co to jest kultura popularna?
socjologia kultury popularnej
wykład 1
co to jest kultura popularna?
socjologia kultury popularnej
wykład 1
Dwa cele wykładu
•
Określenie, w jaki sposób definiowano
kulturę popularną
•
Prezentacja definicji kultury popularnej
leżącej u podstaw cyklu wykładów
Co to jest kultura popularna?
(1)
•
Określenie jest złożeniem dwu kategorii:
kultura i popularny
•
Kultura (Raymond Williams, 1976)- to
specyficzny dla człowieka sposób życia.
•
Popularny- (Ł. populus-lud)- to tyle, co
ludowy, dla ludu
•
Kultura popularna to specyficzny dla
ludu sposób życia
Co to jest kultura popularna?
(2)
•
John Storey (Inventing Popular Culture,
2003) zwraca uwagę na dwie ważne
kwestie:
•
Nasz sposób rozumienia kultury popularnej zależy
od tego, jak rozumiemy słowo „lud”, jaką rolę mu
przypisujemy w życiu społeczeństw
•
Kategoria kultury popularnej została stworzona nie
przez lud ale intelektualistów (problematyczność
ludu/ budowanie nowych podziałów społecznych)
Jak definiowano kulturę
popularną?(1)
•
Pierwotne znaczenie kategorii kultura popularna (David Oswell, Culture and
Society, 2006):
•
XIX wiek, Europa
•
Kultura popularna jako kultura ludowa
(folklor)
•
Skąd się wzięło ówczesne zainteresowanie kulturą ludową/ folklorem?
a.
Romantyzm- kult natury, sprzeciw wobec procesów modernizacyjnych;
mistycyzm
b.
Nacjonalizm: lud jako najważniejszy element wspólnoty narodowej, nośnik
tożsamości narodowej i uzasadnienie dla odrębności budowanych wspólnot
narodowych.
c.
Lud i kultura ludowa jako środek ukrywania procesów kulturowej
homogenizacji i wykorzenienia.
•
Kultura popularna jako kultura ludowa to forma przechwycenia wybranych
sposobów życia ludu jako środków budowania nowoczesnych narodów
Jak definiowano kulturę
popularną?(2)
•
Drugi sposób rozumienia kultury popularnej- rodzi się w
końcu XIX wieku
•
Kultura popularna jako kultura ludu
(a więc specyficzny
sposób życia ludu)
•
Lud to niewykształcone jednostki napływające do miast-
niewykształcony motłoch, groźny dla porządku i rosnący w siłę
•
Lud to efekt procesów modernizacyjnych (przede wszystkim
urbanizacji i industrializacji, ale też demokratyzacji życia)
•
Kultura ludu jest antykulturą, a więc sam lud nie powinien
rościć sobie pretensji do sprawowania władzy, zaś jego niska
pozycja jest w pełni zasadna.
•
To zdeprecjonowanie kultury popularnej jako kultury ludu
ma swoje korzenie w:
a.
strachu przed masami,
b.
narodzinach
kultury prawomocnej
c.
modernizmie
Jak definiowano kulturę
popularną?(3)
•
Trzecie rozumienie (lata 30-40-ste XX wieku; Adorno i
Horkheimer, Macdonald)
•
Kultura popularna jako kultura masowa
•
Lud w tym rozumieniu zostaje utożsamiony z masą (bierne,
wykorzenione,
zatomizowane
jednostki,
podatne
na
manipulacje, oddziaływanie mediów i demagogów, pozbawione
własnego zdania)
•
Kultura masowa- wulgarna, prosta rozrywka, produkowana
przemysłowo, nieautonomiczna, ale żerująca na prawdziwej
kulturze.
•
Kultura masowa- kultura, którą karmione są masy, by były
bardziej efektywnymi pracownikami i lojalnymi konsumentami.
•
Kultura masowa jest podwójnie groźna: wypiera i niszczy
prawdziwą kulturę oraz jest środkiem panowania nad masami.
Jak definiowano kulturę
popularną?(4)
•
Czwarty sposób rozumienia kultury popularnej (lata 60-
70 XX wieku, Brytyjskie Studia Kulturowe- Hall, Fiske,
Williams i inni)
•
Kultura popularna jako kultura wytwarzana przez lud
•
Lud rozumiany jako ci, którzy są podporządkowani,
pozbawieni władzy (robotnicy, kobiety, mniejszości
etniczne, rasowe, seksualne)
•
Lud jest traktowany jako zróżnicowany, aktywny, twórczy,
suwerenny
•
Kultura popularna jest kulturą oporu
•
Kultura popularna to nie dzieła, ale opozycyjne wobec
dominujących praktyki kulturowe i odczytania dóbr
kultury
•
Kultura popularna to kultura żerująca na kulturze
masowej
Jak definiowano kulturę
popularną?(5)
•
Ujęcie antropologiczne (lata 80-90 XX
wieku)- lud to my, obywatele, suwerenne
podmioty życia społecznego.
