ZWYCZAJE

ZWYCZAJE

I

I

TRADYCJE

TRADYCJE

BOŻONARODZENIOW

BOŻONARODZENIOW

E

E

Boże

Boże

Narodzenie

Narodzenie



Boże Narodzenie to najważniejsze, zaraz po Wielkanocy,

Boże Narodzenie to najważniejsze, zaraz po Wielkanocy,

święto w roku. Jednak przez kilkaset lat po narodzeniu

święto w roku. Jednak przez kilkaset lat po narodzeniu

Jezusa święta Bożego Narodzenia nie były znane.

Jezusa święta Bożego Narodzenia nie były znane.

Chrześcijanie świętowali najpierw fakt, że Jezus

Chrześcijanie świętowali najpierw fakt, że Jezus

zmartwychwstał i żyje, a dopiero od IV w. zaczęli świętować

zmartwychwstał i żyje, a dopiero od IV w. zaczęli świętować

także Boże Narodzenie. Wtedy też z polecenia cesarzowej

także Boże Narodzenie. Wtedy też z polecenia cesarzowej

Heleny wzniesiono w Betlejem, w miejscu gdzie narodził się

Heleny wzniesiono w Betlejem, w miejscu gdzie narodził się

Jezus bazylikę Narodzenia Pańskiego. Z czasem powstał

Jezus bazylikę Narodzenia Pańskiego. Z czasem powstał

zwyczaj budowania stajenki, by upamiętnić fakt, że Jezus

zwyczaj budowania stajenki, by upamiętnić fakt, że Jezus

narodził się w stajni, powstała msza zwana pasterką by

narodził się w stajni, powstała msza zwana pasterką by

upamiętnić nocną wizytę pasterzy w noc Bożego

upamiętnić nocną wizytę pasterzy w noc Bożego

Narodzenia i wiele innych świątecznych zwyczajów.

Narodzenia i wiele innych świątecznych zwyczajów.

Przygotowania do

Przygotowania do

świąt

świąt



Przed świętami

Przed świętami

robimy w domach

robimy w domach

wielkie porządki, aby

wielkie porządki, aby

z godnością przyjąć

z godnością przyjąć

w nim Dzieciątko

w nim Dzieciątko

Jezus.

Jezus.



W przygotowaniach

W przygotowaniach

do świąt uczestniczą

do świąt uczestniczą

też dzieci, pomagając

też dzieci, pomagając

szykować potrawy,

szykować potrawy,

robiąc drobne zakupy

robiąc drobne zakupy

i wykonując ozdoby

i wykonując ozdoby

choinkowe.

choinkowe.

KARTKI

KARTKI

ŚWIĄTECZNE

ŚWIĄTECZNE



Swoistym prezentem pamięci

Swoistym prezentem pamięci

związanym z Bożym

związanym z Bożym

Narodzeniem jest popularny na

Narodzeniem jest popularny na

całym świecie zwyczaj wysyłania

całym świecie zwyczaj wysyłania

do krewnych i znajomych kartek

do krewnych i znajomych kartek

z życzeniami świątecznymi.

z życzeniami świątecznymi.



Sir Henry Cole , pierwszy

Sir Henry Cole , pierwszy

dyrektor Muzeum Wiktorii i

dyrektor Muzeum Wiktorii i

Alberta w Londynie, miał bardzo

Alberta w Londynie, miał bardzo

wielu znajomych. Wypisywanie

wielu znajomych. Wypisywanie

listów ze świątecznymi

listów ze świątecznymi

życzeniami zajmowało mu

życzeniami zajmowało mu

mnóstwo czasu. W 1843 roku,

mnóstwo czasu. W 1843 roku,

przed Bożym Narodzeniem,

przed Bożym Narodzeniem,

wpadł na świetny pomysł.

wpadł na świetny pomysł.

Zamówił u znajomego malarza

Zamówił u znajomego malarza

rysunek z wypisanymi

rysunek z wypisanymi

życzeniami, a następnie powielił

życzeniami, a następnie powielił

go w drukarni i rozesłał do

go w drukarni i rozesłał do

znajomych.

znajomych.



