Lecture 114 2010 DF B

background image

Akwakultura jesiotrów

Akwakultura jesiotrów

oraz produkty

oraz produkty

uzyskiwane z jesiotrów

uzyskiwane z jesiotrów

Dr inż. Dorota Fopp-Bayat

Dr inż. Dorota Fopp-Bayat

Katedra Ichtiologii

Katedra Ichtiologii

UW-M w Olsztynie

UW-M w Olsztynie

background image

 

 

1. Wstęp
2. Taksonomia i występowanie ryb

jesiotrowatych

- cechy morfologiczne wybranych

gatunków ryb jesiotrowatych,

- różnorodność gatunków i hybryd ryb

jesiotrowatych

3. Biotechnika rozrodu ryb jesiotrowatych

- stymulacja środowiskowa i hormonalna,

- tarło,

- zapłodnienie,

- inkubacja ikry zapłodnionej

- rozwój zarodków.
4. Produkty uzyskiwane z jesiotrów

background image

Stanowisko systematyczne (Nelson

Stanowisko systematyczne (Nelson

1994)

1994)

gromada: ACTINOPTERYGII – RYBY

gromada: ACTINOPTERYGII – RYBY

PROMIENIOPŁETWE

PROMIENIOPŁETWE

podgromada: CHONDROSTEI – GANOIDY CHRZĘSTNE

podgromada: CHONDROSTEI – GANOIDY CHRZĘSTNE

rząd:

rząd:

ACIPENSERIFORMES – JESIOTROKSZTAŁTNE

ACIPENSERIFORMES – JESIOTROKSZTAŁTNE

rodzina:

rodzina:

Acipenseridae – jesiotrowate

Acipenseridae – jesiotrowate

rodzaj:

rodzaj:

Huso

Huso

– Bieługi

– Bieługi

rodzaj:

rodzaj:

Acipenser

Acipenser

– Jesiotry

– Jesiotry

rodzaj:

rodzaj:

Scaphirhynchus

Scaphirhynchus

- Łopatonosy

- Łopatonosy

rodzaj:

rodzaj:

Pseudoscaphirhynchus

Pseudoscaphirhynchus

Pseudołopatonosy

Pseudołopatonosy

rodzina:

rodzina:

Polyodontidae – wiosłonosowate

Polyodontidae – wiosłonosowate

rodzaj:

rodzaj:

Polyodon

Polyodon

rodzaj:

rodzaj:

Psephurus

Psephurus

background image

RYBY JESIOTROWATE -
Acipenseridae

Zasięg występowania

-

morza i wielkie jeziora umiarkowanej

strefy klimatycznej półkuli północnej

- Spośród wszystkich 27 gatunków ryb
jesiotrokształtnych 9 gatunków występuje
w Ameryce Północnej, natomiast reszta
zasiedla
kontynent Euroazjatycki (Birstein i in.
1997).

background image

Acipenseridae – cechy morfologiczne

wydłużone wrzecionowate ciało

głowa jest wyciągnięta w długi, stożkowy lub
mieczowaty pysk

płetwa grzbietowa przesunięta jest daleko do tyłu

płetwa ogonowa ma silnie wydłużony górny płat

pierwszy promień płetwy brzusznej jest masywny
i przekształcony w kolec

na ciele  brak łusek, występuje natomiast 5 szeregów
mocnych, romboidalnych płytek kostnych

charakterystyczny wysuwalny otwór gębowy

background image

jesiotr zachodni (Acipenser sturio)

sterlet (Acipenser ruthenus)

wiosłonos (Polyodon spathula)

Przedstawiciele ryb jesiotrokształtnych

background image

Ryby jesiotrowate prowadzą życie przydenne
lokalizując pokarm w dnie za pomocą wyrostków
czuciowych.
Odżywiają się skorupiakami, larwami owadów i
małymi rybami, wybieranymi z dna za pomocą
wysuwalnego otworu gębowego

background image

Jesiotr rosyjski Acipenser gueldenstaedti

Zasięg występowania-
zlewisko morza
Kaspijskiego i Czarnego

Fot. Dorota Fopp-Bayat 2006

background image

Jesiotr syberyjski Acipenser baeri

Zamieszkuje rzeki Syberii od Obu po Kołymę. Jest to ryba wędrowna,
ale w niektórych zbiornikach (np. Bajkał) tworzy formy osiadłe

Fot. Dorota Fopp-Bayat

200 cm

• 100 kg

• 60 lat

background image

Jesiotr zachodni Acipenser sturio

 

• Obecnie niewielkie stada żyją jeszcze w Garonnie (Francja),
Gwadalkwiwirze (Hiszpania) i Rioni (Gruzja).

