Nowotwory układu

krwiotwórczego

NOWOTWORY UKŁADU
KRWIOTWÓRCZEGO

Podział wg. WHO (2001):

I.

Nowotwory limfocytarne (chłoniaki)

II.

Nowotwory mieloidalne („szpikowe”)

III.

Nowotwory z komórek tucznych

(mastocytozy)

IV.

Nowotwory histiocytów i

wyspecjalizowanych komórek
prezentujących antygen

NOWOTWORY UKŁADU
KRWIOTWÓRCZEGO



Nowotwory układu krwiotwórczego to

nowotwory

bez wyjątku złośliwe

, choć o

dużej rozpiętości złośliwości.



Nowotwory

agresywne

bywają często (ale nie

zawsze)

wyleczalne

, ale nieleczone z reguły

szybko wiodą do zgonu.



Nowotwory

mało agresywne

(indolentne)

są przeważnie

niewyleczalne.



Ogniska pierwotne to najczęściej: węzły

chłonne, szpik kostny i śródpiersie (raczej
grasica, niż węzły chłonne śródpiersia)

NOWOTWORY UKŁADU
KRWIOTWÓRCZEGO



Chłoniak

- to określenie TYLKO dla

nowotworu wywodzącego się z limfocytów
(wyjątek to szpiczaki)



Białaczka-

Leukhemia- („biała krew”)-

zwyczajowo określa się tak te choroby, które
wywodzą się z układu krwiotwórczego i
manifestują się masywnym zajęciem szpiku
kostnego oraz zwykle na tyle agresywnym
zajęciem krwi, że komórki nowotworowe
można wykryć w rutynowym badaniu
cytologicznym

NOWOTWORY UKŁADU
KRWIOTWÓRCZEGO



Część białaczek nie ma pochodzenia

limfocytarnego (CML, AML), jednak część

chłoniaków przebiega z zajęciem szpiku

(białaczkowa prezentacja chłoniaka).



Zajęcie szpiku w przebiegu chłoniaków:



od samego początku choroby (przewlekła

białaczka B-limfocytarna)



w schyłkowym okresie choroby jako

niekorzystna ewolucja białaczkowa guza

początkowo pozaszpikowego



Nie zawsze zajęcie szpiku przez proces

rozrostowy oznacza białaczkę (np. MDS: ET,

PV)

Białaczki



Aby rozpoznać białaczkę limfoblastyczną (a

nie chłoniaka) musimy stwierdzić w szpiku i
krwi obwodowej przynajmniej:



25% limfoblastów (wg. WHO)



30% limfoblastów (wg. FAP)

Objawy białaczek:

•Nacieki pozaszpikowe:

lymphadenopatia,

splenomegalia, hepatomegalia, objawy ze strony OUN)

•Leukostaza

(powikłania zakrzepowo-zatorowe)

•Hiperkatabolizm

(gorączka)

NOWOTWORY UKŁADU
KRWIOTWÓRCZEGO

Podział wg. WHO (2001):

I.

Nowotwory limfocytarne (chłoniaki)

II.

Nowotwory mieloidalne („szpikowe”)

III.

Nowotwory z komórek tucznych

(mastocytozy)

IV.

Nowotwory histiocytów i

wyspecjalizowanych komórek
prezentujących antygen

NOWOTWORY LIMFOCYTÓW

(Chłoniaki i chłoniaki/białaczki

limfocytarne)

NOWOTWORY LIMFOCYTÓW

(Chłoniaki i chłoniaki/białaczki

limfocytarne)

Ostra białaczka
limfoblastyczna
(Acute Lymphocytic Leukemia)



Nowotwory z niedojrzałych komórek B i T:



Pre-B: 85% Ostra białaczka limfoblastyczna

(zajęcie szpiku i krwi obwodowej).



Pre-T: 15% Chłoniak limfoblastyczny (zajęcie

grasicy)



80% białaczek wieku dziecięcego



2-5 rok życia



Częściej u ♂



Wznowy: gonady, OUN

Ostra białaczka
limfoblastyczna
(Acute Lymphocytic Leukemia)

90% zmiany chromosomalne

•hiperdiploidia

•t( 9;22) chromosom Philadelphia

•t(12;21)

•t( 4;11)

Ostra białaczka
limfoblastyczna
(Acute Lymphocytic Leukemia)

•Wyleczalność: do 80% (1-5rż) przy
agresywnej chemioterapii

•Nowotwory wtórne

Ostra białaczka
limfoblastyczna
(Acute Lymphocytic Leukemia)

NOWOTWORY UKŁADU
KRWIOTWÓRCZEGO

Podział wg. WHO (2001):

I.

Nowotwory limfocytarne (chłoniaki)

II.

Nowotwory mieloidalne („szpikowe”)

III.

Nowotwory z komórek tucznych

(mastocytozy)

IV.

