Obiekty i klasy

Podstawowe pojęcia

• Abstrakcja
• Dziedziczenie
• Polimorfizm
• Kapsułowanie

(hermetyzacja)

• Wysyłanie komunikatów
• Powiązanie
• Agregacja

Definiowanie klasy oraz

tworzenie obiektu

<?php

class

nazwa_klasy {

//właściwości i metody klasy

}

$obiekt_klasy =

new

nazwa_klasy();

?>

Uwaga: właściwość = atrybut

Przykład klasy

<?php

class

Klasa {

public

$a = 12;

}

$obj =

new

Klasa();

$b = $obj -> a;
?>

Składowe klasy

•Klasy posiadają tzw.

składowe:

– Właściwości czyli

atrybuty

klasy

– Metody

czyli realizację

operacji

klasy

Definiowanie atrybutu

klasy

<?php

class

nazwa_klasy {

public

|

protected

|

private

$nazwa_atrybutu;

}
?>

•

public

– oznacza dostęp publiczny do atrybutu

•

protected

– oznacza dostęp ze wszystkich klas

dziedziczących dla danej klasy

•

private

– oznaczają dostęp do atrybutu jedynie

z wnętrz danej klasy.

Definiowanie metody klasy

<?php

class

Klasa {

[

final

|

abstract

] [

public

|

protected

|

private

] [

static

]

function

metoda([$arg1, $arg2, ..., $ardN])

{ciało_metody}

}

?>

Przykład odwołania się do metody klasy:

<?php

class

A {

function

dorwijmnie( ) {

return

$this

;

}

}

$objA =

new

A( );

if ($objB === $objA ->dorwijmnie( ))

echo

(‘Mam cię’);

?>

Prywatne metoda i atrybut

<?php

class

Klasa {

// atrybut zadeklarowany jako prywatny

private

$atrybut

// metoda zadeklarowana jako prywatna

private function

metoda() {

$

this->

atrybut = ’’To jest przykład atrybutu’’;

}

}
$obj =

new

Klasa();

$obj->metoda; //Błąd – próba odwołania się do ametody prywatnej

echo

($obj->atrybut);

//Błąd – próba odwołania się do atrybutu prywatnego
?>

Publiczna metoda i prywatny

atrybut

<?php

private

$atrybut; //atrybut zadeklarowany jako

prywatny

private function

metoda() {

$

this->

atrybut = ’’To jest atrybut’’;

}

//metoda zadeklarowana jako prywatna

public function

ustal_wartosc() {

$

this->

metoda();

}

// metoda zadeklarowana jako publiczna

public function

odczytaj_wartosc() {

return

$

this->

atrybut;

}

// metoda zadeklarowana jako publiczna

}

?>

Przykład klasy z atrybutami i

metodą

<?php
class ShopProduct {

public $title = ’’bez tytułu’’;
public $producerMainName = ’’nazwisko’’;
public $producerFirstName = ’’imię’’;
public $price = 0;

function getProducer( ) {

return ’’{$this->producerMainName}’’.

’’{$this-> producerFirstName}’’;

}

}
?>

Metoda konstrukcji obiektu

<?php

class ShopProduct {

public $title = ’’bez tytułu’’;

public $producerMainName = ’’nazwisko’’;

public $producerFirstName = ’’imię’’;

public $price = 0;

function __construct($title, $firstName,

$mainName, $price) {

$this->title

=

$title;

$this->producerFirstName = $firstName;

$this->producerMainName =

$mainName;

$this->price = $price;

}

function getProducer( ) {

return ’’{$this->producerMainName}’’.

’’{$this-> producerFirstName}’’;

}

}

?>

new ShopProduct(‘Alicja w krainie czarów’, ‘Ion’.

‘Charlston’, 15.99);

Metody i atrybuty o

różnym poziomie

dostępności I

<?php

//klasa Osoba jest klasą bazową dla różnych klas

class

Osoba {

protected

$imie;

protected

$nazwisko;

protected

$adres;

protected

$telefon;

protected

$email;

protected function __construct

($imie, $nazwisko, $adres,

$telefon, $email) {

$

this->

imie = $imie;

$

this->

nazwisko = $nazwisko;

$

this->

adres = $adres;

$

this->

telefon = $telefon;

$

this->

email = $email;

}

}

?>

Metody i atrybuty o

różnym poziomie

dostępności II

<?php
//klasa Pracownik dziedziczy wszystkie chronione
atrybuty klasy Osoba

class

Pracownik

extends

Osoba {

private

$stanowisko;

private

$dzial;

public function

__construct

($imie, $nazwisko,

$adres,

$telefon, $email, $stanowisko, $dzial) {

parent::__construct

($imie, $nazwisko, $adres,

$telefon,

$email);