Występował w morzach otaczających Europę od Przylądka Północnego

po morze Śródziemne i Czarne. W Polsce był niegdyś bardzo liczny.

Należy do ryb wędrownych, na tarło wchodzi do rzek wiosną.

Istnieje forma osiadła, występująca w jeziorze Ładoga i nie spływająca
do Bałtyku.

Fot. www. fishbase.org

background image

Bieługa  Huso huso

Występuje od wschodniej części Morza Śródziemnego
po morze Czarne, Azowskie, Kaspijskie, pospolita w Wołdze.

Fot. www. fishbase.org

Max długość ciała LT - 500
cm
Max masa ciała - 2072 kg
Max wiek - 118 lat
Krzyżuje się łatwo ze
sterletem (Acipenser
ruthenus
) w wyniku czego
powstaje bester

background image

Siewruga

Siewruga

Acipenser

Acipenser

stellatus

stellatus

Max długość ciała lt -
220 cm
Max masa ciała - 80 kg
Max wiek - 27 lat

Występowanie Basen
Morza Czarnego,.
Azowskiego i
Kaspijskiego, czasami
można ją spotkać w
Morzu Adriatyckim

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Sterlet, czeczuga  Acipenser ruthenus

Występuje w zlewisku Morza Czarnego i Kaspijskiego i bardzo
rzadko w zlewisku Morza Bałtyckiego.

Fot. Dorota Fopp-Bayat

max dł. ciała - 125 cm

• max masa ciała - 16 kg

• max wiek - 20 lat

background image

Jesiotr ostronosy

Jesiotr ostronosy

Acipenser oxyrinchus

Acipenser oxyrinchus

Maksymalna długość - 430cm
Maksymalna masa ciała - 368 kg
Maksymalny wiek - 60 lat

Występowanie - Zachodni Atlantyk,
Labrador, Canada po Florydę i USA

background image

Ryby jesiotrowate bardzo łatwo tworzą

Ryby jesiotrowate bardzo łatwo tworzą

hybrydy międzygatunkowe i międzyrodzajowe;

hybrydy międzygatunkowe i międzyrodzajowe;

na przykład bester (

na przykład bester (

Huso huso

Huso huso

x

x

Acipenser

Acipenser

ruthenus),

ruthenus),

jesiotr syberyjski x j. rosyjski

jesiotr syberyjski x j. rosyjski

(

(

Acipenser baeri

Acipenser baeri

x

x

Acipenser gueldenstaedti

Acipenser gueldenstaedti

) i

) i

inne.

inne.

background image

Import ryb jesiotrowatych do Polski

background image

Lp

Gatunek /
mieszaniec

Nazwa łacińska

Symbo
l

1

jesiotr syberyjski

Acipenser baerii

SB

2

jesiotr rosyjski

Acipenser
gueldenstaedti

R

3

sterlet

Acipenser ruthenus

S

4

siewruga

Acipenser stellatus

SW

5

jesiotr syberyjski
x jesiotr rosyjski

Acipenser baerii x
Acipenser
gueldenstaedti

SB x R

6

bester (bieługa x
sterlet)

Huso huso x Acipenser
ruthenus

BS

7

bieługa x bester

(Huso huso) x (Huso
huso x Acipenser
ruthenus)

