Zasady zarządzania 

Zasady zarządzania 

organizacjami

organizacjami

Współpraca 

międzyorganizacyjna

dr Anna Adamik

dr Anna Adamik

Katedra Zarządzania

Katedra Zarządzania

Politechnika Łódzka

Wydział Organizacji i Zarządzania 

Niezaprzeczalnym wydaje się stwierdzenie, 

iż dzisiejsze, 

nowocześnie zarządzane 

przedsiębiorstwa 

„skazane” są na rozwój poprzez 

stosowanie różnego typu form powiązań 

międzyorganizacyjnych i związków 

współpracy. 

Istnieje spójny, logiczny ciąg uzasadnień dla 

nawiązywania powiązań międzyorganizacyjnej 

współpracy, gdyż:

•

wzrastający rozwój sił wytwórczych wpływa na 

pogłębianie się podziału pracy;

•

przyczyną podziału pracy na różnych szczeblach 

organizacyjnych gospodarki jest 

specjalizowanie się 

ludzi wykonujących pewne czynności,

 a także 

specjalizowanie się instytucji wykonujących określone 

zadania gospodarcze;

•

specjalizacja, obok wzrostu wydajności pracy, prowadzi 

do 

skupienia działań charakteryzujących się 

zwiększeniem wartości i ilości produkcji, 

rozmiarów jednostek gospodarczych

 (liczba 

zatrudnionych, filie, oddziały, itp.) oraz dalszym 

pogłębianiem się podziału pracy (np. pomiędzy 

zakłady, oddziały tego samego przedsiębiorstwa);

• wytwarzanie określonego produktu 

lub świadczenie pewnej usługi na 
rynku w ramach podziału pracy 
wymaga 

współpracy zewnętrznej, 

pomiędzy przedsiębiorstwami, w 
zakresie: ilości, jakości, 
technologii, asortymentu

, jak 

również współpracy wewnętrznej: 
między zakładami, oddziałami czy 
stanowiskami pracy;

Powyższą listę uzupełniają 

ofensywne i defensywne 

przesłanki nawiązywania współpracy

 sugerowane 

przez B. Haus’a., wśród których:

Przesłanki ofensywne to:

• realizacja przedsięwzięć innowacyjnych

 – innowacje 

np. produktowe lub technologiczne powinny być 

realizowane w każdym przedsiębiorstwie, lecz niestety są 

one często drogie i nie wszystkich na nie stać. 

• realizacja obcych lub własnych dużych  

przedsięwzięć inwestycyjnych

 – zazwyczaj duże 

przedsięwzięcia inwestycyjne trudno jest realizować 

samemu, stąd  przedsiębiorstwa są zmuszone do 

współpracy. Przebiegać może ona w różny sposób, 

najczęściej jednak następują poprzez podział 

poszczególnych  faz procesu inwestycyjnego i wydzielenie 

głównego wykonawcy i podwykonawców.

• realizacja dostaw jednorodnych 

produktów

 – w pewnych okresach 

przedsiębiorstwa realizują duże 

zamówienia, które mogą dotyczyć np. 

eksportu. 

Zazwyczaj jedno przedsiębiorstwo nie 

jest w stanie tego dokonać więc zwraca 

się do konkurencji o pomoc w wykonaniu 

zlecenia. Przeważnie współpraca taka 

ma charakter partnerski, przy 

zachowaniu przez realizatora 

zamówienia funkcji koordynacyjnej.

Przesłanki defensywne zaś, to:

• obrona przed zewnętrznymi konkurentami

 – 

szczególnie dużymi przedsiębiorstwami lub 

zagraniczną konkurencją, 

• obrona i ochrona własnych, wspólnych interesów

 

– konkurenci współpracują ze sobą w obronie przed 

dostawcami lub odbiorcami. Dotyczy to głównie 

warunków dostaw. np. przedsiębiorstwa współpracują 

ze sobą przeciwko hipermarketom, które wymuszają 

pewne zachowania dostawców (niską cenę, 

wydłużenie terminu zapłaty za dostawę, itp.).

• obrona przed fiskusem i niekorzystnymi 

przepisami prawnymi

 – choć z jednej strony 

przedsiębiorstwa nadal dzieli konkurencja, to z 

drugiej  łączy je wspólna obrona przed fiskusem i 

nadmiernymi obciążeniami podatkowymi, które 

utrudniają ich działalność 

G. Hamel i C. K. Prahalad ponadto do 

przyczyn współpracy zaliczają także:

• chęć dzielenia się ryzykiem

 – często 

trudno jest dostrzec, jakie będzie 

najdogodniejsze podejście do nowej 

przestrzeni konkurencyjnej. Dzielenie się 

ryzykiem, przez uzyskanie za niewielką cenę 

wiedzy innych, może umożliwić nawet 

wielokrotne eksperymentowanie. 

