Wpływ czynników
biogeograficznych na zdrowie
człowieka (klimat, ciśnienie
atmosferyczne, temperatura
powietrza). Choroby
meteorotropowe.

Filip Aszteborski

Ogólnie…

Wpływ pogody na nasze zdrowie i samopoczucie

jest znacznie większy, niż podejrzewamy.
Organizm wykazuje pewną tolerancję na zmiany
temperatury, ciśnienia, wilgotności. Ale u
niektórych jest ona dość duża, u innych -
szczątkowa. Najostrzej na zmiany aury reagują
osoby z niskim ciśnieniem, cierpiące na choroby
przewlekłe (np. astmę, schorzenia reumatyczne).
Wpływ na reakcje ma też stres i przemęczenie.
Wystarczą dwie nieprzespane noce, a organizm
jest osłabiony jak po grypie i gorzej znosi to, co
dzieje się za oknem.

Historia Oddziaływania
bodźców klimatycznych na
człowieka:

Od najdawniejszych czasów człowiek

obserwował otaczające go środowisko
atmosferyczne, poszukiwał zależności między
zmianami, które w nim zachodzą, a stanem
swego zdrowia i samopoczucia.Już w
starożytności Hipokrates (460-377 r. p.n.e.)
ojciec medycyny, w tym i bioklimatologii,
zauważył pewne współzależności między
klimatem i pogodą a niektórymi objawami
chorobowymi, określił ponadto wpływ klimatu
na rozwój fizyczny i psychiczny człowieka.

Ciśnienie atmosferyczne:

Zmiana ciśnienia przekraczająca 8 hPa z dnia na dzień

stanowi silny, niekorzystny dla organizmu człowieka

bodziec mechaniczny. Takie zmiany ciśnienia obserwuje

się na ogół przy przechodzeniu frontów atmosferycznych.

W takiej sytuacji pogodowej następują u ludzi zdrowych

zmiany pobudliwości układu nerwowego zaczynające się

5-6 godzin przed nadejściem frontu i trwające do 3-5

godzin po jego przejściu. Najbardziej aktywne

meteorotropowo są fronty chłodne, którym oprócz zmian

ciśnienia towarzyszy spadek temperatury powietrza.

Spadek ten wywołuje kurczenie naczyń krwionośnych, co

może mieć znaczenie dla funkcjonowania układu krążenia.

Do zjawisk meteorotropowych zaliczane są również burze

jako zjawisko silnie działające na układ nerwowy człowieka

towarzyszące często chłodnym frontom. Burze wyzwalają

uczucie lęku, niepokoju, powodują trudności w skupieniu

uwagi, a nawet zaburzenia krążeniowe i jelitowe.

Temperatura powietrza:

Działają zarówno hartująco jak i obciążająco na ustrój

człowieka. Przyjmuje się, że temperatura maksymalna

przekraczająca 25.0°C oznacza dzień gorący, zaś powyżej

30.0°C - dzień upalny, a kilka po sobie następujących dni

upalnych tworzą tzw. "fale upałów". Jeśli towarzyszy jej

wysoka wilgotność powietrza (e>18.8 hPa; [przy czym "e" to

aktualna prężność pary wodnej (ciśnienie cząstkowe pary

wodnej w całkowitym ciśnieniu atmosferycznym, w hPa)]

występuje uciążliwe dla człowieka zjawisko parności i

wówczas oddawanie ciepła przez drogi oddechowe i skórę

jest utrudnione, a układ termoregulacji nadmiernie

obciążony. Taki stan fizyczny powietrza jest źle tolerowany

przez układ krążenia. Niekorzystne dla człowieka są również

dni bardzo mroźne z temperaturą maksymalną mniejszą od

-10.0°C, zwłaszcza gdy towarzyszy jej silny wiatr (możliwość

odmrożeń twarzy)

Klimat-Ogólnie:

Klimat miasta oddziałuje na organizm człowieka przede

wszystkim poprzez emisję zanieczyszczeń i hałas, a

obecność w obszarach zurbanizowanych miejskiej wyspy

ciepła wpływa zaś znacząco na odczuwalność cieplną.