Rysunek, przedstawiający

Rysunek, przedstawiający

rodzinę wznoszącą toast,

rodzinę wznoszącą toast,

wykonał artysta z Londynu, John

wykonał artysta z Londynu, John

Calcott Horsley. Cole kazał

Calcott Horsley. Cole kazał

wydrukować 1000 egzemplarzy,

wydrukować 1000 egzemplarzy,

zapewniając sobie zapas na

zapewniając sobie zapas na

następne lata.

następne lata.

WIGILIA

WIGILIA



Wigilia jest dniem poprzedzającym Boże Narodzenie. Słowo wigilia

Wigilia jest dniem poprzedzającym Boże Narodzenie. Słowo wigilia

pochodzi od łacińskiego

pochodzi od łacińskiego

vigilare

vigilare

, co znaczy: czuwać, być czujnym. W

, co znaczy: czuwać, być czujnym. W

Kościele od starożytności obchodzono wigilie, czyli czuwano, aby o północy

Kościele od starożytności obchodzono wigilie, czyli czuwano, aby o północy

godnie powitać nadejście dnia świątecznego. W wigilię Bożego Narodzenia

godnie powitać nadejście dnia świątecznego. W wigilię Bożego Narodzenia

gromadzimy się w gronie najbliższych, by oczekiwać przyjścia Jezusa.

gromadzimy się w gronie najbliższych, by oczekiwać przyjścia Jezusa.

Polska tradycja nakazuje zasiąść do wieczerzy, gdy zabłyśnie pierwsza

Polska tradycja nakazuje zasiąść do wieczerzy, gdy zabłyśnie pierwsza

gwiazdka na niebie. Gwiazdka ta jest symbolem Gwiazdy Betlejemskiej.

gwiazdka na niebie. Gwiazdka ta jest symbolem Gwiazdy Betlejemskiej.



Przyjęło się pozostawienie wolnego nakrycia przy stole dla ewentualnego

Przyjęło się pozostawienie wolnego nakrycia przy stole dla ewentualnego

gościa lub też symbolicznie dla Chrystusa.

gościa lub też symbolicznie dla Chrystusa.

WIECZERZA

WIECZERZA

WIGILIJNA

WIGILIJNA



Na początku wieczerzy

Na początku wieczerzy

wigilijnej odczytuje się

wigilijnej odczytuje się

fragment Ewangelii mówiący

fragment Ewangelii mówiący

o narodzeniu Jezusa.

o narodzeniu Jezusa.

Następnie wszyscy dzielą się

Następnie wszyscy dzielą się

opłatkiem i składają sobie

opłatkiem i składają sobie

wzajemnie życzenia.

wzajemnie życzenia.



Symbolem wigilii są potrawy z

Symbolem wigilii są potrawy z

ryby, zwłaszcza karpia.

ryby, zwłaszcza karpia.

Podaje się także barszcz z

Podaje się także barszcz z

uszkami, grzyby z kapustą,

uszkami, grzyby z kapustą,

kluski z makiem, kompot z

kluski z makiem, kompot z

suszonych owoców, itd. Na

suszonych owoców, itd. Na

ogół przygotowuje się 7, 9

ogół przygotowuje się 7, 9

względnie 12 potraw.

względnie 12 potraw.



Pod obrus wkłada się sianko. Jest

Pod obrus wkłada się sianko. Jest

to nawiązanie do żłóbka, w

to nawiązanie do żłóbka, w

którym według tradycji narodził

którym według tradycji narodził

się Pan Jezus.

się Pan Jezus.

