Minimalne

Minimalne

wymagania

wymagania

w

w

zakresie

zakresie

bezpieczeństwa i

bezpieczeństwa i

higieny pracy w

higieny pracy w

zakresie użytkowania

zakresie użytkowania

maszyn przez

maszyn przez

pracowników podczas

pracowników podczas

pracy

pracy

Nadinspektor Zbigniew

Nadinspektor Zbigniew

Jakubowski

Jakubowski

Maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia

Maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia

2003 r. powinny być w terminie do dnia 1

2003 r. powinny być w terminie do dnia 1

stycznia

2006

r.

stycznia

2006

r.

dostosowane

do

dostosowane

do

minimalnych wymagań bezpieczeństwa.

minimalnych wymagań bezpieczeństwa.

Obowiązek ten wynika z postanowień

Obowiązek ten wynika z postanowień

rozporządzenia Ministra Gospodarki z

rozporządzenia Ministra Gospodarki z

dnia 30 października 2002 r. w sprawie

dnia 30 października 2002 r. w sprawie

minimalnych

wymagań

dotyczących

minimalnych

wymagań

dotyczących

bezpieczeństwa

i

higieny

pracy

w

bezpieczeństwa

i

higieny

pracy

w

zakresie

użytkowania

maszyn

przez

zakresie

użytkowania

maszyn

przez

pracowników w czasie pracy

pracowników w czasie pracy

(Dz. U.

(Dz. U.

Nr 191, poz. 1596 ze zmianami z 2003 r.

Nr 191, poz. 1596 ze zmianami z 2003 r.

Nr 178, poz. 1745).

Nr 178, poz. 1745).

dyrektywy

art. 95 - dawny 100a

swobodny przepływ

towarów

art. 138 - dawny 118a

poprawa warunków

pracy

Traktat Amsterdamski

dawny Traktat Rzymski

ekonomiczne

98/37

(dawna 89/392)

producent

projektant

dostawca

importer

maszyny

„nowe”

społeczne

89/391

89/655

pracodawca

użytkowany

sprzęt roboczy

W zakresie wymogów bezpieczeństwa i
higieny pracy, jakie powinny spełniać maszyny
i

urządzenia

techniczne

użytkowane

w zakładach pracy, obowiązuje w krajach UE

dyrektywa Rady nr 89/655/EC

z dnia 30

listopada 1989 r. dotycząca minimalnych
wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia przy użytkowaniu przez
pracowników

urządzeń

produkcyjnych

podczas pracy oraz druga szczegółowa
dyrektywa (w rozumieniu art. 16 pkt 1
dyrektywy

89/391/EC),

uzupełniona

dyrektywą Rad nr 95/63 z dnia 5
grudnia 1995 r. dotyczącą maszyn mobilnych
oraz do podnoszenia ładunków i ludzi, a także
dyrektywą nr 2001/45/EWG.

Przeniesienie dyrektywy ramowej

Przeniesienie dyrektywy ramowej

89/391/89 do prawa polskiego

89/391/89 do prawa polskiego

DYREKTYWA

DYREKTYWA

89/391

89/391

DYREKTYWY

DYREKTYWY

SZCZEGÓŁOWE

SZCZEGÓŁOWE

KODEKS

KODEKS

PRACY

PRACY

PRZEPISY WYKONAWCZE

PRZEPISY WYKONAWCZE

•

rozporządzenia

rozporządzenia

•

normy

normy

Dyrektywa adresowana do pracodawców,
określa

minimalne

wymagania

,

jakie

powinny spełniać maszyny i urządzenia
użytkowane w zakładach pracy, różniące się
od

zasadniczych wymagań

, określonych w

dyrektywach tzw.

„nowego podejścia”.

W

warunkach polskich minimalne wymagania
dotyczące użytkowanych maszyn, określa
cytowane

rozporządzenie

Ministra

Gospodarki z dnia 30 października
2002 r.