Zła jakość powietrza ma bezpośredni wpływ na zdrowie

człowieka. Szczególnie negatywnie odbierane są przez

organizm człowieka zanieczyszczenia komunikacyjne

(udział transportu i komunikacji samochodowej w

ogólnym zanieczyszczeniu powietrza w miastach sięga

20%), gdyż są odczuwalne bezpośrednio podczas

oddychania.

Klimat-zanieczyszczenie
związkami chemicznymi:

Dwutlenek azotu (NO2) jest to gaz trujący, który dostaje

się do atmosfery zarówno ze źródeł naturalnych jak i

antropogenicznych. Naturalnymi źródłami tlenków azotu

w atmosferze są wybuchy wulkanów. Największym

antropogenicznym źródłem NO i NO2 jest energetyka -

utlenianie paliw kopalnych w wysokiej temperaturze, a

przy powierzchni Ziemi - spaliny silników

samochodowych. U człowieka, a w szczególności u dzieci

i osób starszych, NO2 atakuje układ oddechowy

powodując osłabienie funkcji obronnych płuc zaburzenia

wentylacji płuc, mniejsze nasycenie krwi tlenem i

obniżenie zdolności samooczyszczania dróg

oddechowych.

Klimat-zanieczyszczenie
związkami chemicznym c.d

Tlenek węgla (CO)  powstaje w wyniku spalania paliw, a

w szczególności niecałkowitego spalania węgla w

paleniskach domowych. Źródłem CO są także spaliny

samochodowe, zawiera go również dym tytoniowy. CO

jest najczęstszą przyczyną zatruć śmiertelnych.

Bezwonny i silnie trujący łączy się z hemoglobiną, która

traci w ten sposób zdolność do pobierania tlenu. Zmiany

w natlenianiu krwi powodują zaburzenia układu

nerwowego i układu krążenia, objawiające się mniejszą

wydolnością manualną oraz spadkiem ogólnej

sprawności psychicznej. Wdychanie przez co najmniej 1

godzinę powietrza, w którym stężenie tlenku węgla

wynosi powyżej 0,1% może spowodować utratę

przytomności a nawet zgon.

Klimat-zanieczyszczenie
związkami chemicznym c.d

Ozon (03) stratosferyczny i troposferyczny. Ozon (trzyatomowy tlen)

powstaje w procesie przemian cząsteczkowych tlenu pod wpływem

promieniowania ultrafioletowego. 90% całkowitej jego zawartości w

atmosferze koncentruje się w stratosferze, na wysokości 20 - 30 km,

w warstwie zwanej ozonosferą. Pochłania on promieniowanie

ultrafioletowe (UV-C) często bywa nazywany ozonem "dobrym".

Konwencja o Ochronie Warstwy Ozonowej (1985), zobowiązuje do

ograniczenia użycia substancji niszczących ozon w stratosferze:

związków chloru i bromu, głównie freonów i halonów. W troposferze

powstaje na skutek utleniania takich zanieczyszczeń jak tlenki azotu,

tlenek węgla, metan pod wpływem promieniowania ultrafioletowego.

W naturalny sposób ozon - gaz o specyficznym zapachu, uwalniany

jest w trakcie wyładowań elektrycznych. Ozon jest głównym

składnikiem smogu fotochemicznego występującego głównie latem w

miastach o dużym natężeniu ruchu samochodowego. Wpływ ozonu

troposferycznego na zdrowie człowieka, roślinność i materiały jest

negatywny. Podwyższone stężenie ozonu może wywoływać zaburzenia

funkcji układu oddechowego: kaszel, ograniczenie zdolności do

głębokiego oddychania i wchłaniania tlenu, nasilenie objawów astmy,

zapalenie płuc a także podrażnienie oczu i bóle głowy.

