Katedra i Zakład Medycyny Sądowej

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Podstawowe pojęcia w toksykologii

Trucizną

jest substancja, która

wprowadzona do ustroju w małej dawce
(poniżej 5 g) wywołuje rozstrój zdrowia,
uszkodzenie organizmu albo śmierć.

Wszystko zależy od dawki:



leki



a nawet woda

Truciznami są również

jady biologiczne



jad kiełbasiany



jady grzybów trujących i roślin trujących



jad pszczeli, węży

Dawka toksyczna

– podstawowa wielkość

określająca własności trujące substancji (w
gramach / kg masy ciała)
Im dawka toksyczna niższa, tym substancja
bardziej trująca.

Najniższa dawka toksyczna – DLM

Średnia dawka toksyczna (dawka
śmiertelna dla 50% zwierząt) – DLM 50

Wyników toksyczności uzyskanych na
zwierzętach nie można przenosić na ludzi.
Np. muchomor sromotnikowy nie jest toksyczny
dla królika.

Czynniki współdziałające

- Drogi zatrucia – najsilniejsze działanie przy
podaniu dożylnym i domięśniowym
przewód pokarmowy – najczęściej
poprzez skórę – np. insektycydy, fenol

Kurara jest toksyczna, gdy jest w
krwioobiegu. Spożycie jej przy
nieuszkodzonej błonie śluzowej nie
powoduje zatrucia, gdyż ulega rozkładowi.

Substancje nierozpuszczalne w wodzie i
płynach ustrojowych są nie trujące, nawet jeśli
zawierają silne substancje toksyczne.

Wykorzystuje się to w ratownictwie przez
podanie substancji wiążących truciznę z
wytrąceniem się związku rozpuszczalnego.

- Postać trucizny (w roztworze i
emulsji wchłaniają się szybciej)

- Stężenie substancji (np. stężony i
rozcieńczony kwas solny)

- Szybkość wprowadzenia do ustroju (przy
wprowadzeniu wolnym mechanizmy
detoksykacyjne mogą nie dopuścić do
zatrucia)

- Stopień wypełnienia żołądka (np. sole
metali ciężkich tworzą z białkiem trudno
rozpuszczalne związki)

- Indywidualne własności ustroju:



płeć



wiek



budowa fizyczna



kondycja

- Synergizm – sumowanie się i potęgowanie objawów

- Antagonizm – odwrotność synergizmu
(stosuje się przy leczeniu zatrutych)

Działanie trucizny na ustrój



ogólne



miejscowe



ostre



przewlekłe

Metabolizm

-

wchłanianie

-

rozmieszczenie

-

przemiany biochemiczne :

•

utlenianie i redukcja

•

hydroliza

•

synteza

-

wydalanie :

•

w stanie niezmienionym

•

przez związanie i odłożenie w niektórych narządach

Odtrutki

– ich działanie polega na

reakcji chemicznej lub fizycznej z
trucizną, bądź na antagonistycznym
działaniu farmakologicznym.

Wykrywanie zatruć



sekcja zwłok



badania toksykologiczne

Podział trucizn



działające miejscowo



trucizny miąższowe



trucizny lotne



trucizny krwi



trucizny działające na drodze czynnościowej

Najczęstsze zatrucia

-

alkohol etylowy i alkohole niekonsumpcyjne

-

zatrucie tlenkiem węgla



duże powinowactwo do hemoglobiny



w zatruciu śmiertelnym zawartość COHb powyżej 50%



zmienna wrażliwość osobnicza



w pożarze

-

zatrucie lekami



barbiturany i benzodiazepiny



interakcja z różnymi lekami



niezwykłe zatrucia (np. insulina, leki nasercowe)

Uzależnienie lekowe

– wg Komitetu

Ekspertów WHO jest to „stan psychiczny a
niekiedy i stan fizyczny spowodowany
oddziaływaniem danego leku na organizm,
charakteryzujący się zmianami w
zachowaniu i innymi reakcjami, które zawsze
związane są z przymusem okresowego lub
systematycznego przyjmowania danego
środka w celu doznania określonych skutków
psychicznych lub też uniknięcia złego
samopoczucia związanego z jego brakiem.”

Typy uzależnień

-

typ morfinowy

– opium i jego pochodne

oraz syntetyczne narkotyczne leki
przeciwbólowe (morfina, kodeina, tebaina,
papaweryna, narkotyna, narceina)
-

typ alkoholowo-barbituranowy

–

alkohol etylowy, barbiturany i pochodne, leki
nasenne

-

typ amfetaminowy

– amfetamina i pochodne

-

typ kokainowy

-

typ halucynogenny

(wyciąg z

meksykańskiego kaktusa – peyotl –
zawierający meskalinę, leki
halucynogenne)

-

typ cannabis

– konopie indyjskie (marihuana, haszysz)

-

typ „małych deliriantów”

– lotne rozpuszczalniki

-

typ „katu”

– rośliny zawierające

częściowo jeszcze nie zidentyfikowane
substancje o działaniu pobudzającym,
przede wszystkim katynon

Najczęstsze narkotyki



Opiaty

– substancje uzyskiwane z

przetworów maku lekarskiego i
syntetyczne środki przeciwbólowe :



heroina (palenie, dożylnie, domięśniowo,

podskórnie, doustnie, donosowo)



opium (palenie, doustnie)



