ZABURZENIA ODŻYWIANIA

– ANOREKSJA , BULIMIA

Zaburzenia związane z jedzeniem są traktowane jako zespoły psychosomatyczne, czyli
takie, których istotę stanowi zastąpienie konfliktu rozgrywającego się na gruncie
psychiki zaburzeniem somatycznym. Uzależnienie od czynności związanych z
jedzeniem – w zależności od rodzaju zaburzenia – może dotyczyc nieprawidłowości
w zakresie:

• sposobu przyjmowania pokarmu

• ilości spożywanego pożywienia

• częstotliwości przyjmowania posiłków

• wyboru pożywienia (aspekt jakościowy)

• treści przeżyc związanych z jedzeniem.

Do zaburzeń odżywiania zalicza się między innymi

anoreksję

i

bulimię psychiczną.

Jadłowstręt psychiczny (anoreksja)

Jest to choroba o podłożu psychicznym. Objawia się silną obawą
przed utyciem prowadzącą do unikania jedzenia. Osoby chore
postrzegają siebie jako dużo grubsze i brzydsze niż są w
rzeczywistości, nierzadko czują wstręt do swojego ciała i mają
zaniżone poczucie własnej wartości. Często też stwierdzają, że są
syte, zanim zaczną jeść. Jednym z kryteriów rozpoznawczych
anoreksji jest spadek należnej masy ciała o ponad 15%.

Objawy anoreksji to:

• brak apetytu i wręcz niepohamowany wstręt do jedzenia,

• skrajnie szczupłe ciało, zaostrzają się rysy twarzy, skóra jest
sucha, tkanka tłuszczowa prawie całkiem zanika,

• ogólne osłabienie, odwodnienie, czasem dolegliwości ze strony
układu krążenia,

• u kobiet często następuje zatrzymanie miesiączki,

• wraz z rozwojem choroby charakterystyczna jest coraz większa
drażliwość, trudno jest spokojnie porozmawiać z osobą chorą,

• odsuwanie się od innych, tracenie przyjaciół.

Anoreksja może przebiegać przewlekle z okresami remisji i
nawrotami oraz jako jeden rzut choroby. Zdarza się, że po
kilkumiesięcznym ograniczaniu jedzenia dochodzi do 40% utraty
wagi, a w skrajnych przypadkach nawet do 60% należnej masy ciała.

Dla obniżenia masy ciała chorzy stosują różne metody:

• radykalne ograniczenie ilości spożywanego pokarmu połączone
z okresowymi głodówkami,

• stosowanie środków przeczyszczających i moczopędnych,

• prowokowanie wymiotów po każdym posiłku,

• duży wysiłek fizyczny w celu zużycia kalorii.

Stosowane metody prowadzą do poważnych zakłóceń
biochemicznych oraz zaburzeń czynności wielu narządów i układów.
Niektóre z nich mogą być groźne dla życia. Współczynnik
umieralności wynosi, w zależności od badań, 4-22%. Najczęstszymi
przyczynami śmierci są somatyczne zaburzenia układu sercowo-
naczyniowego, infekcje oraz samobójstwa. Powikłania somatyczne
ustępują w trakcie leczenia lub po osiągnięciu prawidłowej masy
ciała.

Przyczyny anoreksji:

 

Zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała

• chorzy nie zdają sobie sprawy z tego, jak bardzo są wyniszczeni, nie widzą swojej chudości.

Niezadowolenie z figury

• prowadzi do obsesyjnego myślenia o jedzeniu i strachu przed przybraniem na wadze,

co powoduje stosowanie diet odchudzających zwiększających ryzyko zaburzeń jedzenia.

Przekonanie, że szczupła sylwetka jest pomocą w życiu

• wiele nastolatek jest przekonanych, że ładna figura pomoże im zdobyć dobrą pracę,

znaleźć chłopaka, zapewni sympatię rówieśników oraz pozycję w rodzinie.

Negatywny stosunek do dojrzewania

• dziewczęta cierpiące na anoreksję unikają kontaktu z innymi osobami,

zwłaszcza z chłopcami. Zaprzeczają własnej seksualności.

Często towarzyszy temu poczucie niepewności własnej atrakcyjności.

Lęk przed "dorosłością"

• część kobiet cierpiących z powodu anoreksji boi się dojrzałości fizycznej i psychicznej.

W wyniku unikania jedzenia sylwetka pozostaje podobna do dziecka przed okresem pokwitania,

miesiączka nie pojawia się lub zanika.

Niska samoocena i brak wiary w siebie

• osoby chore są solidne, koncentrują się na nauce, cechuje je duża potrzeba sukcesu,

ale także niepewność, lęk przed niepowodzeniami, nadmierny krytycyzm wobec siebie.

Anoreksja czy bulimia?

