Obowiązki pracodawców

i pracowników w zakresie

bezpieczeństwa i higieny

pracy

Opracowała: mgr inż. Teresa Sidowska

Obowiązki pracodawcy – 1

• Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała

osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają
pracowników –

art. 3 kp.

• Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie

pracy –

art. 207 § 1 kp.

• Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie
 pracowników,

 osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż

stosunek pracy w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez
pracodawcę,

 osób prowadzących działalność gospodarczą w zakładzie pracy lub

miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,

 studentów i uczniów odbywających zajęcia na terenie zakładu

pracy,
poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

art. 207 § 2 i art. 304 kp

Obowiązki pracodawcy – 2

• W szczególności pracodawca jest zobowiązany:

 organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i

higieniczne warunki pracy;

 zapewniać przestrzeganie w zakładzie przepisów i zasad

bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym
zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;

 zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i

zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad
warunkami pracy;

 zapewniać wykonanie zaleceń SIP.

• Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są

obowiązani znać przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy
i zasady bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania
ciążących na nich obowiązków.

Obowiązki pracodawcy – 3

Współdziałanie pracodawców

– gdy jednocześnie w

tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy
zatrudnieni przez różnych pracodawców to
pracodawcy ci mają obowiązek:

 współpracować ze sobą;
 wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad

bhp wszystkich pracowników;

 ustalić zasady współdziałania w przypadku

wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia
pracowników;

 zapewnić bezpieczeństwo i higienę pracy

zatrudnionym przez nich pracownikom.

Obowiązki pracodawcy – 4

Zawiadomienie o rozpoczęciu działalności:

• Pracodawca rozpoczynający działalność, lub

zmieniający miejsce, rodzaj i zakres prowadzonej
działalności, zwłaszcza technologię lub profil
produkcji, jeżeli te zmiany mogą spowodować
zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników jest
obowiązany w terminie

30 dni

od dnia rozpoczęcia tej

działalności, zawiadomić na piśmie właściwego OIP
i właściwego PIS o miejscu, rodzaju i
zakresie prowadzonej działalności

Obowiązki pracodawcy – 5

Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy

–

pracodawca jest obowiązany zapewniać aby:

• Budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym

przewiduje się pomieszczenia pracy była wykonywana w
oparciu o projekty uwzględniające wymagania bhp i
pozytywnie zaopiniowane przez uprawnionych
rzeczoznawców;

• Obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia

pracy spełniał wymagania bhp;

• Przebudowa takiego obiektu lub jego części powinna

uwzględniać poprawę warunków bhp;

• Pomieszczenia pracy były odpowiednie do rodzaju

wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników;

• Obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia

pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane
były utrzymywane w stanie zapewniającym bezpieczne i
higieniczne warunki pracy.

Obowiązki pracodawcy – 6

Maszyny i inne urządzenia techniczne:

• Pracodawca jest obowiązany wyposażać maszyny

lub inne urządzenia techniczne w odpowiednie
zabezpieczenia, jeżeli konstrukcja zabezpieczenia
uzależniona jest od warunków lokalnych.

• Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy

w maszyny i inne urządzenia techniczne,
które nie spełniają wymagań dotyczących oceny
zgodności – CE.

Obowiązki pracodawcy – 7

Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie
dla zdrowia lub życia:

Pracodawca jest obowiązany:

• Ustalać stopień szkodliwości dla zdrowia pracowników i

podejmować odpowiednie środki profilaktyczne przed
rozpoczęciem stosowania materiałów i procesów
technologicznych;

• Prowadzić spis niebezpiecznych substancji i preparatów

chemicznych stosowanych w zakładzie;

• Zapewniać aby niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne

posiadały odpowiednio trwałe opakowania oznakowane zgodnie
z obowiązującymi przepisami oraz karty charakterystyki;

• Zastępować substancje, preparaty czynniki lub procesy

technologiczne o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym

mniej niebezpiecznymi;

• Prowadzić rejestry pracowników i prac wykonywanych w

kontakcie z

czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi

Obowiązki pracodawcy – 8

• Eliminować a przynajmniej ograniczać narażenie pracowników

na działanie szkodliwych

czynników biologicznych

;