P

o

z

io

m

w

y

m

a

g

a

ń

Poziom

wyjściowy

czas

2001- 2002

–

ustanowienie

rozporządzeń

maszyny stare – wym. minim.

rozp.

z

dnia 30 października 2002 r.

Dz. U. z

2002 nr 191 poz. 1656

2005

2004

Wdrożenie do prawa

krajowego

2003

maszyny wszystkie – rozdz.3 ogólne wymagania bhp

rozp. z dnia 26 września 1997 r.

Dz.U. z 2003 nr 169

poz. 1650

maszyny nowe – wymagania zasad.

rozp.

z dnia 10 kwietnia 2003 r.

Dz.U. z

2003 nr 91 poz. 858

Pojęcia

podstawowe

„maszyny”

i

„użytkowanie maszyny”

:



„

„

maszyny”

maszyny”

to wszelkie maszyny i inne urządzenia

to wszelkie maszyny i inne urządzenia

techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane

techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane

podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy

podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy

na

wysokości,

w

szczególności

drabiny

i

na

wysokości,

w

szczególności

drabiny

i

rusztowania;

rusztowania;



„

„

użytkowanie

maszyny”

użytkowanie

maszyny”

to

wykonywanie

to

wykonywanie

wszelkich czynności związanych z maszyną, w

wszelkich czynności związanych z maszyną, w

szczególności jej uruchamianie lub zatrzymywanie,

szczególności jej uruchamianie lub zatrzymywanie,

posługiwanie się nią, transportowanie, naprawianie,

posługiwanie się nią, transportowanie, naprawianie,

modernizowanie, modyfikowanie, konserwowanie i

modernizowanie, modyfikowanie, konserwowanie i

obsługiwanie, w tym także czyszczenie.

obsługiwanie, w tym także czyszczenie.

diagnoza stanu maszyn i urządzeń

rozbieżności, ocena koniecznych zmian

oszacowanie kosztów

technicznych

organizacyjnych

plan dostosowania

lista sprzętu niepotrzebnego, do

zastąpienia oraz do dostosowania

harmonogram

maszyny stwarzające szczególne

zagrożenie !!!

inwentaryzacja sprzętu roboczego

rok produkcji, przewidywany czas zakończenia eksploatacji

realizacja

nadzorowanie

obsługa bieżąca

weryfikacja

Jak wdrożyć Dyrektywę 89/655/EWG -

rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30

rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30

października 2002 r. w sprawie minimalnych

października 2002 r. w sprawie minimalnych

wymagań

wymagań ?

Jak wdrożyć Dyrektywę 89/655/EWG -

rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30

rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30

października 2002 r. w sprawie minimalnych

października 2002 r. w sprawie minimalnych

wymagań

wymagań ?

Do najważniejszych wymagań minimalnych,

które w świetle cytowanego rozporządzenia z

dnia 30 października 2002 r. pracodawca

powinien zapewnić:

1.

1.

Oświetlenie

Oświetlenie

–

–

dotyczy zapewnienia oświetlenia

dotyczy zapewnienia oświetlenia

miejsc i stanowisk do pracy lub konserwacji,

miejsc i stanowisk do pracy lub konserwacji,

stosownie do wykonywanych czynności.

stosownie do wykonywanych czynności.

2.

2.

Elementy

sterownicze

Elementy

sterownicze

–

powinny

być:

–

powinny

być:

widoczne,

łatwe

do

zidentyfikowania

i

widoczne,

łatwe

do

zidentyfikowania

i

oznakowane oraz powinny być usytuowane poza

oznakowane oraz powinny być usytuowane poza

strefami zagrożenia, a ich obsługa nie powinna

strefami zagrożenia, a ich obsługa nie powinna

powodować dodatkowych zagrożeń.

powodować dodatkowych zagrożeń.

3.

3.

Umiejscowienie pulpitu głównego

Umiejscowienie pulpitu głównego

– operator

– operator

obsługujący pulpit powinien mieć możliwość

obsługujący pulpit powinien mieć możliwość

upewnienia się, że nikt nie znajduje się w strefie

upewnienia się, że nikt nie znajduje się w strefie

zagrożenia oraz powinna istnieć możliwość

zagrożenia oraz powinna istnieć możliwość

wysłania sygnału ostrzegawczego optycznego

wysłania sygnału ostrzegawczego optycznego

lub akustycznego.

lub akustycznego.

elementy

sterownicze

wyłączni

k

awaryjn

y

4.

