Współczesne konteksty

wychowania.

W kręgu pytań i dyskusji.

Podstawowe subdyscypliny

pedagogiczne.

Do zespołu subdyscyplin podstawowych

(teoretycznych) pedagogiki,

najczęściej

zalicza się:

• pedagogikę ogólną wraz z metodologią;
• dydaktykę, czyli teorię nauczania i uczenia się;
• teorię wychowania, w ramach której mieszczą

się różne szczegółowe, o ograniczonym zasięgu

teorie wyrastające z przyjętych orientacji

metodologicznych oraz filozoficznych;

• pedagogikę społeczną, czyli teorię środowiska

wychowawczego;

• pedagogikę porównawczą, czyli teorię analizy

różnych systemów oświaty i wychowania;

• historię oświaty i myśli pedagogicznej, zwanej

dość powszechnie historią wychowania.

Wychowanie jako byt społeczny i

jego właściwości konstytutywne

.

• Wychowanie można traktować jako

swoisty BYT SPOŁECZNY, którego
cechą konstytutywną jest
przekraczanie przestrzeni
międzypodmiotowej, za pomocą
jakiejś obranej formy kontaktu
między co najmniej dwoma osobami.

Teoria jako narzędzie badania

rzeczywistości społecznej

• Do podstawowych pojęć należy z pewnością

zaliczyć: wychowanie - socjalizację -

edukację.

• Bliskoznaczność pojęcia „wychowanie" z

pojęciami „socjalizacja" i „edukacja"

występuje tylko wówczas, gdy posługujemy

się tym pierwszym w najszerszym jego

zakresie.

• Wówczas przez wychowanie, które jest

przedmiotem badań nauk pedagogicznych,

rozumie się wszystkie rodzaje działań

społecznych, które charakteryzują się

następującymi właściwościami (cechami)

konstytutywnymi: akomodacją,

aproksymacją oraz indoktrynacją.

Cechy konstytutywne wychowania:

• Akomodacja odzwierciedla się w

przystosowaniu jednostek (bądź grup) do

zastanych warunków i wymagań

społecznych.

• Jej istotą jest akceptowanie i zarazem

„otwieranie" się na rzeczywistość, w której

jednostki funkcjonują.

• Wychowawcze działania społeczne

przyczyniają się więc w tym wypadku do

przyjęcia przez jednostkę za własne:

rodzinę, najbliższe środowiska społeczne

(wieś, osiedle, miasto), zakład pracy,

środowisko zawodowe itp., które stanowią

źródło informacji o wartościach i celach

życiowych.

Aproksymacja

• polega na przybliżaniu jednostkom ich

możliwości, form zachowań i

wynikających z treści przyjętych wartości

i celów życiowych, które przyjmują

postać powinności, jakie wynikają dla

każdego człowieka z faktu, że przynależy

on do określonej społeczności.

• Przyjęcie zadań indywidualnych i

grupowych rzutuje na kształtowanie się

hierarchii planów osobistych każdej

jednostki, jak i większych zbiorowości.

Indoktrynacja,

• jako cecha konstytutywna wychowania

rozumianego w najszerszym zakresie,
sprowadza się do systematycznego i
zorganizowanego wpływu na
przekonania i poglądy, czyli urabiania
świadomości jednostek, bądź grup,
których źródłem są idee formułowane
przez określoną doktrynę
reprezentowaną przez takie instytucje
społeczne jak: rodzina, naród, państwo,
kościół, partia itp.

Równoczesne współwystępowanie

wyżej wymienionych właściwości

konstytutywnych w działaniach
społecznych pozwala je określić
pojęciem „wychowania" w
najszerszym znaczeniu.

Socjalizacja

• nie ogranicza się tylko do prostego

oddziaływania grupy na jednostkę (jak na ogół

jest definiowana), mamy tu raczej do

czynienia z przystosowaniem (akomodacją)

jednostek do zastanych warunków i wymagań

grup społecznych oraz z przybliżaniem

(aproksymacją) form zachowań i zadań

wynikających z treści uznawanych w danej

grupie wartości i celów życiowych.

• Zarówno akomodacja, jak i aproksymacja są

czynnikami, które umożliwiają rozwój

jednostek w kierunku społecznie pożądanym.

Jakość rozwój jednostek w kierunku

społecznie pożądanym związana jest

ściśle z:

• szerokimi uwarunkowaniami kulturowymi

danej grupy, do której przynależy jednostka.