• Prowadzić rejestry prac narażających pracowników na

działanie czynników biologicznych i rejestr pracowników
zatrudnionych przy takich pracach;

• Chronić pracowników przed

promieniowaniem jonizującym

pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych;

• Podejmować działania zapobiegające wystąpieniu

nagłego

niebezpieczeństwa

dla zdrowia lub życia pracowników (awarie,

prace o charakterze szczególnie niebezpiecznym);

• Zapewnić odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa

urządzenia i sprzęt ratowniczy, osoby przeszkolone do
ich obsługi oraz udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym;

• Zapewnić aby prace, przy których istnieje możliwość

wystąpienia szczególnego zagrożenia były wykonywane przez
co najmniej 2 osoby.

Obowiązki pracodawcy – 9

Ochrona zdrowia pracowników:
Pracodawca jest zobowiązany:

• Oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe i stosować

niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;

• Informować pracowników o ryzyku zawodowym oraz

zasadach ochrony przed zagrożeniami;

• Utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia

ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia

czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do

pomiarów tych czynników;

• Przeprowadzać,

na swój koszt

, badania i pomiary czynników

szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać

wyniki tych badań i udostępniać je pracownikom;

• Zapewniać pracownikom profilaktyczną opiekę lekarską i

ponosić koszty tej opieki;

• Zapewniać odpowiednią profilaktyczną opiekę lekarską

pracownikom i byłym pracownikom, których zatrudniali w

warunkach narażenia na działanie substancji i czynników

rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.

Obowiązki pracodawcy – 10

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez
aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak
przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

Pracodawca jest zobowiązany:

• Przenieść pracownika, u którego wystąpiły objawy wskazujące

na powstawanie choroby zawodowej do innej pracy
nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał te
objawy, w terminie i na czas określony w orzeczeniu lekarskim;

• Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie

wynagrodzenia wypłacać pracownikowi dodatek wyrównawczy
przez okres nie przekraczający 6 miesięcy.

• Zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie

uciążliwych,

nieodpłatnie

, odpowiednie posiłki profilaktyczne i

napoje, jeżeli to jest niezbędne ze względów profilaktycznych;

• Zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno

sanitarne oraz niezbędne środki higieny osobistej, a także
zapewnić środki do udzielania pierwszej pomocy w razie
wypadku.

Obowiązki pracodawcy – 11

Wypadki przy pracy i choroby zawodowe:

W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:

• podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające

zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom
poszkodowanym i ustalenie okoliczności i przyczyny
wypadku oraz zastosować środki zapobiegające podobnym
wypadkom;

• Niezwłocznie zawiadomić właściwego OIP i prokuratora

o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy
pracy

oraz o każdym innym wypadku, który wywołał

wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być
uznany za wypadek przy pracy;

• Niezwłocznie zgłosić właściwemu PIS i OIP każdy przypadek

rozpoznania choroby zawodowej albo podejrzenia o taką
chorobę;

• Prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i

podejrzeń o takie choroby.

Obowiązki pracodawcy – 12

W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej,
pracodawca jest obowiązany:

 współdziałając z PIS ustalić przyczyny powstania tej

choroby oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą;

 niezwłocznie przystąpić do usunięcia czynników

powodujących powstanie choroby i zastosować inne środki
zapobiegawcze;

 zapewnić realizację zaleceń lekarskich.

• Pracodawca jest obowiązany

systematycznie analizować

przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych

i

innych chorób związanych z warunkami pracy

i na

podstawie tych analiz stosować właściwe środki
zapobiegawcze.

Obowiązki pracodawcy – 13

Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której

wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub

potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości

przepisów i zasad bhp.

Pracodawca jest obowiązany:

• Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed

dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzić okresowe

szkolenie bhp, pokrywając koszty tych szkoleń;

• Odbyć szkolenie w dziedzinie bhp w zakresie niezbędnym

do wykonywania ciążących na nim obowiązków i

poddawać się szkoleniom okresowym;

• Zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bhp

dotyczącymi wykonywanych przez nich prac;

• Wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bhp

na stanowiskach pracy;

Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie

się z przepisami oraz zasadami bhp.

