Biologiczne

Biologiczne

Podstawy

Podstawy

Zachowania

Zachowania

ETOLOGIA

ETOLOGIA

dr Jerzy Osiński

dr Jerzy Osiński

O czym będą zajęcia?

O czym będą zajęcia?

Zachowanie – skoordynowane,

Zachowanie – skoordynowane,

krótkotrwałe, bezpośrednio

krótkotrwałe, bezpośrednio

dostrzegalne przejawy funkcjonowania

dostrzegalne przejawy funkcjonowania

organizmu, najczęściej ruchowe

organizmu, najczęściej ruchowe

Podstawowe podejścia w badaniach

Podstawowe podejścia w badaniach

zachowania:

zachowania:

fizjologiczne

fizjologiczne

behawiorystyczne

behawiorystyczne

ewolucyjne

ewolucyjne

O czym będą zajęcia?

O czym będą zajęcia?

1.

1.

Początki współczesnych badań nad

Początki współczesnych badań nad

zachowaniem się zwierząt: zoopsychologia,

zachowaniem się zwierząt: zoopsychologia,

psychologia porównawcza, behawioryzm,

psychologia porównawcza, behawioryzm,

etologia, socjobiologia, ekologia behawioralna

etologia, socjobiologia, ekologia behawioralna

2.

2.

Elementarne rodzaje zachowania

Elementarne rodzaje zachowania

3.

3.

Model instynktu Lorenza i Tinbergena;

Model instynktu Lorenza i Tinbergena;

wrodzony mechanizm wyzwalający, sztywny

wrodzony mechanizm wyzwalający, sztywny

wzorzec zachowania, popęd

wzorzec zachowania, popęd

4.

4.

Struktura zachowań popędowych - faza

Struktura zachowań popędowych - faza

apetencyjna i konsumacyjna, łańcuch działań

apetencyjna i konsumacyjna, łańcuch działań

O czym będą zajęcia?

O czym będą zajęcia?

5.

5.

Klasyfikacja popędów, konflikt popędów - zach.

Klasyfikacja popędów, konflikt popędów - zach.

ambiwalentne, przemieszczone, przerzutowe

ambiwalentne, przemieszczone, przerzutowe

6.

6.

Teoria ewolucji – teoria Lamarcka, Darwina,

Teoria ewolucji – teoria Lamarcka, Darwina,

mutacjonizm, syntetyczna teoria ewolucji,

mutacjonizm, syntetyczna teoria ewolucji,

punktualizm, teoria ewolucji neutralnej

punktualizm, teoria ewolucji neutralnej

7.

7.

Ewolucja zachowania – mikroewolucja (analogia i

Ewolucja zachowania – mikroewolucja (analogia i

homologia zachowań, rytualizacja); adaptacyjna

homologia zachowań, rytualizacja); adaptacyjna

funkcja zachowania: metody badania, koncepcja

funkcja zachowania: metody badania, koncepcja

optymalności; ewolucja zachowań:

optymalności; ewolucja zachowań:

agonistycznych (np. terytorialnych, agresji

agonistycznych (np. terytorialnych, agresji

wojennej), seksualnych (koncepcje doboru

wojennej), seksualnych (koncepcje doboru

płciowego), prospołecznych (kooperacja i

płciowego), prospołecznych (kooperacja i

altruizm)

altruizm)

O czym będą zajęcia?

O czym będą zajęcia?

8.

8.

Życie społeczne – klasyfikacja organizacji

Życie społeczne – klasyfikacja organizacji

społecznej, adaptacyjna funkcja życia w

społecznej, adaptacyjna funkcja życia w

grupie

grupie

9.

9.

Uczenie się (percepcyjne, wpajanie,

Uczenie się (percepcyjne, wpajanie,

habituacja, warunkowanie, przez wgląd)

habituacja, warunkowanie, przez wgląd)

10.

10.

Myślenie zwierząt – sensoryczno-

Myślenie zwierząt – sensoryczno-

motoryczne (metoda prób i błędów, wgląd),

motoryczne (metoda prób i błędów, wgląd),

abstrakcyjne

abstrakcyjne

11.

11.

Eksploracja i zabawa

Eksploracja i zabawa

12.

12.