B. BS

8

jesiotr syberyjski
x jesiotr zielony

Acipenser
stenorrhynchus x
Acipenser medirostris

SB x Z

9

wiosłonos

Polyodon spathula

W

Różnorodność gatunków i hybrydów ryb

jesiotrowatych hodowanych w Polsce

background image

Rozród ryb jesiotrowatych w

Rozród ryb jesiotrowatych w

warunkach kontrolowanych

warunkach kontrolowanych

D

D

ojrzewanie płciowe jesiotrów

ojrzewanie płciowe jesiotrów

W warunkach naturalnych ryby jesiotrowate

W warunkach naturalnych ryby jesiotrowate

osiągają dojrzałość płciową w wieku 12 – 24

osiągają dojrzałość płciową w wieku 12 – 24

lat, przy czym samce dojrzewają o 2-3 lata

lat, przy czym samce dojrzewają o 2-3 lata

wcześniej. Wyjątek stanowią sterlety, które

wcześniej. Wyjątek stanowią sterlety, które

dojrzałość płciową osiągają już po 5-8

dojrzałość płciową osiągają już po 5-8

latach. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej

latach. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej

większość gatunków ryb jesiotrowatych

większość gatunków ryb jesiotrowatych

przystępuje do tarła co 3-5 lat. Jedynie

przystępuje do tarła co 3-5 lat. Jedynie

sterlety mogą odbywać tarło corocznie

sterlety mogą odbywać tarło corocznie

.

.

W warunkach kontrolowanych ryby

W warunkach kontrolowanych ryby

jesiotrowate osiągają dojrzałość płciową w

jesiotrowate osiągają dojrzałość płciową w

wieku 3-5 lat.

wieku 3-5 lat.

background image

Stadium dojrzałości

Stadium dojrzałości

płciowej samic i

płciowej samic i

samców

samców

Fot. Paweł Woźnicki

background image

Do owulacji u samic i spermiacji u samców
niezbędna jest stymulacja środowiskowa

temperatura wody od 12 do 16

o

C

wzrost intensywności przepływu wody

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Stymulacja hormonalna

Stymulacja hormonalna

Iniekcje z wyciągu odwodnionej w acetonie

Iniekcje z wyciągu odwodnionej w acetonie

przysadki mózgowej dojrzałych jesiotrów lub

przysadki mózgowej dojrzałych jesiotrów lub

ryb karpiowatych w ilości od

ryb karpiowatych w ilości od

2 do 8 mg/kg

2 do 8 mg/kg

masy ciała samicy

masy ciała samicy

(w zależności od stadium

(w zależności od stadium

dojrzałości gonad i aktywności przysadki

dojrzałości gonad i aktywności przysadki

(Barannikova i in. 1983, 1993)

(Barannikova i in. 1983, 1993)

Ovopel – 1 granulka na 1 kg masy ciała samca

Ovopel – 1 granulka na 1 kg masy ciała samca

Syntetyczne analogi LH-RH i GnRH w dawkach

Syntetyczne analogi LH-RH i GnRH w dawkach

od 0,1 do 0,25

od 0,1 do 0,25

μ

μ

g/kg masy ciała (Doroshov i

g/kg masy ciała (Doroshov i

Lutes 1984)

Lutes 1984)

background image

Efektywność stymulacji

Efektywność stymulacji

hormonalnej

hormonalnej

ESH jest uzależniona

ESH jest uzależniona

od stadium

od stadium

dojrzałości oocytów,

dojrzałości oocytów,

który ocenia się na

który ocenia się na

podstawie stopnia

podstawie stopnia

polaryzacji jąder

polaryzacji jąder

komórkowych

komórkowych

oocytów pobranych

oocytów pobranych

przyżyciowo z

przyżyciowo z

gonady samicy

gonady samicy

Fot. Paweł Woźnicki

background image

Osobnik jesiotra syberyjskiego gotowy do tarła

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Anestezja przed pobieraniem

Anestezja przed pobieraniem

produktów płciowych

produktów płciowych

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Uśpiony samiec przygotowany do pobrania mlecza

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Uśpiona samica przygotowana do pobrania ikry

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Pobieranie mlecza od

Pobieranie mlecza od

sterleta

sterleta

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Pobieranie mlecza od jesiotra

Pobieranie mlecza od jesiotra

syberyjskiego

syberyjskiego

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Nacinanie jajowodów w celu pozyskania ikry

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Pobieranie ikry od jesiotra syberyjskiego

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Pobieranie ikry od sterleta

Pobieranie ikry od sterleta

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Pobrana ikra przygotowana do

Pobrana ikra przygotowana do

zaplemnienia

zaplemnienia

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Odklejanie ikry

Odklejanie ikry

Roztwór mleka

Roztwór mleka

Roztwór taniny – dwukrotne

Roztwór taniny – dwukrotne

przepłukanie ikry za pomocą

przepłukanie ikry za pomocą

roztworu taniny o stężeniu 0,3 g/l.

roztworu taniny o stężeniu 0,3 g/l.

