Geneza i przebieg I wojny
światowej.
Geneza i przebieg I wojny
światowej.
Sytuacja polityczna świata w
przededniu wybuchu I wojny światowej
Tuż przed wybuchem I wojny światowej
nastąpił gwałtowny
wzrost napięcia
pomiędzy państwami zrzeszonymi w dwóch
blokach politycznych
– państwami
centralnymi związanymi sojuszem
Trójprzymierza a państwami Ententy
(Trójporozumienia).
Dodatkowo pojawiły się napięcia w Serbii,
gdzie wpływy zdobyła Rosja dążąca do wojny
z Turcją. Krzyżuje się to z planami Austro –
Węgier, które także
walczą o wpływy na
Bałkanach
(wojna na Bałkanach 1877-78);
„Kocioł bałkański”
- 1908 r. – Austro – Węgry dokonały
aneksji Bośni i Hercegowiny, co
spowodowało pogorszenie się
stosunków z Rosją. Do sprawy
bałkańskiej wkrótce dołączyły Niemcy,
starające się o pozyskanie wpływów na
Bałkanach przeciwko Turcji. Rezultatem
takiej polityki były
wojny bałkańskie
trwające w latach 1912 – 13.
Karykatura
przedstawiająca
„Bałkański Kocioł”
Zamach…
W początku 1914 roku nikt nie przypuszczał, że
dojdzie do wybuchu wielkiej wojny. Co prawda
miały miejsce wojny bałkańskie, ale były one
lokalne i skończyły się przed styczniem 1914 r.
W VI 1914
doszło do
wizyty w Sarajewie
( stolicy
Serbii) austrowęgierskiego następcy tronu –
arcyksięcia Franciszka Ferdynanda
, podczas
której serbski student –
Gavrilo Princip
dokonał zamachu
. Austria wysłała ultimatum
do Serbii. Wszystkie jego warunki nie zostały
spełnione więc
28 VII 1914 r. Austro – Węgry
wypowiedziały Serbii wojnę.
Reakcja łańcuchowa…
Kiedy Austro – Węgry zaatakowały Serbię,
związana z nią sojuszem Rosja nie pozostała
obojętna i ogłosiła mobilizację wojsk. Na tę
wiadomość zareagowały Niemcy, które
1
sierpnia
wypowiedziały wojnę Rosji, a
3
sierpnia
– Francji.
4 sierpnia
Niemcy wtargnęły
na terytorium Belgii (była neutralna), a wojnę
Niemcom wypowiedziała Wielka Brytania.
6 sierpnia
Austro – Węgry wypowiedziały wojnę
Rosji. Stopniowo do konfliktu zaczęły
przyłączać się inne państwa np. Włochy
(chcieli zdobyć wpływy na Bałkanach)
Plan Schlieffena
Niemcy od dłuższego czasu szukały
pretekstu do wojny, niezadowolone
zwłaszcza z podziału świata i niewielkiej
liczby kolonii, dlatego jeszcze przed wojną
pracowały plan ataku zwany „
Planem
Schlieffena
” – zakładał on
przeprowadzenie
wojny błyskawicznej
(Blitzkriegu) przeciwko
Francji (6 tygodni) a potem
skoncentrowanie sił przeciw Rosji. Plan się
jednak nie powiódł ponieważ wojska
francuskie i belgijskie ku zaskoczeniu
stosunkowo długo stawiały Niemcom opór.
Plan Schlieffena (1905 r.)
