Zmiany inwolucyjne w

układzie oddechowym

oraz ich rehabilitacja u

pacjentów geriatrycznych

Inwolucja, rozwój wsteczny, wsteczne

zmiany budowy lub zanik tkanek czy

narządu w czasie rozwoju osobnika - np.:

zanik grasicy w czasie dojrzewania

płciowego, formowanie się palców dłoni

poprzez zanik pewnych komórek w czasie

rozwoju zarodkowego.

Inwolucją określa się również powrót

narządów do wielkości naturalnej po

przebytych chorobach lub fizjologicznym

powiększeniu czynnościowym (np. powrót

macicy po porodzie do stanu

pierwotnego).

Wraz z postępem procesów starzenia

się w narządach pojawiają się zmiany

inwolucyjne i atroficzne o różnym

stopniu nasilenia. W układzie

oddechowym następuje  między

innymi:

 ograniczenie powierzchni wymiany gazów

 pogrubienie bariery pęcherzykowo-

włośniczkowej

 spadek sprężystości płuc

 usztywnienie klatki piersiowej.
Proces starzenia się tkanki płucnej jest

wielokierunkowy i prowadzi do spadku

wydolności fizycznej oraz zwiększonej

podatności na infekcje.

Chorzy na przewlekłe choroby układu

oddechowego mają ograniczoną wydolność

wysiłkową. Podczas wysiłku fizycznego

występuje u nich nadmierna w stosunku do

obciążenia wentylacja płuc. Jest ona

spowodowana większym przyspieszeniem

oddechów i znacznie mniejszym wzrostem

objętości oddechowej niż u ludzi zdrowych.

Zmniejsza się wentylacja pęcherzykowa. W

czasie wysiłku dochodzi do nieznacznego

obniżenia a nawet wzrostu stosunku wentylacji

przestrzeni martwej do objętości oddechowej.

Dzięki systematycznemu stosowaniu wysiłku

fizycznego o odpowiednim natężeniu dochodzi

do zwiększenia możliwości wysiłkowych

chorych na przewlekłe choroby układu

oddechowego.

Fizjoterapia odgrywa ważną rolę w

leczeniu chorób układu oddechowego. Jej

celem jest nie tylko wyleczenie lub

zahamowanie postępu procesu chorobowego,

lecz również niedopuszczenie do powstania

niewydolności oddechowej w następstwie

przebytej choroby.

Jedną z chorób dotykających pacjentów

geriatrycznych jest przewlekłe zapalenie

oskrzeli, cechuje się nadmiarem i zaleganiem

śluzu w oskrzelach oraz upośledzeniem

mechanizmu oczyszczania śluzowo-

rzęskowego. Jest to choroba, która przejawia

się kaszlem i odpluwaniem utrzymującym się

przez 3 kolejne miesiące roku lub dłużej, przez

2 kolejne lata.

Leczenie w tej jednostce chorobowej polega

na:

1. podawaniu leków: rozszerzających oskrzela,

glikokortykoseroidów, zwalczajacych zakażenia,

rozrzedzające wydzielinę w oskrzelach, leki

wykrztuśne,

2. nauka ćwiczeń oddechowych,
3. nauka efektywnego kaszlu i wypluwania

wydzieliny,

4. oklepywanie klatki piersiowej w kierunku głowy

– obie strony,

5. masaż klatki piersiowej zmniejszający napięcia

w jej obrębie,

6. pozycje drenażowe rano, przed śniadaniem i

wieczorem, ułatwiające wykrztuszanie

wydzieliny z oskrzeli.

Kolejność ćwiczeń i zabiegów

przedstawia się następująco:

• - wypić szklankę gorącego mleka lub

herbaty;

• - zażyć przepisany przez lekarza lek i

odczekać 15-20 minut;

• - przyjmować opisane pozycje ułożeniowe;

• - wykonywać ćwiczenia oddechowe ogólne;

• - pozostając w pozycjach ułożeniowych,

kaszleć tak, aby kaszel był skuteczny;

• - pozostawać najdłużej w tej pozycji, w

której pobudzenie do kaszlu jest największe;

• -poprosić osobę z otoczenia, aby przede

wszystkim w tej pozycji wykonała

oklepywanie klatki piersiowej.

Celem ćwiczeń oddechowych jest

poprawa czynności układu
oddechowego poprzez:

• - utrzymanie prawidłowej wentylacji

płuc,

• - zwiększenie ruchomości klatki

piersiowej i przepony,

• - zwiększenie siły mięśni oddechowych,
• - pobudzenie do efektywnego kaszlu,
• - zapobieganie powikłaniom

( niedodma, zapalenie płuc).

Przed przystąpieniem do ćwiczeń oddechowych konieczna

jest nauka prawidłowego ich wykonywania:

 Należy je rozpoczynać od wydechu.
 Stosunek czasu wdechu wykonywanego zawsze nosem do

wydechu przez usta powinien wynosić 1:2, a czasami nawet 1:3.

 Należy dążyć do maksymalnego wydłużenia czasu wydechu aż do

uczucia „braku powietrza”. Wdech nosem powoduje
oczyszczenie, ogrzanie i nawilżenie powietrza, natomiast wydech
ustami zwiększa jego efektywność oraz ułatwia kontrolę czasu
jego trwania.