Zwierzę jako obiekt badań

Zwierzę jako obiekt badań

Literatura

Literatura

Kaleta, T. (2003). Zachowanie się zwierząt.

Kaleta, T. (2003). Zachowanie się zwierząt.

Zarys problematyki. Warszawa:

Zarys problematyki. Warszawa:

Wydawnictwo SGGW. (ok. 150 stron)

Wydawnictwo SGGW. (ok. 150 stron)

Pisula, W. (2000). Rozdział 5 w: J. Strelau

Pisula, W. (2000). Rozdział 5 w: J. Strelau

(red.). Psychologia. Podręcznik akademicki.

(red.). Psychologia. Podręcznik akademicki.

Tom 1. Gdańsk: GWP. (ok. 10 stron)

Tom 1. Gdańsk: GWP. (ok. 10 stron)

Sadowski, B., Chmurzyński, J. (1989).

Sadowski, B., Chmurzyński, J. (1989).

Biologiczne mechanizmy zachowania.

Biologiczne mechanizmy zachowania.

Warszawa. PWN. Rozdziały 10, 12, 13, 14,

Warszawa. PWN. Rozdziały 10, 12, 13, 14,

16, 17 i 18. (ok. 100 stron)

16, 17 i 18. (ok. 100 stron)

Jak zaliczyć zajęcia?

Jak zaliczyć zajęcia?

Chodzenie na wykład

Chodzenie na wykład

(nieobowiązkowe)

(nieobowiązkowe)

Znajomość literatury (obligatoryjne)

Znajomość literatury (obligatoryjne)

Zaliczenie testu

Zaliczenie testu

Historia badań nad

Historia badań nad

zachowaniem zwierząt

zachowaniem zwierząt

Dwie skrajne postaci stosunku do

Dwie skrajne postaci stosunku do

zachowania zwierz

zachowania zwierz

ą

ą

t:

t:



koncepcje witalistyczne (ontologiczna

koncepcje witalistyczne (ontologiczna

koncepcja psychiki Arystotelesa

koncepcja psychiki Arystotelesa

i

i

Platona

Platona

, anima sensitiva, anima

, anima sensitiva, anima

rationalis)

rationalis)



koncepcje mechanistyczne (Demokryt,

koncepcje mechanistyczne (Demokryt,

Kartezjusz)

Kartezjusz)

