Sądy i Trybunały
Władza
Władza
sądownicza
sądownicza
Sądy i Trybunały
Władza
Władza
sądownicza
sądownicza
Zasad niezawisłości
Zasad niezawisłości
– polega na tym, że sędziowie
– polega na tym, że sędziowie
podlegają Konstytucji i ustawą, z wyjątkiem sędziów TK
podlegają Konstytucji i ustawą, z wyjątkiem sędziów TK
podlegających tylko Konstytucji. Przy wydawaniu wyroków
podlegających tylko Konstytucji. Przy wydawaniu wyroków
sędziowie kierują się przepisami prawa i własnym
sędziowie kierują się przepisami prawa i własnym
sumieniem. Poza tym są wolni od wszelkich nacisków ze
sumieniem. Poza tym są wolni od wszelkich nacisków ze
strony władz administracyjnych
strony władz administracyjnych
Zasada jednolitości
Zasada jednolitości
– oznacza wykonywanie przez
– oznacza wykonywanie przez
wszystkie sądy tego samego rodzaju zadań, tzn.
wszystkie sądy tego samego rodzaju zadań, tzn.
oczekiwania w imieniu państwa, na podstawie tego
oczekiwania w imieniu państwa, na podstawie tego
samego prawa
samego prawa
Zasada kolegialności
Zasada kolegialności
– polega na tym, że sądy orzekają
– polega na tym, że sądy orzekają
w zespołach
w zespołach
Zasada jawności postępowania
Zasada jawności postępowania
– oznacza, że
– oznacza, że
rozprawy sądowe są otwarte dla publiczności
rozprawy sądowe są otwarte dla publiczności
Zasada instancyjnośc
Zasada instancyjnośc
i - w Polsce sądownictwo ma
i - w Polsce sądownictwo ma
charakter dwuinstancyjny, co oznacza , że istnieje
charakter dwuinstancyjny, co oznacza , że istnieje
możliwość odwołana się (apelacji) od wyroku sądowego
możliwość odwołana się (apelacji) od wyroku sądowego
pierwszej instancji do sądu drugiej instancji
pierwszej instancji do sądu drugiej instancji
Organy władzy sądowniczej funkcjonują
na podstawie kilku zasad:
To organ sądowy sprawujący nadzór nad
To organ sądowy sprawujący nadzór nad
działalnością sądów powszechnych i wojskowych.
działalnością sądów powszechnych i wojskowych.
Składa się z pierwszego prezesa, prezesów oraz
Składa się z pierwszego prezesa, prezesów oraz
sędziów. Pierwszego prezesa mianuje prezydent na
sędziów. Pierwszego prezesa mianuje prezydent na
6
letnią
kadencję
spośród
kandydatów
6
letnią
kadencję
spośród
kandydatów
przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne
przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne
Sędziów Sądu Najwyższego. Pozostałych sędziów
Sędziów Sądu Najwyższego. Pozostałych sędziów
również mianuje prezydent na wniosek Krajowej
również mianuje prezydent na wniosek Krajowej
Rady Sądownictwa.
Rady Sądownictwa.
Sąd Najwyższy dzieli się na cztery izby: cywilną,
Sąd Najwyższy dzieli się na cztery izby: cywilną,
karną, wojskową, a także pracy i ubezpieczeń
karną, wojskową, a także pracy i ubezpieczeń
społecznych.
społecznych.
Sąd Najwyższy
Funkcje:
Funkcje:
Rozpoznawanie kasacji, czyli odwołań
Rozpoznawanie kasacji, czyli odwołań
wyroków sądów drugiej instancji z powodu
wyroków sądów drugiej instancji z powodu
załamania prawa w trakcie postępowania;
załamania prawa w trakcie postępowania;
Interpretowanie przepisów prawa;
Interpretowanie przepisów prawa;
Stwierdzanie ważności wyborów
Stwierdzanie ważności wyborów
prezydenckich, do parlamentu oraz ważności
prezydenckich, do parlamentu oraz ważności
referendum konstytucyjnego i
referendum konstytucyjnego i
ogólnokrajowego.
ogólnokrajowego.
Sądy powszechne rozstrzygają sprawy z zakresu praw a
Sądy powszechne rozstrzygają sprawy z zakresu praw a
karnego , cywilnego i rodzinnego, prawa pracy i
karnego , cywilnego i rodzinnego, prawa pracy i
ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla
ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla
innych sądów.
innych sądów.