$

this->

stanowisko = $stanowisko;

$

this->

dzial = $dzial;

}

?>

Metody i atrybuty o

różnym poziomie

dostępności III

<?php
//klasa Kierownik dziedziczy wszystkie chronione

atrybuty klasy Osoba

class

Kierownik

extends

Osoba {

private

$dzial;

public function

__construct

($imie, $nazwisko,

$adres,

$telefon, $email, $dzial) {

parent::__construct

($imie, $nazwisko, $adres,

$telefon,

$email);

$

this->

dzial = $dzial;

}
?>

Metody i atrybuty o

różnym poziomie

dostępności IV

<?php
//tworzenie obiektu klasy Pracownik
$prac =

new

Pracownik(‘Jan’, ‘Kowalski’, ‘Ulica 0/0’,

‘0-000-000-0000’, ‘[e-mail]’, ‘asystent’, ‘marketing’);

//tworzenie obiektu klasy Kierownik
$kier =

new

Kierownik(‘Jerzy’, ‘Nowak’, ‘gdzieś’, ‘0-111-111-0000’,

‘[e-mail]’, ‘marketing’);

?>

Stosowanie dziedziczenia

<?php
class BookProduct extends ShopProduct {

function getNumberOfPages( ) {

return $this->numPages;

}
function getSummaryLine( ) {
$base = ’’{$this->title} ( {$this-

>producerMainName}. ’’;

$base .= ’’{$this->producerFirstName} )’’;
$base .= ’’: liczba stron – {$this-

>numPages}’’;

return $base;
}

}
?>

Klasy i metody

abstrakcyjne

<?php
//klasa ShopProductWriter jest klasą abstrakcyjną, czyli
nie może //tworzyć obiektów

abstract class

ShopProductWriter {

protected

$products = array( );

//zadeklarowanie metody abstrakcyjnej wymusza jej
definicje w klasach
//potomnych

abstract public function

addProduct(ShopProduct

$shopProduct) {

$

this->

products[ ] = $shopProduct;

}

}
?>

Metody typu final

• Metody definiowane w klasach (zwykłych lub

abstrakcyjnych) mogą zostać zdefiniowane
jako metody niemodyfikowalne.

• Oznacza to, że definicja metody jest

ostateczna i nie może ulec zmianie w
klasach potomnych.

• Metody niemodyfikowalne definiowane są z

wykorzystaniem słowa kluczowego

final

.

Interfejsy

•

Interfejs (

interface

) można z pewnym przybliżeniem

potraktować jak klasę abstrakcyjną.

•

Jednak w przeciwieństwie do klasy abstrakcyjnej interfejs nie
może zawierać definicji atrybutów ani metod
nieabstrakcyjnych.

<?php

intrface Chargeable {

public function getPrice( );

}

class ShopProduct implements Chargeable {

// ...

public function getPrice( ) {

return ($this->price - $this->discount);

}

// ...

}

?>

Przykład użycia interfejsu

<?php
class Consultancy extends TimeService implements

Bookable, Chargeable {

// ...

}
?>

Narzędzia obiektowe

• Pakiety

– wcześniejsze wersje PHP5 nie obsługują

pakietów wprost, ale również dla wcześniejszych

wersji można organizować kod w pakieto-

podobnych strukturach.

• Włączanie kodu

– z naciskiem na ustanowienie

centralnie dostępnej lokalizacji kodu

bibliotecznego.

• Funkcje pomocnicze względem klas i obiektów

–

służące do testowania obiektów, klas, składowych

i metod.

• Interfejs Reflection API

– bezprecedensowy zestaw

wbudowanych klas pozwalających realizację

dynamicznych odwołań do informacji o klasach.

Pakiety

• Pakiet to zbiór powiązanych ze sobą klas i

innych plików.

• Pakiety służą do wyodrębniania i rozdzielania

poszczególnych części systemu.

• We współczesnych językach programowania

obsługa pakietów (modułów) jest

sformalizowana – jak np. w C++ gdzie pakiety

dysponują własnymi przestrzeniami nazw.

Packeges

business

util

WebTools.php

Customer.php

Invoice.php

Przykład organizacji
pakietu w konwencji
organizacji plików

Funkcja

require_once()

• Funkcja

require_once()

przyjmuje argumentem

wywołanie ścieżki do pliku, który to plik wstawiamy

do bieżącego skryptu. Włączenie to odbędzie się

tylko wtedy, kiedy plik określony argumentem nie

zostanie jeszcze włączony do skryptu w innym

miejscu.

• Powyższej właściwości jednokrotnego włącznia

pliku do kodu nie posiadają funkcje

require()

oraz

include()

.