Obowiązki pracodawcy – 14

Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze:

Pracodawca jest obowiązany:

• dostarczać pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony

indywidualnej zabezpieczające przed działaniem
niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników
występujących w środowisku pracy i spełniajace
wymagania dotyczące oceny zgodności –

CE

;

• dostarczać pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie

robocze, spełniające wymagania –

PN:

 jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub

znacznemu zabrudzeniu;

 ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub

bhp;

• Wypłacać ekwiwalent pieniężny pracownikom używającym

w zakładzie pracy własną odzież i obuwie robocze;

Obowiązki pracodawcy – 15

• Nie dotyczy to stanowisk pracy związanych z:
 bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń

technicznych,

 pracami powodującymi intensywne brudzenie,
 pracami powodującymi skażenie odzieży i obuwia

roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi
albo biologicznymi.

• Pracodawca ustala dla stanowisk pracy przysługujące

pracownikom rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz
odzieży i obuwia roboczego, a także ustala przewidywane
okresy używania odzieży i obuwia roboczego.

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez
środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego przewidzianych do stosowania na danym
stanowisku pracy.

Obowiązki pracodawcy – 16

Pracodawca jest obowiązany zapewnić:

• aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i

obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i
użytkowe;

• ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie;
• Ekwiwalent pieniężny za pranie i konserwację odzieży

roboczej we własnym zakresie.

Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i
odkażania we własnym zakresie środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, które
stosowane w procesie pracy uległy skażeniu środkami
chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami
biologicznie zakaźnymi jest niedopuszczalne.

• Pracodawca jest obowiązany aby ww. środki i odzież były

przechowywane wyłącznie w miejscach do tego
wyznaczonych.

Obowiązki osób kierujących

pracownikami

Art.212 kp

• Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i

zasadami bhp;

• dbać sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich

stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;

• organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając

zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy,
chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z
warunkami środowiska pracy;

• dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy

i wyposażenia technicznego, a także o sprawność
środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z
przeznaczeniem;

• egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i

zasad bhp;

• zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę

zdrowotną nad pracownikami.

Obowiązki pracowników – 1

Art. 211 kp

Przestrzeganie przepisów i zasad bhp jest podstawowym
obowiązkiem pracownika.

• Znać i przestrzegać przepisy i zasady bhp, brać udział w

szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się
wymaganym egzaminom sprawdzającym;

• Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i

zasadami bhp oraz stosować się do wydawanych w tym
zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;

• Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzedzi i sprzętu

oraz o porządek i ład w miejscu pracy;

• Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać

przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz
odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem;

Obowiązki pracowników – 2

• Poddawać się profilaktycznym badaniom lekarskim oraz

innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do
wskazań lekarskich;

• Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w

zakładzie pracy wypadku lub zagrożeniu życia lub zdrowia
ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im
niebezpieczeństwie,

• Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu

obowiązków dotyczących bhp;

Konsultacje w zakresie bhp

Odpowiedzialność porządkowa
pracowników – 1

art. 108 kodeksu pracy:

Za nieprzestrzeganie przez pracownika:

 ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy,
 przepisów bhp,
 przepisów przeciwpożarowych,
 przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w

pracy,

 usprawiedliwiania nieobecności w pracy,

pracodawca może stosować:

 karę upomnienia,
 karę nagany.

Odpowiedzialność porządkowa
pracowników – 2

• Za nieprzestrzeganie przez pracownika:
 przepisów bhp,
 przepisów przeciwpożarowych,
 opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
 stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości,
 spożywanie alkoholu w czasie pracy

pracodawca może zastosować

karę pieniężną.

• Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i każdy dzień

nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa
od jednodniowego wynagrodzenia pracownika,
a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej
części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi.

• Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę

warunków bhp.

Odpowiedzialność dyscyplinarna

funkcjonariuszy celnych

Rozdział 12 ustawy z 24.07.1999r o Służbie Celnej (Dz. U. z
2004r.
Nr 156, poz. 1641 ze zm.)

Kary dyscyplinarne:

 upomnienie,
 nagana,
 nagana z ostrzeżeniem,
 przeniesienie na niższe stanowisko lub obniżenie stopnia

służbowego,

 zakaz podwyższania stopnia służbowego przez 2 lata,
 zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych przez dwa lata,
 wydalenie ze służby celnej.