŚLONEJ

GRUPY. Zdrowy styl życia polega przede wszystkim na : dbałości o

higienę ciała i higienę psychiczną, odpowiedniej aktywności fizycznej,

racjonalnemu żywieniu, zachowaniu bezpieczeństwa, poddawaniu się

badaniom, umiarkowaniu w piciu, niepaleniu tytoniu.

ZDROWIE PUBLICZNE

PROFILAKTYKA- PREWENCJA, ZAPOBIEGANIE, OBEJMUJE WSZELKIE

DZIAŁANIA W CELU ZAPOBIEGANIA CZEMUŚ, OBRONĘ PRZED

NIEPOŻĄDNYMI SKUTKAMI.

WYRÓŻNIA SIĘ 3 POZIOMY:

1.

PIERWOTNA- dotyczy całej populacji lub dużej jej części. Są to

działania

najważniejsze,

których

celem

jest

uprzedzenie

ewentualnego wystąpienia zagrożeń lub zaburzeń zdrowia. Jest to

przeciwdziałanie szkodliwym warunkom, zanim będą zdolne

wywołać chorobę.

2.

WTÓRNA- dotyczy osób ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia

zaburzenia lub choroby ; celem jej jest wczesne wykrycie objawów

zaburzeń i rozpoczęcia leczenia lub korekcji.

3.

TRZECIORZĘDOWA- dotyczy ludzi chorych i niepełnosprawnych,

jest to zapobieganie dalszym, niepomyślnym skutkom fizycznym

i psychospołecznym choroby. Ma za

zadanie zminimalizować ewentualne powikłania choroby.

ZDROWIE PUBLICZNE



PROMOCJA ZDROWIA- to proces umożliwiający jednostkom i grupom

społecznym zwiększenie kontroli nad uwarunkowaniami zdrowia w celu

poprawy ich stanu zdrowia oraz sprzyjający rozwijaniu zdrowego stylu

życia , a także kształtowaniu innych środowiskowych i osobniczych

czynników prowadzących do zdrowia.



PROMOCJA ZDROWIA- jest to proces umożliwiający ludziom kontrolę nad

własnym zdrowiem i poprawianie go ( Międzynarodowa Konferencja

Promocji .

Zdrowia – 1986r.).
PROMOCJA ZDROWIA- jest nauką i sztuką pomagania ludziom w dążeniu do

optymalnego zdrowia poprzez zmianę stylu życia. ( American Journal of

Health Promotion).

PROMOCJA ZDROWIA- WHO 1993r. – działanie społeczne i polityczne na

poziomie indywidualnym i zbiorowym, którego celem jest podniesienie

stanu świadomości zdrowotnej społeczeństwa, krzewienie zdrowego

stylu życia i tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu. Jest to proces

aktywizacji społeczności lokalnych , polityków, profesjonalistów i laików,

ZDROWIE PUBLICZNE

podejmowanej dla osiągnięcia trwałych zmian zachowań oraz

wprowadzenia zmian w środowisku , które zmniejszałyby lub
eliminowałyby społeczne i inne środowiskowe przyczyny zagrożeń.

GENEZA
Promocja zdrowia ma krótką, lecz bardzo bogatą historię, w której

wyróżnia się 3 okresy:

1.

początek- lata 70-te XX w.;

2.

Narodziny- lata 80-te XX w. ;

3.

Dojrzałość lata 90-te XX w. ;

Dłuższa jest idea promocji zdrowia. Za jednego z jej protoplastów

można uznać W.L. Dunna, który w 1960 r. zaproponował użycie
dość rozpowszechnionego pojęcia- WELLNESS- w celu oznaczenia
procesu przyjmowania wzorów zachowań prowadzących do
poprawy zdrowia i zwiększenia satysfakcji życiowej ludzi.

ZDROWIE PUBLICZNE

Innym prekursorem idei promocji zdrowia jest M.Lalonde , który w

1973r. opublikował raport „ Zdrowie Kanadyjczyków”, w którym
zakwestionował koncentrowanie się tylko na leczeniu chorób, jako
metody osiągania zdrowia publicznego.