Pracami sądów kierują prezesi.
Pracami sądów kierują prezesi.
Sądy powszechne dzielą się na: rejonowe, okręgowe i
Sądy powszechne dzielą się na: rejonowe, okręgowe i
apelacyjne
apelacyjne
•
Postępowanie w sądach ma charakter instancyjny:
Postępowanie w sądach ma charakter instancyjny:
- najniższą instancją są sądy rejonowe, które rozpatrują
- najniższą instancją są sądy rejonowe, które rozpatrują
wszelkie sprawy, z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądów
wszelkie sprawy, z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądów
okręgowych(np. zbrodnie, rozwody)
okręgowych(np. zbrodnie, rozwody)
- przy sądach rejonowych funkcjonują sądy grodzkie, które
- przy sądach rejonowych funkcjonują sądy grodzkie, które
sądzą wykroczenia, czyli czyny społecznie szkodliwe
sądzą wykroczenia, czyli czyny społecznie szkodliwe
- sądy okręgowe rozpatrują odwołania od orzeczeń sądów
- sądy okręgowe rozpatrują odwołania od orzeczeń sądów
rejonowych. Natomiast odwołania od sądów okręgowych
rejonowych. Natomiast odwołania od sądów okręgowych
rozpatrują sądy apelacyjne
rozpatrują sądy apelacyjne
Sądy powszechne
Sąd
lustracyjny
był
organem
Sądy
Sąd
lustracyjny
był
organem
Sądy
Apelacyjnego w Warszawie. Jego zadaniem
Apelacyjnego w Warszawie. Jego zadaniem
było orzekanie o zgodności z prawdą
było orzekanie o zgodności z prawdą
oświadczeń dotyczących współpracy z
oświadczeń dotyczących współpracy z
organami bezpieczeństwa PRL. Obowiązek
organami bezpieczeństwa PRL. Obowiązek
złożenia takich oświadczeń miał osoby
złożenia takich oświadczeń miał osoby
urodzone przed 10 maja 1972 r., które
urodzone przed 10 maja 1972 r., które
kandydowały na kierownicze stanowiska
kandydowały na kierownicze stanowiska
państwowe m.in. Na prezydenta, premiera,
państwowe m.in. Na prezydenta, premiera,
posła czy senatora.
posła czy senatora.
Sąd Lustracyjny
Do kompetencji sądów administracyjnych należy:
Do kompetencji sądów administracyjnych należy:
Kontrola działania organów administracji publicznej
Kontrola działania organów administracji publicznej
Rozstrzyganie sporów między jednostkami samorządu oraz
Rozstrzyganie sporów między jednostkami samorządu oraz
samorządem a jednostkami administracji państwowej
samorządem a jednostkami administracji państwowej
Rozstrzyganie sporów między obywatelami a jednostkami
Rozstrzyganie sporów między obywatelami a jednostkami
administracji
administracji
Orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu
Orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu
terytorialnego
terytorialnego
Sądownictwo w polsce jest dwuinstancyjne:
Sądownictwo w polsce jest dwuinstancyjne:
Wojewódzkie sądy administracyjne to sądy pierwszej instancji,
Wojewódzkie sądy administracyjne to sądy pierwszej instancji,
które rozpatrują w pierwszej instancji wszystkie sprawy należące
które rozpatrują w pierwszej instancji wszystkie sprawy należące
do kompetencji sądownictwa administracyjnego
do kompetencji sądownictwa administracyjnego
Naczelny sąd administracyjny jest organem drugiej instancji dla
Naczelny sąd administracyjny jest organem drugiej instancji dla
spraw rozpatrywanych przez sąd wojewódzki, nad którymi
spraw rozpatrywanych przez sąd wojewódzki, nad którymi
sprawuje nadzór. Na jego czele stoi prezes powołany przez
sprawuje nadzór. Na jego czele stoi prezes powołany przez
prezydenta na 6 letnią kadencję spośród kandydatów
prezydenta na 6 letnią kadencję spośród kandydatów
przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów naczelnego
przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów naczelnego
sądu administracyjnego
sądu administracyjnego
Sądownictwo administracyjne
Sądy wojskowe rozpatrują przestępstwa
Sądy wojskowe rozpatrują przestępstwa
popełnione przez żołnierzy służby
popełnione przez żołnierzy służby
cywilnej.
cywilnej.
