POMIAR I OCENA JAKOŚCI W

PORADNICTWIE ZAWODOWYM

Augustyn Bańka

Uwarunkowania znaczenia pomiaru

i oceny jakości w poradnictwie

zawodowym

W zmieniającym się świecie potrzeby ludzi w zakresie

W zmieniającym się świecie potrzeby ludzi w zakresie

planowania kariery/życia są odmienne od tych sprzed lat.

planowania kariery/życia są odmienne od tych sprzed lat.

Zmiany oddziałują nie tylko na potrzeby klientów, ale także na

Zmiany oddziałują nie tylko na potrzeby klientów, ale także na

sposób świadczenia usług poradnictwa.

sposób świadczenia usług poradnictwa.

Niezbędne stało się przeprowadzanie przeglądu ról, funkcji i

Niezbędne stało się przeprowadzanie przeglądu ról, funkcji i

podstawowych kompetencji niezbędnych w efektywnym

podstawowych kompetencji niezbędnych w efektywnym

wykonywaniu pracy doradcy.

wykonywaniu pracy doradcy.

Pomiar i ocena jakości w poradnictwie

zawodowym są potrzebne dlatego, by

zapewnić:



Rozwój profesjonalny doradcy

Rozwój profesjonalny doradcy



Możliwość naprawiania uchybień i niedociągnięć w

Możliwość naprawiania uchybień i niedociągnięć w

działaniach doradcy

działaniach doradcy



Stymulować gotowość doradców do zmiany doskonalącej

Stymulować gotowość doradców do zmiany doskonalącej

swoje działania

swoje działania



Stymulować motywację doradcy do większych osiągnięć

Stymulować motywację doradcy do większych osiągnięć

W rezultacie, w poradnictwie

zawodowym i doradztwie karier na

porządku dziennym stanęły takie

kwestie jak:



Jakość procesu doradczego

Jakość procesu doradczego



Z

Z

arządzanie jakością

arządzanie jakością



K

K

ontrola jakości

ontrola jakości



D

D

oskonalenie jakości

oskonalenie jakości

Problemów jakości poradnictwa zawodowego nie można

rozwiązać bez uwzględnienia ich powiązań z aspektami

etycznymi, profesjonalnymi i technicznymi

JAKOŚĆ

Demonstrowana

zgodność zasad

postępowania ze

standardami

dobrych praktyk

SKUTECZNOŚĆ

Zewnętrzna-

postrzegana

Własna

MISJA

Aktywność

instytucjonalna

Aktywność

podmiotowa

PROFESJONALIZM

Osiągane standardy

zawodowe

wynikające z misji

ETYKA

Zasady kierujące

zachowaniem w ramach

„dobrych praktyk” i

w poczuciu realizacji

misji

PORADNICTW

O ZAWODOWE

Praktyka

politycznie obliczalna

P

ra

k

ty

k

a

m

o

ra

ln

ie

o

b

lic

za

ln

a

P

ra

k

ty

k

a

e

k

o

n

o

m

i-c

zn

ie

o

b

li-

cz

a

ln

a

Pojęcie technicznego wymiaru

profesjonalizmu doradczego obejmuje

dwie kwestie

:



Wiedzę ekspercką

Wiedzę ekspercką

know-how

know-how

dotyczącą środków i mediów

dotyczącą środków i mediów

technicznego wspomagania poradnictwa (np. poradnictwa

technicznego wspomagania poradnictwa (np. poradnictwa

on-

on-

line

line

)

)

;

;



Narzędzia diagnozy, teorie i metody pomiaru zmiennych w

Narzędzia diagnozy, teorie i metody pomiaru zmiennych w

poradnictwie zawodowym (np. testy, listy kontrolne, skale ocen,

poradnictwie zawodowym (np. testy, listy kontrolne, skale ocen,

arkusze ewaluacyjne).

arkusze ewaluacyjne).

Jakość i etyczna poprawność

poradnictwa zawodowego wiąże się nie

tylko z odpowiedzialnością samego

doradcy, ale odpowiedzialnością

dzieloną przez wszystkich uczestników

polityki poradnictwa zawodowego, czyli

:



Agencje dostarczające funduszy

Agencje dostarczające funduszy

.

.



Polity

Polity

ków

ków

i inne podmioty polityki społecznej.

i inne podmioty polityki społecznej.



Prakty

Prakty

ków.

ków.



Użytkowni

Użytkowni

ków.

ków.



Badacz

Badacz

y i ekspertów.

y i ekspertów.