4.

Zatrzymanie normalne:

Zatrzymanie normalne:



każda maszyna powinna być wyposażona w

każda maszyna powinna być wyposażona w

element

sterowniczy

służący

do

element

sterowniczy

służący

do

całkowitego i bezpiecznego zatrzymywania

całkowitego i bezpiecznego zatrzymywania

maszyny oraz niektórych jej części,

maszyny oraz niektórych jej części,



element sterowniczy zatrzymujący maszynę

element sterowniczy zatrzymujący maszynę

powinien być uprzywilejowany

powinien być uprzywilejowany

wobec

wobec

elementów uruchamiających,

elementów uruchamiających,



z chwilą zatrzymania maszyny lub jej części

z chwilą zatrzymania maszyny lub jej części

zasilanie

odpowiednich

zasilanie

odpowiednich

napędów

napędów

uruchamiających

uruchamiających

powinno zostać

powinno zostać

odłączone.

odłączone.

5.

5.

Urządzenie do awaryjnego wyłączania tzw:

Urządzenie do awaryjnego wyłączania tzw:

wyłącznik „stop”

wyłącznik „stop”

–

–

ze względu na

ze względu na

stwarzane

stwarzane

zagrożenia maszyna powinna posiadać wyłącznik

zagrożenia maszyna powinna posiadać wyłącznik

awaryjny do odłączania od wszystkich źródeł energii.

awaryjny do odłączania od wszystkich źródeł energii.

Wyłącznik powinien mieć odpowiedni kształt i kolor, a

Wyłącznik powinien mieć odpowiedni kształt i kolor, a

przerwanie jego działania nie powinno spowodować

przerwanie jego działania nie powinno spowodować

ponownego uruchomienia maszyny,

ponownego uruchomienia maszyny,

tylko możliwość

tylko możliwość

jej

jej

uruchomienia.

uruchomienia.

6.

6.

Zapobieganie

zagrożeniom

związanym

z

Zapobieganie

zagrożeniom

związanym

z

elementami ruchomymi

elementami ruchomymi

–

–

należy uniemożliwić dostęp

należy uniemożliwić dostęp

do elementów ruchomych przenoszących napęd stosując

do elementów ruchomych przenoszących napęd stosując

stałe osłony lub urządzenia zabezpieczające np. osłony

stałe osłony lub urządzenia zabezpieczające np. osłony

ruchome, kurtyny świetlne, oburęczne sterowanie.

ruchome, kurtyny świetlne, oburęczne sterowanie.

Osłony i urządzenia ochronne powinny :

Osłony i urządzenia ochronne powinny :



mieć trwałą konstrukcję,

mieć trwałą konstrukcję,



być usytuowane w odpowiedniej odległości od

być usytuowane w odpowiedniej odległości od

strefy zagrożenia,

strefy zagrożenia,



ograniczać dostęp tylko do tych obszarów,

ograniczać dostęp tylko do tych obszarów,

gdzie ma być wykonywana praca

gdzie ma być wykonywana praca

.

.

Osłony powinny

Osłony powinny

bez ich usuwania, umożliwiać

bez ich usuwania, umożliwiać

wykonywanie operacji mocowania lub wymiany

wykonywanie operacji mocowania lub wymiany

części oraz prac konserwacyjnych,

części oraz prac konserwacyjnych,

nie powinny

nie powinny

być łatwo usuwalne lub wyłączane, stwarzać

być łatwo usuwalne lub wyłączane, stwarzać

dodatkowo zagrożenia, ani ograniczać

dodatkowo zagrożenia, ani ograniczać

widoku pracy urządzenia

widoku pracy urządzenia

.

.

7.

7.