„kompot” tzw. polska heroina (dożylnie,

domięśniowo, podskórnie)



„makiwara” gęsty, ciemny płyn o zapachu

niedojrzałego maku (doustnie)



„zielone” – mleczko makowe (dożylnie,

domięśniowo, podskórnie)

Objawy zatrucia ostrego:



zwężenie źrenic



senność aż do śpiączki



zaburzenia oddychania, aż do zahamowania



rozszerzenie źrenic (w przebiegu

niedotlenienia OUN)



zwolnienie czynności serca, spadek

ciśnienia tętniczego krwi, obniżenie
temperatury

Objawy zatrucia przewlekłego :



uszkodzenie narządów miąższowych



zaburzenia hormonalne



zaburzenia układu odpornościowego



wyniszczenie



zmiany zapalne skóry



zaburzenia seksualne



wczesna umieralność



Kokaina

– alkaloid uzyskiwany z liści

krzewu Erythroxylon coca



hydrochlorek kokainy (wchłania się przez drogi

śluzowe bądź we wstrzyknięciach)



freebase cocaine – wolnozasadowa (można

wdychać jej opary)



crack lub rock – kokaina z wodorowęglanem

sodowym (nadaje się do palenia)

Objawy zatrucia ostrego :



poszerzone źrenice



niepokój



drżenie mięśniowe



przyspieszenie czynności serca i wzrost ciśnienia



pobudzenie psychoruchowe, lęk, majaczenie



wzrost temperatury ciała



dreszcze



bóle brzucha, wymioty



napady drgawek



śpiączka



niewydolność krążenia z zaburzeniami czynności serca

Zgon poprzedzają majaczenie,
nieregularne oddechy, napady
padaczkowe.

Objawy zatrucia przewlekłego :



wyniszczenie



zaburzenia układu krążenia (zaburzenia

rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, skurcz
tętnic wieńcowych, przyspieszenie rozwoju
miażdżycy, zmiany zakrzepowe)



zaburzenia układu oddychania – palący

kokainę i przyjmowanie donosowe (bóle w
klatce piersiowej, kaszel, chrypka,
martwica przegrody nosowej, duszność,
rozedma płuc, skłonność do zapaleń płuc)



zaburzenia układu nerwowego (napady

drgawkowe, udary mózgowe, bóle głowy,
stereotypie ruchowe, drżenia mięśniowe,
ataksja)



inne zaburzenia (nieprawidłowy rozwój płodu, hypertermia)



Halucynogeny

(należą do

różnych grup chemicznych
pochodzenia naturalnego lub
syntetycznego. Można je uzyskać
m.in. ze sporyszu, kaktusów, agaw,
ropuch.)

1. Pochodne indolowe



LSD – dwuetyloamid kwasu lizergowego



DMT – dwumetylotryptamina



psylocybina



psylocyna



harmoloid



ibogaina

Objawy zatrucia ostrego :



pobudzenie



majaczenie



wzrost lub spadek ciśnienia tętniczego krwi



wzrost temperatury



drżenia mięśniowe



napady drgawkowe

Zgon następuje rzadko,
spowodowany jest niewydolnością
oddechową.

2. Pochodne amfetaminy



meskalina



MDA – metylenodioksyamfetamina



MDMA – ekstazy – metylenodioksymetamfetamina



MDEA – Eve – metylenodioksyetamfetamina

Objawy zatrucia ostrego :



podobne jak w ostrym zatruciu kokainą



zdarzają się reakcje uczuleniowe

prowadzące do zgonu nawet po małych
dawkach.

3. Fencyklidyna – PCP – anielski pył

–

bardzo szkodliwa (dodawana do innych lub do słabej
marihuany)

Objawy zatrucia ostrego :



śpiączka



napady drgawkowe, stan

padaczkowy z krwotokami
mózgowymi



Kanabinole

– substancje uzyskiwane

z konopii indyjskich – bliskiej krewnej
pokrzywy



marihuana – trawka – słoma (mieszanina

suchych liści i kwiatostanów żeńskich)



haszysz – hasz (sprasowana w kostki

żywica z kwitnącymi szczytami i pędami
żeńskimi)



olej haszyszowy



THC syntetyczny – kapsułki, tabletki

Typowy papieros zawiera 300-400 mg
słomy (dawka 1-30 mg THC)

Objawy zatrucia ostrego :



psychoza intoksykacyjna (omamy

wzrokowe i słuchowe, gonitwa myśli,
depersonalizacja, urojenia, niepokój i lęk,
bezsenność). Ustępują samoczynnie po kilku
dniach – przyspieszenie czynności serca,
wzrost ciśnienia tętniczego



rozszerzenie oskrzeli, podrażnienie błony śluzowej



podrażnienie błony śluzowej jamy

ustnej, wzrost łaknienia



przekrwienie spojówek, ból głowy,

ogólne złe samopoczucie, gorączka

Objawy zatrucia przewlekłego :



zaburzenia snu



apatia



zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi



zaburzenia w przyswajaniu nowych wiadomości



myślenie porozrywane i magiczne



osłabienie zachowań intuicyjnych



wychudzenie



przewlekłe zapalenie krtani i oskrzeli, napady kaszlu

U tych osób dochodzi do zgonów na skutek
zwiększonej liczby urazów i wypadków,
zwłaszcza komunikacyjnych