Ewaluator

Ewaluator

ów i innych

ów i innych

os

os

ó

ó

b stosujących standardy w działaniu.

b stosujących standardy w działaniu.

(Dostarcza

(Dostarcza

jących

jących

danych niezbędnych do naprawy i poprawy

danych niezbędnych do naprawy i poprawy

systemu).

systemu).

Model przestrzenny

Model przestrzenny

kontinuum profesjonalizmu,

kontinuum profesjonalizmu,

etyczności, misji

etyczności, misji

i

i

jakości

jakości

działań w doradztwie

działań w doradztwie

zawodowym oparty na

zawodowym oparty na

trzech wymiarach:

trzech wymiarach:

1 - doświadczenia naukowego

1 - doświadczenia naukowego

vs.

vs.

praktycznego;

praktycznego;

2 - wtajemniczenia

2 - wtajemniczenia

profesjonalnego w postaci

profesjonalnego w postaci

wyedukowanych

wyedukowanych

kompetencji (minimalnych

kompetencji (minimalnych

standardów) zawodowych

standardów) zawodowych

vs. refleksji doświadczenia

vs. refleksji doświadczenia

praktycznego;

praktycznego;

3 - wiedzy zawodowej

3 - wiedzy zawodowej

związanej z określoną

związanej z określoną

dyscypliną przedmiotową

dyscypliną przedmiotową

poradnictwa i związanej z

poradnictwa i związanej z

nią ochrony prawnej i

nią ochrony prawnej i

zasadami dobrych praktyk

zasadami dobrych praktyk

(kodeksów etycznych).

(kodeksów etycznych).

pra

kty

czn

e

do

œw

iad

cze

nie

na

uko

we

wtajemniczenie / refleksja

Formalne cechy profesjonalizmu w

doradztwie zawodowym



U

U

znanie prawne zawodu

znanie prawne zawodu



S

S

tandardy wyszkolenia

tandardy wyszkolenia



K

K

odeks etyczny

odeks etyczny



Kontrola jakości usług

Kontrola jakości usług

Doradca, który chce być uznany za

profesjonalistę musi podnosić

nieustannie świadomość zawodową w

trzech obszarach jakości działania:



świadomości wykonywanego

świadomości wykonywanego

zawodu,

zawodu,



świadomości

świadomości

standard

standard

ów i kwalifikacji warunkujących jakość

ów i kwalifikacji warunkujących jakość

działania,

działania,



świadomości etycznych norm postępowania wykraczających

świadomości etycznych norm postępowania wykraczających

poza kodeksy etyczne

poza kodeksy etyczne

.

.

Określenie jakości poradnictwa

wymaga ścisłych pomiarów zjawisk,

procesów, stanów i cech z dwóch

powodów:



Po pierwsze, mierzenie jakości doradztwa jest niezbędne dla oceny

Po pierwsze, mierzenie jakości doradztwa jest niezbędne dla oceny

efektywności usług w instytucjach świadczących doradztwo.

efektywności usług w instytucjach świadczących doradztwo.

(

(

Idea zarządzania jakością w instytucjach świadczących usługi z

Idea zarządzania jakością w instytucjach świadczących usługi z

zakresu doradztwa zawodowego i karier opiera się na prostej idei:

zakresu doradztwa zawodowego i karier opiera się na prostej idei:

-

-

ELIMINOWA

ELIMINOWA

NIA

NIA

NIEDOCIĄGNIĘCIA

NIEDOCIĄGNIĘCIA

-

-

POPRAWIA

POPRAWIA

NIA

NIA

MOCN

MOCN

YCH

YCH

STRON

STRON

- STOSOWANIA ZASADY, ZGODNIE Z KTÓRĄ

- STOSOWANIA ZASADY, ZGODNIE Z KTÓRĄ

NIE ISTNIEJE

NIE ISTNIEJE

MOCNA

MOCNA

STRONA

STRONA

DZIAŁANIA

DZIAŁANIA

, KTÓREJ NIE MOŻNA BYŁOBY WZMOCNIĆ

, KTÓREJ NIE MOŻNA BYŁOBY WZMOCNIĆ

)

)

.

.



Po drugie, mierzenie jakości doradztwa jest niezbędne dla samych

Po drugie, mierzenie jakości doradztwa jest niezbędne dla samych

doradców, gdyż muszą oni mieć możliwość odpowiedzi sobie na takie

doradców, gdyż muszą oni mieć możliwość odpowiedzi sobie na takie

pytania, jak:

pytania, jak:

-

-

Czy obiektywnie rzecz biorąc moja działalność jest rzeczywiście

Czy obiektywnie rzecz biorąc moja działalność jest rzeczywiście

skuteczna i efektywna?

skuteczna i efektywna?