• Programista ma swobodę wyboru pomiędzy

funkcjami:

require(), require_once()

oraz

include(),

include_once ().

Zaleca się jednak korzystanie z

pierwszej grupy funkcji, a to dla tego, że błąd w

pliku odczytywanym - powoduje przerwanie

wykonywania programu. Przykład getCD.php.

Konwencja PEAR

• PEAR to skrót od PHP Extension and Application

Repository. Adres PEAR to

http://pear.php.net

• Nazwa każdego skryptu jest odzwierciedleniem

ścieżki dostępu, nazwy poszczególnych
podkatalogów są w nazwie skryptu (np. klasy)
rozdzielone znakiem podkreślenia.

• Np.

business_User

, czy też

XML_RPC_Server

.

Ścieżki przeszukiwania

•

W prezentowanych przykładach stosowaliśmy
ścieżki względne

require_once(”business/User.php”)

•

Jeśli już stosować w wywołaniach włączających kod
biblioteczny ścieżki względne, lepiej, aby miały one
postać:

require_once(” ../../projectlib/business/User.php”)

•

Można też stosować ścieżki bezwzblędne:

require_once(”/home/john/projectlib/business/User.php”)

•

Żadne rozwiązanie nie jest jednak idealne, bo
określając ścieżkę zbyt szczegółowo, zamrażamy
niejako położenie pliku bibliotecznego.

Ścieżki przeszukiwania

• Stosując ścieżki względne, ustalamy położenie

plików bibliotecznych względem bieżącego

katalogu roboczego, przez co utrudniamy

współużytkowanie plików bibliotecznych w

różnych projektach.

• Aby ułatwić odwołania do plików bibliotecznych,

rozdzielamy kod wywołujący od konkretnego

położenia plików bibliotecznych, tak aby ścieżkę:

business/User.php

można było wykorzystywać w dowolnym miejscu

systemu i w każdym z nich odnosiła się ona do

tego samego pakietu.

• Można to osiągnąć, umieszczając pakiet w jednym

z katalogów do których odwołuje się parametr

include_path

. Parametr ten jest ustawiany w pliku

php.ini

– pliku konfiguracyjnym PHP5.

Ścieżki przeszukiwania

• Parametr

include_path

definiuje listę ścieżek

dostępu wymienionych po dwukropkach (albo

średnikowych)

include_path = ”.:/usr/local/lib/php-libraries”

• W wywołaniach funkcji systemowych, jak

fopen()

,

czy

require()

, z względnymi ścieżkami dostępu,

których nie udaje się dopasować w kontekście

bieżącego katalogu roboczego, inicjowanie jest

ścieżek wskazanych w parametrze

include_path,

w kolejności ich definiowania w parametrze.

• Umieszczając katalog pakietu na liście ścieżek

przeszukiwanych, możemy w wywołaniach

włączających kod możemy zrezygnować z

samodzielnego określania ścieżek dostęppu.

Ścieżki przeszukiwania

•

W przypadku nie posiadania uprawnień do modyfikacji

pliku

php.ini

, można modyfikować

include_path

z

poziomu skryptu. Służy do tego funkcja

set_include_path()

.

•

Zazwyczaj parametr

include_path

zdefiniowany w

pliku php.ini zawiera już przydatne ścieżki

przeszukania, więc zamiast go zmazywać, można go

odczytać i dołączyć własne ścieżki do bieżącej

wartości parametru. Np. listing05.03.php

•

Odczyt parametru umożliwia funkcja

get_include_path()

.

•

Operacja rozszerzania listy ścieżek przeszukiwania

wygląda więc następująco:

set_include_path(get_include_path(),”:/home/john/php

lib/”)

Automatyczne wczytywanie

kodu

•

Niekiedy dobrym pomysłem jest definiowanie każdej klasy
występującej w pakiecie w oddzielnym pliku. Każdy taki plik
może zostać opatrzony nazwą pochodzącą od nazwy klasy.
Np. klasę

ShopProduct

umieścimy w pliku

ShopProduct.php

. Jednak samą klasę powinniśmy nazwać

zgodnie z konwencją PEAR w oparciu o jej przynależność do
pakietu:
business_ShopProduct.php. Co redukuje możliwość kolizji
nazw.