• k

onieczność wprowadzania zmian

 – firma 

może znaleźć u partnera model 

wprowadzania zmian i metodę wprowadzenia 

nowej kultury, np. menedżerowie dużej firmy, 

dzięki współpracy z mniejszą firmą mogą 

nauczyć się zwinności i szybkości;

Tak więc współczesne przedsiębiorstwa, 

by mogły 

realizować swoje zadania i cele w sferze 

technologii produkcji, sprzedaży, marketingu, 

opanowania rynku oraz kreowania swej przewagi 

konkurencyjnej muszą wchodzić w liczne i 

różnorodne, zmienne i okresowe, bezpośrednie i 

pośrednie związki

 (interakcje, relacje) z innymi 

przedsiębiorstwami i jednostkami organizacyjnymi 

funkcjonującymi na danym obszarze rynku. 

Inaczej mówiąc, muszą umieć współdziałać z 

otoczeniem, zmierzając do osiągnięcia wzajemnie 

niesprzecznych celów. 

Takie więzi prowadzą do działania 

wielopodmiotowego, w którym każdy z uczestników 

liczy się z czynami innych, co w sensie 

prakseologicznym nazywa się 

kooperacją w szerokim 

tego słowa znaczeniu 

Wyjaśniając istotę i rozumienie pojęcia 

kooperacja, współdziałanie przedsiębiorstw

 

trzeba przyjąć, iż termin „współdziałanie” 
(cooperation, Mitwirkung) oznacza przyczynianie 
się do czegoś, współpracę z kimś. 

Przy czym organizacyjne i ekonomiczne 
współdziałanie rozumiane jest zwykle jako 
różnego 

rodzaju związki zachodzące między 

jednostkami lub grupami społecznymi 
dążącymi w tym samym czasie do realizacji 
wspólnego celu

 lub do wzajemnego 

uniemożliwienia sobie osiągnięcia celów 
rozbieżnych. 

Przy takim zaś ujęciu rozróżnia się 
trzy 

podstawowe typy 

współdziałania

 (powiązań 

międzyorganizacyjnych): 

• współpraca (kooperacja 

pozytywna), 

• współzawodnictwo (rywalizacja), 
• walka (kooperacja negatywna).

Współdziałanie o charakterze 

kooperacji pozytywnej (współpracy) 

jest istotą i warunkiem koniecznym 

wszelkich zorganizowanych działań 

zespołowych nastawionych na 

realizację wspólnego celu

, 

natomiast współzawodnictwo i 

walka zmierzają do osiągnięcia 

konkurencyjnych (

wzajemnie 

sprzecznych) celów (

kooperacja 

negatywna) . 

W ten sposób można dostrzec, iż pojęcie 

współdziałania 

zawiera w sobie pojęcie współpracy.

 

Ponieważ zaś współpraca rozumiana jest najczęściej jako:

• współdziałanie polegające na skoordynowaniu 

wykonywanych zadań cząstkowych przewidzianych 

podziałem pracy,

• poziome powiązania między jednostkami gospodarki na 

podstawie zawieranych przez nie umów, porozumień 

umożliwiających lub ułatwiających realizację określonych 

zadań,

• podejmowanie działań wzajemnie zgodnych i 

uzupełniających się oraz mających pozytywne znaczenie z 

punktu ich wpływu na osiąganie celu przedsiębiorstw, 

• oba pojęcia: 

współdziałanie i współpraca

 oznaczają 

praktycznie to samo i wobec tego można je używać 

zamiennie 

W języku ekonomiki i zarządzania 

przedsiębiorstwem, współdziałanie 

(współpraca, powiązania 

międzyorganizacyjne) to 

powiązania o 

pewnych cechach. 

• mają one zmienny, ograniczony zakres i 

czas trwania, 

• fundamentem ich są umowy o współpracy 

dwu lub więcej firm.

• dochodzi do nich na różnych 

płaszczyznach,

• mają one różny stopień trwałości, 

zwartości i intensywności. 