„The
German
Monster”
Przyczyny wybuchu I wojny
światowej
- Zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w
czerwcu 1914 roku;
- Chęć odwetu Francji za porażkę z Prusami w
latach 1870-71;
- Rywalizacja o kolonie i niezadowolenie Niemiec z
podziału świata;
- Rywalizacja państw na Bałkanach;
- Dążenie Rosji do opanowania cieśnin Bosfor i
Dardanele;
- Rywalizacja polityczno – gospodarcza pomiędzy
Wielką Brytanią a Niemcami;
- Powstanie rywalizujących między sobą bloków
politycznych – Trójprzymierza i Trójporozumienia;
Siły
Państwa centralne
- Siły zbrojne – ok. 7, 5 mln
żołnierzy;
- Plan niemiecki- realizacja
Planu Schlieffena – szybkie
pokonanie Francji i atak na
Rosję;
- Plan A.-W.: pokonanie
Serbów i atak przeciwko
Rosji;
- Plan Turcji – absorbowanie sił
Rosji w rejonie cieśnin Bosfor
i Dardanele, walki w rejonie
Kaukazu oraz rywalizacja z
Wielką Brytanią na Bliskim
Wschodzie;
Ententa
-siły zbrojne – ok. 11 mln
żołnierzy;
- Plan Francji- uderzenie w
Lotaryngii i zachowanie
osłony ze strony Belgii;
- Plan Rosji – początkowo
wysiłek w kierunku A.- W. ,
potem na prośbę Francji
siły skierowane na Prusy
Wschodnie;
- Plan Serbii – absorbować
siły austrowęgierskie na
pograniczu
austrowęgierskim;
Działania zbrojne w 1914 r.
-
26 – 28 VIII
– zwycięstwo Niemców
nad Rosją pod
Tannenbergiem
;
- 13 IX – upadek koncepcji wojny
błyskawicznej z Francją;
- 12 XI – Turcja oficjalnie wypowiada
wojnę państwom Ententy;
Działania zbrojne w 1915 r.
- IV - Niemcy po raz pierwszy stosują
broń biologiczną w bitwie pod Ypres
;
- IX – utrata przez Rosję Królestwa
Polskiego
;
- IX – XI – nieudane ataki szarpane
francuskich żółnierzy w Szampanii;
- X – lądowanie wojsk Ententy w
Salonikach;
Działania zbrojne w 1916 r.
II – VIII – ofensywa niemiecka i bitwa pod
Verdun;
VI – XI – ofensywa aliantów nad Sommą
(zgineło 1 mln żołnierzy) i pierwsze
zastosowanie czołgów;
27 VIII – przystąpienie Rumunii do wojny
5 XI – Austro – Węgry i Niemcy
proklamują „Akt 5 listopada”
zapowiadający powstanie państwa
polskiego
;
Rok 1917
1 II – Niemcy ogłaszają
nieograniczoną
wojnę podwodną
;
15 III – obalenie monarchii w Rosji na
skutek rewolucji lutowej;
6 VI – Stany Zjednoczone wypowiadają
wojnę Niemcom, na skutek zatopienia
statku pasażerskiego „Lusitania
”;
5, 15 XI
– rosyjsko – niemieckie
zawieszenie broni w Brześciu Litewskim
i koniec działań na froncie wschodnim
;
Zatopienie „Lusitanii”
1918
8 I
– prezydent USA – W. Willson ogłosił 14 –
punktowe orędzie,
w pkt. 13 zapowiedział
konieczność utworzenia państwa polskiego;
- 3 III – Rosja podpisała traktat pokojowy z
Niemcami, A. – W., Bułgarią i Turcją;
- VII – VIII – zwycięstwo ofensywy francuskiej
nad Marną;
- IX – kapitulacja Bułgarii;
- 9 XI – abdykacja cesarza Niemiec – Wilhelma
III
;
- 11 XI – zawieszenie broni w Compiegne pod
Paryżem; koniec I wojny światowej;
Skutki I wojny światowej
- Śmierć ok. 11 mln ludzi;
- Zniszczenie terenów na których prowadzono walki;
- Upadek porządku ustalonego w 1814 roku na kongresie
wiedeńskim;
- Rozpad monarchii austro- węgierskiej istniejącej od 1867 r.;
- Upadek cesarstwa i powstanie republiki w Niemczech;
- Zwycięstwo bolszewików w Rosji;
- Powstanie lub odrodzenie się państw europejskich;
- Nowy podział kolonii w Afryce i Azji;
- Powstanie Ligii Narodów;
- Upadek największych dynastii europejskich –
Hohenzollernów, Habsburg ów, Romanowów;
- Rozwój nowego typu uzbrojenia – czołgów, samolotów,
okrętów podwodnych, broni maszynowej, broni gazowych;