• O procesach socjalizacji można mówić

wówczas, gdy odnosimy je do konkretnej
grupy społecznej dysponującej własną
kulturą, przekazywaną poprzez treści które
pozwalają przystosować się jednostkom do
życia społecznego przez ukazanie im
optymalnych form zachowań i zadań,
których przestrzeganie wprowadza w pełne
członkostwo grupy.

Edukacja

• z racji swoich właściwości posiada wiele

warstw, a także możliwości spełnienia się,

gdyż „(...) jest procesem celowego

tworzenia, organizacji i reorganizacji okazji

dla urzeczywistnienia się życia ludzkiego w

jego humanistycznych treściach.

• Celowość tego procesu jest zdeterminowana

optymalizacją stosunków człowieka ze

światem, w którym punktem odniesienia

jest ocena własnych szans (w triadzie:

aspiracje – oczekiwania - zadania)”.

•

[Łukaszewicz R., Człowiek wobec edukacji

dialektycznej, {w:} Ciągłość i zmiana w systemie

edukacji Polski Ludowej, M. Pęcherski (red.), Warszawa

1985].

Miejscem edukacji

• poza szkołą jest: dom rodzinny, miejsce

pracy, biblioteka, muzeum, sala koncertowa,

instytucje i organizacje tzw. wyższej

użyteczności.

• Podmiotami edukacji nie są tylko uczniowie i

nauczyciele, ale także rodzice, przełożeni,

pracownicy wymienionych placówek.

• Źródłem treści procesów edukacyjnych są

idee zawarte w określonych doktrynach,

których nosicielami są różne instytucje i

grupy społeczne, które poprzez

systematyczny i zorganizowany wpływ

oddziaływują na świadomość poszczególnych

jednostek i zbiorowości.

Edukacja jest procesem

nieograniczonym,

Cele edukacji dotyczą:

• utrwalania i upowszechniania aktualnego i

globalnego kształtu życia społecznego;

• wyzwalania możliwości i zdolności

adaptacyjnych do mających nastąpić

nieznanych

zmian w bliżej nieokreślonej przyszłości;

• przygotowania do koniecznych zmian

ustrojowo-społeczno-ekonomicznych;

• wprowadzania jednostek i grup do życia

społecznego rozumianego jako obywatelska

partycypacja w demokratycznym

społeczeństwie;

• przygotowania do niezależności, racjonalnej

aktywności konsumpcyjnej oraz rozwoju

osobowego.

„Wychowanie", „socjalizacja", „edukacja" to

pojęcia bliskoznaczne w aspekcie cech

konstytutywnych.

.

WYCHOWANIE

(w najszerszym treściowo- zakresowym znaczeniu)

właściwości konstytutywne to:

Akomodacja - Aproksymacja - Indoktrynacja

SOCJALIZACJA to Akomodacja i Aproksymacja

EDUKACJA to Aproksymacja i Indoktrynacja

Metody wychowania.

Strukturalne
• stanowienie

obyczajów

• dyfuzja

obyczajów

• pobudzanie

wynalazczości
zespołowej

Sytuacyjne
• karanie i

nagradzanie

• przekonywanie i

stawianie zadań

Metody wychowania

Indywidualne
• metoda nagradzania
• metoda karania
• metoda

modelowania

• metoda perswazji
• metoda zadaniowa

Grupowe
• metoda kształtowania

odniesienia

porównawczego

• metoda kształtowania

nacisku grupowego

• metoda kształtowania

systemu ról i norm

społecznych

• metoda kształtowania

grupowych wzorów

życia

Klasy wpływów"

• podawanie wzorów
• prowokacja sytuacyjna
• trening
• nadawanie znaczenia

Metody bezpośrednie

• ich istota polega na takim oddziaływaniu

wychowawczym, którym wychowawca

posługuje się osobiście, bezpośrednio

oraz natychmiast w zaistniałej sytuacji.

• Występują one w literaturze

pedagogicznej, jako sprawdzony rodzaj

działań, który ma gwarantować

uzyskanie natychmiastowego,

pożądanego przez wychowawcę efektu.

Takich efektów oczekuje się w wyniku

stosowania nagradzania i karania.

Cechą wyróżniającą metody

nagradzania i karania spośród

innych metod jest :

• ich regulacyjne działanie. Polega ono

na uruchamianiu w wychowanku
takiego mechanizmu regulującego,
jakim jest warunkowanie.