Zwykle współpraca za swój cel stawia:

– rozwój 

przedsiębiorstwa i 

umocnienie

 jego 

pozycji 

– zdobycie nowych rynków

 zbytu;

– nabycie

 nowych 

zasobów

 (technologii);

– dywersyfikację

 terytorialną, pionową, 

poziomą;

– zwiększenie 

skali działania

 (zwiększenie 

liczby odbiorców);

– pozbycie się konkurentów

 lokalnych;

– ominięcie

 wysokich barier wejścia na dany 

rynek. 

Związki między organizacjami różni 

autorzy w różny sposób nie tylko 

definiują, ale i klasyfikują. 

Na podstawowym poziomie analiz J. 

Lichtarski wyróżnia dwa 

zasadnicze 

typy więzi współpracy między 

przedsiębiorstwami

 – są to:

• więzi typu A i 
• więzi typu B.

Więzi typu A występują wtedy, gdy jedno 

przedsiębiorstwo posiada 

zdolność i jest gotowe do 

wykonania określonego rodzaju świadczeń

 (np. 

rzeczowych, finansowych, ludzkich, a także 

informacji), zaś 

drugie przedsiębiorstwo wykazuje 

zapotrzebowanie na te świadczenia. 

Dochodzi tu wówczas do dwukierunkowej wymiany 

świadczeń, wynikającej z podziału pracy i 

specjalizacji przedsiębiorstwa w wykonywaniu 

pewnych faz procesu lub określonych przedmiotów. 

Oznacza to przemieszczanie się między 

przedsiębiorstwami: materiałów, ludzi, gotowych 

produktów, a także informacji odnośnie potrzeb i 

możliwości przedsiębiorstw w ustalonym zakresie 

działania (oferty, zamówienia, umowy, porozumienia, 

faktury) 

Więzi typu B polegają na 

łączeniu między 

przedsiębiorstwami zasobów 

(ludzi, rzeczy), a także 

rezultatów 

(efektów) pracy 

dla wspólnej realizacji funkcji 

wewnętrznych i zewnętrznych.

 

Więzi tego rodzaju mogą polegać na: prowadzeniu określonej 

polityki w zakresie: wielkości i form sprzedaży, cen, 

wspólnych inwestycji, organizowaniu wspólnej bazy 

surowcowej, energetycznej, usług transportowych, 

informatycznych, zaplecza B+R, itp. 

W praktyce zdarza się, że współpracujące ze sobą 

przedsiębiorstwa powołują jednostki o różnym kształcie 

organizacyjnym, takie jak: oddziały, filie, wydziały, zakłady itp. 

Główną przyczyną budowy tego typu związków jest 

ograniczony zakres działalności każdego z partnerów. Ze 

względu na 

ograniczone zasoby rzeczowe, finansowe, czy 

też ludzkie

 uniemożliwia im to samodzielne podejmowanie 

pewnych działań. 

J. Lichtarski wyróżnia następujące 

formy 

współdziałania gospodarczego 

przedsiębiorstw:

• formy kooperacyjne – w których współudział w 

wytwarzaniu produktów jest głównym czynnikiem 

decydującym o składzie uczestników układu 

produkcyjnego i charakteru występujących między 

nimi powiązań. Przedsiębiorstwa biorące udział w 

tego typu związkach nie są podporządkowane 

jednolitemu kierownictwu i nie tracą swojej 

samodzielności.

• formy koncentracyjne – ich cechą jest wysoki 

poziom integracji działalności gospodarczej oraz 

dążenie do utworzenia wspólnego ośrodka 

decyzyjnego                   i ograniczenie 

samodzielności jednostek wewnętrznych tych 

ugrupowań gospodarczych 

Każdą z tych kategorii można realizować 

różnymi sposobami. I tak według B. 

Kaczmarka możliwe są tu 

proste i złożone 

formy współdziałania przedsiębiorstw

. 

Do pierwszej grupy zalicza on: obrót 

towarowy, kooperację produkcyjną, 

pożyczkę, najem i dzierżawę, franchising, 

wspólne przedsięwzięcia, wspólne 

przedsiębiorstwa oraz leasing.

Natomiast do drugiej: fuzje, przejęcia i 

alianse strategiczne 

Powiązania międzyorganizacyjnej 
współpracy można klasyfikować 
także według takich kryteriów, 
jak:

• formy porozumień (lub kontraktów), 
• rodzaje partnerów zaangażowanych 

w kooperację, 

• obszar, którego dotyczy kooperacja. 

