OCHRONA PRZED

OCHRONA PRZED

PROMIENIOWANIEM

PROMIENIOWANIEM

JONIZUJĄCYM

JONIZUJĄCYM

A

A

s

s

L

L

ow

ow

A

A

s

s

R

R

easonabl

easonabl

y

y

A

A

chievabl

chievabl

e

e

•

Zwiększenie

Zwiększenie

odległości

odległości

•

Ograniczenie czasu

Ograniczenie czasu

•

Osłony

Osłony

•

Szczelność źródła

Szczelność źródła

promieniowania

promieniowania

SKAŻENIEM

PROMIENIOTWÓRCZYM

nazywamy

nazywamy

zanieczyszczenie terenu, wody, powietrza,

zanieczyszczenie terenu, wody, powietrza,

żywności, powierzchni różnego rodzaju

żywności, powierzchni różnego rodzaju

przedmiotów i obiektów, a także ludzkiego

przedmiotów i obiektów, a także ludzkiego

ciała substancjami promieniotwórczymi.

ciała substancjami promieniotwórczymi.

Skażenia osobiste mogą być zewnętrzne,

Skażenia osobiste mogą być zewnętrzne,

gdy występują na zewnętrznych

gdy występują na zewnętrznych

powierzchniach ciała, i wewnętrzne, gdy

powierzchniach ciała, i wewnętrzne, gdy

powstają wskutek przedostania się

powstają wskutek przedostania się

substancji promieniotwórczych do wnętrza

substancji promieniotwórczych do wnętrza

organizmu.

organizmu.

Głównymi źródłami skażenia
promieniotwórczego środowiska są: 

• opad promieniotwórczy globalny, powstały w wyniku testów
z bronią

jądrową (głównie w latach 1958-1963)

• katastrofy jądrowe (Czarnobyl, katastrofy w rejonie
Czelabińska na Uralu w 1957 i 1967)

• przeróbka paliwa jądrowego (w tym radziecki program
produkcji broni jądrowej uchodzący obecnie za największą
katastrofę jądrową w dziejach)

• rutynowe i awaryjne wycieki radioaktywne w trakcie
eksploatacji urządzeń jądrowych, wycieki ze
składowisk odpadów promieniotwórczych

• wypadki rozszczelnień źródeł promieniotwórczych
wykorzystywanych w geologii, medycynie, przemyśle, itp.

METODY WYKRYWANIA

METODY WYKRYWANIA

SKAŻEŃ

SKAŻEŃ



Metoda fotograficzna



Metoda luminescencyjna

(scyntylacyjna)



Metoda jonizacyjna



Metoda chemiczna

Metoda fotograficzna

Metoda fotograficzna

opiera się na

opiera się na

zjawisku zaczerniania się

zjawisku zaczerniania się

światłoczułej emulsji kliszy lub błony

światłoczułej emulsji kliszy lub błony

fotograficznej pod wpływem

fotograficznej pod wpływem

promieniowania jonizującego. Jest

promieniowania jonizującego. Jest

ona m.in. wykorzystana w zdjęciach

ona m.in. wykorzystana w zdjęciach

rentgenowskich i przyrządach do

rentgenowskich i przyrządach do

kontroli napromieniowania.

kontroli napromieniowania.

W

W

metodzie chemicznej

metodzie chemicznej

korzysta

korzysta

się z faktu, iż niektóre substancje

się z faktu, iż niektóre substancje

chemiczne zmieniają zabarwienie

chemiczne zmieniają zabarwienie

pod wpływem promieniowania. Ma

pod wpływem promieniowania. Ma

ona zastosowanie w dozymetrach

ona zastosowanie w dozymetrach

chemicznych używanych w wojsku i

chemicznych używanych w wojsku i

obronie cywilnej.

obronie cywilnej.