U pewnej liczby pacjentów z anoreksją stwierdza się okresy
żarłoczności zwane epizodami bulimicznymi. Przeplatają oni czas
stosowania ścisłej diety z okresami nadmiernego objadania się,
prawdopodobnie dlatego, że ich organizm reaguje zmianami
fizjologicznymi na brak pożywienia. Jeżeli żarłoczność nie występuje
naprzemiennie z anoreksją, to tę chorobę nazywamy bulimią.

Żarłoczność psychiczna (bulimia)

Jest również chorobą o podłożu psychicznym. Są to okresowe napady żarłoczności

z utratą kontroli nad ilością spożywanych pokarmów. Chorzy na bulimię czują

się głodni nawet bezpośrednio po jedzeniu.

Osoby te zdają sobie sprawę, że jedzenie wymknęło się spod ich kontroli, próbują

Między okresami obżarstwa rygorystycznie przestrzegać diety i opanować napady

żarłoczności. Wstydzą się tego i utrzymują w tajemnicy przed najbliższym otoczeniem,

często objadając się nocą.

Bojąc się przybrać na wadze, stosują diety aż do głodowania między napadami

objadania się. Intensywnie ćwiczą (pływanie, biegi, gimnastyka), prowokują wymioty

i nadużywają środków przeczyszczających i moczopędnych. Bywa, że po wymiotach

odczuwają tak wielką ulgę, że przejadają się po to, aby je wywołać.

Przyczyny bulimii

 

Traktowanie jedzenia jako namiastki miłości

• osoba, która czuje się osamotniona, pusta i niekochana, je, aby zrekompensować te

negatywne uczucia.

Obrona przed seksem

• niektóre kobiety obawiają się seksu. Otyłością wysyłają sygnał: "Nie jestem

atrakcyjna, nie chcę seksualnych relacji".

Stresujące wydarzenia życiowe

(kłótnie, choroby, śmierć w rodzinie)

• pacjenci z bulimią przejadają się, ponieważ pokarm powoduje wydzielanie w

mózgu serotoniny, która może poprawić ich samopoczucie i ułatwić odprężenie

i wypoczynek.

Niska samoocena

• towarzyszące im częste okresy niepokoju, które mogą łagodzić gwałtowne napady

obżarstwa.

Kto choruje?

Okresem szczególnie predysponującym do pojawiania się zaburzeń odżywiania jest
okres młodzieńczy między 12.-14. i 18.-21. rokiem życia. Występuje w tym czasie
duża aktywność hormonalna, intensywny rozwój fizyczny, ale też wzrost
zainteresowań i rozwój myślenia abstrakcyjnego. Narasta proces indywidualizacji
i separacji, kształtuje się tożsamość psychoseksualna.

Niekiedy towarzyszy tym zmianom szczególne rozchwianie emocji. Pojawia się
bunt przeciwko autorytetom (rodzicom, szkole, kościołowi). Uwaga koncentruje się
na własnym wyglądzie i figurze. W okresie tym zaburzenia odżywiania są największe
i wynoszą w anoreksji ok. 1% populacji młodzieży, w bulimii ok. 2%.

Występuje wyraźna przewaga zachorowań u dziewcząt. 15-krotnie niższą
zachorowalność chłopców na anoreksję i bulimię wyjaśnia się mniejszym stresem
związanym z dojrzewaniem biologicznym.

Na zaburzenia odżywiania cierpią najczęściej dziewczęta i młode kobiety, których
kariera zawodowa jest związana z koniecznością utrzymywania szczupłej sylwetki
i kontroli swojego ciała. Są to więc młode tancerki, uczennice szkół baletowych,
niektórych dziedzin sportu, takich jak pływanie, gimnastyka.

Leczenie anoreksji

Zaburzenia te mogą być leczone , a ich rozwój można

powstrzymać, pod warunkiem, że przestanie się je traktować

przede wszystkim w kategoriach wagi ciała i ilości zjadanego

pożywienia, a więcej czasu poświęci się uczuciom młodego

człowieka. Rodzice powinni zmienić swoje stosunki z dzieckiem

tak, aby poczuło, że samo kieruje swoim życiem i może wyrażać

swoje uczucia w inny sposób niż poprzez jedzenie.

Niektóre badania oceniają , że u 15-20% chorych anoreksja

powoduje trwałe uszkodzenia. Stopień śmiertelności na skutek

powikłań zdrowotnych albo samobójstw należy do najwyższych

pomiędzy zaburzeniami psychicznymi. Pomimo tych statystyk

wcześnie rozpoczęte intensywne leczenie, połączone z

psychoterapią, może przynieść dobre efekty. Anoreksja ma to do

siebie, że sama siebie potęguje. Im szybciej wykryje się tę

chorobę i zacznie ją zwalczać, tym

lepsze są rokowania.