Pojęcie promocji zdrowia ukształtowało się pod koniec lat 70-tych , a

ściślej w czasie obrad światowego Zgromadzenia Zdrowia w 1978r.
.W Europie-po wydaniu przez Biuro Światowej Organizacji zdrowia
Regionu Europejskiego „ Dokumentu dyskusyjnego” na temat
promocji zdrowia w 1984r.

OTTAWA 1986r. Pierwsza Międzynarodowa Konferencja na temat

promocji zdrowia. W CIĄGU KILKU LAT DYNAMICZNEGO RUCHU
SPOŁECZNEGO ROZWINĘŁA SIĘ NOWA DZIEDZINA NAUKI O
NAZWIE PROMOCJA ZDROWIA.

ZDROWIE PUBLICZNE



Główna przyczyną tendencji rozwoju współczesnej medycyny
zapobiegawczej i promocji zdrowia wydaje się być tzw. PRZEWRÓT
EPIDEMIOLOGICZNY, czyli zmiana profilu najczęściej występujących
i najbardziej dotkliwych chorób ze względu na konsekwencje dla
jednostek i społeczności. Ocenie „ główni zabójcy „- choroby z
wyboru, to:

- choroby serca i układu krążenia,
- nowotwory;
-wypadki;
-urazy;
-zatrucia.

ZDROWIE PUBLICZNE



POZIOMY PROMOCJI ZDROWIA – za M.P.Kellym identyfikuje się 4 poziomy:



1. poziom środowiskowy- oddziaływanie na środowisko życia i pracy. W
tym obszarze lokują się takie akcje promocyjne , jak” zdrowe miasto,
zdrowy dom, zdrowa praca”….



2. poziom społeczny- oddziaływanie na grupy społeczne i inne elementy
struktury społecznej. Tworzenie i propagowanie nowych , sprzyjających
zdrowiu wzorów i standardów zachowań. Najważniejsze instrumenty
oddziaływania to :reklama, polityka fiskalna, zmiany w ustawodawstwie,
działania edukacyjne.



3.poziom organizacyjny – instytucjonalny- instytucje jako ośrodki
promocji zdrowia- „ zdrowa szkoła, zdrowy szpital”. Tworzenie kultury
sprzyjającej zdrowiu w środowisku pracy.



4. poziom indywidualny- zmiana zachowań jednostek i kształtowanie ich
zdrowego stylu życia. W początkach promocji zdrowia- główna sfera
działań.

ZDROWIE PUBLICZNE

ZASADY PROMOCJI ZDROWIA – dwie najważniejsze:

1.

Promocja zdrowia obejmuje wszystkich ludzi, a nie tylko chorych
czy zagrożonych chorobą

„COŚ DLA WSZYSTKICH, LECZ WIĘCEJ DLA TYCH, KTÓRZY SĄ W

POTRZEBIE”

2. Promocja zdrowia zajmuje się wszystkimi czynnikami

zwiększającymi potencjał zdrowia. Powoduje to, ze do rozwoju teorii
promocji zdrowia przyczyniają się takie dyscypliny pozamedyczne , jak
socjologia, ekonomia, polityka, psychologia, marketing, filozofia.

CELE PROMOCJI ZDROWIA-W POLSCE:

-

Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności;

-

Redukcja czynników ryzyka; ( długotrwałe bezrobocie, niski poziom
wykształcenia, izolacja społeczna,)

-

Zmiana innych zachowań zdrowotnych( np. niektóre sposoby spędzania
wolnego czasu;, korzystania z opieki medyczne, zużycia leków, realizacji
zadań lekarskich, samoleczeniu);

ZDROWIE PUBLICZNE

-

SEGMENTACJA RYNKU- polega na wydzieleniu takich kategorii
odbiorców, którzy ze względu na pewne wspólne cechy demograficzne,
psychograficzne, społeczne i inne maja wspólne potrzeby i
oczekiwania, a ich zaspokojenie jest głównym celem PRODUKTU.
Należy jednak pamiętać, ze nie ma możliwości dostarczenia produktów
o takich charakterystykach, które jednocześnie spełniłyby oczekiwania
wszystkich odbiorców..Pytanie o odbiorców docelowych jest szczególnie
istotne w edukacji zdrowotnej, gdyż spora część przekazów zdaje się
nie mieć konkretnych adresatów.