-

-

W którym miejscu i dlaczego należałoby zmienić swoje

W którym miejscu i dlaczego należałoby zmienić swoje

postępowanie i poprawić wyniki swojej pracy?

postępowanie i poprawić wyniki swojej pracy?

-

-

Jak w danym momencie przedstawia się moja motywacja pracy?

Jak w danym momencie przedstawia się moja motywacja pracy?

Modele pomiaru, oceny i

zarządzania jakością doradztwa



Analogicznie do dwóch powodów stosowania mierzenia

Analogicznie do dwóch powodów stosowania mierzenia

jakości usług doradczych, tj. racji instytucjonalnych-

jakości usług doradczych, tj. racji instytucjonalnych-

organizacyjnych-rozwojowych oraz racji indywidualnych-

organizacyjnych-rozwojowych oraz racji indywidualnych-

subiektywnych-etycznych, wyróżnić można dwie główne

subiektywnych-etycznych, wyróżnić można dwie główne

grupy metod pomiaru jakości:

grupy metod pomiaru jakości:

- METODY INTERSUBIEKTYWNE, UKIERUNKOWANE NA

- METODY INTERSUBIEKTYWNE, UKIERUNKOWANE NA

POMIAR (AUDYT) JAKOŚCI FUNKCJONOWANIA INSTYTUCJI

POMIAR (AUDYT) JAKOŚCI FUNKCJONOWANIA INSTYTUCJI

JAKO CAŁOŚCI (GRUPY, ZESPOŁU, ORGANIZACJI)

JAKO CAŁOŚCI (GRUPY, ZESPOŁU, ORGANIZACJI)

- METODY ITRANSUBIEKTYWNE, UKIERUNKOWANE NA

- METODY ITRANSUBIEKTYWNE, UKIERUNKOWANE NA

PROCESY AUTOPERCEPCJI, WGLĄDU, ATUOEWALUACJI

PROCESY AUTOPERCEPCJI, WGLĄDU, ATUOEWALUACJI

Przykładem instytucjonalnych modeli

audytu jakości jest EFQM (European

Foundation for Quality Management



Cechą charakterystyczną tej metody mierzenia i kontroli jakości

Cechą charakterystyczną tej metody mierzenia i kontroli jakości

jest stałe zapotrzebowanie na kryteria pomocy w rozwijaniu

jest stałe zapotrzebowanie na kryteria pomocy w rozwijaniu

umiejętności oraz rewizja i pomoc ze strony przeszkolonej kadry

umiejętności oraz rewizja i pomoc ze strony przeszkolonej kadry

nadzorczej przeprowadzającej audyt.

nadzorczej przeprowadzającej audyt.



Celem ostatecznym metody jest odkrycie potencjału poprawy

Celem ostatecznym metody jest odkrycie potencjału poprawy

sytuacji, a nie wydawanie ocen.

sytuacji, a nie wydawanie ocen.

Modele pomiaru i oceny jakości

doradztwa oparte na psychometrii z

założenia służą do:

-

analizy jakości związku doradczego,

analizy jakości związku doradczego,

-

postrzeganej efektywności doradztwa,

postrzeganej efektywności doradztwa,

-

percepcji atrybutów doradcy ujawniających się w trakcie procesu

percepcji atrybutów doradcy ujawniających się w trakcie procesu

doradczego,

doradczego,

-

oraz percepcji samego procesu doradczego (Kirch, 1986; Hayes,

oraz percepcji samego procesu doradczego (Kirch, 1986; Hayes,

Tinsley, 1989).

Tinsley, 1989).

Przykłady testów jakości doradztwa

mierzących percepcje osób

korzystających z doradztwa



Lennard Relationship Inventory – BLRI (Barretta-Lennarda

Lennard Relationship Inventory – BLRI (Barretta-Lennarda

Inwentarz Związku Doradczego) (Barrett-Lennard, 1962),

Inwentarz Związku Doradczego) (Barrett-Lennard, 1962),



Counseling Evaluation Inventory (Inwentarz Oceny Doradztwa)

Counseling Evaluation Inventory (Inwentarz Oceny Doradztwa)

(Linden et all., 1965),

(Linden et all., 1965),



Counselor Effectiveness Scale - CES (Skala Efektywności

Counselor Effectiveness Scale - CES (Skala Efektywności

Doradcy) (Ivey, 1971),

Doradcy) (Ivey, 1971),



Counselor Rating Form - CRF (Skala Oceny Doradcy) (Barak,

Counselor Rating Form - CRF (Skala Oceny Doradcy) (Barak,

LaCrosse, 1975),

LaCrosse, 1975),



Counselor Effectiveness Rating Scale - CERS (Skala

Counselor Effectiveness Rating Scale - CERS (Skala

Szacunkowa Efektywności Doradcy) (Atkinson, Wampold, 1982).