•

W PHP5 pojawiła się funkcja

__autoload()

. Która ma postać:

function __autoload($classname) {

include_once(”$classname.php”);

}
$product = new ShopProduct(‘The Darkening’, ‘Harry’,
‘Hunter’, 22.99);

•

Np. listing05.04.php i listing05.05.php

Szukanie klasy

• Programista może uzyskać tablicę wszystkich

zdefiniowanych dotąd klas z pomocą funkcji

get_declared_classes().
print_r(get_declared_classes())

• Wykonanie
• Np. listing05.08.php

Badanie obiektów i klas

• Np. listing05.09.php

Badanie metod

• Np. listing05.12.php, listing05.13.php,

listing05.14.php, listing05.15.php,
listing05.16.php

Badanie składowych

• listing05.17.php

Badanie związków

dziedziczenia

• Np. listing05.18.php, listing05.19.php

Badanie wywołań metod

• listing05.20.php, listing05.21.php,

listing05.22.php, listing05.23.php

Reflection API

• listing05.24.php, listing05.25.php,

listing05.26.php, listing05.27.php,
listing05.28.php

Obiekty zaczynają działać

•

Przyjrzyjmy się prostej rzeczywistej aplikacji
obiektowej - po zapoznaniu się z podstawami
podejścia, w językach:

– UML
– PHP5

•

Przykładem jest program zarządzający
informacjami kontaktowymi pozwalającym
użytkownikom wyszukiwać, dodawać i edytować
dane.

•

Program (aplikacja) zarządzania kontaktami
pozwala na gromadzenie informacji kontaktowych o
osobach i zależność między jednostkami.

Wymagania na program

•

Aplikacja ma przechowywać informacje o kontaktach
(osobach i organizacjach) w bazie danych i
wyświetlać je na stronie WWW.

•

Kontakty mogą mieć zero lub więcej adresów
pocztowych, adresów e-mailowych i numerów
telefonów.

•

Osoba może mieć tylko jednego pracodawcę
(organizację).

•

Organizacja może mieć zero lub więcej pracowników
(osób).

Klasy: Address, Email,

PhoneNumber

• Rozpoczynamy od utworzenia diagramu

klas posługując się programem Visual
Paradigm for UML.

• Najpierw tworzymy trzy klasy zawierające

odpowiednio informacje:

– Adresowe
– Mailowe
– Numery telefoniczne

Klasy dla trzech różnych

informacji

Dodanie klasy Individual

• Do diagramu należy dołączyć klasę

Individual (osoba).

• Osoba ma przypisane:

– Imię
– Nazwisko
– Unikalny identyfikator (pole id w bazie danych)
– Listę adresową (adres pocztowy, adres e-

mailowy, numer telefonu)

– Pracodawcę
– Stanowisko pracy
– Metody (addAddress, addEmail, addPhone).

Diagram z klasą Individual

Dodanie klasy

Organization

• Do diagramu należy dołączyć klasę

Organization (organizacja).

• Organizacja ma przypisaną:

– Nazwę
– Unikalny identyfikator
– Listy adresowe
– Metody służące do dołączania obiektów
– Listę pracowników.

Diagram z klasą

Organization

Dodanie klasy Entity

• Klasy Individual i Organization mają wiele

wspólnych atrybutów i metod.

• To sugeruje, że dzięki użyciu dziedziczenia

można zaoszczędzić wiele pracy, zwiększając

jednocześnie elastyczność aplikacji

• Należy utworzyć nową klasę Entity, która zawiera

wspólne cechy klas Individual i Organization.

• Na diagramie UML zapisuje się wyłącznie te

atrybuty i metody, które dana klasa

bezpośrednio implementuje.

Diagram z klasą Entity

Określenie dalszych związków

klas

•

Związek klas pokazany na diagramie zawiera
jeszcze jeden typ związków obok dziedziczenia.

•

Związek ten nazywamy kompozycją (

composite

aggregation

), zawierającą krotności

występowania obiektów biorących udział w
związku.

•

Dzięki zapisaniu związku na diagramie, łatwo
można stwierdzić, na które części aplikacji
wpłynie modyfikacja jednego z elementów.

•

Zmiany w klasach

Email

,

Address

,

PhoneNumber

będą miały wpływ na klasy

Entity

,

Individual

oraz

Organization

.

Diagram ze związkami

Dodanie dalszych

elementów

•

Stworzyliśmy więc wstępną architekturę aplikacji.

•

Warto przypomnieć, że dobrą praktyką jest ochrona

danych w prywatnych zmiennych i operowanie na

nich wyłącznie za pomocą tzw. metod dostępowych.

•

W tym celu posługujemy się metodami __get ( )

oraz __set ( ) upraszczając ten proces.

•

Wykorzystując mechanizm dziedziczenia, można

przenieść część funkcjonalności z klasy Entity do

nowej klasy, którą być może wykorzystamy w

przyszłości w innych aplikacjach.

•

Taką klasą rodzicem będzie PropertyObject (obiekt

własności).

•

Uzupełniamy aplikację warstwą odpowiedzialną za

dane.

Kompletn

y

diagram

klas

przykładu