Metoda luminescencyjna

Metoda luminescencyjna

(scyntylacyjna)

(scyntylacyjna)

polega na

polega na

wykorzystaniu zjawiska świecenia

wykorzystaniu zjawiska świecenia

pewnych substancji chemicznych w

pewnych substancji chemicznych w

wyniku napromieniowania. Liczba

wyniku napromieniowania. Liczba

błysków w określonym czasie pozwala

błysków w określonym czasie pozwala

określić moc dawki lub stopień

określić moc dawki lub stopień

skażenia promieniotwórczego.

skażenia promieniotwórczego.

Metoda jonizacyjna

Metoda jonizacyjna

jest związana z

jest związana z

pomiarem stopnia jonizacji atomów

pomiarem stopnia jonizacji atomów

substancji, będących pod działaniem

substancji, będących pod działaniem

promieniowania jonizacyjnego.

promieniowania jonizacyjnego.

Metoda ta jest stosowana w

Metoda ta jest stosowana w

rentgenometrach (pomiar mocy

rentgenometrach (pomiar mocy

dawki) oraz radiometrach (pomiar

dawki) oraz radiometrach (pomiar

stopnia skażenia).

stopnia skażenia).

PODZIAŁ, OGÓLNA BUDOWA I ZASADY

PODZIAŁ, OGÓLNA BUDOWA I ZASADY

POSŁUGIWANIA SIĘ PRZYRZĄDAMI

POSŁUGIWANIA SIĘ PRZYRZĄDAMI

DOZYMETRYCZNYMI

DOZYMETRYCZNYMI

Przyrządy dozymetryczne mają różne

Przyrządy dozymetryczne mają różne

przeznaczenie. Do wykrywania i pomiaru

przeznaczenie. Do wykrywania i pomiaru

mocy dawki stosuje się sygnalizatory i

mocy dawki stosuje się sygnalizatory i

rentgenometry. Do określania stopnia

rentgenometry. Do określania stopnia

skażenia powierzchni różnych przedmiotów

skażenia powierzchni różnych przedmiotów

używa się radiometrów, natomiast do

używa się radiometrów, natomiast do

określania wielkości dawek

określania wielkości dawek

promieniowania pochłoniętych przez ludzi -

promieniowania pochłoniętych przez ludzi -

indywidualnych, małowymiarowych

indywidualnych, małowymiarowych

dawkomierzy.

dawkomierzy.

Sygnalizator promieniowania

Sygnalizator promieniowania

RS-70

RS-70

Podstawowym przyrządem do

Podstawowym przyrządem do

wykrywania skażenia

wykrywania skażenia

promieniotwórczego terenu,

promieniotwórczego terenu,

sprzętu, pomieszczeń jest

sprzętu, pomieszczeń jest

sygnalizator promieniowania RS-

sygnalizator promieniowania RS-

70. Nie wskazuje on dokładnie

70. Nie wskazuje on dokładnie

mocy dawki promieniowania,

mocy dawki promieniowania,

lecz sygnalizuje optycznie

lecz sygnalizuje optycznie

(błyski czerwonej lampki) lub

(błyski czerwonej lampki) lub

akustycznie (przerywany dźwięk

akustycznie (przerywany dźwięk

brzęczyka) przekroczenie

brzęczyka) przekroczenie

określonych progów mocy

określonych progów mocy

dawki: 0,5 R/h, 5 R/h i 30 R/h.

dawki: 0,5 R/h, 5 R/h i 30 R/h.

Sygnalizator EKO-S/k

Sygnalizator EKO-S/k

Przyrząd jest przeznaczony do

Przyrząd jest przeznaczony do

wykrywania promieniowania

wykrywania promieniowania

jonizującego X, gamma i beta oraz

jonizującego X, gamma i beta oraz

sygnalizowania przekroczenia

sygnalizowania przekroczenia

ustalonego progu mocy dawki.

ustalonego progu mocy dawki.

