Ocena zagrożeń czynnikami

szkodliwymi dla zdrowia,

uciążliwymi

i niebezpiecznymi oraz

metody ochrony przed tymi

zagrożeniami

Chemiczne

• w zależności od możliwych

skutków i rodzaju ich
działania:

– toksyczne

– drażniące

– uczulające

– rakotwórcze

– mutagenne

– upośledzające funkcje

rozrodcze

• w zależności od sposobów

wchłaniania:

– przez drogi oddechowe

– przez skórę i błony

śluzowe

– przez przewód

pokarmowy

Czynniki środowiska pracy

Fizyczne

• hałas

• drgania (wibracja)

• promieniowanie (jonizujące,

podczerwone, nadfioletowe,
laserowe)

• pole elektromagnetyczne

• elektryczność statyczna

• pyły przemysłowe

• czynniki niebezpieczne

mogące prowadzić do
urazów:

– poruszające się maszyny

– ruchome elementy

maszyn

– przemieszczające się

wyroby i materiały

– ostre oraz wystające

elementy i krawędzie

Biologiczne

• mikroorganizmy

– bakterie

– wirusy

– grzyby

– pierwotniaki

• substancje wytwarzane

przez mikroorganizmy

– toksyny

– alergeny

• makroorganizmy

– rośliny

– zwierzęta  

Czynniki środowiska pracy

Psychofizyczne

• obciążenie fizyczne

(statyczne
i dynamiczne)

• obciążenie nerwowo-

psychiczne:

– obciążenie umysłu

– obciążenie lub

niedociążenie percepcyjne

– obciążenie emocjonalne

Hałas

• Najwyższe dopuszczalne natężenie hałasu

135

Szczytowy poziom dźwięku C

115

Maksymalny poziom
dźwięku A

85

Dopuszczalne wartości hałasu
przy 8-godzinnej ekspozycji

Poziom ekspozycji

na hałas (dB)

Parametry hałasu

Czynniki środowiska pracy

• Niektóre pojęcia związane z hałasem

Hałas słyszalny:

16 ÷16 000 Hz

Hałas infradźwiękowy:

2 ÷ 50 Hz

Hałas ultradźwiękowy:

10 000 ÷ 100 000 Hz

Próg słyszalności:

2 x 10

-5

Pa (paskala)

Próg bólu:

ok. 100 Pa

Ciśnienie akustyczne – przyrost ciśnienia
środowiska powodowany przez dźwięk
– mierzone w paskalach (Pa)

Czynniki środowiska pracy

Wibracja

Drgania najbardziej oddziałujące na organizm człowieka mają
Częstotliwość 0,7 ÷ 1400 Hz. Szczególnie niebezpieczne są

częstotliwości

niskie z uwagi na możliwość powstania rezonansu z drganiami

własnymi

organów człowieka.

• Rezonans

60 – 90 Hz

Oczy

10 – 18 Hz

Pęcherz moczowy

4,5 – 10 Hz

Inne narządy jamy brzusznej

8 Hz

Żołądek

4 – 9 Hz

Płuca i serce

Przykładowe częstotliwości rezonansowe

Czynniki środowiska pracy

Rezonans powoduje niebezpieczeństwo wybroczyn, krwotoków,
a nawet rozerwania narządów. Ponadto wibracja powoduje

m.in.:

niedokrwienie części ciała, zmiany zwyrodnieniowe stawów

(zwłaszcza

nadgarstków, łokci i kręgosłupa), zaburzenia czucia, ból

kończyn,

zwyrodnienia w rdzeniu kręgowym i mózgu.

• Profilaktyczne badania lekarskie

Co 4 lata

Jak przy
wstępnych

Ogólne
neurologiczne

Wibracja ogólna

Po roku,
następnie
co 3 lata

Jak przy
wstępnych

Ogólne, ze
zwróceniem
uwagi na układ
naczyniowy,
nerwowy, kostny

Wibracja
przekazywana
na kończyny
górne

Częstotliwość

Zakres badania

Badania okresowe

Badania

wstępne

Rodzaj

wibracji

Czynniki środowiska pracy

Czynniki środowiska pracy

Promieniowanie termiczne

18...20

23...25

4 – praca bardzo ciężka

22 (przy odczuwalnym

ruchu powietrza – 23)

25 (przy odczuwalnym

ruchu powietrza – 26)

3 – praca ciężka

26

28

2 – praca umiarkowana

29

30

1 – praca lekka

32

33

0 – wypoczynek

Osoba

niezaaklimatyzowana

Osoba

zaaklimatyzowana

Dopuszczalne wartości obciążenia

termicznego (°C)