Konserwacja maszyn

Konserwacja maszyn

– prowadzenie prac

– prowadzenie prac

konserwacyjnych dopuszczalne jest jedynie

konserwacyjnych dopuszczalne jest jedynie

podczas postoju maszyny. Prowadzenie prac

podczas postoju maszyny. Prowadzenie prac

konserwacyjnych podczas ruchu maszyny (jeżeli

konserwacyjnych podczas ruchu maszyny (jeżeli

to konieczne) dopuszczalne jest tylko poza

to konieczne) dopuszczalne jest tylko poza

strefami zagrożenia lub z zastosowaniem

strefami zagrożenia lub z zastosowaniem

odpowiednich środków ochronnych. Istnieje

odpowiednich środków ochronnych. Istnieje

obowiązek prowadzenia na bieżąco dziennika

obowiązek prowadzenia na bieżąco dziennika

konserwacji, jeżeli

jest on

przewidziany

konserwacji, jeżeli

jest on

przewidziany

dokumentacją.

dokumentacją.

osłona

wrzecion

a

frezarki

osłona

oświetlenie

osłona

tarczy

8.

8.

Informacje

Informacje

– maszyna powinna być wyposażona

– maszyna powinna być wyposażona

w napisy.

w napisy.

9.

9.

Ostrzeżenia

Ostrzeżenia

– maszyny powinne być wyposażone

– maszyny powinne być wyposażone

w znaki ostrzegawcze. Urządzenia

w znaki ostrzegawcze. Urządzenia

sygnalizacyjne powinny działać jednoznacznie,

sygnalizacyjne powinny działać jednoznacznie,

być widoczne i zrozumiałe.

być widoczne i zrozumiałe.

Z postanowień przepisu wynika ponadto, że:



pracodawca

pracodawca

,

,

udostępniając

maszyny

udostępniając

maszyny

pracownikom powinien mieć pewność, że są one

pracownikom powinien mieć pewność, że są one

przygotowane właściwie do wykonywania pracy

przygotowane właściwie do wykonywania pracy

lub

odpowiednio

przystosowane

do

jej

lub

odpowiednio

przystosowane

do

jej

wykonywania oraz mogą być użytkowane bez

wykonywania oraz mogą być użytkowane bez

zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia

zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia

pracowników;

pracowników;



pracodawca

pracodawca

,

,

dokonując

wyboru

maszyny,

dokonując

wyboru

maszyny,

powinien brać pod uwagę specyficzne warunki i

powinien brać pod uwagę specyficzne warunki i

rodzaj wykonywanej pracy, istniejące zagrożenia

rodzaj wykonywanej pracy, istniejące zagrożenia

istotne dla bezpieczeństwa i zdrowia

istotne dla bezpieczeństwa i zdrowia

pracowników;

pracowników;



pracodawca

pracodawca

powinien zastosować odpowiednie

powinien zastosować odpowiednie

rozwiązania mające na celu zminimalizowanie

rozwiązania mające na celu zminimalizowanie

ryzyka związanego z użytkowaniem maszyn, jeżeli

ryzyka związanego z użytkowaniem maszyn, jeżeli

maszyny nie mogą być użytkowane bez ryzyka dla

maszyny nie mogą być użytkowane bez ryzyka dla

bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników.

bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników.

Maszyny

użytkowane

powinny

być

poddawane:

1.

1.

Kontroli wstępnej

Kontroli wstępnej

po ich zainstalowaniu, a

po ich zainstalowaniu, a

przed przekazaniem do eksploatacji po raz

przed przekazaniem do eksploatacji po raz

pierwszy oraz kontroli po zainstalowaniu na

pierwszy oraz kontroli po zainstalowaniu na

innym stanowisku pracy lub w innym miejscu.

innym stanowisku pracy lub w innym miejscu.

Kontroli dokonują jednostki działające na

Kontroli dokonują jednostki działające na

podstawie odrębnych przepisów albo osoby

podstawie odrębnych przepisów albo osoby

upoważnione przez pracodawcę i posiadające

upoważnione przez pracodawcę i posiadające

odpowiednie kwalifikacje.

odpowiednie kwalifikacje.