Uwzględniając pierwsze z wymienionych kryteriów, 

dotyczące form porozumień

, można wyodrębnić dwa 

podstawowe typy powiązań: formalne i nieformalne. 

Przy czym dopuszczalne jest przyjęcie, że 

o istnieniu kooperacji 

pomiędzy podmiotami świadczy trwały charakter 

wzajemnych relacji

. 

Od strony praktycznej rozumieć to można jako związki 

trwające dłużej niż jeden rok. 

Jeżeli dodatkowo takie stosunki są potwierdzone w formie 

pisemnych umów o współpracy, to należy je interpretować 

jako porozumienia formalne. 

Istnienie formalnych umów świadczyć może o ściślejszym charakterze 

kooperacji. 

Ponieważ realnie występujące 

współdziałanie nie zawsze musi być 

sformalizowane

 wynika stąd konieczność analizy także porozumień 

niesformalizowanych, których identyfikacja może opierać się na 

kryterium długości trwania relacji z innymi podmiotami 

• Biorąc pod uwagę drugie kryterium należy 

wskazać, że współdziałanie gospodarcze 
występuje po pierwsze w odniesieniu 

do relacji z 

odbiorcami i dostawcami

 (kooperacja 

pionowa), po drugie natomiast z 

konkurentami

 

(konkurencja pozioma). Współdziałanie z 
konkurentami to alians. Podstawową cechą 
aliansu jest istnienie pewnego stopnia 
konkurencyjności przedsiębiorstw, które 
deklarują jednocześnie wolę współpracy. 

Dodatkowo istnienie wielu porozumień, tak z 
dostawcami, jak i z konkurentami można określić 
jako funkcjonowanie przedsiębiorstwa w sieci 
kooperacyjnej 

• Wreszcie trzecie kryterium 

wyodrębniania układów powiązań 
kooperacyjnych związane jest z 
obszarami potencjalnych porozumień. 

Współdziałanie z dostawcami i 
odbiorcami warto rozpatrywać 

pod 

kątem podstawowych funkcji w 
przedsiębiorstwie, takich jak: 
zaopatrzenie, produkcja, zbyt itp.

 

• A. Sulejewicz

 zaś w ramach swej analizy struktur 

kooperacyjnych szereguje międzyorganizacyjne 

powiązania współpracy według stopnia 

uwewnętrznienia organizacyjnego, relacji 

między partnerami i związanego z tym stopnia 

uwikłania w tradycyjnie rozumiane kierowanie i 

zarządzanie. 

Biegunowymi przypadkami są tu:

 

• transakcja rynkowa (bezosobowa, jednorazowa, 

niewielki poziom ryzyka, brak transferu zasobów 

firmy) i 

• fuzja (nowa organizacja stworzona przez połączenie 

zasobów dwóch odrębnych partnerów, powiązania 

hierarchiczne, najwyższy stopień zaangażowania 

kapitałowego, wysokie ryzyko, całkowita 

restrukturyzacja zarządzania)

Pomiędzy nimi rozpościerają się mieszane 
formy: 

• łączące w sobie elementy transakcji rynkowych 

oraz form zarządczych organizacji biznesu,

• zarówno kapitałowych, jak i nie kapitałowych 

• wykorzystujących zasoby i struktury kierowania 

więcej niż jednego przedsiębiorstwa, 

• starające się eliminować braki pojedynczej 

organizacji zmuszonej do polegania wyłącznie 
na czysto rynkowej wymianie dóbr i usług. 

 Więzi 
A

Więzi 
B

J. Lichtarski wyróżnia sześć poziomów 

współpracy przedsiębiorstw: od poziomu 0 do 
poziomu 5 :

• Poziom 0 - to sytuacja, w której jedno 

przedsiębiorstwo korzysta z produktów czy usług 
drugiego przedsiębiorstwa poprzez jednorazowe 
i sporadyczne transakcje kupna-sprzedaży.

Przedsiębiorstwa występują na rynku jako 
podmioty gospodarcze całkiem sobie nieznane. 
Oferta dostawcy ma tu charakter zupełnie 
anonimowy, czyli nie jest ona ani przygotowana, 
ani kierowana do określonego odbiorcy. 

• Poziom 1 

- warunki, w których dostawcy i 

odbiorcy, przestają być względem siebie 

anonimowi. Występuje zatem pewna reguła 

zachowań przedsiębiorstw na rynku, która 

polega na tym, że dostawcy dostosowują 

swoją ofertę do wymagań i potrzeb 

odbiorcy pod względem, np. jakości wyrobów, 

użyteczności czy też poziomu technologicznego.