Intensywność pracy

(klasa)

Czynniki środowiska pracy

Oddziaływanie optyczne światła

Ś

w

ia

tł

o

w

id

zi

a

ln

e

P

ro

m

ie

n

io

w

a

n

ie

p

o

d

c

z

e

rw

o

n

e

P

ro

m

ie

n

io

w

a

n

ie

re

n

tg

e

n

o

w

s

k

ie

U

V

(u

lt

ra

fi

o

l

e

t)

Czynniki środowiska pracy

Oddziaływanie optyczne światła

• silne światło białe

• promieniowanie

rentgenowskie

• promieniowanie

ultrafioletowe

• promieniowanie

podczerwone

• promieniowanie laserowe

 wysoko jaskrawość osłabia

wzrok

 oddziaływanie m.in.

kancerogenne, oparzenia

 zapalenia rogówki i

spojówek, oparzenia, zmiany
nowotworowe skóry

 oparzenia siatkówki i

rogówki, zaćma, przegrzanie
organizmu (udar cieplny)

 punktowe zniszczenie

siatkówki

Promieniowanie elektromagnetyczne

Podział fal elektromagnetycznych ze względu
na częstotliwość

1. fale bardzo długie - do 0,02 MHz
2. fale radiowe

- 0,02 ÷ 300 000 MHz

3. podczerwień

- 3 x 10

6

÷ 4 x 10

8

MHz

4. fale widzialne

- 4 x 10

8

÷ 8 x 10

8

MHz

5. ultrafiolet

- 8 x 10

8

÷ 6 x 10

10

MHz

6. promienie X

- 6 x 10

10

÷ 75 x 10

13

MHz

7. promienie gamma - 75 x 10

13

÷ 3 x 10

15

MHz

 

Fale elektromagnetyczne rozchodzą się w
przestrzeni
jako fala kulista, czyli z jednakową prędkością
we wszystkich kierunkach.

Promieniowanie elektromagnetyczne

Strefy ochronne

Dopuszczalne
natężenia pola
elektrycznego
i pola
magnetycznego
w strefach
ochronnych przy
częstotliwościac

h:

0,1 ÷ 10 MHz 

 

Promieniowanie elektromagnetyczne

Promieniowanie podczerwone

Najwyższe, dopuszczalne średnie
natężenie napromieniowania oka
promieniowaniem podczerwonym
wynosi:

150 W/m

2

 
Średnie natężenie promieniowania

jest

to iloraz wartości napromieniowania

oczu

lub skóry i czasu trwania ekspozycji:

E

śr

= N/t

gdzie

:

E

śr

– średnie natężenie

napromieniowania w W/m

2

N – napromieniowanie w J/m

2

T – czas trwania ekspozycji

Promieniowanie elektromagnetyczne

Dawka graniczna dla osób zatrudnionych w

warunkach

narażenia na promieniowanie jonizujące

• W ciągu kolejnych 12 miesięcy:

50 mSv

– jeżeli są znane wartości

dawek w poszczególnych tkankach
i narządach oraz w szpiku kostnym

50 mSv

– jeżeli napromieniowanie

całego ciała jest równomierne

150 mSv

– w soczewkach oczu

500 mSv

– w innych tkankach lub narządach, w tym także

w skórze.

• Dla kobiet w wieku do 45 lat – w ciągu kolejnych 3

miesięcy:

12 mSv

– wyrażona jako równoważnik dawki w narządach

jamy brzusznej.

• Dla kobiet w ciąży:

1 mSv

– wyrażona jako efektywny równoważnik dawki

w ciągu 12 miesięcy.

Promieniowanie elektromagnetyczne

Zastosowanie pól elektromagnetycznych wysokiej
częstotliwości

• Do 3 MHz:

– termiczna obróbka metali, łączność

radiowa;

•  3 ÷ 30 MHz:

– termiczna obróbka dielektryków, suszenie

i sterylizacja produktów spożywczych,
oczyszczanie ziarna ze szkodników, medycyna itp.;

• 30÷ 300 MHz:

– łączność radiowa i telewizyjna, medycyna itp.;

• 300 ÷ 300 000 MHz:

– radiolokacja, radionawigacja, łączność

radiotelefoniczna, radiometeorologia,
radioastronomia, radiospektroskopia,
fizyka jądrowa, termiczna obróbka
produktów spożywczych, medycyna itp.

