

„Zdrowie to stan dobrego 

samopoczucia



(dobrostanu) fizycznego, 

psychicznego



i społecznego a nie tylko brak 

choroby lub



niepełnosprawności”



WHO, 1948

Uwarunkowania stanu 

zdrowia 

populacji

„Zdrowie jest wynikiem działania 

czynników związanych z 

dziedziczeniem genetycznym, 

środowiskiem, stylem życia i opieką 

medyczną. Promocja zdrowego stylu 

życia może wpłynąć na poprawę stanu 

zdrowia i ograniczyć zapotrzebowanie 

na opiekę medyczną” 

(Wysocki, Miller, 2003 r.)

Wymiary zdrowia



• zdrowie fizyczne

: prawidłowe funkcjonowanie 

organizmu, wszystkich jego układów i narządów;



• zdrowie psychiczne

: -umysłowe (zdolność do 

jasnego, logicznego myślenia), - emocjonalne 

(zdolność do rozpoznawania własnych uczuć i 

wyrażania ich w odpowiedni sposób, a także 

umiejętność radzenia sobie z takimi stanami, jak 

stres, napięcia, depresja, lęk)



• zdrowie społeczne

: zdolność do utrzymywania 

prawidłowych relacji z innymi ludźmi i pełnienia 

ról społecznych;



• zdrowie duchowe

: związane z wiarą i 

praktykami religijnymi, lub też z osobistym 

„credo”, zasadami, zachowaniami i sposobami 

utrzymania wewnętrznego spokoju.

Rodzaje zachowań zdrowotnych,

 a stan zdrowia



 Źródło: Heszen I., Sęk H., Psychologia 

zdrowia

Kryteria podziału, 

porządkowania

Rodzaje zachowań związanych ze zdrowiem

Poziom świadomości 

i organizacji 

czynności

Nawyki  

(nawyki higieny)              

Intencjonalne czynności

(celowe praktyki zdrowia)

Stosunek do 

zdrowia, 

konsekwencje 

zdrowia

Zachowania prozdrowotne

(gimnastyka rekreacyjna, 

relaks, sen)

Zachowanie antyzdrowotne

(palenie tytoniu, 

nadużywanie alkoholu)

Sytuacja zdrowotna

Zachowania w sytuacji 

zdrowia

(kontrolne badania 

stomatologiczne)

Zachowania w sytuacji 

choroby

(spełnianie zaleceń 

lekarskich)

Zachowania 

zdrowotne 

wynikające z roli 

nieprofesjonalnej i 

profesjonalnej

Rodzicielskie zachowania 

pro- i antyzdrowotne 

(karmienie piersią, palenie 

tytoniu)

Medyczne zachowania 

pro- i antyzdrowotne 

(prozdrowotne diagnozy, 

jatrogenia)

Treść zachowań 

zdrowotnych

Zachowania promocyjne 

(strategiczne planowanie 

zdrowia)

Zachowania prewencyjne 

(bezpieczne zachowania 

seksualne)



Dr hab. Grażyna Dolińska-Zygmunt badając 

podmiotowe uwarunkowania zachowań 
promujących zdrowie, skonstruowała zbiór 
ZZ i wyodrębniła 6 czynników, wśród nich: 
zachowania żywieniowe, aktywność fizyczna, 
badania kontrolne, aktywny wypoczynek

Raport Lalonde’a

Raport Lalonde’a



Największy wpływ (53%) na zdrowie 
człowieka ma styl życia, na który 
składają się między innymi takie 
elementy: aktywność fizyczna, sposób 
odżywiania się, umiejętności radzenia 
sobie ze stresem, stosowanie używek 
(nikotyna, alkohol, środki 
psychoaktywne) czy zachowania 
seksualne.

Raport Lalonde’a



Środowisko fizyczne warunkuje stan 
zdrowia człowieka w około 21%. Korzystny 
wpływ na zdrowie mają czyste powietrze i 
woda, zdrowa i bezpieczna szkoła oraz 
zakład pracy. Negatywne oddziaływanie 
środowiska na zdrowie wynika w znacznym 
stopniu z degradacji środowiska 
naturalnego, promieniowania jonizującego, 
hałasu, szkodliwych substancji 
chemicznych oraz czynników 
biologicznych.

Raport Lalonde’a



Zdrowie człowieka w 16% uwarunkowane 
jest przez czynniki genetyczne, które mogą 
powodować dziedziczne predyspozycje do 
wystąpienia określonych chorób czy 
problemów zdrowotnych.



Jedynie 10%, czyli najmniejszy wpływ na 
zdrowie ma opieka zdrowotna, jej 
struktura, organizacja, funkcjonowanie czy 
też dostępność do świadczeń medycznych i 
ich jakość.

Zakłady opieki zdrowotnej

2005

2011

miasta

9090

14619

wieś

3183

4532

Źródło: GUS

12 czynników warunkujących zdrowie:



Stan odżywienia i zaopatrzenia w żywność,



Warunki mieszkaniowe



Stan zdrowotny społeczeństwa w kontekście jego sytuacji 

demograficznej,



Zaopatrzenie w odzież



Poziom wykształcenia



Sytuacja na rynku pracy,



Warunki pracy,



Możliwość korzystania ze środków łączności i komunikacji,



Czas wolny oraz możliwości rekreacji i wypoczynku,



Zbiorowe spożycie i możliwości oszczędzania,



System zabezpieczenia społecznego,



Prawa i swobody obywatelskie.