OPŁATEK

OPŁATEK



Tradycyjnie spożywanie wieczerzy wigilijnej poprzedza dzielenie się białym

Tradycyjnie spożywanie wieczerzy wigilijnej poprzedza dzielenie się białym

opłatkiem, czyli bardzo cienkim, niekwaszonym chlebem. Dzieląc się opłatkiem

opłatkiem, czyli bardzo cienkim, niekwaszonym chlebem. Dzieląc się opłatkiem

składamy sobie życzenia. Przełamany, biały opłatek to piękny znak, wyrażający

składamy sobie życzenia. Przełamany, biały opłatek to piękny znak, wyrażający

miłość i jedność uczestników Wigilii . Sam opłatek przypomina nam o chlebie -

miłość i jedność uczestników Wigilii . Sam opłatek przypomina nam o chlebie -

darze Boga. Współcześnie praktykuje się też przesyłanie przełamanego opłatka

darze Boga. Współcześnie praktykuje się też przesyłanie przełamanego opłatka

w liście do najbliższych, z którymi nie możemy się spotkać.

w liście do najbliższych, z którymi nie możemy się spotkać.



Nie wiadomo dokładnie, kiedy i w jakich okolicznościach ta tradycja zakorzeniła

Nie wiadomo dokładnie, kiedy i w jakich okolicznościach ta tradycja zakorzeniła

się w Polsce. Najstarsza wzmianka o tej praktyce w polskich rodzinach

się w Polsce. Najstarsza wzmianka o tej praktyce w polskich rodzinach

pochodzi z końca XVIII wieku. Dzisiaj jest to już wyłącznie polski zwyczaj.

pochodzi z końca XVIII wieku. Dzisiaj jest to już wyłącznie polski zwyczaj.

CHOINKA

CHOINKA



Jednym ze zwyczajów

Jednym ze zwyczajów

najbardziej kojarzących się

najbardziej kojarzących się

nam ze świętami są choinki.

nam ze świętami są choinki.

Stawiamy je w domu i

Stawiamy je w domu i

przystrajamy, a zapach

przystrajamy, a zapach

sosny lub jodły nieodłącznie

sosny lub jodły nieodłącznie

kojarzy się nam ze świętami.

kojarzy się nam ze świętami.



Zwyczaj strojenia na święta

Zwyczaj strojenia na święta

choinki sięga XVI w. W XIX

choinki sięga XVI w. W XIX

wieku zaczęto na szczycie

wieku zaczęto na szczycie

jodły umieszczać gwiazdę,

jodły umieszczać gwiazdę,

która przypominała o

która przypominała o

gwieździe betlejemskiej.

gwieździe betlejemskiej.



Choinki ubiera się dopiero w

Choinki ubiera się dopiero w

wieczór wigilijny. Aby jednak

wieczór wigilijny. Aby jednak

zapalić lampki, trzeba

zapalić lampki, trzeba

poczekać na pojawienie się

poczekać na pojawienie się

na niebie pierwszej gwiazdy.

na niebie pierwszej gwiazdy.

PREZENTY

PREZENTY



Zwyczaj wzajemnego

Zwyczaj wzajemnego

obdarowywania się prezentami

obdarowywania się prezentami

(zwłaszcza dzieci) związany był

(zwłaszcza dzieci) związany był

z życiem św. Mikołaja, biskupa

z życiem św. Mikołaja, biskupa

diecezji Bari (Włochy), wielkiego

diecezji Bari (Włochy), wielkiego

jałmużnika żyjącego w IV wieku.

jałmużnika żyjącego w IV wieku.

Jego niezwykła hojność, troska

Jego niezwykła hojność, troska

o biednych, stały się symbolem

o biednych, stały się symbolem

miłości każdego bliźniego.

miłości każdego bliźniego.



Ślad dawnej tradycji biskupa -

Ślad dawnej tradycji biskupa -

św. Mikołaja nadal

św. Mikołaja nadal

rozpoznajemy w postaci tzw.

rozpoznajemy w postaci tzw.

gwiazdora ubranego w szaty

gwiazdora ubranego w szaty

biskupie, z mitrą i pastorałem,

biskupie, z mitrą i pastorałem,

względnie nazywanego wprost

względnie nazywanego wprost

Santa Claus (kraje anglosaskie)

Santa Claus (kraje anglosaskie)

czy Sinterklaas (Holandia).

czy Sinterklaas (Holandia).