Czas trwania kąpieli wynosi ok. 30 s,

Czas trwania kąpieli wynosi ok. 30 s,

po czym ikrę należy przepłukać w

po czym ikrę należy przepłukać w

wodzie (Kolman i Szczepkowski 2005)

wodzie (Kolman i Szczepkowski 2005)

background image

Zapłodniona i odklejona ikra

Zapłodniona i odklejona ikra

przygotowana do inkubacji

przygotowana do inkubacji

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Odpijanie” tarlaków

Odpijanie” tarlaków

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Inkubacja ikry w typowych

Inkubacja ikry w typowych

aparatach Weissa

aparatach Weissa

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Inkubacja ikry

Inkubacja ikry

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Pierwsze podziały

Pierwsze podziały

komórkowe

komórkowe

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Rozwój embrionalny jesiotra

Rozwój embrionalny jesiotra

rosyjskiego (Dettlaf i in. 1981)

rosyjskiego (Dettlaf i in. 1981)

Po około 3 godzinach od

Po około 3 godzinach od

zaplemnienia (p.z.)

zaplemnienia (p.z.)

następuje 1 podział

następuje 1 podział

komórki

komórki

Po ok. 10 godz. p.z -

Po ok. 10 godz. p.z -

stadium wczesnej blastuli

stadium wczesnej blastuli

Po ok. 16 godz. p.z -

Po ok. 16 godz. p.z -

stadium gastrulacji

stadium gastrulacji

Po ok. 31 godz. p.z -

Po ok. 31 godz. p.z -

koniec gastrulacji

koniec gastrulacji

Po ok. 32 godz. p.z -

Po ok. 32 godz. p.z -

zaczyna tworzyć się układ

zaczyna tworzyć się układ

nerwowy

nerwowy

Fot. Dorota Fopp-Bayat

background image

Rozwój embrionalny jesiotra

Rozwój embrionalny jesiotra

rosyjskiego (Detlaf i in. 1981)

rosyjskiego (Detlaf i in. 1981)

Po ok. 34,45 godz. p.z.–

Po ok. 34,45 godz. p.z.–

zauważalne zaczątki

zauważalne zaczątki

systemu wydalniczego

systemu wydalniczego

Po ok. 50,00 godz. p.z–

Po ok. 50,00 godz. p.z–

tworzy się zaczątek serca

tworzy się zaczątek serca

Po ok. 62,30 godz. p.z–

Po ok. 62,30 godz. p.z–

koniec ogona zbliża się do

koniec ogona zbliża się do

głowy

głowy

Po ok. 104-106 godz. p.z–

Po ok. 104-106 godz. p.z–

wyleganie pojedynczych

wyleganie pojedynczych

prelarw

prelarw

Fot. www.tianxia.ch

Fot. www.tianxia.ch

background image

Larwy jesiotra syberyjskiego po

Larwy jesiotra syberyjskiego po

resorbcji woreczka żółtkowego

resorbcji woreczka żółtkowego

gotowe do pobierania pokarmu

gotowe do pobierania pokarmu

egzogennego

egzogennego

Fot. Dorota Fopp-Bayat

www. tianxia.ch

background image

Ryby jesiotrokształtne są

źródłem następujących

cennych produktów:

• Mięsa
• Kawioru
• Galanterii

skórzanej

• Kleju
• Żelatyny

spożywczej

• Kosmetyków
• Suplementów diety

background image

Surowce z ryb

jesiotrokształtnych

źródło: www. tianxia.ch

background image

Mięso ryb jesiotrowatych charakteryzuje się świeżym smakiem oraz zawiera
wiele cennych składników, na przykład: nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3,
witaminy A, D, B

6

i B

12

źródło: www. tianxia.ch

background image

Przetwory z ryb

jesiotrokształtnych

Mięso zachowuje swoje niespotykane walory również w postaci
produktów mrożonych czy wędzonych

źródło: www. tianxia.ch

background image

Skóra ryb jesiotrowatych

Skóra ryb jesiotrowatych jest unikatowym
surowcem, z którego można wytworzyć produkt
wysokiej jakości. Skóra poddana odpowiedniej
obróbce technologicznej staje się elastyczna,
miękka i wyjątkowo piękna.