 Podczas wdechu brzuch musi się unosić, a w czasie wydechu

zapadać.

 Liczba powtórzeń ćwiczeń oddechowych nie powinna przekraczać

3-4 w jednej serii.

 Zbyt intensywne ich stosowanie może prowadzić do

hiperwentylacji, której następstwem mogą być zaburzenia
równowagi kwasowo-zasadowej. Lepiej przyjąć zasadę częstszego
ich powtarzania z mniejszym natężeniem.

Ćwiczenie oddychania torem

brzusznym polega na:

• wykonanie swobodnego oddechu,
• ułożenie na klatce piersiowej w okolicy

mostka prawej dłoni pacjenta,

• ułożenie na podżebrzu lewej dłoni

pacjenta,

• polecenie pacjentowi wykonania

normalnego wdechu w ten sposób, aby
dłoń ułożona na brzuchu wyraźnie uniosła
się do góry, natomiast podczas wydechu
opadła

• przećwiczenie tej czynności 3-krotnie.

Nauka efektywnego kaszlu
Pokasływanie i wypowiadanie na wydechu litery „r”

jest nazywane skutecznym, czy też efektywnym

kaszlem. Powoduje on szybkie zmiany ciśnienia

powietrza w oskrzelach i w rezultacie ich drgania

oraz przesuwanie się wydzieliny w górę dróg

oddechowych (tchawica, jama ustna).

Czynności właściwe przy efektywnym kaszlu to:

• - oklepanie klatki piersiowej,

• - wykonanie przez pacjenta głębokiego wdechu

nosem,

• - wykonanie długiego, przerywanego wydechu

przez otwarte usta. W czasie wydechu pacjent

dokonuje kilku krótkich kaszlnięć. Zamiast kaszlu

można zastosować wypowiadanie litery „r r r”,

• - wykonanie przerwy relaksacyjnej( 5-10 minut),

• - powtarzanie czynności 10 razy.[4]

Oklepywanie klatki piersiowej
Oklepywanie może wykonać osoba z najbliższego

otoczenia chorego (po uprzednim instruktażu),

może też wykonywać je sam chory znajdujący

się w takiej pozycji drenażowej, w której

przednia część klatki piersiowej jest dostępna

dla oklepywania.

Oklepuje się obie połowy   klatki piersiowej od

podstawy do szczytu płuc, omijając okolice

nerek i kręgosłupa. Przy oklepywaniu ręce

ułożone są jak do czerpania wody („w łódkę”) i

wykonują ruchy tylko w stawach promieniowo-

nadgarstkowych. Klatkę piersiową oklepuje się

przez kilka minut, a liczba powtórzeń oraz serii

zależy od stanu chorego.

Przeciwwskazaniem do tego zabiegu jest

niewydolność oddechowa, niedawny krwotok

płucny oraz inne, ustalone przez lekarza.

Masaż klatki piersiowej
Masaż klatki piersiowej jest bardzo

wskazanym zabiegiem, który wykonywać

również osoba z otoczenia pacjenta, po

uprzednim jej przeszkoleniu.

Masaż ma na celu zmniejszenie

nadmiernego napięcia tych mięśni klatki

piersiowej, które ulegają zmęczeniu na

skutek zwiększonej pracy oddechowej.

Powoduje rozluźnienie mięśni

oddechowych, zapobiega przykurczom,

uelastycznia tkanki oraz przywraca

sprawność systemu regulacji i czynności

układu oddechowego.

Pozycje drenażowe
Przyjmowanie zmieniających się pozycji,

utrzymywanych przez krótki czas (15-

20 s.) ułatwia odkrztuszanie wydzieliny.

Należy je stosować rano, przed

śniadaniem oraz wieczorem przed

kolacją lub 2 godziny po jej spożyciu.

Przed tym pacjent powinien wypić

szklankę gorącego mleka lub herbaty i

zażyć przepisany przez lekarza lek

ułatwiający odkrztuszanie oraz

odczekać 15-20 minut ( do czasu jego

zadziałania).

Pozycje drenażowe można przyjmować:

• w siadzie, wykonując skłony tułowia do przodu, do

tyłu, na boki;

• w leżeniu tyłem, na boku lewym, prawym;

• w leżeniu na boku lewym i prawym na łóżku

podwyższonym od strony stóp chorego;

• w leżeniu tyłem na łóżku podwyższonym o około 55

cm od strony stóp chorego, który skręca tułów w

lewo, następnie w prawo;

• w leżeniu przodem w poprzek łóżka, tak aby głowa i

tułów zwisały poza łóżkiem. Czoło spoczywa na

splecionych palcach rąk, pod usta chorego podkłada

się naczynie na odkrztuszaną wydzielinę. W takiej

pozycji pozostaje chory początkowo przez 3 minuty,

przedłużając stopniowo czas jej trwania i dochodząc

do około 20 minut. Istnieje wiele przeciwwskazań do

przyjmowania tej pozycji zarówno ze strony układu

oddechowego, jak i krążenia, dlatego może ją zalecić

tylko lekarz, określając również czas jej trwania.

Dziękujemy.