ŚWIĘTY

ŚWIĘTY

MIKOŁAJ

MIKOŁAJ



Niewiele osób wie, że oprócz

Niewiele osób wie, że oprócz

rozdawania prezentów małym

rozdawania prezentów małym

dzieciom święty Mikołaj jest także

dzieciom święty Mikołaj jest także

patronem uczonych, żeglarzy,

patronem uczonych, żeglarzy,

piekarzy, złodziei, podróżnych

piekarzy, złodziei, podróżnych

oraz pasterzy. Ponadto, jak podają

oraz pasterzy. Ponadto, jak podają

polskie wierzenia ludowe,

polskie wierzenia ludowe,

sprawował władzę nad wilkami.

sprawował władzę nad wilkami.

Podania mówią, że św. Mikołaj

Podania mówią, że św. Mikołaj

rozdawał prezenty także

rozdawał prezenty także

zwierzętom.

zwierzętom.



W legendach ludowych

W legendach ludowych

odnajdziemy informacje

odnajdziemy informacje

wyjaśniające skąd wziął się polski

wyjaśniające skąd wziął się polski

Mikołaj. Otóż według podań był

Mikołaj. Otóż według podań był

nim bogaty kupiec Mikołaj, którego

nim bogaty kupiec Mikołaj, którego

zaatakowało w lesie stado wilków.

zaatakowało w lesie stado wilków.

Przed opresją uratowały go dzieci,

Przed opresją uratowały go dzieci,

które w okolicy robiły sobie kulig.

które w okolicy robiły sobie kulig.

Maluchy przegoniły krzykiem

Maluchy przegoniły krzykiem

rozdrażnione wilki . Kupiec był im

rozdrażnione wilki . Kupiec był im

wdzięczny, ża uratowanie życie,

wdzięczny, ża uratowanie życie,

dlatego co roku w rocznicę tego

dlatego co roku w rocznicę tego

zdarzenia 6 grudnia Mikołaj

zdarzenia 6 grudnia Mikołaj

przyjeżdżał do dzieci i

przyjeżdżał do dzieci i

obdarowywał je prezentami.

obdarowywał je prezentami.

Zwyczaj ten przejęli później inni i

Zwyczaj ten przejęli później inni i

tak trwa do dzisiaj.

tak trwa do dzisiaj.

PASTERKA

PASTERKA



Pasterka to Msza św.

Pasterka to Msza św.

która jest odprawiana

która jest odprawiana

o północy w noc

o północy w noc

Bożego Narodzenia.

Bożego Narodzenia.

Udział w tej

Udział w tej

szczególnej Eucharystii

szczególnej Eucharystii

całych rodzin jest

całych rodzin jest

najważniejszym

najważniejszym

elementem

elementem

świętowania dnia

świętowania dnia

przyjścia Jezusa na

przyjścia Jezusa na

świat.

świat.

KOLĘDY

KOLĘDY



Nazwa "kolęda" jest pochodzenia i tradycji rzymskiej. Wyraz kolęda

Nazwa "kolęda" jest pochodzenia i tradycji rzymskiej. Wyraz kolęda

pochodzi od łacińskiego słowa "calendae" oznaczające pierwszy dzień

pochodzi od łacińskiego słowa "calendae" oznaczające pierwszy dzień

miesiąca. Kolęda w Polsce oznacza przede wszystkim pieśń religijną,

miesiąca. Kolęda w Polsce oznacza przede wszystkim pieśń religijną,

związaną tematycznie z narodzinami Chrystusa.

związaną tematycznie z narodzinami Chrystusa.



Najstarsza polska kolęda "Zdrów bądź królu anielski" pochodzi z 1424

Najstarsza polska kolęda "Zdrów bądź królu anielski" pochodzi z 1424

roku, choć sam termin kolęda utrwalił się dopiero w XVII w.

roku, choć sam termin kolęda utrwalił się dopiero w XVII w.