Najwyższe dopuszczalne stężenia i
natężenia czynników szkodliwych dla
zdrowia

• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS)

– średnie

ważone, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-
godzinnego dobowego i tygodniowego, określonego w
Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, przez okres jego
aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych
zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń.

• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE NATĘŻENIE (NDN)

fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia – ustalone jako
wartość średnia, której oddziaływanie na pracownika w ciągu
8-godzinnego dobowego
i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu
pracy, przez okres jego aktywności zawodowej,
nie powinno spowodować ujemnych
zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne stężenia i
natężenia czynników szkodliwych dla
zdrowia

• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE

(NDSCh)

– wartość średnia, która nie powinna spowodować ujemnych
zmian
w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy
nie dłużej niż 30
minut w czasie zmiany roboczej.

• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE

STĘŻENIE PUŁAPOWE(NDSP)

,

które ze względu na zagrożenie
zdrowia lub życia pracownika nie
może być w środowisku pracy
przekroczone w żadnym momencie.

Oświetlenie pomieszczeń pracy
Oświetlenie elektryczne (1)

Niezależnie od oświetlenia dziennego
pomieszczenia pracy powinny być wyposażone
w oświetlenie elektryczne o natężeniu
dostosowanym do rodzaju wykonywanych prac
oraz wymaganej ich
dokładności. Średnie natężenie oświetlenia na

płaszczyźnie roboczej nie powinno być mniejsze

niż wartości podane (przykładowo) w poniższej
tabeli.

Krótkotrwałe przebywanie połączone z wykonywaniem prostych czynności,
np.:
- przygotowywanie pasz,
- magazynowanie towarów, przy których może być konieczność
poszukiwania,
- w korytarzach i na schodach oraz w salach kinowych podczas przerw.

50

20

Najmniejsze
dopuszczalne
średnie natężenie
oświetlenia lx

Orientacja, z rozpoznaniem cech średniej wielkości, np. rysów
twarzy, w pomieszczeniach takich jak np. piwnice i strychy oraz przy
składowaniu materiałów jednorodnych lub dużych.

Rodzaje czynności lub pomieszczeń

- mało dokładne prace ślusarskie i prace na obrabiarkach do metali,
- wyrób akumulatorów, kabli, nawijanie cewek grubym drutem,
- jadalnie, bufety i świetlice,
- sale gimnastyczne, aule,
- portiernie

Oświetlenie pomieszczeń pracy
Oświetlenie elektryczne (2)

300

Praca przy przeciętnych wymaganiach wzrokowych, np.:
- średnio dokładne prace ślusarskie i prace na maszynach do
metali,
- szpachlowanie, lakierowanie,
- łatwe prace biurowe z dorywczym pisaniem na maszynie.

200

100

Najmniejsze
dopuszczalne
średnie natężenie
oświetlenia lx

Praca nieciągła i czynności dorywcze przy bardzo ograniczonych
wymaganiach wzrokowych, np.:
- sporadyczna obsługa urządzeń technologicznych, obsługa kotłów
centralnego ogrzewania,
- mycie i czyszczenie samochodów w garażach,
- pomieszczenia sanitarne,
- hole wejściowe.

Rodzaje czynności lub pomieszczeń

Długotrwała i wyjątkowo wytężona praca wzrokowa, np.:
- montaż najmniejszych części i elementów elektronicznych,
- kontrola wyrobów włókienniczych.

Długotrwała i wytężona praca wzrokowa, np.:
- bardzo dokładne prace ślusarskie i prace na maszynach do metali,
- szlifowanie szkieł optycznych i kryształów,
- oczyszczanie, wyskubywanie węzełków, wypruwanie, cerowanie,
naprawianie usterek w przemyśle włókienniczym,
- prace kreślarskie.

Oświetlenie pomieszczeń pracy
Oświetlenie elektryczne (3)

1000

750

500

Najmniejsze dopuszczalne
średnie natężenie
oświetlenia lx

Praca przy dużych wymaganiach wzrokowych, np.:
- dokładne prace ślusarskie i prace na maszynach do metali,
- repasacja, szycie i drukowanie tkanin,
- druk ręczy i sortowanie papieru.

Rodzaje czynności lub pomieszczeń

Oświetlenie pomieszczeń pracy
Oświetlenie elektryczne (4)

Podane w tabeli wartości natężenia oświetlenia należy
zwiększyć
o jeden stopień (np. z 200 do 300 Ix),
- przedmiot pracy wzrokowej ma współczynnik odbicia
poniżej
0,2 lub występują na nim małe kontrasty (np. szycie
ciemnej
tkaniny ciemną nicią),

- błędy popełnione przy postrzeganiu mogą

spowodować groźny uraz lub duże straty materialne,
- pracownikami są w większości osoby w wieku
powyżej 40 lat.