Szacunkowa Efektywności Doradcy) (Atkinson, Wampold, 1982).

Metody te jako wczesne modele

pomiaru psychometrycznego jakości

charakteryzują trzy ogólne cechy



Po pierwsze, koncentrują się one przede wszystkim na percepcjach,

Po pierwsze, koncentrują się one przede wszystkim na percepcjach,

postawach i oczekiwaniach beneficjentów procesu doradczego.

postawach i oczekiwaniach beneficjentów procesu doradczego.



Po drugie, mają

Po drugie, mają

one

one

charakter ateoretyczny, co oznacza, że nie

charakter ateoretyczny, co oznacza, że nie

opierają się one na konkretnej teorii doradztwa, a więc są

opierają się one na konkretnej teorii doradztwa, a więc są

wywodzone jedynie z obserwacji empirycznych.

wywodzone jedynie z obserwacji empirycznych.



Po trzecie, nie uwzględniają one specyficznych kompetencji doradcy

Po trzecie, nie uwzględniają one specyficznych kompetencji doradcy

zawodowego, jako wymiaru definiującego profil profesjonalny i

zawodowego, jako wymiaru definiującego profil profesjonalny i

jakościowy ich pracy.

jakościowy ich pracy.

Nowoczesne podejścia do pomiaru

jakości doradztwa zawodowego mają

silne oparcie w teorii społeczno-

poznawczej Bandury



K

K

oncepcja samoskuteczności Bandury koncentruje się na

oncepcja samoskuteczności Bandury koncentruje się na

specyficznych

specyficznych

mikrozachowaniach

mikrozachowaniach

, z których każde może mieć

, z których każde może mieć

inny wkład w sukces doradztwa mierzony bądź jego wynikami

inny wkład w sukces doradztwa mierzony bądź jego wynikami

obiektywnymi, bądź subiektywnymi wskaźnikami jakości.

obiektywnymi, bądź subiektywnymi wskaźnikami jakości.



Według

Według

A. Bandur

A. Bandur

y

y

(1984)

(1984)

samoskuteczność

samoskuteczność

to

to

nabyt

nabyt

a

a

zdolność

zdolność

(

(

wyuczon

wyuczon

a

a

)

)

do elastycznej

do elastycznej

synchronizacji

synchronizacji

mikrozachowań oraz zdolności szczegółowych w konfrontacji z

mikrozachowań oraz zdolności szczegółowych w konfrontacji z

ustawicznie zmieniającą się rzeczywistością, obejmującą

ustawicznie zmieniającą się rzeczywistością, obejmującą

elementy dwuznaczne, nieprzewidywalne i stresogenne

elementy dwuznaczne, nieprzewidywalne i stresogenne

.

.

Zastosowanie konstruktów społeczno-

poznawczych do analizy

samoskuteczności dotyczy:



procesu doradztwa emocjonalno-społecznego

procesu doradztwa emocjonalno-społecznego



procesu inicjowania zachowań użytecznych w procesie doradztwa

procesu inicjowania zachowań użytecznych w procesie doradztwa

(Larson et all., 1992)

(Larson et all., 1992)



efektywności kierowania procesem doradczym w zastosowaniu do

efektywności kierowania procesem doradczym w zastosowaniu do

analizy karier (Fouad, 1994)

analizy karier (Fouad, 1994)



uzyskiwania pożądanych wyników w procesie doradztwa karier

uzyskiwania pożądanych wyników w procesie doradztwa karier

(Swanson, 1995)

(Swanson, 1995)



oraz wykorzystania percepcji samoskuteczności w szkoleniu i

oraz wykorzystania percepcji samoskuteczności w szkoleniu i

dokształcaniu doradców (O’Brien, Heppner, 1995; O’Brien et all.,

dokształcaniu doradców (O’Brien, Heppner, 1995; O’Brien et all.,

1997).

1997).