Najbardziej tradycyjną polską kolędą jest „Bóg się rodzi” do tekstu

Najbardziej tradycyjną polską kolędą jest „Bóg się rodzi” do tekstu

Franciszka Karpińskiego. Natomiast najbardziej znaną na świecie jest

Franciszka Karpińskiego. Natomiast najbardziej znaną na świecie jest

„Cicha Noc”

„Cicha Noc”

.

.

SZOPKI

SZOPKI



Polskie szopki wywodzą się z

Polskie szopki wywodzą się z

Włoch, a przywędrowały do nas

Włoch, a przywędrowały do nas

wraz z zakonem franciszkanów.

wraz z zakonem franciszkanów.

Szopkę, poza postaciami św.

Szopkę, poza postaciami św.

Rodziny wypełniają zwierzęta,

Rodziny wypełniają zwierzęta,

pasterze, aniołowie, królowie ,

pasterze, aniołowie, królowie ,

słudzy Heroda i jego dworzanie.

słudzy Heroda i jego dworzanie.



Wśród wielu tradycji polskich

Wśród wielu tradycji polskich

szopek, najbardziej znane są

szopek, najbardziej znane są

tzw. szopki krakowskie, cenione

tzw. szopki krakowskie, cenione

i znane już od XIX wieku. Od

i znane już od XIX wieku. Od

roku 1927 istnieje nawet

roku 1927 istnieje nawet

tradycja konkursu na

tradycja konkursu na

najpiękniejszy jej egzemplarz.

najpiękniejszy jej egzemplarz.

Doroczna wystawa tych szopek

Doroczna wystawa tych szopek

odbywa się w pobliżu pomnika

odbywa się w pobliżu pomnika

Adama Mickiewicza na Rynku

Adama Mickiewicza na Rynku

Krakowskim.

Krakowskim.

JASEŁKA

JASEŁKA



Jasełka po staropolsku to po prostu żłób, rodzaj drabinek, jeszcze dziś stosowanych,

Jasełka po staropolsku to po prostu żłób, rodzaj drabinek, jeszcze dziś stosowanych,

które służą do podawania bydłu czy koniom siana. Stawia się je także w lasach, by

które służą do podawania bydłu czy koniom siana. Stawia się je także w lasach, by

podkarmiać zwierzynę łowną. W żłóbku został złożony Chrystus po swoim narodzeniu.

podkarmiać zwierzynę łowną. W żłóbku został złożony Chrystus po swoim narodzeniu.

Zatem "jasełka" prezentują, sceny na temat przyjścia Chrystusa Pana na świat.

Zatem "jasełka" prezentują, sceny na temat przyjścia Chrystusa Pana na świat.



Początków jasełek poszukują historycy u św. Franciszka z Asyżu, który w 1223 roku

Początków jasełek poszukują historycy u św. Franciszka z Asyżu, który w 1223 roku

zainscenizował pierwszą "żywą" szopkę. Tej nocy niewielka grota w pobliżu Greccio

zainscenizował pierwszą "żywą" szopkę. Tej nocy niewielka grota w pobliżu Greccio

była miejscem, gdzie na oczach okolicznych wieśniaków po raz pierwszy rozegrała się

była miejscem, gdzie na oczach okolicznych wieśniaków po raz pierwszy rozegrała się

scena narodzin Jezusa. Pomysł ten został szybko rozpowszechniony przez współbraci

scena narodzin Jezusa. Pomysł ten został szybko rozpowszechniony przez współbraci

św. Franciszka - zakonników franciszkanów, którzy w krótkim czasie rozpowszechnili

św. Franciszka - zakonników franciszkanów, którzy w krótkim czasie rozpowszechnili

się po całej Europie niosąc ze sobą zwyczaj budowania żłobka i wystawiania jasełek.

się po całej Europie niosąc ze sobą zwyczaj budowania żłobka i wystawiania jasełek.

KONIEC

KONIEC



Kusiak Greta

Kusiak Greta