•
Kultura popularna to kultura nasza,
swojska
,
najbliższa
codzienności,
praktykowana
w
każdym
momencie
naszego życia.
•
Kultura popularna jako opozycja kultury
oficjalnej,
narodowej,
akademickiej,
intelektualnej
Jak definiowano kulturę
popularną?(6)
•
Dotychczasowe sposoby definiowania kultury
popularnej nie są formami jej opisu, ale
wytwarzania.
•
Historia tego pojęcia odzwierciedla:
a.
zmieniający się sposób pojmowania ludu i
ewolucję ładu obecnego w zachodnich
społeczeństwach
b.
postawy intelektualistów wobec ludu
•
Dotychczasowe definicje kultury popularnej są
więc silnie zideologizowane oraz projektują
miejsce ludu w życiu społecznym.
Propozycja definicji kultury popularnej
(1)
•
Odrzucenie prób zdefiniowania kultury
popularnej poprzez kategorię „lud”,
•
Próba zdefiniowania kultury popularnej
przez kategorię „popularność”
•
Popularne to tyle, co powszechnie znane,
rozpoznawane, aprobowane, uznawane.
Co jest dziś popularne?
•
Prostota:
Łatwe i proste w treści
•
Powszechność:
Rozpowszechnione na dużą skalę; wszystko o czym się
mówi; coś, co jest modne/ wszystko z czym spotykamy się na co dzień
•
Pewne zachowania, postawy, obiekty, przekazy:
Facebook, talent
show, Justin Biber, Zmierzch, Harry Potter, filmy w 3D; ulepszenia w
oglądaniu TV; zdrowe odżywianie; posiadanie najnowszego sprzętu
elektronicznego (iPhone; iPad); portale internetowe; amerykańskie
seriale TV; prasa tabloidowa; czytanie dzienników w Internecie;
festiwale muzyczne; kabarety; galeria handlowe, studiowanie; fast-
foody „dobra zabawa”, imprezowanie ; bycie towarzyskim i posiadanie
przyjaciół (również w sieci); To co niszowe, alternatywne; bycie poza
systemem (nie zwalczanie go); Czerpanie wielu przyjemności z życia na
raz i bycie częścią większej całości; Bycie popularnym
•
Skończyły się czasy dominacji jednego trendu
; trudno powiedzieć
Co nie jest dziś popularne?
•
Dystrakcja:
Coś, co jest mało prowokacyjne, nie wywołuje skrajnych
emocji
•
Brak możliwości personalizacji:
Coś, z czym ludzie nie mogą się
identyfikować
•
Przestarzałe:
To, co było popularne kilka lat temu (ale to i tak
powrócić w latach późniejszych); coś, co popularne nie było kiedyś;
muzyczne gwiazdki jednego sezonu; formy slangu, którymi
porozumiewają się młodzi ludzie; wszystko to, co nie podoba się
nastolatkom
•
Konkretne dobra i trendy
: nie bycie proekologicznym; nie dbanie o
zdrowie, niepodążanie za modą; podążanie za modą zbyt daleko
posunięte (tipsy; solarium, botoks); słuchanie muzyki w miejscach
publicznych; „nasza klasa”; wolny tryb życia; czytanie książek;
czytanie gazet; palenie papierosów; głosowanie na PiS wśród
młodzieży;
wyższa
kultura;
niskobudżetowe
filmy
i
kino
niekomercyjne; chodzenie do kościoła; disco-polo
•
Trudno odpowiedzieć na to pytanie- dla kogo?
Co sprawia, iż coś staje się
popularne?
•
Powszechność:
Dobrze wypromowane, nagłośnione; dobry marketing,
reklama i promocja; łatwy dostęp ; obecność tego elementu w wielu
miejscach
•
Dystrakcja:
Coś, co zwraca uwagę/ Coś co jest nowe; niepowtarzalne,
świeże
•
Specyficzne cechy przekazu:
Coś, co przemawia do dużej liczby osób,
trafienie w gusta publiczności, łatwość w odbiorze; ogólnodostępne;
nie wymaga wysiłku; coś, co zaciekawi ludzi; coś, co jest masowe; coś,
co sprawia radość i przyjemność wszystkim; odpowiedź na określone
pragnienia i potrzeby; dobrze by było, gdyby to była wysoka wartość
artystyczna
•
Prosumpcja/ sieci:
Ludzie sprawiają, iż coś jest popularne ;
rekomendacje innych osób; rozpowszechnienie przez portale
społecznościowe; wszystko, co związane z Internetem
•
Uniwersalność:
Coś co jest związane z potrzebami fizjologicznymi,
które trzeba zaspokajać.