Wartość progowa alarmu mocy

Wartość progowa alarmu mocy

dawki tego przyrządu wynosi od 5

dawki tego przyrządu wynosi od 5

mSv/h (około 0,5 mR/h) do 5

mSv/h (około 0,5 mR/h) do 5

mSv/h (około 0,5 R/h). Może on być

mSv/h (około 0,5 R/h). Może on być

stosowany przez służby graniczne,

stosowany przez służby graniczne,

policyjne, straży pożarnej, ochrony

policyjne, straży pożarnej, ochrony

radiologicznej, a także OC.

radiologicznej, a także OC.

RADIOMETRY

RADIOMETRY

Przemysł produkuje obecnie różnego typu radiometry

Przemysł produkuje obecnie różnego typu radiometry

nowej generacji. Są one używane w laboratoriach,

nowej generacji. Są one używane w laboratoriach,

przemyśle stosującym w produkcji izotopy

przemyśle stosującym w produkcji izotopy

promieniotwórcze, szpitalach i służbach

promieniotwórcze, szpitalach i służbach

dozymetrycznych. Takim radiometrem jest np.

dozymetrycznych. Takim radiometrem jest np.

radiometr uniwersalny RUST-3. Umożliwia on za

radiometr uniwersalny RUST-3. Umożliwia on za

pomocą różnych sond dokonywanie pomiarów: mocy

pomocą różnych sond dokonywanie pomiarów: mocy

dawki promieniowania gamma, równoważnika mocy

dawki promieniowania gamma, równoważnika mocy

dawki pochodzącej od neutronów, aktywności

dawki pochodzącej od neutronów, aktywności

próbek alfa, beta i gamma, skażeń powierzchni

próbek alfa, beta i gamma, skażeń powierzchni

dużych i małych, skażeń cieczy. Zapewnia on

dużych i małych, skażeń cieczy. Zapewnia on

również sygnalizację przekroczenia ustalonych

również sygnalizację przekroczenia ustalonych

wartości. Ma 8 podzakresów pomiarowych, a błąd

wartości. Ma 8 podzakresów pomiarowych, a błąd

pomiaru wynosi około 5%.

pomiaru wynosi około 5%.

DAWKOMIERZE

DAWKOMIERZE

Do kontrolowania indywidualnego napromienienia

Do kontrolowania indywidualnego napromienienia

ludzi służą dawkomierze. Przekroczenie

ludzi służą dawkomierze. Przekroczenie

dopuszczalnych dawek napromienienia ludzi może

dopuszczalnych dawek napromienienia ludzi może

spowodować chorobę popromienną. Człowiek

spowodować chorobę popromienną. Człowiek

może być jednorazowo napromieniowany bez

może być jednorazowo napromieniowany bez

szczególnego zagrożenia dla zdrowia dawką 50 R

szczególnego zagrożenia dla zdrowia dawką 50 R

(44 cGy). Dotyczy to dawki otrzymanej zarówno w

(44 cGy). Dotyczy to dawki otrzymanej zarówno w

jednej sekundzie, jak też w łącznym czasie

jednej sekundzie, jak też w łącznym czasie

czterech dni. Napromieniowanie dawką 60 R (52,8

czterech dni. Napromieniowanie dawką 60 R (52,8

cGy) bez szkody dla zdrowia może się dokonać

cGy) bez szkody dla zdrowia może się dokonać

wciągu tygodnia, a dawką 100 R (88 cGy) w ciągu

wciągu tygodnia, a dawką 100 R (88 cGy) w ciągu

miesiąca.

miesiąca.

FOTODOZYMETR OSOBISTY

FOTODOZYMETR OSOBISTY

•

NALEŻY DO NAJPROSTRZYCH DETEKTORÓW

NALEŻY DO NAJPROSTRZYCH DETEKTORÓW

PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

•

ZBUDOWANY JEST Z KASETY, WEWNĄTRZ

ZBUDOWANY JEST Z KASETY, WEWNĄTRZ

KTÓREJ ZNAJDUJE SIĘ KLISZA FOTOGRAFICZNA

KTÓREJ ZNAJDUJE SIĘ KLISZA FOTOGRAFICZNA

•

POZWALA NA OKREŚLENIE INDYWIDUALNEJ

POZWALA NA OKREŚLENIE INDYWIDUALNEJ

DAWKI EKSPOZYCYJNEJ PRZEZ PORÓWNANIE

DAWKI EKSPOZYCYJNEJ PRZEZ PORÓWNANIE

STOPNIA ZACZERNIENIA NOSZONEJ PRZEZ NP.