W przypadku, gdy pracą na danym
stanowisku lub w pomieszczeniu
jest krótkotrwała (np. dorywcza
obsługa szlifierki, nadzór urządzeń
automatycznych), wymagane
wartości natężenia oświetlenia
powyżej 200 Ix mogą być
zmniejszone o jeden stopień.

Liczba, powierzchnia i rozmieszczenie okien w pomieszczeniach
pracy powinny zapewniać pracownikom, stosownie do rodzaju
wykonywanych przez nich prac, dostateczne oświetlenie dzienne
oraz należyte przewietrzanie pomieszczeń.

Stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi w
pomieszczeniach powinien być nie mniejszy niż 1:8

Warunki dotyczące oświetlenia pomieszczeń światłem dziennym określane są

za pomocą współczynnika oświetlenia dziennego (wyrażonego w %),
stanowiącego stosunek natężenia oświetlenia w danym punkcie wnętrza do
równocześnie występującego natężenia oświetlenia w otwartej przestrzeni na
płaszczyźnie poziomej.

Oświetlenie pomieszczeń pracy
Oświetlenie dzienne

Oświetlenie pomieszczeń pracy
Oświetlenie dzienne

Charakterystyka wykonywanych czynności

w pomieszczeniu

wielkość szczegółu

(wymiar charakte-

rystyczny w mm)

górnym

i mieszanym

e

śr

bocznym e

min

Szczególnie
dokładna

Bardzo dokładna

Dokładna

Mało dokładna

Zgrubna

Nadzór ogólny
nad czynnością,
bez rozróżniania
szczegółów

do 0,1

0,1 – 0,3

0,3 – 1,0

1,0 – 10

powyżej 10

–

3,5 – 4

2,0 – 3

1,5 – 2

1,0 – 1,2

0,5 – 0,8

0,25 – 0,4

10

7

5

3

2

1

określenie

Charakterystyka wykonywanych czynności

w pomieszczeniu

Kategori

a

czynnośc

i

wzrokow

ej

Pomieszczenia pracy

Wysokość pomieszczeń pracy, w których nie występują czynniki uciążliwe
lub szkodliwe dla zdrowia

, powinna być nie mniejsza niż:

3 m

– jeżeli przebywają w nich więcej niż 4 osoby,

2,5 m

:

jeżeli przebywa w nich nie więcej niż 4 pracowników i na każdego z

nich przypada

co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,

w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości,

mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli na każdego

pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,

2,2 m

– w dyżurkach, portierniach, kantorach, kioskach ulicznych,

dworcowych i in., a także w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli
otwartej do większego pomieszczenia.

Wysokość pomieszczeń pracy, w których występują czynniki uciążliwe lub
szkodliwe dla zdrowia

, powinna być nie mniejsza niż

3,3 m

.

Wysokość pomieszczeń pracy, w których występują czynniki uciążliwe lub
szkodliwe dla zdrowia (3,3 m) oraz pomieszczeń, w których nie występują
takie czynniki (3 m), może być obniżona w stosunku do wymaganej w
przypadku zastosowania klimatyzacji oraz po uzyskaniu zgody państwowego

wojewódzkiego inspektora

Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w danym
pomieszczeniu pracy powinno przypadać co najmniej 13 m

2

wolnej objętości

pomieszczenia:

O

min

= (P

p

· h - O

w

) : L

z

gdzie:
O

min

- wolna objętość pomieszczenia przypadająca na jednego pracownika

P

p

- powierzchnia podłogi w pomieszczeniu

H

- wysokość pomieszczenia

O

w

- objętość wyposażenia (mebli, urządzeń itp.) znajdującego się w pomieszczeniu

L

z

- liczba osób jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniu

Wolna powierzchnia podłogi (nie zajęta przez urządzenia techniczne, sprzęt
itp.) przypadająca na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w
danym pomieszczeniu pracy nie powinna być mniejsza niż 2 m2.