• Zadaniem metod regulujących

postępowanie, jest przeciwdziałanie
zachowaniom negatywnym, dzięki
sterowaniu całokształtem zachowań
wychowanka, poprzez odpowiednio
dobrane wzmocnienia.

Mechanizm działania nagradzania i

karania jest zbliżony, ale cele ich

zmierzają w odwrotnych kierunkach.

• Nagradzanie polega na pobudzaniu,

utrwalaniu oraz zmienianiu zachowania, za

pomocą odpowiednio dobranych bodźców.

Zadaniem ich jest stymulowanie

wychowanka przez wychowawcę, do

aktywności zgodnej z założonym celem, a

więc w pożądanym kierunku i zakresie.

• Sposób ten wydaje się być bardzo

humanistyczny w swych założeniach w

przeciwieństwie do metody karania

wychowawczego.

Karanie

• jest postrzegane przez wychowanka

jako niepożądany skutek jego
działania. Wychowawca wprowadza
go celowo, aby wyeliminować
zachowania niezgodne ze swoimi
oczekiwaniami. Będzie to zawsze
rodzaj sterowania negatywnego,
polegający na stosowaniu wzmocnień
ujemnych.

Grupa metod skupiająca się wokół

działań wychowawczych o

charakterze pośrednim,

• są to działania, które w swym zamierzeniu

dotyczą wychowanka, ale docierają do

niego w sposób uogólniony- okrężną drogą.

• Mówimy wówczas, że mamy do czynienia z

działaniami skierowanymi na grupę

społeczną czy zespół wychowawczy.

• Wyróżnia się tu metody wpływu

społecznego, których zadaniem jest takie

kształtowanie dynamiki zespołu, aby

dziecko włączone do tego zespołu,

automatycznie podporządkowywało się

wszelkim narzuconym działaniom.

Inną grupę metod o charakterze

pośrednim, tworzą metody

informacyjno-perswazyjne.

• Podstawą jest tu działanie oparte na wzajemnych

słownych relacjach pomiędzy podmiotami

wychowania.

• Zadaniem działania opartego na przekazach

słownych, jest zmiana postępowania wychowanka

za pośrednictwem treści komunikatów

pochodzących od wychowawcy.

• Metody te wymagają od wychowawcy

szczególnych umiejętności, doświadczenia i

intuicji pedagogicznej.

• Perswazja musi spełniać określone warunki: nie

może być wyłącznie werbalizmem; nie może

posiadać cech moralizatorstwa; nie może być

następstwem impulsu.

Kolejnymi metodami są metody

modelowania-wzorowania

• Istotą tych metod jest specyficzny

rodzaj stosunków między podmiotami
wychowania, którym towarzyszą
procesy naśladownictwa.

• Modelem może zostać osoba, postać z

bajki, zwierzątko lub przekazywana
wiedza, pozostająca w świadomości
dziecka.

• Przez naśladownictwo można

kształtować odpowiednie postawy,
zachowania i przekonania.

Stosowanie metod modelowania-

wzorowania musi uwzględniać

kilka ważnych elementów:

• Wiek dziecka poddanego wpływom

wychowawczym,

• Świat wartości istotny dla dziecka,
• Atrakcyjność treści przekazywanych

za pośrednictwem modela.

Metody prowokująco-motywujące

• mają na celu zmierzanie do

samodzielnego rozwiązywania problemów
wynikłych z określonej sytuacji.

• Wychowawca stosując tę metodę musi

pamiętać o takim zorganizowaniu sytuacji
wychowawczej, by problem został na tyle
wyraźnie określony przez możliwość jego
rozwiązania, żeby efektem mogło być
świadome podjęcie przez wychowanka
decyzji określających jego zachowania.

Zapamiętaj!

Równie łatwo jak postawy

pozytywne, można przy

pomocy tych metod

ukształtować postawy i

zachowania niezgodne z

przyjętymi przez

społeczeństwo normami

etyczno-moralnymi. Stąd

między innymi bardzo

kontrowersyjna, wychowawcza

rola telewizji.

Poziomy funkcjonowania metod.

• Karanie i nagradzanie opiera się

na założeniu istnienia zgodności,
między efektem kształtowanych
zachowań wychowanków z
bezpośrednimi oczekiwaniami
wychowawców.