-

ZASADA WYMIANY- głównym zadaniem marketingu jest ułatwienie
dowolnej wymiany między producentem i konsumentem. Akceptowana
dla obu stron wymiana zachodzi wtedy, gdy istnieje odpowiednia
relacja między ponoszonymi kosztami a uzyskiwanymi korzyściami. W
marketingu zdrowia wkład odbiorcy rzadko ma wymiar finansowy,
częściej jest to czas, wysiłek fizyczny, poznawczy, różne formy
dyskomfortu psychicznego, lęk, itp.

ZDROWIE PUBLICZNE

-

Zmniejszenie absencji chorobowej;

-

Lepsze standardy organizacyjne;

-

Wzrost wiedzy społeczeństwa na temat czynników wpływających na

zdrowie;

-

Obniżenie kosztów opieki zdrowotnej.

MARKETING SPOŁECZNY W PROMOCJI ZDROWIA
- ORIENTACJA NA ODBIORCĘ- rozpoznawanie, zaspakajanie jego potrzeb

stanowi główny cel, każdej firmy, niezależnie od tego czy jest ona

nastawiona na zysk , czy nie. Przed wprowadzeniem nowego towaru

na rynek ważne jest zbadanie rynku. W przypadku marketingu zdrowia

jest to konieczność zdobywania wiedzy o tym, jak odbiorcy

postrzegają istniejące zagrożenia zdrowotne, czy tez jak oceniają

zdrowotne aspekty różnych zachowań . Zarówno obserwacja potoczna

jak i badania naukowe wskazują na rozbieżność między opiniami

ekspertów , na których oparte są najczęściej programy ochrony i

promocji zdrowia, a przekonaniami ludzi ( np. szkodliwość codziennego

picia piwa -- działanie fal o niskiej częstotliwości).

ZDROWIE PUBLICZNE

W związku z tym widać, że ważną rzeczą oferty marketingowej jest

określenie korzyści jakie odbiorca odniesie w rezultacie wymiany. Np. :

poprawa samopoczucia, , jakości życia, poczucie bezpieczeństwa,

rozszerzenie i wzbogacenie kontaktów społecznych.

PLANOWANIE I REALIZACJA PROGRAMU

1.

CEL STRATEGICZNY: jest to ogólna definicja tego, co chcemy osiągnąć, a

także podstawowe wartości, na których opiera się wykonawca. W tej fazie

należy szczególnie przyjrzeć się ilości posiadanych środków i zasobów.

2.

CELE OPERACYJNE- W tej fazie określa się adresatów i ramy czasowe a

także przekłada się cele ogólne na szczegółowe.

3.

PRODUKT- Najczęściej jest to zmiana postaw i zachowań ludzi.

4.

BADANIA FORMATYWNE- są to badania poprzedzające jego wdrażanie

oraz ciągłe monitorowanie procesu, pozwalające na bieżąco określić

stopień osiągania zamierzonych celów i wprowadzić korekty działań.

5.

KRYTERIA EWALUACJI-ocena jakości i skuteczności programów marketingu

społecznego – działanie bardzo ograniczone, zwłaszcza ze względu na

ograniczone znaczenie kryteriów finansowych.