Propozycja definicji kultury popularnej
(2)
•
Warunki popularności:
1.
Popularne
jest
to,
co
powszechnie
znane
/
rozpoznawane (zależność od mediów komunikacyjnych)
2.
To z czego korzystamy w sposób
dobrowolny
(warunkiem istnienia kultury popularnej jest:
a.
wolność wyboru oraz
b.
dostępność obiektów spośród
których można wybierać)
3.
Polifunkcjonalność
(polisemia i otwarcie na różnorodne
sposoby wykorzystywania)
4.
To, co jest na tyle uniwersalne, że umożliwia
zakomunikowanie innym odrębności jednostki
5.
To,
co
dostarcza
zróżnicowanych
przyjemności
(satysfakcja-przyjemność - rozkosz)
Co sprawia Państwu
przyjemność?
•
Czynności odbiorcze:
słuchanie muzyki; chodzenie na koncerty; Oglądanie
dobrych filmów; czytanie książek; oglądanie TV; siedzenie przy kominku i
czytanie; oglądanie śmiesznych programów
•
Interakcje:
Spotkania z ludźmi (których lubię, którzy są ciekawi), wspólne
gotowanie, jedzenie; dobre jedzenie z przyjaciółmi, rodziną; czas spędzany z
rodziną; spędzanie czasu z ważnymi dla mnie osobami; Czas spędzony z
przyjaciółmi, rozmowa
•
Czynności zmysłowe:
seks (daje bliskość), przyjemności fizyczne- seks,
jedzenie, dobra strawa i trunek; jedzenie ulubionych potraw; używki: picie
kawy, palenie papierosów, alkohol (jestem wtedy innym człowiekiem)
•
Mobilność:
spacery nocą; spacerowanie z psem; podróże; jazda
samochodem; spacery po Poznaniu; jazda tramwajem; podróż autostopem;
sport; jazda konna
•
Zakupy:
robienie zakupów (szczególnie obuwniczych)
•
Tworzenie:
malowanie; zabawa kamerą i montażem; pisanie
•
Bierność:
sen; spokojne siedzenie przy kominku
•
Praca:
praca w charakterze wolontariusza; moja praca, która jest moją pasją
(snowboarding i fotografia); sprzątanie
Czy
istnieje
coś,
co
sprawia
przyjemność wszystkim?
•
Zluzowanie:
coś, co nie wymaga wysiłku, może być zrobione
najmniejszym nakładem sił (leżenie, relaksowanie się; sen; długi sen w
ciepłym łóżku; odpoczynek
•
Przyjemności fizyczne:
przyjemności fizyczne, dobra strawa i trunek;
jedzenie (o ile osoby nie mają zaburzeń związanych z jedzeniem), seks
•
Przyjemności społeczne
: stany psychiczne (uczucia- miłość, spełnienie,
osiągnięcie celu) ; drobnostki poprawiające humor; bycie docenionym
przez innych; kontakty z bliskimi osobami /rozmowa
•
Muzyka:
słuchanie muzyki (nie znam nikogo, dla kogo nie byłoby to
przyjemne)
•
Egotyzm:
mówienie o sobie
•
Nie ma czegoś takiego:
Nie istnieje cos takiego, ludzie są zbyt
różnorodni; nie można mieć takiej pewności; każdemu sprawia
przyjemność coś innego
Propozycja definicji kultury
popularnej (3)
Kultura popularna to taki rodzaj kultury,
którego
istotą
jest
dostarczanie
zróżnicowanych przyjemności zróżnicowanym
pod względem istotnych cech społecznych
jednostkom.
Warunkiem ich dostarczania jest powszechna
rozpoznawalność i polifunkcjonalność dóbr, a
także swoboda w korzystaniu z nich i
możliwość ich użycia dla wyrażenie siebie w
sposób zrozumiały dla innych.
Zagadnienia do egzaminu
1.
Od czego według Storey’a zależy nasz sposób
rozumienia kultury popularnej?
2.
Kultura popularna jako kultura ludowa, kultura
ludu i dla ludu.
3.
Na czym polega różnica pomiędzy kulturą
popularną a masową?
4.
Scharakteryzuj pokrótce pięć podstawowych
warunków popularności?
5.
Podaj oraz omów pokrótce proponowaną
podczas wykładu definicję kultury popularnej.
Sugerowane lektury
•
Fiske J., Zrozumieć kulturę popularną,
Kraków, 2010, str. 23-110
•
Krajewski M., Kultury kultury popularnej,
Poznań, 2005, str. 15-43
•
Oswell D., Culture and Society: An
Introduction to Cultural Studies, Londyn,
2006, str. 74-103
•
Storey J., Inventing Popular Culture: From
Folklore to Globalization, Londyn, 2003