Botanika leśna

Rośliny zarodnikowe

Morfologia

Botanika leśna

Botanika leśna

Rośliny zarodnikowe

Rośliny zarodnikowe

Morfologia

Morfologia

Gromady

• Porosty (Lichenes)
• Mszaki (Bryophyta)
• Widłaki (Lycopodiophyta)
• Skrzypy (Equisetophyta)
• Paprocie (Pteridophyta)

Paprotni
ki

Porosty

• Porosty są symbiotycznymi organizmami

będącymi połączeniem strzępek grzyba i
komórek glonów. Strzępki grzyba
budujące plechę prostu czerpią wodę i
sole mineralne z otoczenia. Zielone
komórki glonów zielenic lub sinic
prowadzą fotosyntezę, zaopatrując
organizm w substancje odżywcze.

Porosty - morfologia

• Postacie plechy:

– Skorupiasta, czyli przylegająca ściśle do

podłoża, od którego nie można jej bez

uszkodzenia oddzielić

– Liściasta, w postaci płatów mniej ściśle

przylegających do podłoża, dającą się od niego

stosunkowo łatwo oderwać

– Krzaczasta, czyli zbudowana z wzniesionych,

rozczłonkowanych gałązek, które mają

najczęściej promieniście symetryczną budowę

Plecha skorupiasta

Plecha krzaczasta

Plecha liściasta

Porosty - morfologia

• Apotecjum – owocnik grzybów workowych, mający postać

miseczki

• Perytecjum – owocnik grzybów workowych, o kulistym

kształcie, z otworem na szczycie

• Podecjum - postać plechy wtórnej, w formie pojedynczych

lub rozgałęzionych, rurkowatych wyrostków o okrągłym

przekroju, często zakończonych kielichowato.

• Soredia (urwistki) – drobne twory złożone z kłębka

strzępek otaczających kilka komórek glonów służące

porostom do rozmnażania bezpłciowe; powstają one

wewnątrz plechy i wydostają się poprzez spękania

warstwy korowej (soralia)

• Izydia – drobne wyrostki powstałe na powierzchni plechy,

zbudowane ze strzępek i komórek glonów, łatwo się

odrywają i pozwalają porostom na rozmnażanie bezpłciowe

Podecjum

Apotecju
m

Perytecju
m

Soradia w soreliach

Porosty - przykłady

Mszaki

• Do mszaków należą dwie klasy roślin: mchy i

wątrobowce. Są to nieduże, zielone rośliny

lądowe, ale rozwijające się w najlepiej w

środowisku silnie wilgotnym. Zróżnicowane są

przeważnie na łodygę i liście, nie posiadają

jednak korzeni, tylko chwytniki (ryzoidy). Liście

są najczęściej jednowarstwowe – plechowate,

zdolne do bezpośredniego pobierania wody.

Mszaki są roślinami gametofitowymi, na których

tylko okresowo pojawia się sporofit, jako

krótkotrwały organ rozmnażania zarodnikowego.

Wątrobowiec

Mech

Wątrobowce - morfologia

• Wątrobowce w porównaniu do mchów odznaczają

się prostszą budową gametofitu. Mają one ciało
przeważnie spłaszczone grzbietobrzusznie,
przymocowane do podłoża jednokomórkowymi
chwytnikami, u większości gatunków nie
zróżnicowane na łodygę i liście, ale plechowate.
W okresie rozmnażania płciowego z plechy
wyrastają do góry parasolikowate tarczki, u
osobników żeńskich gwiaździste, wytwarzające
plemnie i rodnie.

Wątrobowce - przykłady

Mchy- morfologia

• Gametofit mchu jest pędem składającym się z

cienkiej łodygi i ustawionymi na niej
promieniście małych liści. Nie posiada korzeni, a
do podłoża jest przytwierdzony
wielokomórkowymi, nitkowatymi chwytnikami.
Pędy mchów są przeważnie rozgałęzione. Na
gametoficie pojawiają się okresowo sporofity
wytwarzające zarodniki, nie prowadzą one
fotosyntezy więc nie posiadają liści i zielonego
zabarwienia.

Sporofit

Gametofi
t

Mchy - przykłady

Widłaki

• Widłaki są roślinami o płożących się i

dichotomicznie (widlaście)
rozgałęziających się pędach, pokrytych
igiełkowatymi lub łuskowatymi liśćmi.
Liście zarodnionośne zebrane są w
wyraźne kłosy, umieszczone na szczytach
łodyg.

Widłaki - morfologia

• Mikrofile – liście widłaków; drobne,

szydlaste (lancetowate), ułożone
gęsto, skrętolegle, lub w postaci
łusek; zazwyczaj 4 prostnice.

• Kłoś zarodnionośny - gęste

skupienie drobnych liści zarodniowych
na szczycie pędów, mające postać
szyszkowatego kłosa.

• Pędy widlasto rozgałęzione

Widłaki - przykłady

Skrzypy

• Skrzypy to wieloletnie byliny o głęboko rozgałęzionych

kłączach. Odznaczają się bezlistnymi, członowanymi

pędami z zielonymi łodygami asymilacyjnymi, które

rozgałęziają się okółkowo i piętrowo w węzłach łodygi.

Węzły są otoczone pochewkami ze zrosłych błonkowanych

liści, które umacniają nasadę międzywęźla. Skórka i tkanki

mechaniczne w łodydze nasycone są krzemionką w skutek

czego skrzypy są szorstkie i kruche. W łodygach rozwinięty

jest system obszernych kanałów powietrznych.

Wierzchołek pędu zakończony jest kłosem

zarodnionośnym.

Skrzypy - morfologia

• Liście – zredukowane, przestały brać udział

w fotosyntezie, zrośnięte w pochwę,

podzielone u góry na ząbki (różna liczba

ząbków w zależności od gatunku)

• Pędy – bruzdowane, liczba bruzdek

odpowiada pierwotnej liczbie liści w okółku.

Wewnątrz kanał powietrzny, liczba otworów

odpowiada pierwotnej liczbie liści w okółku

• Kłos zarodnionośny – drobne, odrębne

liście zarodnionośne, w postaci „tarczek”, od

spodu przyrosłe kilka lub kilkanaście zarodni

Przekrój
pędu

Kłos
zarodnionośn
y na pędzie
wiosennym

Międzywęźle
z pochewką
liściową

Pęd z zielonymi łodygami,
pełniącymi funkcję liści

Skrzypy- przykłady

Skrzyp polny

Pędy
wiosenn
e

Pędy letnie

Paprocie

• Paprocie są to byliny z łodygami

ukrytymi w ziemi w postaci kłączy, z
których nad powierzchnię wyrastają
duże liście, przeważnie pierzaste.

Paprocie - morfologia

• Łodyga – występuje pod ziemią w postaci kłącza

• Liście – pojedynczy duży liść o blaszce

niepodzielonej z wcięciami, nieparzysto

pierzaście, często wielokrotnie złożony;

młodociane liście zwinięte ślimakowato; niektóre

gatunki wytwarzają osobne liście zarodnionośne

lub blaszka liściowa jest podzielona na część

asymilacyjną i zarodnionośną

• Kupki – zarodnie skupione w grupie, na

spodniej stronie liścia, (czasem) chronione

zawijką (nabłonkiem)

• Paprocie nie posiadają kwiatów

Paprocie - przykłady