STOPNIA ZACZERNIENIA NOSZONEJ PRZEZ NP.

PRACOWNIKA KLISZY Z ZACZERNIENIEM KLISZ

PRACOWNIKA KLISZY Z ZACZERNIENIEM KLISZ

NAPROMIENIOWANYCH WZORCOWYMI

NAPROMIENIOWANYCH WZORCOWYMI

DAWKAMI PROMIENIOWANIA

DAWKAMI PROMIENIOWANIA

POZIOM PROMIENIOWANIA W

POZIOM PROMIENIOWANIA W

ŚRODOWISKU NATURALNYM I

ŚRODOWISKU NATURALNYM I

SZTUCZNYM CZŁOWIEKA

SZTUCZNYM CZŁOWIEKA

Równoważnik dawki-

Równoważnik dawki-

dawka pochłonięta w

dawka pochłonięta w

danej tkance lub narządzie z uwzględnieniem

danej tkance lub narządzie z uwzględnieniem

skutków biologicznych wywołanych przez różne

skutków biologicznych wywołanych przez różne

rodzaje promieniowania jonizującego.

rodzaje promieniowania jonizującego.

JEDNOSTKA: SIVERT (Sv)

JEDNOSTKA: SIVERT (Sv)

NATURALNE ŹRÓDŁA

NATURALNE ŹRÓDŁA

PROMIENIOWANIA

PROMIENIOWANIA

1.

1.

PROMIENIOWANIE KOSMICZNE

PROMIENIOWANIE KOSMICZNE

2.

2.

PRODUKTY ROZPADU PIERWIASTKÓW

PRODUKTY ROZPADU PIERWIASTKÓW

RADIOAKTYWNYCH

RADIOAKTYWNYCH

•

NATURALNE PROMIENIOWANIE OTOCZENIA POCHODZI Z

NATURALNE PROMIENIOWANIE OTOCZENIA POCHODZI Z

OKOŁO 50 RADIOAKTYWNYCH RODZAJÓW JĄDER

OKOŁO 50 RADIOAKTYWNYCH RODZAJÓW JĄDER

ATOMOWYCH, KTÓRE ZNAJDUJĄ SIĘ NA ZIEMI. WIĘKSZOŚĆ Z

ATOMOWYCH, KTÓRE ZNAJDUJĄ SIĘ NA ZIEMI. WIĘKSZOŚĆ Z

NICH NALEŻY DO 4 SZEREGÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH:

NICH NALEŻY DO 4 SZEREGÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH:

URAN-RAD

URAN-RAD

URAN-AKTYN

URAN-AKTYN

TOR

TOR

NEPTUN

NEPTUN

SZTUCZNE ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIA

SZTUCZNE ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIA

1) wydobycie i spalanie paliw organicznych,

1) wydobycie i spalanie paliw organicznych,

2) radiomedycyna (diagnostyka i terapia za pomocą

2) radiomedycyna (diagnostyka i terapia za pomocą

promieni X, radioizotopów),

promieni X, radioizotopów),

3) zastosowanie promieniowania jonizującego w

3) zastosowanie promieniowania jonizującego w

przemyśle i nauce,

przemyśle i nauce,

4) mnogość zadań z zastosowaniem energii jądrowej.

4) mnogość zadań z zastosowaniem energii jądrowej.

Porównanie dawek napromieniowania

Porównanie dawek napromieniowania

od źródeł naturalnych z dawkami

od źródeł naturalnych z dawkami

pochodzenia cywilizacyjnego w Polsce

pochodzenia cywilizacyjnego w Polsce

Rodzaje promieniowania i ich

Rodzaje promieniowania i ich

udziały procentowe

udziały procentowe