ZDROWIE PUBLICZNE



WARUNKI POWODZENIA STRATEGII PROMOCJI ZDROWIA- WHO,
strategia musi być:



1.INTEGRALANA- tj. Zawierająca wiele elementów, lecz wewnętrznie
spójna, by realizować cel nadrzędny- wzmacnianie zdrowia;



2.WIELOSEKTOROWA-nie może zamykać się w kręgu działań
medycznych, politycznych czy ekonomicznych, lecz musi
przekraczać tradycyjne granice sektorów i łączyć je dla wspólnego
dobra;



3.CAŁOSCIOWA- obejmująca wszystkie ważne determinanty zdrowia
i choroby;



4.AKTYWIZUJACA- zapewniająca aktywny udział jednostek i
społeczności w realizacji programów;



5.MOBILIZUJĄCA ZASOBY- czyli różnego rodzaju środków realizacji
celów.

ZDROWIE PUBLICZNE



WYCHOWANIE ZDROWOTNE- jest integralną składowa kształtowania

pełnej osobowości oraz istotnym elementem fachowego przygotowania

w wielu dziedzinach pracy ludzkiej- wg. E. Mazurkiewicza.

WG. Macieja Demela- jest to całościowa dojrzała postawa wobec zdrowia,

na którą składają się głównie:

-

Racjonalny i emocjonalnie zrównoważony stosunek do choroby,

kalectwa i śmierci,

-

Poczucie odpowiedzialności za swoje zdrowie i współodpowiedzialność

za zdrowie publiczne,

-

Gotowość i umiejętność spieszenia z pomocą innym.

SZCZEBLE WYCHOWANIA ZDROWOTNEGO- wg. M.Demela:
1.Szczebel heteroedukacji- jest to rodzaj programu zdrowotnego, w

którym dziecko występuje jako podmiot zabiegów opiekuńczo-

wychowawczo- pielęgnacyjnych. W wyniku , którego nabywa ono

różnych przyzwyczajeń- mycie rąk, zębów, owoców oraz nabywa

wiadomości o swoim ciele, funkcjach, reakcjach i pielęgnacji….

ZDROWIE PUBLICZNE



2.autoedukacja- w okresie pokwitania. Na tym szczeblu zaczyna się
tworzyć

życiowy program zbudowany często na rewizji

dotychczasowych nawyków higienicznych lub proponowanych przez
otoczenie modeli i wzorów. Pojawiają się zainteresowania,
pogłębiają dotychczasowe, rozwijają nowe ambicje
i zamiłowania a równocześnie poszerza się wiedza o swoim
organizmie. Jest to podłoże do autoedukacji.



3.heteroedukacja odwrócona- sytuacja kiedy młody człowiek sam
zaczyna wychowywać innych, zwracając uwagę na przestrzeganie
zasad, które są już dla niego nienaruszalne. POWINIEN TO BYĆ
OSTATNI ETAP WYCHOWANIA ZDROWOTNEGO.



EDUKACJA ZDROWOTNA- ( Smith )to głównie wiedza, ale także
przekonania , zachowania oraz sposoby i style życia, które mają na
celu utrzymanie zdrowia na określonym poziomie poprzez:

1.

Zmianie sposobu myślenia o zdrowiu w sensie jego promowania,

ZDROWIE PUBLICZNE



2. zwiększenie skuteczności oddziaływania i kontroli nad własnym

zdrowiem

PODSTAWOWE TECHNIKI W PROCESIE ZMIAN ZACHOWAŃ

DOTYCZĄCYCH ZDROWIA, TO:

-

Dostarczanie adekwatnych informacji;

-

Perswazja używana w celu motywowania;

-

Uczenie umiejętności praktycznych;

-

Interakcja ze środowiskiem w celu uzyskania wsparcia społecznego i

tworzenia warunków do zmiany.

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE JEDNOSTKI W MODELU SMITH’A :
1.Czynniki biologiczne,
2.Zachowania indywidualne;
3.Środowisko fizyczne;
4.Środowisko psychospołeczne;
5.Styl życia;

ZDROWIE PUBLICZNE

6.System opieki zdrowotnej;
7.Praca lub jej brak;
8.spoleczności;
9. środowisko przekształcone przez człowieka.

ZDROWIE PUBLICZNE

ZDROWIE PUBLICZNE

ZDROWIE PUBLICZNE