• METODA » aktywność (zgodność

aktywności wychowanka z
oczekiwaniami wychowawcy)

Poziomy funkcjonowania metod

• Druga grupa metod –

podporządkowanie, narzucanie,
informowanie, perswazja oraz
modelowanie, wzorowanie wskazuje
istnienie pośredniej drogi, którą pokonuje
wychowanek, aby dojść do aktywności.

• METODA » poznawanie, gromadzenie,

systematyzacja informacji przez wychowanka
» aktywność (zgodność aktywności
wychowanka z normami społeczno-
moralnymi oraz oczekiwaniami wychowawcy)

Poziomy funkcjonowania metod.

• Trzeci poziom, odpowiadający ostatniej

grupie metod oddziaływania

wychowawczego prowokowanie-

motywowanie ukazuje najbardziej

skomplikowaną, ale chyba najchętniej

akceptowaną drogę dochodzenia

wychowanka do aktywnego działania.

• METODA » poznawanie, gromadzenie,

systematyzacja i przetwarzanie informacji

przez wychowanka » włączenie informacji

we własny system wartości » dokonywanie

wyborów i aktywność zgodne z własnym

systemem wartości

Techniki wychowania

• Technika w wychowaniu stanowi taki stan

rzeczy, który jest praktyczną

czynnością nauczyciela rozplanowaną i

umiejscowioną w procesie wychowania

zgodnie z przyjętą metodą postępowania, ta

zaś, jak twierdzi J. Garniewicz, „nabiera

treści i znaczenia dopiero w praktycznym

zastosowaniu. Sama w sobie jest obojętna

aksjologicznie. Służy dobru lub złu dopiero

w procesie oddziaływań wychowawczych."

• Tak więc techniki służą również realizacji

celów wychowania i z uwagi na cel,

wychowawca dokonuje ich doboru.

Klasyfikacja technik wychowania

• Werbalne
• burza mózgów"

-

• sondaż opinii o

uczniach

• decyzji grupowej -
• swobodnych

tekstów -

• trening

spotkaniowy

• Niewerbalne
• socjodramatyczne
• relaksacyjne
• ekspresji

plastycznej

• muzykoterapeutycz

ne

• zabawy w teatr

Techniki (formy)

• Dyrektywne
bezpośredniego

oddziaływania

wychowawczego

• Niedyrektywne

Pośredniego

oddziaływania

wychowawczego

Techniki (formy)

• Indywidualne

• związane z

oddziaływaniem

doraźnym

• modyfikacji

zachowań

• terapii

behawioralnej

• Grupowe
• działalność

poznawcza

• usługowo-opiekuńcza

zabawowo-
rozrywkowa

• aktywność

recepcyjna i twórcza

Określenie „techniki wychowania"

• zwraca uwagę na możliwości technologiczne czyli

precyzyjne czynności, za pomocą których dokonuje się

realnych działań w obrębie przyjętych strategii i

metod wychowania.

• Skuteczność technik działania wychowawczego jest

uzależniona od: postawy nauczyciela, która powinna

charakteryzować się autentyzmem, akceptacją i

empatią, oraz wytworzeniem przez uczestników

wychowania płaszczyzny otwartego spotkania i

dialogu.

• Techniki wychowania są integralną częścią metod

wychowania.

• Natomiast zarówno metody, jak i techniki wynikają z

przyjętych przez wychowawcę strategii działania,

które zostają nakreślone przez preferowany styl pracy

wychowawczej.

Pedagogika jako filozoficzna

perspektywa w myśleniu o

edukacji

• Podstawowe pojęcia:
• Etymologia pojęcia - to inaczej

źródłosłów, a także cała nauka badająca

pochodzenie słów, zmiany ich znaczenia

i formy w miarę upływu czasu.

• Paidagogos - niewolnik opiekujący się

dziećmi swego pana

• Paidentes - wychowawca, nauczyciel
• Pedeutologia - nauka o nauczycielu

Pedagogika jako filozoficzna

perspektywa w myśleniu o

edukacji

• Pedologia - nauka o dziecku
• Pedagogia - rzeczywiste, praktyczne

działanie wychowawcze

• Pedagogika - teoretyczno filozoficzne,

myślowe rozważanie problemów
wychowania

• Pais (gr.) - dziecko chłopiec
• Pramacierz - filozofia, źródło namysłu

nad wychowaniem.