Wyodrębniono pięć cech charakterystycznych dla rodzin, w których
rozwinęła się anoreksja:

usidlenie, nadopiekuńczość, sztywność, unikanie i nie rozwiązywanie
konfliktów, wciągnięcie w konflikt między rodzicami.

Osoby z bulimią przypominają chorych na anoreksje pod względem obsesji
na punkcie jedzenia, wagi i wymiarów ciała, a także lęku przed utyciem.
Dla postronnego obserwatora wygląd tych osób nie zmienia się.
Rodzina i przyjaciele długo mogą nie zdawać sobie sprawy z choroby,
jeżeli napady objadania i przeczyszczania są utrzymywane w tajemnicy.
Dziewczyna chora na bulimię nie popada w stany apatii albo przygnębienia
tak często jak chora na anoreksję, ponieważ nie zużywa zapasów tłuszczu
z mózgu i całego organizmu.

Leczenie bulimi

Chorych na bulimię łatwiej jest namówić na leczenie ponieważ: przyznają
się do swojej choroby choćby przed samym sobą. Zdają sobie sprawę, że
potrzebują pomocy. Toczą oni nieustanną walkę z każdą potrawą, która
znajduje się w ich zasięgu. Pragną stłumić w sobie pęd do obżarstwa, ale
gdy zaczynają ucztować, nie są w stanie przestać.
Rokowania w bulimii są tym lepsze, im wcześniej rozpocznie się leczenie.
Niestety większość osób dotkniętych bulimią zaczyna się leczyć po upływie
2-5 lat. Przez sześć miesięcy do roku zachowania właściwe bulimii nie są
regularne i dana osoba panuje nad nimi; objada się i przeczyszcza kiedy
ma na to ochotę. Po upływie roku sprawa wymyka się spod kontroli i taka
osoba zaczyna rozumieć, że sytuacja jest poważna i ukrywa ten fakt przed
innymi. Jeżeli bulimia trwa 3-5 lat to do jej przerwania jest potrzebne
Mocne zaangażowanie się pacjenta w proces terapeutyczny. U niektórych
( 22-25%) leczonych objawy choroby ustają i nigdy nie powracają.
U pozostałych bulimia może ciągnąć się całymi latami. Najczęściej osoba
już wyleczona powraca do starych nawyków w momentach stresu lub
dużych zmian życiowych.

Rodzice podejrzewający zaburzenia w przyjmowaniu pokarmów u swojego
dziecka nie powinni czekać i patrzeć co będzie dalej, szczególnie wtedy gdy
dziecko traci na wadze. Takie dzieci szybko uczą się kamuflować swoje
zachowania (szerokie ubrania, nie rozbieranie się przy innych, skrytość,
nieprzystępność). Rodzice mogą nigdy nie natknąć się na oznaki brania
środków przeczyszczających czy moczopędnych, czy na oznaki wymiotów.

Pierwszym krokiem dla rodziców musi być szukanie pomocy u specjalisty,
najszybciej jak to jest możliwe (lekarz rodzinny, pediatra, psycholog,
terapeuta).
Rodzice wspólnie powinni powiedzieć dziecku, że powinno
pójść do lekarza czy terapeuty. Muszą się przy tym wykazać żelazną
konsekwencją i stanowczością. Musza jasno powiedzieć dziecku, że są
przeciwni danemu zachowaniu czy postępowaniu a nie samemu dziecku.
Muszą okazać dziecku miłość i wsparcie aby nie miało ono wątpliwości, że
go nie odrzucają, ale potępiają to co robi. Z dzieckiem należy rozmawiać
wprost bez oskarżeń i obwiniania. Należy mu powiedzieć, że martwicie się
o nie i nie możecie przechodzić obojętnie obok tego co widzicie. Nie
oceniajcie przy tym uczuć dziecka. Bądźcie dla niego dobrym przyjacielem,
który wspiera ale może powiedzieć, że nie zgadza się z negatywnymi
zachowaniami dziecka.

Podsumowanie

Zaczyna się mówić o epidemii występowania anoreksji i bulimii wśród
nastolatków i ludzi wkraczających w dorosłe życie. Problemy anoreksji,
bulimii i kompulsywnego jedzenia nie sprowadzają się tylko do kwestii
wagi, pożywienia, czy wymiarów ciała. Zaburzenia te są nierozerwalnie
związane z konfliktami wewnętrznymi. Jedzenie staje się formą walki z
problemami natury psychicznej jakie trapią nastolatki i ludzi u progu
ich dorosłego życia. Podłożem tych zaburzeń są problemy uczuciowe,
potrzeba określenia własnej tożsamości, negatywny obraz własnej osoby,
paradoks jednoczesnego odczuwania miłości i nienawiści do własnej
rodziny, rozwój seksualny czy nieprawidłowości seksualne mające swoje
żródło we wczesnym dzieciństwie.

Kilka fotografii

Modelka ( w których figura

odgrywa ważną rolę)