źródło: www. tianxia.ch

background image

Elementy dekoracyjne

źródło: www. tianxia.ch; www.andrefish.com

background image

Galanteria skórzana z

jesiotrów

źródło: www.tianxia.com

background image

Klej z pęcherzy pławnych

jesiotrów - Karuk

źródło: www.kremer-pigmente.cpm

fot. D. Fopp-Bayat

background image

Suplementy diety wytworzone

z ryb jesiotrowatych

www.tianxia.ch

background image

Kosmetyki wyprodukowane na

bazie czarnego kawioru

źródło: www.balticcompany.pl
www. poradnikzdrowie.pl
www. kosmetykidlaciebie.pl

background image

Okazy muzealne jesiotrów

źródło: www.tianxia.ch

background image

Jednak najcenniejszy jest

czarny kawior

Kawior jest najbardziej luksusowym produktem
spożywczym. Cena za kilogram czarnego
kawioru wynosi od 850 do 3500 euro.

www.tianxia.ch

background image

Co to jest kawior ?

Kawior – solona ikra ryb jesiotrowatych.
Nazwa kawior może być stosowana jedynie

w przypadku odpowiednio przyrządzonej
ikry ryb rodziny jesiotrowatych.

Ikra innych ryb (jako produkt spożywczy)

przygotowana do obrotu handlowego
musi być oznakowana w sposób
wskazujący gatunek ryby, z której
wytworzono produkt; na przykład:
„whitefish caviar” – kawior z siei.

background image

Pozyskiwanie ikry do produkcji

kawioru

1) Uśmiercenie ryby i wyjęcie jajników

2) Wykonanie cięcia cesarskiego, pozyskanie

fragmentów jajników i zaszycie powłok
brzusznych

3) Wycieranie ikry poprzez masowanie powłok

brzusznych samicy po wcześniejszej
stymulacji dojrzewania

www.awi.de

background image

Jak powstaje kawior ?

1. Uśmiercenie ryby

2. Pozyskiwanie jajników
wypełnionych ikrą

3. Przesiewanie ikry

4. Solenie ikry

5. Pakowanie kawioru

background image

Produkcja czarnego kawioru

1. Przyżyciowe pozyskiwanie ikry

2. Oddzielanie ikry od płynu jajnikowego

3. Solenie ikry

4. Pakowanie kawioru

background image

Rodzaje kawioru

• Kawior z bieługi - Beluga
• Kawior z jesiotra rosyjskiego lub

jesiotra perskiego - Osetra

• Kawior z siewrugi - Sevruga
• Kawior z wiosłonosa

amerykańskiego - American caviar

• Kawior z innych jesiotrowatych

(sterlet, jesiotr syberyjski oraz
hybrydy)

background image

Najbardziej ceniony kawior

• Beluga – kawior delikatny,

duże ziarna; kolor od jasno

szarego do czarnego.

• Osetra – średniej wielkości

ziarna; kolor od szarego do

brązowego

• Sevruga – ziarna mniejsze

od Osetra, szare

fot. www.caviarlover.com

background image
background image

Fot. www.luxlux.pl

Kawior ALMAS

Beluga – najdroższy

kawior świata

pochodzi z ikry

stuletnich białych

jesiotrów z Morza

Kaspijskiego.

Kawior Almas

dostępny w Caviar

House & Prunier w

Londynie.

Zapakowany jest w

puszki z 24-

karatowego złota.

Cena: $25 000 (czyli

około 72 000 zł) za

kilogram

.

background image

Identyfikacja kawioru

Tradycyjne morfologiczne

i organoleptyczne analizy

były stosowane w

identyfikacji gatunkowej

kawioru.