P

p min

= (P

p

- P

w

) : L

z

gdzie:
P

p min

- powierzchnia podłogi przypadająca na jednego pracownika

P

p

- powierzchnia podłogi w pomieszczeniu

P

w

- powierzchnia podłogi zajęta przez wyposażenie pomieszczenia

L

z

- liczba osób jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniu

Pomieszczenia pracy

Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy

Znaki

ostrzegawcze

Znaki ostrzegawcze
stosowane są
w zakładach
przemysłowych,
na stanowiskach
pracy do
ostrzegania
i informowania
pracowników oraz
innych osób tam
przebywających
o grożącym
niebezpieczeństwie

.

ogólny znak

ostrzegawczy

(ostrzeżenie, ryzyko

niebezpieczeństwa)

ostrzeżenie przed

niebezpieczeństwem

zatrucia substancjami

toksycznymi

ostrzeżenie przed

substancjami żrącymi

ostrzeżenie przed

wiszącymi przedmiotami

(wiszącym ciężarem)

ostrzeżenie przed

urządzeniami

do transportu poziomego

ostrzeżenie przed

porażeniem prądem

elektrycznym

uwaga, zły pies

ostrzeżenie przed

kruchym dachem

ostrzeżenie przed

niebezpieczeństwem

uszkodzenia głowy

Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy

• agresywnych

właściwości
fizycznych,
chemicznych
i biologicznych
materiałów

• środków

transportu

• prądu

elektrycznego

• elementów

konstrukcyjnych
budynku

• zwierząt

ostrzeżenie przed

ograniczeniem wysokości

ostrzeżenie przed

promieniowaniem

laserowym

ostrzeżenie przed

substancjami radioaktywnymi

i promieniowaniem jonizującym

ostrzeżenie przed

skażeniem

biologicznym

ostrzeżenie przed

niebezpieczeństwem

potknięcia się

ostrzeżenie przed

śliską nawierzchnią

ostrzeżenie przed

silnym polem

magnetycznym

Znaki ostrzegawcze

Znaki ostrzegawcze stosowane są w

miejscach,

w których występują niebezpieczne

zagrożenia od:

Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy

Znaki nakazu

Znaki nakazu są
to znaki ochrony
i higieny pracy
stosowane w celu
pracownikom
i osobom

postronnym

informacji
o konieczności
zastosowania
odpowiednich
środków

technicznych

i organizacyjnych
w celu

zapobiegania

wypadkom, utracie
zdrowia i uniknięcia
niebezpieczeństwa.

ogólny znak nakazu

nakaz stosowania

ochrony oczu

nakaz stosowania

ochrony głowy

nakaz stosowania

ochrony stóp

nakaz stosowania

ochrony rąk

nakaz stosowania

osłony twarzy

nakaz używania

pasów bezpieczeństwa

nakaz przechodzenia

w oznakowanym miejscu

nakaz stosowania

osłony nastawnej

Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy

nakaz stosowania

ochrony słuchu

nakaz stosowania

ochrony dróg oddechowych

nakaz stosowania

osłony

nakaz stosowania

zamknięcia

nakaz umycia rąk

nakaz używania

sygnału

Znaki nakazu

Znaki nakazu stosowane są w miejscach, w których występują
niebezpieczne zagrożenia wymagające zastosowania

odpowiednich

środków ochronnych w postaci:

• ochron

indywidualnych

• osłon na ruchome

lub niebezpieczne
wystające części
maszyn i urządzeń

• wygrodzeń

i zabezpieczeń
miejsc
niebezpiecznych

• czynności

higienicznych

• sygnalizacji dźwię-

kowej, świetlnej itp.

Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy

pierwsza pomoc

medyczna

prysznic bezpieczeństwa

prysznic

do przemywania oczu

zatrzymanie awaryjne telefon awaryjny

nosze

Znaki informacyjne

Znaki informacyjne są to znaki ochrony i higieny pracy stosowane

w celu

oznakowania miejsc, w których znajdują się urządzenia i

instalacje dla

higieny osobistej oraz urządzenia niezbędne w sytuacjach

wypadkowych.

Uzupełnienie znaków ochrony i higieny pracy

Uzupełnieniem znaków
ochrony i higieny pracy
są znaki zakazu, nakazu
i ostrzegawcze,
stosowane, gdy brak jest
odpowiedniego
symbolu dla określenia
rodzaju zagrożenia,
zakazu, nakazu lub
ostrzeżenia.
Do znaków tych należą:

Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy

B. Znaki ochrony i higieny pracy

Przestrzeń
zamknięta

Zakaz jedzenia

i picia wewnątrz

Nie zbliżać się

Nieupoważnionym wstęp

i przejście wzbronione

A. Znaki ogólne zakazu, nakazu i ostrzegawcze

Założyć okulary