• P

oziom 2 

- więzi współpracujących ze sobą 

przedsiębiorstw stają się systematyczne i 

formalne. Pojawiają się tutaj różnego rodzaju 

umowy lub porozumienia odnoszące się do 

przedmiotu współpracy, więzi pomiędzy 

przedsiębiorstwami nabierają cech trwałości 

na czas ustalony umową. Zakres 

przedmiotowy umowy współpracy jest 

dokładnie ustalony, co najmniej do jakości, 

ilości, ceny czy też terminu dostawy, na które 

przedsiębiorstwa wyrażają zgodę. 

Poziom 3 

–

 współpracujące ze sobą przedsiębiorstwa 

powołują specjalne ośrodki o 

charakterze koordynacyjno-

dyspozycyjnym lub jednostki 

organizacyjne. Nie są to jednak 

samodzielne jednostki pod względem 

prawno-organizacyjnym, ani też 

wyodrębnione ze struktur przedsiębiorstw 

współpracujących. Są to specjalistyczne 

stanowiska pracy lub zespoły stanowisk 

(komórki, działy, biura) zajmujące się 

określonym obszarem współpracy. 

• Poziom 4 

- oznacza sytuację, w której 
współpracujące ze sobą przedsiębiorstwa 
powołują wspólny ośrodek decyzyjny. 
Może mieć on postać: 

zespołu, oddziału, 

zakładu

 itp. o charakterze handlowym. 

Jest on także wyodrębniony z 
wewnętrznej struktury organizacyjnej 
przedsiębiorstwa i posiada 
kompetencje decyzyjne równoważne z 
decyzjami naczelnego kierownictwa w 
danym zakresie współdziałania.

Poziom 5 

- to sytuacja, w której współpracujące 
przedsiębiorstwa, w celu prowadzenia 
określonej działalności tworzą nowy podmiot 
gospodarczy. 

Nowo powstała organizacja może być 

spółką z 

ograniczoną odpowiedzialnością lub też 
spółką akcyjną

. Może ona prowadzić, 

oprócz zasadniczego zadania, do którego 
została powołana, inne rodzaje działalności 
gospodarczej. 

Obrót towarowy i kooperacja produkcyjna

Opierają się one na najprostszych umowach kupna-sprzedaży. 

W 

obrocie towarowym 

wyróżnia się trzy rodzaje umów:

•

tzw. „umowa wiązana sprzedaży” – polega na 

ukierunkowaniu przedsiębiorstwa, jednostki handlowej czy 

hurtowni na strategię marketingową wypracowaną przez 

producenta. Wybrane podmioty objęte taką umową uzyskują 

uprawnienia do sprzedaży produktów na danym terenie. 

•

Umowa wyłączności sprzedaży – opiera się na ograniczeniu 

liczby jednostek  w sprzedaży danego produktu.

•

Umowa koncesji handlowej – polega na tym, że jednostka 

handlowa, na podstawie umowy, sprzedaje produkty we 

własnym zakresie i na własny rachunek, ale według 

wytycznych narzuconych jej przez producenta. 

Charakterystyczną cechą tej umowy jest to, że sprzedawca 

przejmuje logo (znak towarowy) producenta danego 

produktu. 

Kooperacja produkcyjna 

(przemysłowa) 

obejmuje, na podstawie umów 
kooperacyjnych między dwoma lub więcej 
przedsiębiorstwami produkcyjnymi, 

dostawy 

zespołów, podzespołów, półfabrykatów i 
części wyprodukowanych u dostawców na 
specjalne zamówienie odbiorcy. 

Produkcja w ramach kooperacji 
przemysłowej ma charakter wyraźnie 

adresowany

 i jest wykonana na 

podstawie 

konkretnego zamówienia 

z 

przeznaczeniem do dalszej produkcji 
określonego wyrobu finalnego u odbiorcy 

Obrót towarowy dotyczy 
współdziałania między 
przedsiębiorstwami 

produkcyjnymi a jednostkami 
handlowymi,

 a 

kooperacja produkcyjna odnosi 
się do współpracy 

między 

przedsiębiorstwami 
produkcyjnymi.

Udostępnienie składników 
majątkowych niezbędny do 
prowadzenia działalności 
gospodarczej przybiera różne formy 

umów

 o różnych warunkach 

finansowych, do których można 
zaliczyć:

• umowę pożyczki,
• umowę najmu,
• umowę dzierżawy.