Nowotwory histiocytów i

wyspecjalizowanych komórek
prezentujących antygen

Nowotwory mieloidalne
(„szpikowe”)



Powstają w szpiku kostnym



Mają złośliwy przebieg



4 główne kategorie:

I.

Ostre białaczki mieloidalne (AML)

II.

Przewlekłe choroby
mieloproliferacyjne (MPD)

III.

Zespoły mielodysplastyczne (MDS)

IV.

Choroby o typie
mielodysplazji/mieloproliferacji
(MDS/MPD)

Ostra białaczka
mieloidalna/szpikowa
(Acute Myeloid Leukemia, AML)



heterogenna grupa białaczek



szczyt zachorowań 15-39 lat



20% białaczek u DZIECI



blasty jednej lub kilku wczesnych linii

różnicowania szpikowego → supresja

prawidłowej hemopoezy



↑R: zł. Downa, chth

Ostra białaczka szpikowa
(AML)
Klasyfikacja wg. FAB



M0

o minimalnym

różnicowaniu



M1

bez dojrzewania



M2

z dojrzewaniem



M3

promielocytarna



M4

mielomonocytarna



M5

monocytarna



M6

erytroleukemia



M7

megakariocytarna

Ostra białaczka szpikowa
(AML)



objawy kliniczne jak w ALL



genetyka



t (15;17) – M3



t (11;23) - gorsze rokowanie



t (8;21) i/lub inwersja chr.16 – lepsze

rokowanie



60% remisja



15-30% 5-letni okres wolny od choroby

Ostra białaczka szpikowa
(AML)- śledziona

ZESPOŁY MIELODYSPLASTYCZNE
(MDS)



Transformacja nowotworowa na poziomie

komórki pnia



Nieefektywne krwiotworzenie z

cytopeniami obwodowymi



nowotworowe komórki krwiotwórcze

wykazują

dysplazję

•

Niestabilny przebieg

•

Agresywne nowotwory złośliwe

•

W podeszłym wieku

•

Częściej u ♂

ZESPOŁY
MIELODYSPLASTYCZNE (MDS)

MDS
pierwotny

MDS wtórny



idiopatyczny



>50 r.ż.



mediana
przeżyć 9-29 m-
cy



20-30%



po chth i rtgth



2-8 lat po

leczeniu



mediana

przeżyć 4-8 m-

cy

Przyczyny zgonu:

1/3 jako następstwo niewydolności szpiku
1/3 w przebiegu transformacji białaczkowej
1/3 z przyczyn niezwiązanych z MDS

PRZEWLEKŁE CHOROBY
MIELOPROLIFERACYJNE
(MPD)



Przemiana nowotworowa na poziomie komórki

pnia



Zachowana zdolność różnicowania

(jeden

kierunek dominuje)



Wydolne krwiotworzenie



Akumulacja blastów→ akceleracja→ kryza

blastyczna

•

Przewlekła białaczka szpikowa (CML)-

najczęstsza

•

Przewlekła idiopatyczna mielofibroza (CIMF)

•

Czerwienica prawdziwa (PV)

•

Nadpłytkowość samoistna (ET)

PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA
SZPIKOWA

(Chronic

myelogenous leukemia, CML)



95% t(9;22)-

BCR/ABL- chromosom

Philadelphia



Niestabilny przebieg naturalny z

tendencją do ewolucji w kierunku ostrej
białaczki



Potomstwo nowotworowej komórki pnia w

CML obejmuje

całą linię mieloidalną



Szczyt 5.-7. dekada życia

Chromosom Philadelphia:

•

skrócony

chromosom 22

powstający jako
konsekwencja
translokacji t(9;22)

•

nieprawidłowe

białko p210

o silnej

aktywności kinazy
tyrozynowej (nie
podlegające regulacji)

PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA
SZPIKOWA (Chronic
myelogenous leukemia, CML)



↑ komórkowość szpiku

(100%)



Leukocytoza zwykle

>100tys.



Krwiotworzenie

pozaszpikowe

PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA
SZPIKOWA (Chronic
myelogenous leukemia, CML)

Nieleczona CML: 5-letnie przeżycie

20% (śr.3 lata)



Faza stabilna:



50% bezpośrednio kryza blastyczna



50% →akceleracja → kryza blastyczna

Akceleracja:

>5% blastów (progresja)

Kryza blastyczna

: >20% blastów

(klinicznie odpowiada AML lub ALL)

PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA
SZPIKOWA splenomegalia

PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA
SZPIKOWA zawał blady
śledziony

PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA
SZPIKOWA splenomegalia

CZERWIENICA PRAWDZIWA
(Polycythaemia vera, PV)



dominująca proliferacja

układu

czerwonokrwinkowego



50-70rż



zgon z powodu zaburzeń zakrzepowo-

zatorowych



↑Ery, nieznaczny ↑leu i płytek ,↓EPO



„faza wypalona” PV (u 20% chorych po 5-

20 latach trwania choroby)- zwłóknienie
szpiku→ogniska pozaszpikowego
krwiotworzenia (↓Ery, ↑ młodych form)