Sądownictwo wojskowe ma charakter
Sądownictwo wojskowe ma charakter
dwuinstancyjny:
dwuinstancyjny:
Sądy garnizonowe
Sądy garnizonowe
to sądy pierwszej
to sądy pierwszej
instancji
instancji
Sądy okręgu wojskowego
Sądy okręgu wojskowego
to sądy drugiej
to sądy drugiej
instancji dla spraw rozpatrywanych
instancji dla spraw rozpatrywanych
przez sądy garnizonowe oraz pierwszej
przez sądy garnizonowe oraz pierwszej
instancji dla spraw żołnierzy
instancji dla spraw żołnierzy
posiadających najwyższe stopnie
posiadających najwyższe stopnie
wojskowe.
wojskowe.
Sądy wojskowe
Trybunał Stanu jest organem sądowym, który sądzi
Trybunał Stanu jest organem sądowym, który sądzi
najwyższych urzędników państwowych. W jego skład
najwyższych urzędników państwowych. W jego skład
wchodzą: przewodniczący, dwóch zastępców oraz 16
wchodzą: przewodniczący, dwóch zastępców oraz 16
członków wybieranych przez Sejm na czas jego kadencji.
członków wybieranych przez Sejm na czas jego kadencji.
Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes
Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes
Sądu Najwyższego.
Sądu Najwyższego.
Trybunał Stanu rozpatruje sprawy na poziomie dwóch
Trybunał Stanu rozpatruje sprawy na poziomie dwóch
instancji. W pierwszej instancji orzeka w składzie
instancji. W pierwszej instancji orzeka w składzie
przewodniczący i 4 członków, a w drugiej przewodniczący i 6
przewodniczący i 4 członków, a w drugiej przewodniczący i 6
członków.
członków.
Od wyroku wydanego w drugiej instancji nie ma kasacji.
Od wyroku wydanego w drugiej instancji nie ma kasacji.
Trybunał Stanu
Prezydenta za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za
Prezydenta za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za
przestępstwa pospolite;
przestępstwa pospolite;
Członków Rady Ministrów za naruszenie konstytucji, ustaw
Członków Rady Ministrów za naruszenie konstytucji, ustaw
oraz za przestępstwa popełnione w związku z
oraz za przestępstwa popełnione w związku z
zajmowanym stanowiskiem;
zajmowanym stanowiskiem;
Prezesów Narodowego Banku Polskiego oraz Najwyższej
Prezesów Narodowego Banku Polskiego oraz Najwyższej
Izby Kontroli, a także członków Krajowej Rady Radiofonii i
Izby Kontroli, a także członków Krajowej Rady Radiofonii i
Telewizji za naruszenie konstytucji i ustaw
Telewizji za naruszenie konstytucji i ustaw
Posłów i Senatorów za naruszenie zakazu prowadzenie
Posłów i Senatorów za naruszenie zakazu prowadzenie
działalności gospodarczej , wiążącej się z czerpaniem
działalności gospodarczej , wiążącej się z czerpaniem
korzyści z majątku Skarbu Państwa lub Samorządu
korzyści z majątku Skarbu Państwa lub Samorządu
terytorialnego.
terytorialnego.
Trybunał sądzi:
Trybunał sądzi:
-
-
Trybunał Konstytucyjny jest organem
Trybunał Konstytucyjny jest organem
odrębnym od pozostałych sądów.
odrębnym od pozostałych sądów.
-
-
Składa się z 15 sędziów wybieranych
Składa się z 15 sędziów wybieranych
przez sejm na 9 letnią kadencję, która
przez sejm na 9 letnią kadencję, która
ma charakter indywidualny. Prezesa i
ma charakter indywidualny. Prezesa i
wiceprezesów
powołuje
prezydent.
wiceprezesów
powołuje
prezydent.
Obecnie (2010 r.) funkcję prezesa pełni
Obecnie (2010 r.) funkcję prezesa pełni
Andrzej
Rzepliński.
Orzeczenia
Andrzej
Rzepliński.
Orzeczenia
Trybunały mają charakter ostateczny.
Trybunały mają charakter ostateczny.