Umowa pożyczki 

polega na tym, że „dający pożyczkę zobowiązuje się 

przekazać przedmiot pożyczki (np. kwot pieniężną) na 

własność biorącego, zaś pożyczkobiorca zobowiązuje się 

zwrócić ów przedmiot pożyczki w tej samej ilości i 

jakości (w przypadku środków pieniężnych kwotę tej 

samej wysokości).”

Umowa pożyczki może być zawarta  w formie ustnej lub 

pisemnej. 

Termin zwrotu pożyczki, z punktu widzenia 

pożyczkodawcy, powinien być zawarty w umowie. 

Określenie w umowie terminu zwrotu pożyczki jest 

również istotne dla pożyczkobiorcy, ponieważ zabezpiecza 

go przed żądaniem zwrotu pożyczki przed uzgodnionym 

terminem. 

Pożyczka może być odpłatna  w formie 

oprocentowania lub nieodpłatna 

Najbardziej rozpowszechnioną formą 

współpracy  przedsiębiorstw z bankiem 

jest kredyt. 

Kredyt 

bankowy, to „zobowiązanie banku 

do oddania do dyspozycji kredytobiorcy 

na 

czas oznaczony w umowie określonej 

kwoty środków pieniężnych, a 

kredytobiorcy do korzystania z niej na 

warunkach określonych w umowie oraz 

do zwrotu kwoty wykorzystanego 

kredytu wraz z odsetkami w 

umówionym terminie spłaty i zapłaty 

prowizji od przyznanego kredytu 

Przez 

umowę najmu 

„wynajmujący zobowiązuje się oddać 
najemcy rzecz do używania przez czas 
oznaczony lub nie oznaczony, a najemca 
zobowiązuje się płacić wynajmującemu 
umówiony czynsz.

Po zakończeniu najmu najemca 
zobowiązany jest zwrócić rzecz w stanie 
nie pogorszonym; jednakże nie ponosi 
odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące 
następstwem prawidłowego używania 

Umowa najmu 

odnosi się do korzystania z cudzych 
rzeczy w celach zarówno 
produkcyjnych, jak i 
konsumpcyjnych. 

Przedmiotem najmu mogą być rzeczy 
ruchome, nieruchomości i ich 
części składowe. Ważne jest to, że 
przedmiotem najmu 

nie mogą być 

prawa lub dobra materialne 

Przez umowę dzierżawy 

„wydzierżawiający zobowiązuje się oddać 
dzierżawcy rzecz do używania i 
pobierania pożytków przez czas 
oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca 
zobowiązuje się płacić 
wydzierżawiającemu umówiony czynsz.” 

Przedmiotem dzierżawy mogą być tylko 
rzeczy lub prawa majątkowe, które 
przynoszą pożytek. Ta cecha wyróżnia 
dzierżawę od najmu 

Pożyczka i kredyty zazwyczaj odnoszą 
się do relacji 

współpracy na linii 

przedsiębiorstwo – bank

, a ich 

przedmiotem są głównie środki 
pieniężne. 

Natomiast najem i dzierżawa są typową 
formą współpracy 

różnych podmiotów 

gospodarczych

, a ich   przedmiotem 

umowy są głównie rzeczy ruchome, 
nieruchomości i ich części składowe, a 
w przypadku dzierżawy również prawa 
majątkowe 

Franchising

 

„oznacza zakres stosunków 

ekonomicznych, w ramach których

 

właściciel produktu, procesu, usługi, 

znaku firmowego zezwala drugiej 

stronie układu 

– za odpowiednią opłatą lub 

określonym świadczeniem – 

nabyć prawo do rozporządzania 

produktem, procesem, znakiem 

firmowym itp 

Inną, ale dość typową formą współpracy 
przedsiębiorstw na rynku są 

wspólne 

przedsięwzięcia (konsorcja)

, które 

dotyczą trzech sfer współdziałania 
przedsiębiorstw:

• w zakresie inwestycji w dotychczasowej 

dziedzinie działalności,

• poprzez podejmowanie nowej 

działalności,

• poprzez realizację w dużej skali operacji 

finansowych. 

Konsorcjum

 jest umownym powiązaniem 

przedsiębiorstw, tworzonym 

w celu realizacji 

konkretnego

, zakrojonego na dużą skalę 

przedsięwzięcia

, które wymaga zaangażowania 

bardzo dużych środków finansowych oraz 

wykorzystania dużej wiedzy specjalistycznej. 