NADPŁYTKOWOWŚĆ
SAMOISTNA
(Essential
thrombocythaemia, ET)



Rozpoznawana po wykluczeniu innych

MPD



ET -25% nadpłytkowości



Olbrzymie megakariocyty i płytki



Krew obwodowa: >600tys. Plt



Zaburzenia zakrzepowo- zatorowe



Skłonność do krwawień (płytek dużo, ale

niepełnowartościowe)



Przeżycia 5-letnie ok. 80%

PRZEWLEKŁA IDIOPATYCZNA
MIELOFIBROZA
(Chronic idiopathic
myelofibrosis, CIMF)



50-70rż.



Znaczna

dysplazja megakariocytów

→ te

pobudzają fibroblasty (PDGF) →

włóknienie

→

hemopoeza

pozaszpikowa

(hepato- i splenomegalia)



Krew obwodowa: leukoerytroblastoza



10-15% kryza blastyczna



Średnie przeżycie 1-5 lat

NOWOTWORY UKŁADU
KRWIOTWÓRCZEGO

Podział wg. WHO (2001):

I.

Nowotwory limfocytarne (chłoniaki)

II.

Nowotwory mieloidalne („szpikowe”)

III.

Nowotwory z komórek tucznych

(mastocytozy)

IV.

Nowotwory histiocytów i

wyspecjalizowanych komórek
prezentujących antygen

NOWOTWORY
WYSPECJALIZOWANYCH KOMÓREK
PREZENTUJĄCYCH ANTYGENY

(komórek dendrytycznych)

HISTIOCYTOZA Z KOMÓREK LANGERHANSA

(Langerhans cell histiocytosis, Histiocytosis X, LCH)



Jest to najczęstsza z tej grupy chorób



Najczęściej u dzieci i młodych

dorosłych



Nowotworowy rozrost komórek

dendrytycznych

(HLA-DR+ i CD1a+)



komórki wyglądają jak prawidłowe, ale

mają pochodzenie monoklonalne

(mikroskopia elektronowa- ziarnistości

Birbecka

)

Ziarnistości
Birbecka

HISTIOCYTOZA Z KOMÓREK
LANGERHANSA

(Langerhans cell histiocytosis, Histiocytosis
X, LCH)



Jednoogniskowa

Ziarniniak kwasochłonny

(Granuloma eosinophilicum)



Wieloogniskowa, jednosystemowa

Mnogi ziarniniak kwasochłonny

(Zespół Hand-Schüller-Christian)



Wieloogniskowa, wielosystemowa

Postać rozsiana i postępująca

(Zespół Letter- Siwe)

HISTIOCYTOZA Z KOMÓREK
LANGERHANSA

(Langerhans cell histiocytosis, Histiocytosis
X, LCH)

Ziarniniak kwasochłonny

(Granuloma eosinophilicum):



Najczęstsza postać histiocytozy



U nastolatków i młodych dorosłych



Zmiany pojedyncze, niemal zawsze w

kościach (czaszka, żebra, kość udowa)



Rozrost komórek Langerhansa w

jamach szpikowych



Objawy odpowiadają symptomatologii guza

kostnego o niszczącym wzroście



Łagodny przebieg

HISTIOCYTOZA Z KOMÓREK
LANGERHANSA

(Langerhans cell histiocytosis, Histiocytosis
X, LCH)

Mnogi ziarniniak kwasochłonny

(Zespół Hand-Schüller-Christian)



Zajęcie kości (najczęściej kości płaskie- czaszka)



15-40% histiocytoz



Najczęściej u dzieci 2.-5. rż



Objawy:



Triada Hand-Schüller-Christian:

moczówka prosta, wytrzeszcz i ogniska
osteolityczne w czaszce



utrata lub rozchwianie zębów, gorączka, zapalenia
ucha, infekcje górnych dróg oddechowych,
powiększenie LN

Zespół Hand-Schüller-
Christian
zmiany osteolityczne kości
czaszki

HISTIOCYTOZA Z KOMÓREK
LANGERHANSA

(Langerhans cell histiocytosis, Histiocytosis
X, LCH)

Postać rozsiana i postępująca

(Zespół Letter- Siwe)



Najrzadsza- 10%



Głównie u dzieci <3rż.



Przebiegiem przypomina białaczkę lub

rozsianego chłoniaka



Objawy: nawracające infekcje,

niewydolności narządowe,
organomegalie, zmiany kostne,
uogólnione zmiany skórne i
wyniszczenie



Chemioterapia: 5-letnie przeżycie 50%

Ziarniniak kwasochłonny
skóry

Ziarniniak kwasochłonny
skóry

Ziarniniak kwasochłonny
skóry

Dojrzewanie limfocytów

ALL pre B

ALL?

AML?

AML(-)

blasty

AML(-)

AML(-)

CALLA