Trybunał Konstytucyjny
Orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z
Orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z
konstytucją. Z wnioskiem o to mogą wystąpić: prezydent,
konstytucją. Z wnioskiem o to mogą wystąpić: prezydent,
marszałek sejmu, marszałek senatu, prezes rady ministrów,
marszałek sejmu, marszałek senatu, prezes rady ministrów,
minimum 50 posłów lub 30 senatorów, pierwszy prezes sądu
minimum 50 posłów lub 30 senatorów, pierwszy prezes sądu
najwyższego, prezes naczelnego sądu administracyjnego,
najwyższego, prezes naczelnego sądu administracyjnego,
prokurator generalny, prezes najwyższej izby kontroli, rzecznik
prokurator generalny, prezes najwyższej izby kontroli, rzecznik
praw obywatelskich.
praw obywatelskich.
Orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami
Orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi
międzynarodowymi
Rozpatruje skargi konstytucyjne
Rozpatruje skargi konstytucyjne
Orzeka o zgodności z konstytucją celów i działalności partii
Orzeka o zgodności z konstytucją celów i działalności partii
politycznych
politycznych
Bada zgodność z konstytucją aktów prawnych wydawanych
Bada zgodność z konstytucją aktów prawnych wydawanych
przez władze centralne
przez władze centralne
Rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi
Rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi
organami państwa
organami państwa
Orzeka o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu
Orzeka o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu
urzędu prezydenta
urzędu prezydenta
Funkcje Trybunały
Konstytucyjnego
Prawo skierowania skargi do Trybunału
Prawo skierowania skargi do Trybunału
Konstytucyjnego ma każdy, kto uzna , że
Konstytucyjnego ma każdy, kto uzna , że
jego prawa lub wolność zostały naruszone
jego prawa lub wolność zostały naruszone
Skargę może sporządzić wyłącznie adwokat
Skargę może sporządzić wyłącznie adwokat
lub radca prawny
lub radca prawny
Przedmiotem skargi może być tylko akt
Przedmiotem skargi może być tylko akt
normatywny ( np. ustawa )
normatywny ( np. ustawa )
Rozpatrywane są tylko te skargi dotyczące
Rozpatrywane są tylko te skargi dotyczące
praw i wolności zagwarantowanych w
praw i wolności zagwarantowanych w
Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
Skargę można wnieść pod warunkiem
Skargę można wnieść pod warunkiem
wyczerpania
wszystkich
możliwości
wyczerpania
wszystkich
możliwości
odwoławczych
odwoławczych
Warunki wnoszenia skarg do
Trybunału Konstytucyjnego:
Krajowa rada sądownicza to instytucja stojąca na czele
Krajowa rada sądownicza to instytucja stojąca na czele
niezależności sędziów i sądów.
niezależności sędziów i sądów.
Składa się z pierwszego prezesa sądu najwyższego, prezesa
Składa się z pierwszego prezesa sądu najwyższego, prezesa
naczelnego sądu administracyjnego, ministra sprawiedliwości,
naczelnego sądu administracyjnego, ministra sprawiedliwości,
osoby powołanej przez prezydenta, 15 członków wybranych
osoby powołanej przez prezydenta, 15 członków wybranych
spośród sędziów sądu najwyższego i innego rodzaju sądów oraz
spośród sędziów sądu najwyższego i innego rodzaju sądów oraz
4 osób wybranych przez parlament.
4 osób wybranych przez parlament.
Do zadań rady należy m.in.:
Do zadań rady należy m.in.:
Rozpatrywanie kandydatur na sędziów i występowanie do
Rozpatrywanie kandydatur na sędziów i występowanie do
prezydenta z wnioskiem o odwołanie sędziów sądu
prezydenta z wnioskiem o odwołanie sędziów sądu
najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i
najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i
wojskowych
wojskowych
Występowanie do trybunału konstytucyjnego z wnioskiem o
Występowanie do trybunału konstytucyjnego z wnioskiem o
zbadanie zgodność z konstytucją aktów dotyczących
zbadanie zgodność z konstytucją aktów dotyczących
niezależności sędziów i sądów;
niezależności sędziów i sądów;
Występowanie z wnioskiem o wszczęcie postępowania
Występowanie z wnioskiem o wszczęcie postępowania
dyscyplinarnego w stosunku do sędziów.
dyscyplinarnego w stosunku do sędziów.
Krajowa Rada Sądownicza