Klimat-zanieczyszczenie
metalami ciężkimi:

Ołów - jest szczególnie toksyczny dla ludzi i

zwierząt. Do organizmu ludzkiego dostaje się
poprzez drogi oddechowe i przewód
pokarmowy, skąd jest wchłaniany do krwi i
akumulowany w kościach, zębach, nerkach,
wątrobie oraz w mózgu. Wywołuje on zmiany w
układzie nerwowym i krwionośnym. Na
szkodliwe działanie ołowiu najbardziej narażone
są dzieci do lat 6 i kobiety ciężarne.

Klimat-zanieczyszczenie
metalami ciężkimi c.d

Kadm - emitowany do atmosfery przez

przemysł metalurgiczny, jest jednym z
najgroźniejszych dla ludzi i zwierząt
zanieczyszczeń środowiska. Charakteryzuje się
bardzo długim okresem rozpadu określanym na
10 do 30 lat. Kadm do organizmu człowieka
przedostaje się drogą pokarmową poprzez
zanieczyszczone pożywienie i drogą
oddechową. Akumuluje się w nerkach i wątrobie
oraz w kościach. Kadm wpływa szkodliwie na
układ immunologiczny, nerwowy i krwiotwórczy.

Klimat-zanieczyszczenie
metalami ciężkimi c.d

Rtęć - związki rtęci przedostają się do

organizmu drogą pokarmową (spożycie ryb) i
oddechową. I tak 80% wdychanych par rtęci
zatrzymywanych jest w ustroju człowieka i wraz
z krwią są one rozprowadzane do wszystkich
tkanek. Atakują przeważnie układ nerwowy.
Natomiast najbardziej toksyczne są organiczne i
nieorganiczne związki rtęci.

Klimat-zanieczyszczenie
metalami ciężkimi c.d

Arsen - jest związkiem o silnych

właściwościach kancerogennych i toksycznych,
emitowanym do atmosfery w procesach
spalania paliw w energetyce i przemyśle
metalurgicznym. Do organizmu człowieka arsen
dostaje się drogą pokarmową (poprzez picie
zanieczyszczonej wody), a w mniejszym stopniu
- drogą oddechową. W nadmiernej ilości może
spowodować zatrucie, bóle głowy, zakłócenia
rytmu serca. Jest absorbowany przez krew. 

Klimat-Hałas

Bodźce akustyczne (hałas) mają wprawdzie

niewielki związek z warunkami atmosferycznymi
przykładowo (pokrywa śnieżna tłumi hałas),
jednak ze względu na uciążliwość dla narządu
słuchu powinny być brane pod uwagę. Przyjmuje
się, że próg szkodliwości hałasu stanowi dźwięk
o natężeniu 35dB, zaś > 85dB określony jest
jako "hałas nieznośny" powodujący zaburzenia
układów krążenia i pokarmowego. W otoczeniu
sanatoriów i szpitali maksymalny, krótkotrwały
poziom dźwięku nie może przekraczać 70dB.

Choroby Meteorotropowe:

Meteoropaci zdarzają się najczęściej wśród ludzi

dotkniętych chorobą wieńcową, nadciśnieniową,

wrzodową. Do chorób meteorotropowych zalicza

się także choroby reumatyczne, alergiczne,

układu oddechowego, ale i psychiczne. Bodźce

pogodowe powodują zaostrzenie objawów

wszystkich tych chorób.Reakcje

meteorotropowe, zarówno u osób zdrowych, jak i

chorych pojawiają się ze znacznym

wyprzedzeniem. Znane od dawna są na przykład

zjawiska „przeczuwania” wiatru halnego u

mieszkańców Podtatrza. Nazywa się ich

żartobliwie „żywymi barometrami”.

Choroby Meteorotropowe c.d

Typowe objawy meteorotropowe to:



bóle głowy (migreny),



osłabienie,



senność lub bezsenność,



dekoncentracja, zmęczenie, zniechęcenie,

apatia, brak apetytu,



mała wydolność fizyczna,



wzmożona pobudliwość wegetatywnego

układu nerwowego,



osłabienie reakcji adaptacyjnych

Dziękuję za uwagę !