Poczucie samostkuteczności jako ocena

zaufania we własne możliwości

determinuje jakość działania w sytuacji,

a w szczególności:



inicjowanie aktywności,

inicjowanie aktywności,



realizowanie aktywności,

realizowanie aktywności,



regulowanie aktywności,

regulowanie aktywności,



podtrzymywanie trwania aktywności.

podtrzymywanie trwania aktywności.

Związek między samoskutecznością i

jakością doradztwa



Tylko osoby o wysokim poziomie postrzeganej samoskuteczności są

Tylko osoby o wysokim poziomie postrzeganej samoskuteczności są

zdolne do inicjowania działań, do ich realizowania oraz trwania przy

zdolne do inicjowania działań, do ich realizowania oraz trwania przy

nich w okolicznościach niekorzystnych.

nich w okolicznościach niekorzystnych.



J

J

akość działań

akość działań

doradczych

doradczych

mierzona skutecznością, wydajnością

mierzona skutecznością, wydajnością

lub jeszcze innymi wskaźnikami jest funkcją wielkości zaufania

lub jeszcze innymi wskaźnikami jest funkcją wielkości zaufania

podmiotu do siebie.

podmiotu do siebie.



Samoskuteczność doradcy

Samoskuteczność doradcy

odnosi się do przekonań dotyczących

odnosi się do przekonań dotyczących

jego zdolności do udzielania porad, do zdolności negocjowania z

jego zdolności do udzielania porad, do zdolności negocjowania z

klientem w różnych sytuacjach, do zdolności radzenia sobie z

klientem w różnych sytuacjach, do zdolności radzenia sobie z

nieprzewidywalnymi trudnościami i wreszcie do zdolności docierania

nieprzewidywalnymi trudnościami i wreszcie do zdolności docierania

do informacji i wiedzy specjalistycznej potrzebnej do rozwiązywani

do informacji i wiedzy specjalistycznej potrzebnej do rozwiązywani

skomplikowanych problemów.

skomplikowanych problemów.

Skala Oceny Jakości Doradztwa

Zawodowego (SOJDZ)



Skala Oceny Jako

Skala Oceny Jako

ś

ś

ci Doradztwa Zawodowego została

ci Doradztwa Zawodowego została

skonstruowana przez A.Ba

skonstruowana przez A.Ba

ń

ń

k

k

ę

ę

(2005, 2006).

(2005, 2006).

Celem skonstruowanego narz

Celem skonstruowanego narz

ę

ę

dzia do oceny jakości doradztwa

dzia do oceny jakości doradztwa

zawodowego jest:

zawodowego jest:



psychometrycznie rzetelny i trafny pomiar ró

psychometrycznie rzetelny i trafny pomiar ró

ż

ż

nych

nych

mikroumiej

mikroumiej

ę

ę

tno

tno

ś

ś

ci doradcy

ci doradcy



diagnoza deficytów kompetencyjnych doradcy

diagnoza deficytów kompetencyjnych doradcy



ocena potencjalnych mo

ocena potencjalnych mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci osoby ocenianej,

ci osoby ocenianej,



ocena priorytetów szkoleń dla nowicjuszy, jak te

ocena priorytetów szkoleń dla nowicjuszy, jak te

ż

ż

do

do

ś

ś

wiadczonych

wiadczonych

doradców w dziedzinie poradnictwa zawodowego oraz doradztwa

doradców w dziedzinie poradnictwa zawodowego oraz doradztwa

karier.

karier.

Kompetencje doradcze mierzone Skalą

Oceny Jakości Doradztwa Zawodowego

(SOJDZ)

Skala Oceny Jako

Skala Oceny Jako

ś

ś

ci Doradztwa Zawodowego obejmuje całe

ci Doradztwa Zawodowego obejmuje całe

spektrum doradztwa na trzech poziomach kompetencji:

spektrum doradztwa na trzech poziomach kompetencji:



podstawowych zdolno

podstawowych zdolno

ś

ś

ci (mikrozachowa

ci (mikrozachowa

ń

ń

) niezb

) niezb

ę

ę

dnych do

dnych do

realizowania doradztwa karier,

realizowania doradztwa karier,



umiej

umiej

ę

ę

tno

tno

ś

ś

ci gromadzenia i wykorzystywania informacji,

ci gromadzenia i wykorzystywania informacji,



umiej

umiej

ę

ę

tno

tno

ś

ś

ci stosowania strategii testowania i oceny zawodowej

ci stosowania strategii testowania i oceny zawodowej

klientów.

klientów.