(Debus i inni 2002)

Barwa czy wielkość ziaren

ikry

w obrębie jednego gatunku

jesiotrów różnią się w

zależności od wielkości

osobnika, warunków

środowiskowych, rodzaju

pokarmu.

background image

Genetyczna identyfikacja czarnego kawioru

B

ie

łu

g

a

x

B

e

st

e

r

B

ie

łu

g

a

x

B

e

st

e

r

B

ie

łu

g

a

x

B

e

st

e

r

B

ie

łu

g

a

x

B

e

st

e

r

J.

S

yb

e

ry

js

k

i x

J.

r

o

sy

js

k

i

J.

sy

b

e

ry

js

k

i

J

S

yb

e

ry

js

k

i x

J.

zi

e

lo

n

y

J.

ro

sy

js

k

i

J.

sy

b

e

ry

js

k

i

M

a

rk

e

r

P

o

b

ie

ra

n

ie

p

b

Iz

o

la

c

ja

D

N

A

P

C

R

background image

Zastosowanie reakcji PCR z

wykorzystaniem specyficznych

gatunkowo starterów (ang. PCR species-

specific primer pair)

Mugue i inni 2008

Marker – ścieżki 1 i 12
j. rosyjski – ścieżki 2 i 3
j. syberyjski – ścieżka 4
sterlet – ścieżka 5
j. amurski – ścieżka 6
siewruga – ścieżka 7
szyp – ścieżka 8
bieługa – ścieżka 9
kaługa – ścieżka 10

background image

SSCP - Analiza konformacji pojedynczej nici DNA

fragmentu genu cytochrom b (ang. Single Strand

Conformation Polymorphism)

Rehbein 2006

background image

RFLP – analiza restrykcyjna

fragmentu genu cytochrom b

Ludwig i inni 2002

Zastosowanie enzymu restrykcyjnego Mse I

Marker – ścieżki: 1, 12, 22
J. jeziorny – ścieżka 2
J. biały – ścieżka 3
Szyp – ścieżka 4
J. adriatycki – ścieżka 5
J. perski – ścieżka 6
J. syberyjski – ścieżka 7
J. rosyjski – ścieżka 8
J. chiński – ścieżka 9
J. amurski – ścieżka 10

Bieługa*

– ścieżka 11

Kaługa – ścieżka 13
J. japoński – ścieżka 14
J. zielony – ścieżka 15

Sterlet*

– ścieżka 16

Sievruga*

– ścieżka 17

J. ostronosy*

– ścieżka

18

J. zachodni*

– ścieżka 19

Łopatonos biały*

– ścieżka

20

Wiosłonos am*

– ścieżka 21

background image

Locus ls-68

PPolimorfizm w locus ls-68 obserwowany w próbkach czarnego kawioru: M – marker X 174.

  kawior „Astrachań A” – ścieżka 1,
          kawior „Astrachań B” – ścieżki 4, 6, 7,

          ikra zapłodniona (jesiotr rosyjski x jesiotr syberyjski) – ściezka 2,

          kawior wyprodukowany w Gospodarstwie Rybackim Wąsosze z jesiotra rosyjskiego – ścieżka 3,

          „sztuczny kawior” – ścieżka 5,

         

Genetyczna identyfikacja czarnego kawioru

232 pz

156 pz

148 pz

140 pz

136 pz

128 pz

background image

Analiza RAPD - Losowa

amplifikacja polimorficznego DNA

Barmintsev i inni 2001

Bieługa Sievruga J. rosyjski


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Lecture 110 2010 PH
Lecture 112 2010 DK
Lecture 107 2010 DK
Lecture 101 2010 ML
2010 lecture 3 transl groups
2010 01 02, str 114 118
2010 Lecture 6, 7 transl groups
NAUKA 4 2010 107 114
2010 lecture 10 transl groups medieval theatre
PrUpadł, ART 91 PrUpadł, I CSK 114/10 - wyrok z dnia 16 grudnia 2010 r
2010 lecture 4 transl groups
2010 lecture 5 transl groups
2010 lecture 2 transl groups
Zeszyty Naukowe SGH 2010 15 27 114 132

więcej podobnych podstron