2.

2.

Kontroli

okresowej

i

specjalnej

Kontroli

okresowej

i

specjalnej

w

w

przypadkach, gdy maszyny narażone są na

przypadkach, gdy maszyny narażone są na

działanie warunków powodujących pogorszenie

działanie warunków powodujących pogorszenie

ich stanu technicznego, mogących spowodować

ich stanu technicznego, mogących spowodować

powstawanie

sytuacji

niebezpiecznych.

powstawanie

sytuacji

niebezpiecznych.

Kontrole, a także badania prowadzone mają być

Kontrole, a także badania prowadzone mają być

przez jednostki działające na podstawie

przez jednostki działające na podstawie

odrębnych przepisów albo osoby upoważnione

odrębnych przepisów albo osoby upoważnione

przez pracodawcę i posiadające odpowiednie

przez pracodawcę i posiadające odpowiednie

kwalifikacje.

kwalifikacje.

Kontrole specjalne mają być przeprowadzane

przez jednostki albo osoby, w przypadku

pogorszenia bezpieczeństwa związanego z

maszyną, a będącego wynikiem:



prac modyfikacyjnych,

prac modyfikacyjnych,



zjawisk przyrodniczych,

zjawisk przyrodniczych,



wydłużonego czasu postoju maszyny,

wydłużonego czasu postoju maszyny,



niebezpiecznych uszkodzeń,

niebezpiecznych uszkodzeń,



wypadków przy pracy.

wypadków przy pracy.

Wyniki

przeprowadzonych

kontroli

pracodawca

powinien

rejestrować

i

przechowywać

do dyspozycji organów, w tym

szczególnie nadzoru i kontroli warunków

pracy,

przez okres 5 lat od dnia

zakończenia tych kontroli

, o ile odrębne

przepisy nie stanowią inaczej. Jeżeli maszyny

są użytkowane poza terenem zakładu pracy,

w miejscu ich użytkowania powinien być

dostępny

dokument

potwierdzający

przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyny.

Pracodawca

powinien

zapewnić

pracownikom dostęp do informacji, w tym

pisemnych

instrukcji

dotyczących

użytkowania maszyn. Instrukcje powinny

zawierać

informacje

dotyczące

bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie:



warunków użytkowania maszyn,,

warunków użytkowania maszyn,,



występowania możliwych do przewidzenia sytuacji

występowania możliwych do przewidzenia sytuacji

nietypowych,

nietypowych,



praktyki użytkowania maszyn.

praktyki użytkowania maszyn.

Instrukcje powinny być opracowane w sposób

zrozumiały dla pracowników, których dotyczą.

Pracodawca

powinien

informować

pracowników o zagrożeniach

związanych z maszynami znajdującymi się

w miejscu pracy lub jego otoczeniu oraz

wszelkich zmianach w nich wprowadzonych w

takim zakresie, w jakim zmiany te mogą mieć

wpływ na bezpieczeństwo maszyny, nawet gdy

pracownicy bezpośrednio nie użytkują tych

maszyn.

Obowiązkiem pracodawcy jest

zapewnienie pracownikom:



użytkującym maszyny

użytkującym maszyny

, odbycie

, odbycie

odpowiedniego

odpowiedniego

przeszkolenia

przeszkolenia

w zakresie bezpiecznego ich

w zakresie bezpiecznego ich

użytkowania,

użytkowania,



wykonującym

naprawy,

modernizację,

wykonującym

naprawy,

modernizację,

konserwację lub obsługę

konserwację lub obsługę

maszyn odbycie

maszyn odbycie

specjalistycznego przeszkolenia

specjalistycznego przeszkolenia

w tym zakresie.

w tym zakresie.

Pracodawca powinien konsultować z

pracownikami lub ich przedstawicielami

zagadnienia związane z bezpieczeństwem i

higieną

pracy

w

zakresie

dotyczącym

użytkowania

maszyn

oraz

umożliwiać

pracownikom udział w dyskusjach w tych

sprawach.