Metoda oceny jakości zastosowana w

Skali SOJDZ ujmuje dwa niezależne od

siebie aspekty doradztwa oparte na teorii

samoskuteczności



Pierwszy, to ten, w którym oceniane są przekonania

Pierwszy, to ten, w którym oceniane są przekonania

samoskuteczności w rolach, w których doradca bilansuje swoje

samoskuteczności w rolach, w których doradca bilansuje swoje

możliwości

możliwości

etycznego

etycznego

funkcjonowania społecznego, poznawczego

funkcjonowania społecznego, poznawczego

oraz emocjonalnego.

oraz emocjonalnego.



Drugi to ten, w którym oceniane są przez doradcę jego przekonania

Drugi to ten, w którym oceniane są przez doradcę jego przekonania

skuteczności własnej w odniesieniu do profesjonalnie

skuteczności własnej w odniesieniu do profesjonalnie

(technicznie)

(technicznie)

wyspecjalizowanych kompetencji, takich jak korzystanie z

wyspecjalizowanych kompetencji, takich jak korzystanie z

zaawansowanych teorii naukowych, aktualnych badań naukowych,

zaawansowanych teorii naukowych, aktualnych badań naukowych,

specjalistycznych szkoleń.

specjalistycznych szkoleń.

Skala obejmuje całe spektrum

doradztwa na trzech poziomach

kompetencji



podstawowych zdolności (mikrozachowań) niezbędnych do

podstawowych zdolności (mikrozachowań) niezbędnych do

realizowania doradztwa karier

realizowania doradztwa karier



umiejętności gromadzenia i wykorzystywania informacji

umiejętności gromadzenia i wykorzystywania informacji



umiejętności stosowania strategii testowania i oceny zawodowej

umiejętności stosowania strategii testowania i oceny zawodowej

klientów.

klientów.

Zakres diagnozy przeprowadzanej

Skalą SOJDZ



D

D

iagnoza jakości

iagnoza jakości

obejmuje

obejmuje

wzajemne powiązania

wzajemne powiązania

między

między

efektywnym

efektywnym

doradztwem zawodowym

doradztwem zawodowym

i

i

doradztwem karier

doradztwem karier

.

.



Diagnoza i ocena obejmuje

Diagnoza i ocena obejmuje

nie tylko wąsko pojęte

nie tylko wąsko pojęte

funkcjonowanie zawodowe jednostek, ale także ich dobrostan.

funkcjonowanie zawodowe jednostek, ale także ich dobrostan.



E

E

fektywny doradca

fektywny doradca

, a więc dostarczający wysokiej jakości usług,

, a więc dostarczający wysokiej jakości usług,

musi łączyć działalność ukierunkowaną na rozwiązywanie

musi łączyć działalność ukierunkowaną na rozwiązywanie

problemów emocjonalno-społecznych oraz problemów

problemów emocjonalno-społecznych oraz problemów

sensu stricte

sensu stricte

zawodowych klienta.

zawodowych klienta.

W konstrukcji Skali SOJDZ

uwzględniono dziesięć najczęściej

badanych obszarów samoskuteczności

doradców:



rozwój współpracy z klientem,

rozwój współpracy z klientem,



konceptualizacja uwarunkowań i problemów związanych z karierą

konceptualizacja uwarunkowań i problemów związanych z karierą

zawodową klienta,

zawodową klienta,



wytyczanie klientowi celów rozwoju jego kariery,

wytyczanie klientowi celów rozwoju jego kariery,



stosowanie w pracy z klientem teorii karier,

stosowanie w pracy z klientem teorii karier,



ocena przewag, deficytów oraz ograniczeń w zainteresowaniach

ocena przewag, deficytów oraz ograniczeń w zainteresowaniach

zawodowych klienta,

zawodowych klienta,



komunikowanie rezultatów pracy klientowi oraz integrowanie na

komunikowanie rezultatów pracy klientowi oraz integrowanie na

bieżąco wyników pracy z klientem,

bieżąco wyników pracy z klientem,



asystowanie klientowi w dalszej eksploracji własnej osobowości

asystowanie klientowi w dalszej eksploracji własnej osobowości

zawodowej oraz problemów związanych z jego karierą,

zawodowej oraz problemów związanych z jego karierą,



asystowanie klientowi w podejmowaniu istotnych decyzji zawodowych,

asystowanie klientowi w podejmowaniu istotnych decyzji zawodowych,



asystowanie klientowi w procesie wdrażania jego decyzji do praktyki,

asystowanie klientowi w procesie wdrażania jego decyzji do praktyki,



praca z klientami wymagającymi specjalnej troski i wywodzącymi się

praca z klientami wymagającymi specjalnej troski i wywodzącymi się

ze środowisk specjalnych.

ze środowisk specjalnych.

