Nieruchomości

Wybrane przepisy z Kodeksu

Cywilnego

1. Nieruchomości

• Art. 46. § 1. Nieruchomościami są części

powierzchni ziemskiej stanowiące

odrębny przedmiot własności (grunty),

jak również budynki trwale z gruntem

związane lub części takich budynków,

jeżeli na mocy przepisów szczególnych

stanowią odrębny od gruntu przedmiot

własności.

• § 2. Prowadzenie ksiąg wieczystych

regulują odrębne przepisy.

• Art. 461. (21) Nieruchomościami

rolnymi (gruntami rolnymi) są
nieruchomości, które są lub mogą
być wykorzystywane do prowadzenia
działalności wytwórczej w rolnictwie
w zakresie produkcji roślinnej i
zwierzęcej, nie wyłączając produkcji
ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

• Art. 48. Z zastrzeżeniem wyjątków

w ustawie przewidzianych, do części
składowych gruntu należą w
szczególności budynki i inne
urządzenia trwale z gruntem
związane, jak również drzewa i inne
rośliny od chwili zasadzenia lub
zasiania.

• Art. 49. Urządzenia służące do

doprowadzania lub odprowadzania
wody, pary, gazu, prądu
elektrycznego oraz inne urządzenia
podobne nie należą do części
składowych gruntu lub budynku,
jeżeli wchodzą w skład
przedsiębiorstwa lub zakładu

• Art. 50. Za części składowe

nieruchomości uważa się także
prawa związane z jej własnością.

2. Przedsiębiorstwo

• Art. 551. (22) Przedsiębiorstwo jest

zorganizowanym zespołem
składników niematerialnych i
materialnych przeznaczonym do
prowadzenia działalności
gospodarczej.

• Obejmuje ono w szczególności:
•

1)

oznaczenie indywidualizujące

przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione

części (nazwa przedsiębiorstwa);

•

2)

własność nieruchomości lub

ruchomości, w tym urządzeń, materiałów,

towarów i wyrobów, oraz inne prawa

rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

•

3)

prawa wynikające z umów najmu i

dzierżawy nieruchomości lub ruchomości

oraz prawa do korzystania z nieruchomości

lub ruchomości wynikające z innych

stosunków prawnych;

•

4)

wierzytelności, prawa z papierów

wartościowych i środki pieniężne;

•

5)

koncesje, licencje i zezwolenia;

•

6)

patenty i inne prawa własności

przemysłowej;

•

7)

majątkowe prawa autorskie i

majątkowe prawa pokrewne;

•

8)

tajemnice przedsiębiorstwa;

•

9)

księgi i dokumenty związane z

prowadzeniem działalności gospodarczej.

3. Gospodarstwo rolne

• Art. 553. (24) Za gospodarstwo

rolne uważa się grunty rolne wraz z
gruntami leśnymi, budynkami lub ich
częściami, urządzeniami i
inwentarzem, jeżeli stanowią lub
mogą stanowić zorganizowaną całość
gospodarczą, oraz prawami
związanymi z prowadzeniem
gospodarstwa rolnego.

• Art. 554. (25) Nabywca przedsiębiorstwa lub

gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny
solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania
związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa
lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia
nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo
zachowania należytej staranności.
Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do
wartości nabytego przedsiębiorstwa lub
gospodarstwa według stanu w chwili nabycia,
a według cen w chwili zaspokojenia
wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można
bez zgody wierzyciela wyłączyć ani
ograniczyć.

4. Prawo własności

• Art. 44. (19) Mieniem jest własność i inne

prawa majątkowe.

• Art. 441. (20) § 1. Własność i inne prawa

majątkowe, stanowiące mienie państwowe,

przysługują Skarbowi Państwa albo innym

państwowym osobom prawnym.

• § 2. Uprawnienia majątkowe Skarbu

Państwa względem państwowych osób

prawnych określają odrębne przepisy, w

szczególności regulujące ich ustrój

5. Prawo użytkowania

wieczystego

• Art. 235. § 1. (106) Budynki i inne urządzenia

wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub

gruncie należącym do jednostek samorządu

terytorialnego bądź ich związków przez

wieczystego użytkownika stanowią jego własność.

To samo dotyczy budynków i innych urządzeń,

które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z

właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o

oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.