Źródło: 

WHO

American Medical 

Association zaleca:



1. Jeśli palisz to wyjdź z nałogu



2. Jeśli pijesz alkohol, to pij go w sposób umiarkowany, nie 
pij jeśli jesteś w ciąży albo kierujesz samochodem lub 
obsługujesz maszyny,



3. Znajdź sobie ćwiczenia, które sprawiają radość 
(spacerowanie, pływanie, tenis itp.) i wykonuj je 
przynajmniej 5 razy w tygodniu przez 30 min



4. Jedz różnorodne produkty naturalne (ziarna, świeże 
owoce, świeże warzywa) stosuj umiar w konsumpcji tłuszczu



5. Bądź szczupły, nie dopuszczaj do nadwagi, jeśli masz 
nadwagę to z uporem stosuj dietę odchudzającą i wykonuj 
ćwiczenia fizyczne,



6. Poddawaj się regularnym badaniom profilaktycznym

Czynniki 

determinujące

zdrowie 

społeczeństwa



sytuacja demograficzna



styl życia członków danego 

społeczeństwa



poziom warunków zdrowotnych 

(sanitarnych) społeczeństwa



sprawność systemu ochrony 

zdrowia

Human Development 

Index



  Jest jedną z metod pomiaru 

wyników działań na rzecz 

poprawy uwarunkowań zdrowia. 

Opiera się na ocenie podziału 

dochodów, pomiarze długości 

ludzkiego życia oraz na poziomie 

osiągnięć edukacyjnych.

Czynniki 

wykorzystywane do 

obliczenia HDI:



produkt krajowy brutto przypadający 
na jednego mieszkańca;



przeciętna dalsza długość trwania 
życia;



ogólny wskaźnik skolaryzacji;



wskaźnik umiejętności czytania i 
pisania.

Elementy stylu życia 

zmniejszające ryzyko 

chorób

 

Zmniejszające ryzyko

Zwiększające 

ryzyko

Bezsporne

Owoce i warzywa

Ryby i oleje rybne

Oleje roślinne , oliwa

Potas

Sterole i stanole

Małe dawki alkoholu

Regularna aktywność 

fizyczna

Tłuszcze 

zwierzęce

Kwasy Trans

Wysoka podaż 

sodu

Otyłość

Nadużywanie 

alkoholu

Prawdopodob

ne

Kwas alfa-linolenowy

Błonnik pokarmowy

Ziarna i orzechy

Foliany

Flawonoidy

Soja

Cholesterol 

pokarmowy

Niefiltrowana 

gotowana kawa

Suplementacja 

beta-karotenem

Źródło: Raport WHO/FAO -2002

Czynniki środowiskowe 

wpływające na zdrowie

Fizyczne

Biologiczno-

chemiczne

Społeczne

Zasoby 

naturalne

Geografia

Klimat

Warunki 

terenowe

Zwierzęta

Substancje 

toksyczne

Zaopatrzeni

e w żywność

Flora

Przemysł/ekonom

ia

Komunikacja

Transport

Rekreacja

Technologia

Polityka

Wyznania 

religijne

Źródło: Raport WHO/FAO -2002

Początki promocji 

zdrowia



Promocja zdrowia w początkowym okresie 

skupiała się głównie na „samym zdrowiu”, tzn. 

na jego pozyskiwaniu, odzyskiwaniu, 

utrzymywaniu i wartościowaniu. Działania te 

doprowadziły szybko do wniosku, że trzeba 

sięgać głębiej, do źródeł, a więc do warunków w 

jakich zdrowie się pozyskuje, utrzymuje lub traci. 

Dzisiaj jest to zasadnicza problematyka jaką 

zajmuje się promocja zdrowia realizując swoje 

zadania w zakresie edukacji zdrowotnej, 

zapobieganiu chorobom i lokalnej polityce 

zdrowotnej.



W ostatnim dziesięcioleciu wiedza na temat 

uwarunkowań zdrowia rozwinęła sie dość 

gwałtownie. Wyraźnie rozszerzyło się zrozumienie 

znaczenia zasobów społeczno-ekonomicznych dla 

zdrowia i w związku z tym powstała konieczność 

zwracania większej uwagi na rolę zasobów 

społecznych i kulturowych np. kapitału społecznego, 

sieci społecznych, integracji i spójności społecznej 

oraz korzystania z psychologicznych osiągnięć w 

zakresie radzenia sobie z zachodzącymi zmianami. 

Niestety, działania naukowe są nadal zwrócone 

raczej ku chorobie, a mniej uwagi zwraca się na 

tworzenie potencjału zdrowotnego. 

Programy profilaktyczne 

w województwie 

kujawsko-pomorskim



Regionalny Program Profilaktyki 

Chorób Płuc



Regionalny Program Edukacyjny 

w Zakresie Profilaktyki Raka Jelita 

Grubego i Prostaty



Regionalny Program Aktywności 

Fizycznej Seniorów



Regionalny Program Zwalczania 

Otyłości 

u Dzieci i Młodzieży



Regionalny Program Profilaktyki 

Zdrowotnej dla Społeczności Romskiej 

Podsumowanie



Podstawowymi czynnikami decydującymi 
o stanie zdrowia społeczeństw jest styl 
życia. Palenie tytoniu, nadmierne 
spożycie alkoholu, nieprawidłowe 
odżywianie, otyłość i brak aktywności 
fizycznej mają negatywny wpływ na stan 
zdrowia każdego społeczeństwa. 
Czynniki geograficzne odgrywają jedynie 
pośrednią rolę w  kształtowaniu się 
poziomu zdrowia ludności świata.

 



Można posiadać wiedzę o korzystnych i 

niekorzystnych zachowaniach, 
jednocześnie tej wiedzy nie 
wykorzystując. 



Zachowania związane ze zdrowiem 

mogą sprzyjać równoważeniu obciążeń i 
działania czynników patogennych, mogą 
też ten proces zakłócać i powodować 
naruszenie zasobów zdrowotnych.