Ostateczna postać Skali SOJDZ jako

narzędzia pomiaru i oceny jakości

doradztwa obejmuje:



Skal

Skal

ę

ę

Oceny Jakości Doradztwa Zawodowego składa

Oceny Jakości Doradztwa Zawodowego składa

jącą

jącą

się z 74 pozycji

się z 74 pozycji

(pytań)

(pytań)



C

C

zter

zter

y

y

czynnik

czynnik

i

i

, które mogą pełnić samodzielną rolę podskal:

, które mogą pełnić samodzielną rolę podskal:

Czynnik 1. KOMPETENCJE EKSPERCKIE

Czynnik 1. KOMPETENCJE EKSPERCKIE

Czynnik 2. ZDOLNOŚĆ ZARZĄDZANIA PROCESEM KOMUNIKOWANIA SIĘ Z

Czynnik 2. ZDOLNOŚĆ ZARZĄDZANIA PROCESEM KOMUNIKOWANIA SIĘ Z

KLIENTEM

KLIENTEM

Czynnik 3. ZDOLNOŚĆ RADZENIA SOBIE Z SYTUACJAMI SPOŁECZNYMI I

Czynnik 3. ZDOLNOŚĆ RADZENIA SOBIE Z SYTUACJAMI SPOŁECZNYMI I

ZACHOWANIAMI TRUDNYMI

ZACHOWANIAMI TRUDNYMI

Czynnik 4. ZDOLNOŚCI/KOMPETENCJE EMOCJONALNO-KOMUNIKACYJNE

Czynnik 4. ZDOLNOŚCI/KOMPETENCJE EMOCJONALNO-KOMUNIKACYJNE

Przykładowe pozycje Skali SOJDZ

(wraz z ładunkami czynnikowymi, średnimi,

odchyleniami standardowymi oraz

współczynnikami rzetelności Alfa Cronbacha)

Czynnik 1.

KOMPETENCJE

EKSPERCKIE

Ład.

cz.

M

SD

Alfa

Nie mam problemów z doborem narzędzi
diagnozy i sposobów wyjaśniania osobistych
uwarunkowań decyzji i planów zawodowych
klienta.

.87

2.51

1.41

.57

Nie mam problemów z wyborem metod oceny
planów zawodowych i życiowych klienta,
optymalnych
ze względu na jego wiek, płeć, wykształcenie i
pochodzenie społeczne.

.86

2.44

1.45

.61

Nie mam problemów z doborem metod oceny
zainteresowań zawodowych klienta.

.85

2.34

1.51

.57

Czynnik 2

Czynnik 2. ZDOLNOŚĆ ZARZĄDZANIA
PROCESEM KOMUNIKOWANIA SIĘ
Z KLIENTEM

Obawiam się, że moje działania doradcze,
reakcje uczuciowe oraz oceny mogą nie
być odpowiednio wyrażane i w związku z
tym mogą być błędnie rozumiane przez
klienta.

.80

2.12

1.27

.47

Żywię przeświadczenie, że treść moich
reakcji uczuciowych oraz zachowań jest
spójna i nie rozbieżna z tym, co mówi i
prezentuje sobą klient.

.56

1.88

1.04

.42

Obawiam się, że mój sposób mówienia,
wyrażania uczuć, wyjaśniania i
sondowania opinii może nie być dla
klienta dostatecznie jasny.

.55

2.06

1.24

.40

Czynnik 3

Czynnik 3. ZDOLNOŚĆ RADZENIA SOBIE Z
SYTUACJAMI SPOŁECZNYMI
I ZACHOWANIAMI TRUDNYMI

Wydaje mi się, że posiadam dostateczną wiedzę,
by w uważać się za osobę skuteczną w radzeniu
sobie
z osobami stwarzającymi problemy.

.84

2.62

1.28

.52

Ufam, że posiadam wystarczającą wiedzę, by
radzić sobie z problemami klientów, którzy mają
generalnie negatywną postawę wobec doradcy.

.83

2.79

1.38

.40

Myślę, że jestem w stanie radzić sobie z
sytuacją, w której klient wykazuje postawę
roszczeniową
i oczekuje więcej niż mu się należy lub doradca
jest w stanie mu dać.