Konsorcja są tworzone zazwyczaj przy realizacji 

dużych projektów, np. przy budowie autostrad . 

Konsorcjum ma charakter najczęściej tymczasowy, 

czyli po osiągnięciu celu do którego zostało powołane 

jest rozwiązywane. 

Nie jest podmiotem gospodarczym, więc nie musi 

być rejestrowane, nie musi mieć też odrębnej nazwy 

ani siedziby 

Wspólne przedsiębiorstwo

, 

jest jednostką utworzoną przez kilka przedsiębiorstw, 

samodzielnych prawnie i ekonomicznie, w celu realizacji 

określonych zadań. 

Zadania te mogą dotyczyć sfery produkcyjnej, 

badania rynku, analiz strategicznych itp. Współpraca 

podmiotów w ramach wspólnego przedsiębiorstwa może 

być określona do momentu wykonania ustalonego zadania 

czy też zadań. Po upływie tego okresu 

przedsiębiorstwo zostaje rozwiązane. 

Wspólne przedsiębiorstwo jest formą współpracy 

łączącą:

• podmioty gospodarcze należące do różnych faz cyklu 

gospodarczego,

• umożliwiającą zarazem strukturalne jak również 

kapitałowe współdziałanie partnerów o różnych 

formach własności. 

Uwagę należy zwrócić również ku wspólnym 

przedsiębiorstwom tworzonym z udziałem podmiotów 

zagranicznych, tzn. 

joint ventures. 

Joint venture sprowadza się do utworzenia nowego 

przedsiębiorstwa z wydzielonych środków swoich 

założycieli

. 

Partnerzy w określonej zgodnie z umową proporcji udziałów wnoszą do 

wspólnego przedsiębiorstwa:

• aporty rzeczowe

• środki finansowe

• know-how

• znajomość rynku, lokalnych przepisów i zwyczajów

• powiązania z krajowymi i zagranicznymi kanałami zakupu i 

sprzedaży.

Jonit venture tworzone są nie tylko 

w celu

 wejścia na 

nowe rynki zagraniczne. Inną przyczyną powoływania 

takiego przedsięwzięcia jest zapewnienie niedrogich 

dostaw podzespołów i elementów, czyli obniżenie 

kosztów produkcji, czy zapewnienie bezpieczeństwa 

zaopatrzenia w surowce

. 

Leasing,

to „oddanie przez jedną stronę, tj. leasingodawcę, w 

odpłatne użytkowanie środków trwałych drugiej stronie – 

leasingobiorcy, na warunkach uzgodnionych przez te 

strony” 

Od dnia 09.12.2000 roku obowiązują przepisy kodeksu 

cywilnego odnoszące się do umowy leasingowej. 

Zgodnie z atr. 709(1) Kodeksu cywilnego: „przez umowę 

leasingu 

finansujący 

zobowiązuje się, w zakresie 

działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od 

oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w 

tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do 

używania albo używania i pobierania pożytków przez 

czas oznaczony, a 

korzystający

 zobowiązuje się zapłacić 

finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie 

pieniężne, równe co najmniej cenie lub 

wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez 

finansującego 

Leasing jest formą finansowania 
rozwoju przedsiębiorstwa przez 
wykorzystanie zewnętrznych źródeł. 

Leasing umożliwia inwestorowi 
korzystanie m.in. z takich dóbr jak: 
maszyny i urządzenia, nieruchomości, 
środki transportu, sprzęt 
komputerowy, linie technologiczne itp. 
oraz pobierania z tego tytułu 
pożytków, 

nie stając się jednak ich 

właścicielem 

Fuzja,

 

to połączenie dwóch lub więcej 
samodzielnie działających podmiotów 
gospodarczych w jeden nowy podmiot. 

Dotychczasowi właściciele łączących 
się przedsiębiorstw otrzymują tytuł 
własności w powstałym przez połączenie 
przedsiębiorstwie,  a dotychczasowe 
firmy przestają istnieć, tzn. są 
wykreślone z właściwych rejestrów 
przedsiębiorstw 

Przejęcie (akwizycja

) polega na

 zakupie przez jedno przedsiębiorstwo udziałów 
(całego lub większościowego pakietu akcji) w drugim 
przedsiębiorstwie, czyli przejęciu kontroli nad 
nabywanym przedsiębiorstwem przez kupującego. 

