Percepcja bodźców – narządy

zmysłów

Narządy czucia

powierzchniowego

Z powierzchni skóry odbierane jest

czucie dotyku, ucisku,

ciepła, zimna i bólu

. Poza czuciem bólu, które odbierane

jest przez wolne zakończenia nerwowe, pozostałe rodzaje
czucia

skórnego

mają

wyspecjalizowane

narządy

odbiorcze.

Bodziec pobudzający narządy odbiorcze charakteryzuje: siła,

czas trwania i czas jego narastania, z czego dla powstania
wrażenia zmysłowego najważniejszy jest czas narastania
bodźca. Im czas ten jest krótszy, tym intensywność
wrażenia zmysłowego jest większa. W czasie działania
bodźca

o

tej

samej

sile

występuje

zjawisko

przystosowania się receptora do bodźca.

Receptory czucia

• Receptorem czucia dotyku są

ciałka dotykowe

(Meissnera),

zaś czucia ucisku

ciałka blaszkowate

(Paciniego)

.

• Spadek temperatury skóry jest odbierany przez

kolbę

końcową (Krausego)

, wzrost zaś przez położone głębiej

w skórze

ciałka zmysłowe (Ruffiniego)

.

• Czucie bólu powierzchniowego wywołują bodźce

uszkadzające skórę, co jest odbierane przez

wolne

zakończenia nerwowe

.

• ciałko Krausego – receptor zimna (1)
• wolne zakończenia nerwowe w skórze – receptory bólu

(2,3)

• ciałko Paciniego – receptor ucisku (4)
• ciałka Meissnera – receptor czucia dotyku (5)
• ciałko Ruffiniego – receptor ciepła (6)

Narząd smaku

Narządem smaku u ssaków, w tym człowieka są

kubki

smakowe

– struktury znajdujące się w jamie ustnej,

głównie na języku. Kubek smakowy składa się z komórek
smakowych – receptorowych (2) i komórek podporowych
(1). Komórki zmysłowe odbierające czucie smaku
zaopatrzone są w wypustki w postaci mikrokosmków
skierowanych do otworu smakowego (4).

3 – włókno nerwowe
5 – nabłonek języka

Rys. Schemat przekroju kubka
smakowego błony śluzowej języka

• Komórki zmysłowe zostają pobudzone przez substancje

rozpuszczone w śluzie pokrywającym błonę śluzową w
okolicy kubków smakowych i działające na mikrokosmki.
Substancje wywołujące czucie różnych smaków pobudzają
te same komórki smakowe, lecz w różnym stopniu.
Pobudzenie komórek receptorowych zależy od wielkości
cząsteczki substancji rozpuszczonej.

• Dzięki różnorodnemu umiejscowieniu w błonie śluzowej

kubków smakowych (język, krtań, gardło) i odmiennej ich
wrażliwości na cząsteczki substancji rozpuszczonych w
śluzie odbierane jest czucie czterech smaków.

Rozmieszczenie receptorów w błonie

śluzowej języka odbierających różne

wrażenia smakowe

• słodki – czubek języka
• kwaśny – po bokach języka, w tylnej połowie
• słony – brzegi języka i części zbliżające się ku przodowi
• gorzki – tył języka

Zmysł smaku

• Walory smakowe potraw zależą od proporcji pomiędzy

czterema podstawowymi smakami, w kombinacji z
zapachem, konsystencją i temperaturą potrawy.
Zapachy modyfikują doznania smakowe, ponieważ z
jamy ustnej dostają się poprzez nozdrza wewnętrzna do
komory nosowej. Podczas kataru gdy blokada dróg
nosowych znacznie redukuje udział węchu w złożonych
doznaniach smakowych, jedzenie wydaje się być
pozbawione smaku.

U człowieka

nabłonek węchowy

(1) znajduje się w

górnej części jamy nosowej. Składa się on z około 20
milionów wyspecjalizowanych komórek węchowych.
Reagują one swymi rzęskami na rozpuszczone w śluzie
cząstki związków chemicznych i pobudzają komórki
narządu, przekazując impulsy poprzez poszczególne
szczeble drogi nerwowej do kory mózgowej.

Narząd powonienia (węchu)

Literatura:

• Traczyk W. Z., 2005. Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL,

Warszawa

• Villee i inni, 1996. Biologia. Multico, Warszawa
• Wiśniewski H. 1998. Biologia. Agmen, Warszawa