Kultura i konsumpcja

Centra handlowe – w latach 60-tych postrzegane jako sposób 
na rozwiązanie społecznych problemów związanych 
z rozrostem przedmieść i miejską anomią – nowy rodzaj 
wspólnoty, połączenie intensywnego życia społecznego 
z przedsiębiorczością.

Centra handlowe – w latach 90-tych postrzegane 
jako miejsca zdepersonalizowanych społecznych relacji, 
zorientowanych na konsumpcję, miejsca sprzyjające 
społecznej izolacji i wykluczeniu.

Konsumpcja – zachowanie ekonomiczne, domena 
zainteresowań ekonomistów.

Co nowego wnosi do tych rozważań perspektywa 
socjologiczna?

Perspektywa ekonomiczna – zachowania konsumpcyjne 
(preferencje konsumpcyjne) są funkcją użyteczności 
rozpatrywanej w kontekście dostępnych dóbr 
(nie zależą od przeszłych doświadczeń, 
ani zachowań innych).

Perspektywa antropologiczna – konsumpcja to domena 
podzielanych znaczeń, zachowania konsumpcyjne są podstawą 
tworzenia i podtrzymywania indywidualnej i zbiorowej 
tożsamości.

Perspektywa socjologiczna – dwa nurty rozważań:

• konsumpcja – działanie zorientowane na 
podniesienie/podtrzymanie poziomu życia,

• konsumpcja – działanie  zorientowane na 
utrzymanie, poprawienie społecznej pozycji. 

Co nowego wnosi do tych rozważań 
perspektywa socjologii ekonomicznej?
 
W socjologii ekonomicznej rozpowszechnione dwa 
nieporozumienia:

• konsumpcja jest zdominowana przez znaczenia i emocje 
  (zachowania konsumpcyjne nie są domeną ekonomicznej 
  racjonalności),

• konsumpcja – domena działań racjonalnych, ale 
  zorientowanych na tworzenie znaczeń  (instrument 
  społecznego różnicowania).
(

V. Zelizer, Culture and Consumption, w: The Handbook of 

Economic Sociology, N.J.Smelser, R.Swedberg (eds), 
Princeton University Press, 2005

)

Socjologia ekonomiczna powinna skoncentrować uwagę na 
zależnościach pomiędzy ekonomicznymi transakcjami 
( w tym konsumpcją) a relacjami społecznymi.

Charakterystyczne cechy takiego podejścia: 

(N.W. Biggart, R.P.Castanias, Collateralized Social Relations: 
The social in Economic Calculation, American Journal 
of Economics and Sociology, 60, 20010

)

•społeczne relacje nie są domeną działań nieracjonalnych,

•społeczne relacje mogą ułatwiać, nie tylko ograniczać wymianę,

•społeczne relacje umożliwiają radzenie sobie z ryzykiem 
 towarzyszącym wymianie,

•aktorzy wykorzystują relacje społeczne do realizacji własnych 
celów,

•wymiana może być podstawą kształtowania społecznych relacji, 
relacje społeczne mogą być podstawą transakcji 
ekonomicznych