Nabywane przedsiębiorstwo w wyniku przejęcia 

staje się własnością innej firmy

, zostaje 

zachowana jej nazwa  i osobowość prawna.

Istnieją różne rodzaje przejęć np. przyjazne, 

nieprzyjazne

 

Alians strategiczny

, jest to sojusz dwóch lub 

większej liczby przedsiębiorstw zawierany w celu 
osiągnięcia określonego celu strategicznego, np. 
opracowanie nowego produktu, wejścia na nowy 
rynek, przejęcia innej firmy lub też utrzymanie lub 
wzmocnienie przewagi konkurencyjnej. 

Alianse mają postać umowną. 

Są umowami pomiędzy 

dotychczasowymi lub potencjalnym 
konkurentami

 i charakteryzują się tym, że

• zawierane są na zasadzie partnerstwa,
• są długofalowe, ale o ograniczonym horyzoncie czasowym,
• występują w nich wspólne działania i potrzeby, ale uzyskane 

korzyści powinny być odpowiednie do wniesionego wkładu przez 
partnerów, 

• ich celem powinno być utrzymanie lub wzmocnienie przewagi 

konkurencyjnej 

Alianse mogą mieć różną postać w zależności od 

przyjętego kryterium. 

I tak   w zależności od formy organizacyjno – 

prawnej wyróżnia się: 

• alianse formalne

 - czyli jawne, które są 

zalegalizowane w postaci umów handlowych oraz

• alianse nieformalne

 – są to m.in. milczące 

porozumienia dokonujące podziału wpływów na 

określanym rynku, zmowy przeciwko pewnej 

grupie rywali,  porozumienia oparte na 

powiązaniach towarzyskich, 

Ze względu na przedmiot i zakres współpracy wyróżnia 

się:

• Alianse komplementarne

 – zawierane są między 

partnerami o zróżnicowanej działalności i kompetencjach, 

np. jedno przedsiębiorstwo wytwarza produkt, a drugie 

dzięki posiadamy umiejętnością zajmuje się jego sprzedażą. 

• Alianse ścisłej integracji

 – są zawierane przez 

przedsiębiorstwa, które chcą uzyskać korzyści skali w 

zakresie wytwarzania jakiegoś elementu (podzespołu) 

lub realizacji jakiegoś odcinka procesu produkcyjnego.. 

Dotyczą one głównie działalności badawczo-rozwojowej lub 

produkcyjnej.   

• Alianse addytywne

 – polegają na tym, że partnerzy 

zawierają sojusz w celu wspólnego wytwarzania i 

sprzedawania określonego produktu, którego żaden z 

nich nie mógłby wyprodukować i sprzedawać w takiej 

ilości, która gwarantowała by opłacalność przedsięwzięcia. 

Celem tego aliansu jest więc efekt skali, umożliwia on też 

wejście na nowe rynki geograficzne. 

Doświadczenia, związane ze stosowaniem aliansów 

pokazują, że szczególnie skuteczne w czasach 

gospodarki globalnej są trzy rodzaje aliansów:

• Alianse rozwoju rynków

Jedną ze strategii rozwoju jest rozszerzanie 

działalności na nowe segmenty klientów i na nowe 

rynki geograficzne. W tym przypadku działalność 

przedsiębiorstwa opiera się na umiejętnościach 

produkcyjnych, technologicznych,  zasobach środków 

produkcji i kapitału związanych z dana branżą. 

Alianse międzysektorowe

 (dywersyfikacji pokrewnej). 

Najważniejszym celem, jest powstanie nowego produktu 

lub usługi dzięki połączeniu przedsiębiorstw z 

różnych, ale pokrewnych sektorów. Najczęściej 

możemy się tutaj spotkać z udzieleniem licencji lub 

franchisingu, czyli z transferem technologii.

• Alianse technologiczne

. czyli alianse 

zorientowane na rozwój wiedzy. Zawierane są 

w celu szybkiego dostępu do nowej wiedzy i 

technologii. 

• Ich uczestnikami są zazwyczaj duże 

międzynarodowe przedsiębiorstwa (w 

przypadku, gdy mała firma ma dostęp do 

innowacyjnej technologii, staje się ona 

przedmiotem przejęcia, a nie aliansu). Dlatego 

też alianse technologiczne mają zazwyczaj 

charakter partnerski i nie prowadzą do 

podstępnego przejęcia udziałów partnera. 

Są rozwiązywane po zrealizowaniu ustalonego 

zadania