.79

2.29

1.21

.42

Czynnik 4

Czynnik 4. ZDOLNOŚCI/KOMPETENCJE
EMOCJONALNO-KOMUNIKACYJNE

Żywię przekonanie, że umiem zrozumieć
problemy klienta oraz właściwie nazwać je.

.77

1.75

.76

.34

Uważam, że mój sposób widzenia potrzeb
klienta jest prawidłowy, o czym świadczą jego
bezpośrednie reakcje na moje działania.

.69

1.70

.73

.59

Nie mam trudności z rozumieniem
specyficznych problemów zawodowych
związanych z płcią, z jakimi borykają się klienci
w miejscu pracy.

.67

1.82

1.03

.69

Możliwości zastosowania skali

-

-

Pomiar samoskuteczności skalą SOJDZ pokazuje doradcy sfery deficytów

Pomiar samoskuteczności skalą SOJDZ pokazuje doradcy sfery deficytów

oraz własnych osiągnięć w relacji do własnych standardów jakościowych.

oraz własnych osiągnięć w relacji do własnych standardów jakościowych.

-

-

W przeciwieństwie do kodeksów etycznych, których podstawową wadą jest

W przeciwieństwie do kodeksów etycznych, których podstawową wadą jest

trudność w zarysowaniu granic między profesjonalnymi zachowaniami

trudność w zarysowaniu granic między profesjonalnymi zachowaniami

doradców jako członków korporacji zawodowych a ich zachowaniami

doradców jako członków korporacji zawodowych a ich zachowaniami

prywatnymi samoocena skalą SOJDZ daje doradcy podstawy dla dobrych

prywatnymi samoocena skalą SOJDZ daje doradcy podstawy dla dobrych

praktyk.

praktyk.

-

-

Poprzez samoocenę skalą SOJDZ doradca uzyskuje możliwość integracji

Poprzez samoocenę skalą SOJDZ doradca uzyskuje możliwość integracji

zachowań prywatnych i publicznych.

zachowań prywatnych i publicznych.

-

-

Poprzez samoocenę skalą SOJDZ doradca uzyskuje konkretne,

Poprzez samoocenę skalą SOJDZ doradca uzyskuje konkretne,

uporządkowane i ustopniowane sygnały do dalszych przemyśleń swojego

uporządkowane i ustopniowane sygnały do dalszych przemyśleń swojego

postępowania.

postępowania.

-

-

Wyniki badań skalą SOJDZ mogą służyć na poszczególnych etapach

Wyniki badań skalą SOJDZ mogą służyć na poszczególnych etapach

edukacji i doskonalenia do stałej kontroli postępów w nabywaniu

edukacji i doskonalenia do stałej kontroli postępów w nabywaniu

sprawności doradczej, lub do monitorowania procesu „zużywania się”

sprawności doradczej, lub do monitorowania procesu „zużywania się”

wiedzy na poszczególnych etapach praktyki.

wiedzy na poszczególnych etapach praktyki.

-

-

Badanie skalą SOJDZ zachowań oraz mikroumiejętności pozwala na

Badanie skalą SOJDZ zachowań oraz mikroumiejętności pozwala na

uruchamianie u doradców motywacji osiągnięć poprzez modelowanie

uruchamianie u doradców motywacji osiągnięć poprzez modelowanie

swoich aspiracji zawodowych.

swoich aspiracji zawodowych.

.

.

Literatura:

-

Bańka, A. (2004).

Bańka, A. (2004).

Skale samooceny jakości procesu doradztwa

Skale samooceny jakości procesu doradztwa

zawodowego. Konstrukcja, wstępna walidacja oraz możliwości

zawodowego. Konstrukcja, wstępna walidacja oraz możliwości

zastosowania w szkoleniu i doskonaleniu doradców zawodowych

zastosowania w szkoleniu i doskonaleniu doradców zawodowych

.

.

Poznań: Wydawnictwo Naukowe SPiA.

Poznań: Wydawnictwo Naukowe SPiA.

-

Bańka, A. (2005).

Bańka, A. (2005).

Ocena, pomiar i usprawnianie jakości procesu

Ocena, pomiar i usprawnianie jakości procesu

doradztwa zawodowego

doradztwa zawodowego

. Warszawa: Ministerstwo Gospodarki i

. Warszawa: Ministerstwo Gospodarki i

Pracy.

Pracy.

-

Bańka, A. (2007).

Bańka, A. (2007).

Psychologiczne doradztwo karier

Psychologiczne doradztwo karier

. Poznań: Print-

. Poznań: Print-

B.

B.