Początek badań

Początek badań

nowożytnych

nowożytnych

1872 – Karol Darwin –

1872 – Karol Darwin –

O wyrazie

O wyrazie

uczuć u człowieka i zwierząt

uczuć u człowieka i zwierząt

natura nie robi skoków – ci

natura nie robi skoków – ci

ą

ą

gło

gło

ść

ść

ś

ś

wiata zwierz

wiata zwierz

ą

ą

t i ludzi w zakresie

t i ludzi w zakresie

psychiki

psychiki

Narodziny psychologii

Narodziny psychologii

zwierz

zwierz

ą

ą

t

t

w interpretacji zachowania

w interpretacji zachowania

uwzgl

uwzgl

ę

ę

dnia prze

dnia prze

ż

ż

ycia zwierz

ycia zwierz

ą

ą

t

t

maj

maj

ą

ą

ce analogi

ce analogi

ę

ę

w prze

w prze

ż

ż

yciach ludzi

yciach ludzi

1895 – George Romans –

1895 – George Romans –

Inteligencja

Inteligencja

zwierząt

zwierząt

1894 – L.C. Morgan – Wprowadzenie

1894 – L.C. Morgan – Wprowadzenie

do psychologii porównawczej

do psychologii porównawczej

W Polsce - Jan Dembowski

W Polsce - Jan Dembowski

Kanon Morgana

Kanon Morgana

1894 – L.C. Morgan – Wprowadzenie do

1894 – L.C. Morgan – Wprowadzenie do

psychologii porówna

psychologii porówna

wczej

wczej

program Morgana – stany psychiczne to stany

program Morgana – stany psychiczne to stany

ś

ś

wiadomego do

wiadomego do

ś

ś

wiadczania, badacz powinien

wiadczania, badacz powinien

stara

stara

ć

ć

si

si

ę

ę

zrozumie

zrozumie

ć

ć

psychik

psychik

ę

ę

zwierz

zwierz

ą

ą

t przez

t przez

analogie do w

analogie do w

ł

ł

asnych stanów psychicznych z

asnych stanów psychicznych z

zachowaniem okre

zachowaniem okre

ś

ś

lonego rygoru

lonego rygoru

kanon – w żadnym wypadku nie możemy

kanon – w żadnym wypadku nie możemy

interpretować działania jako wyniku wyższej

interpretować działania jako wyniku wyższej

czynności psychicznej, jeśli może ono być

czynności psychicznej, jeśli może ono być

zinterpretowane jako wynik procesu

zinterpretowane jako wynik procesu

przebiegającego na niższym poziomie

przebiegającego na niższym poziomie

Dalszy rozwój

Dalszy rozwój

zoopsychologii

zoopsychologii

lata 30-te XX w. – W. Köhler –

lata 30-te XX w. – W. Köhler –

badania

badania

nad rozwi

nad rozwi

ą

ą

zywaniem problemów

zywaniem problemów

przez wgl

przez wgl

ą

ą

d u szympansów

d u szympansów

1984 – D. Griffin – My

1984 – D. Griffin – My

ś

ś

lenie zwierz

lenie zwierz

ą

ą

t

t

(krytyka nadu

(krytyka nadu

ż

ż

ywania kanonu

ywania kanonu

Morgana i perspektywy

Morgana i perspektywy

antropocentrycznej)

antropocentrycznej)

Behawioryzm

Behawioryzm

1913 – John Watson – manifest

1913 – John Watson – manifest

behawiorystyczny

behawiorystyczny

psychologia jako nauka o

psychologia jako nauka o

zachowaniu, a nie o

zachowaniu, a nie o

ś

ś

wiadomo

wiadomo

ś

ś

ci

ci

,

,

organizm to

organizm to

czarna skrzynka

czarna skrzynka

eksperyment jako metoda bada

eksperyment jako metoda bada

ń

ń

badanie sztucznych form

badanie sztucznych form

zachowania, abstrahowanie od

zachowania, abstrahowanie od

gatunku i biolog.

gatunku i biolog.

s

s

ensu zachowania

ensu zachowania

Etologia

Etologia

od lat 30-tych XX w.

od lat 30-tych XX w.

naukowe badania charakterystycznych

naukowe badania charakterystycznych

wzorców zachowania zwierząt, badania

wzorców zachowania zwierząt, badania

zachowania zwierząt głównie w środowisku

zachowania zwierząt głównie w środowisku

naturalnym

naturalnym

opis zachowania musi poprzedzać analizę

opis zachowania musi poprzedzać analizę

zachowanie musi być badane w kontekście

zachowanie musi być badane w kontekście

środowiska

środowiska

zrozumienie zachowania wymaga wiedzy na

zrozumienie zachowania wymaga wiedzy na

temat jego przyczyn, rozwoju i ewolucji

temat jego przyczyn, rozwoju i ewolucji

obserwacja jako podstawowa metoda badań

obserwacja jako podstawowa metoda badań

Ekologia behawioralna

Ekologia behawioralna

Krebs & Davies –

Krebs & Davies –

Wprowadzenie do

Wprowadzenie do

ekologii behawioralnej

ekologii behawioralnej

zajmuje si

zajmuje si

ę

ę

znaczeniem zachowania

znaczeniem zachowania

dla prze

dla prze

ż

ż

ycia i odniesienia sukcesu

ycia i odniesienia sukcesu

reprodukcyjnego (konkurencja

reprodukcyjnego (konkurencja

wewn

wewn

ą

ą

trzgatunkowa, u

trzgatunkowa, u

ż

ż

ytkowanie

ytkowanie

zasobów, unikanie drapie

zasobów, unikanie drapie

ż

ż

ników)

ników)

Socjobiologia

Socjobiologia

1975 - E. Wilson –

1975 - E. Wilson –

Socjobiologia

Socjobiologia

zajmuje si

zajmuje si

ę

ę

biologiczn

biologiczn

ą

ą

funkcj

funkcj

ą

ą

zachowa

zachowa

ń

ń

spo

spo

ł

ł

ecznych

ecznych

wzbudza kontrowersje, np. koncepcja

wzbudza kontrowersje, np. koncepcja

agresji mi

agresji mi

ę

ę

dzygrupowej Durhama

dzygrupowej Durhama