Pedagogika jako wiedza o wychowaniu:

• Pedagogika jest czymś więcej niż tylko

wiedzą naukową co oznacza, że jest:

• dorobkiem potocznego ludzkiego

doświadczenia,

• innymi zobiektywizowanymi formami

umysłowej kultury człowiek jak np.:

filozofia; religie; sztuka; ideologie;

mitologia; mity, mistyka (uleganie np.
wróżkom), magia.

Pedagogika jako dyscyplina

naukowa:)

• Co to znaczy, że pedagogika jest nauką?

Właściwości wiedzy naukowej:

• Dyskursywność - (rozumowość, logiczne

wnioskowanie)

• Empiryczność - (odwołanie sie do faktu i

doświadczenia zmysłowego)

• Matematyzacja - (ideał ścisłości i logiczności)
• Zaangażowanie technologiczne -

(orientacja na użyteczność praktyczną,

wdrożenie, zastosowanie)

• Inwencja uniwersalistyczna - (twierdzenia

ogólne, jedność naukowej metody poznania)

Pedagogika podlega przemianom i rozpadom

takim jak:

• Dyferencjacja - odchodzenie od głównego pnia

i rozpadu na drobne dyscypliny naukowe.

• Ekstrapolacja - (zapożyczenie) przyswajanie

pojęć z zakresu innych dyscyplin naukowych np.:

diagnostyka, terapia, profilaktyka pedagogiczna,

role społeczne, system, adaptacja.

• Reintegracja - scalenie jeśli dyscypliny

pedagogiczne zostaną nadmiernie rozproszone.

• Abberacja - odchylenie, redukcja wiedzy

całościowej na rzecz wiedzy naukowej. Odejście

od obowiązującego paradygmatu na rzecz

zróżnicowanych narracji.

Procesy jakim podlega

pedagogika:

• Przenikanie tematyczne,

pograniczność nauk (socjologia,
psychodydaktyka)

• Zmiana PARADYGMATÓW -

obowiązujących w danym czasie
sposobów myślenia

Dlaczego pedagogika ma

kłopot żeby sprostać

(wymogom ścisłości nauki?

• bo badany jest człowiek, który się nie

poddaje ścisłym regułom badania: (ontologia

przedmiotu badań wychowanie - nie da się

zamknąć w parametrach liczbowych)

• człowiek tak naprawdę jest raczej potencją

możliwością, perspektywą niż tym co jest w

tej chwili

• byt człowieka ma charakter relacyjny nie

jest wyizolowanym ,ja" jest związany z

innymi ludźmi w kontekście społecznym,

kulturowym.

Definicja wychowania

• W większości definicji przyjmuje się,

że jest to proces celowego
zorganizowanego działania, które
zmierza do wywoływania określonych
zmian w strukturze określonego
podmiotu zgodnie z określonym:
celem, wzorem.

Współcześnie pojęcie

edukacji

• ma na celu relację dialogową (jako kategorię

dystansu wobec technicznego myślenia w

ujęciu procesów pedagogicznych na rzecz

wolnej przesłanki komunikowania się)

• Podważa kult wiedzy naukowej i transmisyjną

formę edukacji jako jedyną. Edukacja

uwolniła się od nacisku na pytanie: wiedzieć

jak coś zrobić - na rzecz innych pytań:

dlaczego, po co, skąd wiem, jak mam

wychowywać innych, z czego dana

przesłanka wypływa ona wypływa.

Czym jest teoria

pedagogiczna?

• Teoria nie zajmuje się wtłaczaniem

swojego systemu, zajmuje się
wyjaśnianiem, objaśnianiem
procesów wychowania, dopuszcza
wiele sposobów poznania i każda z
tych dróg przynosi jakąś wiedzę i
prawdę dystansuje się do ideologii.

Ideologia pedagogiczne wg.

L. Kohlberga :

1. Romantyzm pedagogiczny -

związany jest z XIX w. odkryciem
naturalnego rozwoju dziecka jest
częścią szerszej romantycznej
filozofii i etyki, która odkrywa
naturalne i wewnętrzne "ja"
człowieka koncentruje się na dziecku.

2. Ideologia transmisji kulturowej

polegająca na przekazie wiedzy, norm i
wartości zgromadzonych przez
ludzkość jako transmisja kultury z
pokolenia na pokolenie
podporządkowana grupie
społeczeństwu.