• § 2. (107) Przysługująca wieczystemu

użytkownikowi własność budynków i urządzeń na

użytkowanym gruncie jest prawem związanym z

użytkowaniem wieczystym

6. Użytkowanie przez rolnicze

spółdzielnie produkcyjne

• Art. 271. (124) Użytkowanie gruntu

stanowiącego własność Skarbu
Państwa może być ustanowione na
rzecz rolniczej spółdzielni
produkcyjnej jako prawo terminowe
lub jako prawo bezterminowe. W
każdym razie użytkowanie takie
wygasa z chwilą likwidacji spółdzielni.

• Art. 272. § 1. (125) Jeżeli rolniczej spółdzielni

produkcyjnej zostaje przekazany do użytkowania

zabudowany grunt Skarbu Państwa, przekazanie

budynków i innych urządzeń może nastąpić albo

do użytkowania, albo na własność.

• § 2. (126) Budynki i inne urządzenia wzniesione

przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na

użytkowanym przez nią gruncie Skarbu Państwa

stanowią własność spółdzielni, chyba że w decyzji

o przekazaniu gruntu zostało zastrzeżone, iż mają

się stać własnością Skarbu Państwa.

• § 3. Odrębna własność budynków i innych

urządzeń, przewidziana w paragrafach

poprzedzających, jest prawem związanym z

użytkowaniem gruntu.

• Art. 273. (127) Jeżeli użytkowanie

gruntu Skarbu Państwa przez rolniczą

spółdzielnię produkcyjną wygasło,

budynki i inne urządzenia trwale z

gruntem związane i stanowiące

własność spółdzielni stają się

własnością Skarbu Państwa.

Spółdzielnia może żądać zapłaty

wartości tych budynków i urządzeń w

chwili wygaśnięcia użytkowania, chyba

że zostały wzniesione wbrew społeczno-

gospodarczemu przeznaczeniu gruntu.

• Art. 277. § 1. Jeżeli statut rolniczej

spółdzielni produkcyjnej lub umowa z
członkiem spółdzielni inaczej nie
postanawia, spółdzielnia nabywa z chwilą
przejęcia wniesionych przez członków
wkładów gruntowych ich użytkowanie.

• § 2. Do wniesienia wkładów gruntowych

nie stosuje się przepisów o obowiązku
zachowania formy aktu notarialnego przy
ustanowieniu użytkowania nieruchomości

• Art. 278. Statut rolniczej spółdzielni

produkcyjnej może postanawiać, że -
gdy wymaga tego prawidłowe
wykonanie zadań spółdzielni -
przysługuje jej uprawnienie do
zmiany przeznaczenia wkładów
gruntowych oraz uprawnienie do
naruszenia ich substancji albo jedno
z tych uprawnień.

• Art. 279. § 1. Budynki i inne

urządzenia wzniesione przez
rolniczą spółdzielnię produkcyjną
na gruncie stanowiącym wkład
gruntowy stają się jej
własnością. To samo dotyczy
drzew i innych roślin
zasadzonych lub zasianych przez
spółdzielnię.

• § 2. W razie wygaśnięcia użytkowania

gruntu działka, na której znajdują się
budynki lub urządzenia będące
własnością spółdzielni, może być
przez spółdzielnię przejęta na
własność za zapłatą wartości w chwili
wygaśnięcia użytkowania. Drzewa i
inne rośliny zasadzone lub zasiane
przez spółdzielnię stają się
własnością właściciela gruntu.

7. Służebności gruntowe

• Art. 285. § 1. Nieruchomość można obciążyć na rzecz

właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej)

prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel

nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym

zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że

właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w

możności dokonywania w stosunku do niej określonych

działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości

obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień,

które mu względem nieruchomości władnącej przysługują

na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności

(służebność gruntowa).

• § 2. Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu

zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej

oznaczonej części.

• Art. 286. Na rzecz rolniczej spółdzielni

produkcyjnej można ustanowić służebność

gruntową bez względu na to, czy

spółdzielnia jest właścicielem gruntu.

• Art. 287. Zakres służebności gruntowej i

sposób jej wykonywania oznacza się, w

braku innych danych, według zasad

współżycia społecznego przy uwzględnieniu

zwyczajów miejscowych.

• Art. 288. Służebność gruntowa powinna

być wykonywana w taki sposób, żeby jak

najmniej utrudniała korzystanie z

nieruchomości obciążonej.