3. Ideologia pozytywistyczna -

obejmuje rozwój dziecka w kategorii
postępu zachodzący poprzez stadia
rozwoju: intelektualnego i moralnego
dziecka na drodze rozwiązywania
problemów .

Ideologie pedagogiczne

wg. S. Rutkowiaka :

• ideologia konserwatywna,
• rewizjonistyczna,
• romantyczna,
• demokratyczna.

Kategorie pulsująe w

pedagogice

• Kategorie to pojęcia

strukturotwórcze o wysokim stopniu
ogólności, otwarte, sygnalizujące
pole określonej problematyki.

• Źródłem kategorii są żywe, pełne

napięć "pulsujące" fakty i zjawiska
obecne w praktyce edukacyjnej.

Żywe kategorie pulsujące

to:

• odpowiedzialność - wywodzi się z etyki i

filozofii, teorii moralności i prawa

• samorealizacja - wywodzi się z teorii

psychologicznych, filozofii

• wyobraźnia - wywodzi się ze sztuki, filozofii,

psychologii, estetyki

• twórczość - wywodzi się ze sztuki, psychologii
• podmiotowość - wywodzi się z filozofii,

pedagogiki

• tolerancja - wywodzi się z filozofii, etyki,

socjologii

Sześć pojęć kategorii

Władysława Tatarkiewicza

• sztuka,
• piękno,
• forma,
• twórczość,
• odtwórczość,
• przeżycie estetyczne.

Kiedy dane pojęcie staje się

kategorią?

• Gdy te pojęcie wnosi do różnych nauk

nowe interpretacje.

• Kiedy uwzględnia one szerszy kontekst,

oraz własną historię ugruntowaną w
różnych dziedzinach nauki.

• Gdy pojęcia noszą znamiona konstrukcji

domagającej się dopełnienia lub
uzupełnienia – spełniają warunek
otwartości.

Wychowanie jako pulsująca

kategoria

• Jest to – rzeczywistość wychowawcza

odmienna od dotychczasowego stylu

pedagogicznego myślenia (1994 prof. Żygulski

w; „Widmo przyszłości nowa fala

okrucieństwa”).

• Wychowanie jako kategoria pulsująca wiąże się

z narastaniem okrucieństwa we wszystkich

dziedzinach życia.

• Wychowanie poszukuje odpowiedzi na pytanie:

dlaczego staliśmy się bezsilni wobec tych

zjawisk? Dlaczego wychowanie poniosło

klęskę?

Sugestie dla praktyki edukacyjnej

• odejście od tradycyjnego podejścia „stosowanie

teorii w praktyce„

• uznanie wartości prywatnych, nauczycielskich

„teorii opisujących ich własne doświadczenie”

• zrezygnowanie z tradycyjnego w wychowaniu

oddziaływania na rzecz dialogu z uczniami,
wspólnego stawiania pytań, dociekania różnych
reakcji, wspólnego uczenia się

Wnioski dla praktyki

edukacyjne

• Edukacja nie jest prostą transmisją

wiedzy ale jej „tworzeniem" za każdym
razem na nowo przez interpretacje,
analizę i formułowanie nowych pytań.

• Edukacja jest przede wszystkim

dialogiem umiejętnością rozmowy oraz
procesem, który powinien prowadzić do
humanizowania wychowania.

Tezy do przemyślenia:

• Pedagogika zajmuje się krytyczną interpretacją różnych kategorii

pedagogicznych, koncepcji wychowania, różnych koncepcji szkoły,
nauczyciela systemów edukacyjnych, ideologii i teorii
pedagogicznych

• W wymiarze jednostkowym, pedagogika inspiruje refleksję nad

własnym
doświadczeniem edukacyjnym, własną praktyką pedagogiczną.

• Kiedy praktyka gubi refleksyjność i etyczny namysł i działanie

pedagogiczne łatwo się zmienia w technicznie (metodycznie)
sprawną „obróbkę" podmiotu wychowania

• Kiedy teoria pedagogiczna oddala się od praktyki istnieje wysokie

prawdopodobieństwo, że stanie się ona narzuceniem schematu do
zastosowania i powielania. Jest wtedy obca i niezrozumiała dla
nauczyciela.

• W myśleniu pedagogicznym każda racja i każde stanowisko

powinno być
odniesione do stanowisk odmiennych ponieważ wtedy właśnie rodzi
się
możliwość dialogu przełamywania dogmatyzmu w naszym własnym
rozumieniu, wychowania i kulturze, w której jest ona osadzona.

Pedagogika klęski „dziecko służy

dorosłemu”

• Podstawę napięć współczesnej przestrzeni

wychowawczej stanowią relacje

międzypokoleniowe: dorośli-dzieci;

rodzice-dzieci; wychowawcy-wychowankowie;

nauczyciele-uczniowie.

• Najczęściej występujące relacje nauczyciel-

dziecko t

o:

• pedagogika modelu
• pedagogika posłuszeństwa
• podporządkowanie podmiotu wychowania

wymogom społecznym

• przygotowanie do życia
• pedagogika kontroli i dyscypliny
• pedagogika koszarowa

Pedagogika sukcesu „pedagog

służy dziecku”

• Najczęściej występujące relacje nauczyciel-

dziecko:

• dawanie, obdarowywanie: wiedzą, doświadczeniem,

własną osobą

• pedagogika serca – pajdocentryzm
• pedagogika humanistyczna: wzajemne budowanie

człowieczeństwa

• pedagogika dialogu z dzieckiem: słuchanie,

rozmawianie, rozumienie, bycie z dzieckiem, pomoc

dziecku

• pedagogika przyjaźni z dzieckiem: wsparcie w

odnajdywaniu siebie, stymulowanie poczucia

samostanowienia i odpowiedzialności za siebie

• pedagogika demokratyczna

Kultura kontaktu z dzieckiem

(wychowankiem, uczniem) warunkowana

jest wieloma czynnikami przede wszystkim:

• projekcją wartości dominujących w

określonej kulturze i w wychowaniu,

• sposobem interpretacji dziecka jako

podmiotu wychowania,

• społecznym usytuowaniem dziecka

w strukturze rodziny, w grupie
społecznej, w środowisku i w
państwie (w systemie prawnym).

Okrucieństwo wobec dziecka tkwi u

podstaw naszej kultury

• Od wieków dzieci poświęcano

Bogom, często w różnych
wierzeniach oddawano cześć Bogom
poprzez np. zamurowywanie żywych
dzieci, ciągle się je sprzedaje na
całym świecie jako „dobry towar”.

• Zespół maltretowanego dziecka

zdefiniowano dopiero w 1961 r.

Najmniejsi niewolnicy świata

• Sposób spostrzegania dziecka jako podmiot

wychowania, w jaki sposób dziś odpowiadamy na

pytanie: „kim jest dziecko?"

• Występują głębokie przemiany wizerunku

dziecka, dziecko to kategoria społeczna

rozwojowa, dzieciństwo to wynik procesów

izolowania, izolacja społeczna.

• W czasach zbrojnych konfliktów - dzieci w krajach

ubogich stają sie armatnim mięsem. Są dobrymi

żołnierzami bo mało jedzą, nie potrzebują żołdu,

nie boją się śmierci i są fanatycznie zawzięte.

• bW czasie pokoju wystawia się je na sprzedaż

niczym zwierzęta. Są najtańszą siłą roboczą

świata i niezastąpioną obsługą nielegalnych

procederów wykorzystywania przez dorosłych.

Dziecko dziś jest pojmowane jako:

• kategoria „braku" siły, doświadczenia,

wiedzy

• dziecko nas fascynuje ale jest

niedoceniane, lekceważone

• określane pojęciem straty, będąc dziećmi

jesteśmy szczerzy - jako dorośli już nie.

• Jako dzieci jesteśmy spontaniczni, radośni,

ciekawi lubimy się bawić z wiekiem dziecko
staje się podporządkowane ulega
zatraceniu.

Problemy do

przemyślenia

• Dzieciństwo jest dziełem natury czy raczej kultury?

• Czy słuszna jest teza, że poniżając i krzywdząc

dziecko budujemy destrukcyjne społeczeństwo

dorosłych?

• Czy dziecko jest własnością rodziców?

• Czy nauczyciel powinien być zawsze po stronie

ucznia?

• Co to oznacza być po stronie ucznia?

• Czy istnieje szansa bycia po stronie ucznia?

• Autorefleksja: moje dzieciństwo, moja szkoła - co

pamiętam i jak oceniam.

• Autorefleksja: jakim wychowawcą, nauczycielem,

rodzicem jestem, jakim chciałabym być?