8. Posiadanie

• Art. 336. Posiadaczem rzeczy jest

zarówno ten, kto nią faktycznie
włada jak właściciel (posiadacz
samoistny), jak i ten, kto nią
faktycznie włada jak użytkownik,
zastawnik, najemca, dzierżawca lub
mający inne prawo, z którym łączy
się określone władztwo nad cudzą
rzeczą (posiadacz zależny

• Art. 337. Posiadacz samoistny nie traci

posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w

posiadanie zależne.

• Art. 338. Kto rzeczą faktycznie włada za kogo

innego, jest dzierżycielem.

• Art. 339. Domniemywa się, że ten, kto rzeczą

faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.

• Art. 340. Domniemywa się ciągłość posiadania.

Niemożność posiadania wywołana przez

przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania.

• Art. 341. Domniemywa się, że posiadanie jest

zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to

dotyczy również posiadania przez poprzedniego

posiadacza.

• Art. 342. Nie wolno naruszać samowolnie

posiadania, chociażby posiadacz był w złej wierze.

• Art. 343. § 1. Posiadacz może zastosować obronę

konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie

posiadania.

• § 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po

samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić

własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu

jednak stosować przy tym przemocy względem

osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu

niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może

natychmiast po samowolnym pozbawieniu go

posiadania zastosować niezbędną samopomoc w

celu przywrócenia stanu poprzedniego.

• § 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje

się odpowiednio do dzierżyciela.

9. Dzierżawa

• Art. 693. § 1. Przez umowę dzierżawy

wydzierżawiający zobowiązuje się oddać
dzierżawcy rzecz do używania i pobierania
pożytków przez czas oznaczony lub nie
oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się
płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz.

• § 2. Czynsz może być zastrzeżony w

pieniądzach lub świadczeniach innego
rodzaju. Może być również oznaczony w
ułamkowej części pożytków.

• Art. 694. Do dzierżawy stosuje się odpowiednio

przepisy o najmie z zachowaniem przepisów

poniższych.

• Art. 695. § 1. (249) Dzierżawę zawartą na czas

dłuższy niż lat trzydzieści poczytuje się po upływie

tego terminu za zawartą na czas nie oznaczony.

• Art. 696. Dzierżawca powinien wykonywać swoje

prawo zgodnie z wymaganiami prawidłowej

gospodarki i nie może zmieniać przeznaczenia

przedmiotu dzierżawy bez zgody

wydzierżawiającego.

• Art. 697. Dzierżawca ma obowiązek dokonywania

napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu

dzierżawy w stanie nie pogorszonym.

• Art. 698. § 1. Bez zgody

wydzierżawiającego dzierżawca nie

może oddawać przedmiotu dzierżawy

osobie trzeciej do bezpłatnego

używania ani go poddzierżawiać.

• § 2. W razie naruszenia powyższego

obowiązku wydzierżawiający może

dzierżawę wypowiedzieć bez

zachowania terminów wypowiedzenia

• Art. 704. W braku odmiennej umowy

dzierżawę gruntu rolnego można
wypowiedzieć na jeden rok naprzód na
koniec roku dzierżawnego, inną zaś
dzierżawę na sześć miesięcy naprzód przed
upływem roku dzierżawnego.

• Art. 705. Po zakończeniu dzierżawy

dzierżawca obowiązany jest, w braku
odmiennej umowy, zwrócić przedmiot
dzierżawy w takim stanie, w jakim powinien
się znajdować stosownie do przepisów o
wykonywaniu dzierżawy.

• Art. 706. Jeżeli przy zakończeniu dzierżawy

dzierżawca gruntu rolnego pozostawia zgodnie ze

swym obowiązkiem zasiewy, może on żądać zwrotu

poczynionych na te zasiewy nakładów o tyle, o ile

wbrew wymaganiom prawidłowej gospodarki nie

otrzymał odpowiednich zasiewów przy rozpoczęciu

dzierżawy.

• Art. 707. Jeżeli dzierżawa kończy się przed upływem

roku dzierżawnego, dzierżawca obowiązany jest

zapłacić czynsz w takim stosunku, w jakim pożytki,

które w tym roku pobrał lub mógł pobrać, pozostają

do pożytków z całego roku dzierżawnego.

• Art. 708. Przepisy działu niniejszego stosuje się

odpowiednio w wypadku, gdy osoba biorąca

nieruchomość rolną do używania i pobierania

pożytków nie jest obowiązana do uiszczania czynszu,

lecz tylko do ponoszenia podatków i innych ciężarów

związanych z własnością lub z posiadaniem gruntu