Ochrona gruntów rolnych i leśnych

Zasady ochrony gruntów leśnych oraz ich

rekultywacji reguluje ustawa o ochronie

gruntów rolnych i leśnych (Dz. U.

95.16.78).

Ochrona gruntów leśnych polega na:

- ograniczaniu przeznaczania ich na cele
nieleśne;
- zapobieganiu procesom degradacji i
dewastacji gruntów leśnych oraz szkodom
w drzewostanach i produkcji leśnej,
powstającym wskutek działalności
nieleśnej;
- przywracaniu wartości użytkowej
gruntom, które utraciły charakter
gruntów leśnych wskutek działalności
nieleśnej;
- poprawianiu ich wartości użytkowej oraz
zapobieganiu obniżania ich
produkcyjności.

Przeznaczenie na cele nieleśne gruntów
leśnych stanowiących własność Skarbu
Państwa wymaga uzyskania zgody
Ministra Środowiska lub upoważnionej
przez niego osoby. Za wyłączenie z
produkcji leśnej gruntu leśnego (bez
drzewostanu) wnosi się opłaty. W
zależności od typu siedliskowego lasu,
za każdy ha ustalona jest stawka,
wyrażona w równowartości ceny 1 m

drewna w wysokości ogłaszanej przez
Główny Urząd Statystyczny.

Wpływ zanieczyszczenia środowiska na
lasy

Spośród wielu rodzajów zanieczyszczeń
emitowanych do powietrza największe
znaczenie mają pyły oraz tlenki siarki,
azotu i węgla, fluor, amoniak oraz
węglowodory. Niektóre z nich mogą być
wtórnym źródłem zanieczyszczeń. Na
przykład tlenki siarki, azotu i węgla oraz
amoniak w powietrzu pod wpływem wilgoci
mogą przekształcać się w kwaśne opady.

Natomiast na drodze procesów
fotochemicznych (pod wpływem
działania promieniowania słonecznego)
może dochodzić do przekształcania
tlenków azotu w różne związki z grupy
azotanów nadtlenków acetyli, bądź do
utleniania węglowodorów lub tlenku
węgla w obecności tlenków azotu w
efekcie czego tworzy się ozon.

Zasięg rozprzestrzeniania się
zanieczyszczeń zależy od wielu czynników.
Do ważniejszych należą: wysokość emitora,
średnica wylotu, prędkość i temperatura
zanieczyszczeń (np. spalin). Wysoki komin
sprzyja przenoszeniu gazów i pyłów na
większe odległości, przy okazji ułatwiając
ich rozproszenie. Nie bez wpływu jest
topografia terenu z uwzględnieniem szaty
roślinnej. Jednak podstawowe znaczenie
ma prędkość i kierunek wiatru oraz
gradient temperatury w powietrzu.

Także istotne są właściwości emitowanych
zanieczyszczeń. Przykładowo tlenki siarki
i azotu często nazywa się
zanieczyszczeniami transgranicznymi, to
znaczy takimi, które emitowane z
wysokich kominów mogą być przenoszone
przy sprzyjających warunkach nawet na
kilkaset kilometrów. Z drugiej strony
fluor, amoniak czy pyły będą należały do
zanieczyszczeń o charakterze lokalnym i
ich zasięg rzadko będzie przekraczał
kilkanaście kilometrów.

Wpływ zanieczyszczeń na drzewa

Pyły działają bezpośrednio przez

pokrycie blaszki liściowej, co może

powodować osłabienie komórek

epidermalnych, zatykanie szparek,

ograniczenie wymiany gazów,

zahamowanie procesu fotosyntezy,

zmianę stosunku światła

pochłoniętego do odbitego (zakłócenie

rytmu przemiany materii) oraz

możliwość podnoszenia się

temperatury liścia (co ma wpływ na

transpirację i oddychanie).

Dodatkowo w reakcji z wodą mogą działać

żrąco na blaszkę liściową, a wnikając do

wnętrza liścia powodować całe cykle

przemian. Niektóre związki chemiczne i

pierwiastki zawarte w pyle mogą być

pobierane przez roślinę z gleby, co jest

uwarunkowane m.in. gatunkiem rośliny,

rodzajem substancji oraz warunkami

środowiskowymi (np. pH). Jednakże pył

osadzający się w glebie może w sposób

znaczący zmienić te warunki.

W sumie pyły metali ciężkich mogą
wpływać na ekosystem leśny w sposób
niewykrywalny, a więc obojętny,
stymulować rozwój roślin przez
nawożenie lub oddziaływać toksycznie na
środowisko. Wskutek dłuższego
utrzymywania się skrajnie wysokich
poziomów zanieczyszczeń gleb, dochodzi
w nich do gwałtownych zmian,
prowadzących do tworzenia się stref
bezleśnych i pustyń poprzemysłowych.

Tlenki siarki

Tlenki siarki emitowane są w procesach
spalania lub termicznej przeróbki paliw
i surowców zawierających siarkę.
Głównym gazem w mieszaninie tlenków

siarki jest bezbarwny dwutlenek (SO

o charakterystycznym ostrym zapachu i
smaku. Bezpieczne stężenia SOx dla
roślin można określić mniej więcej na
poziomie: 0,05 mg·m

-3

średnio w roku,

0,1 mg·m

-3

średnio na dobę i 0,15 mg·m

przez 30 minut.

Tlenki siarki wnikając przez aparaty
szparkowe do wnętrza liści i igieł,
powodują plazmolizę i degenerację
cytoplazmy komórek mezofilu. Do
charakterystycznych objawów
uszkodzeń roślin należą chlorozy i
nekrozy w aparacie asymilacyjnym, w
przypadku igieł nekrozy szczytowe, z
ostrą granicą między nekrozą a tkanką
żywą. U sosen martwe igły pozostają na
pędach, natomiast u świerka są
zrzucane. W przypadku gatunków
liściastych chlorozy i nekrozy występują
w tkance miękiszowej między nerwami
liści.

Tlenki azotu

Azot atmosferyczny uczestnicząc w
procesach spalania reaguje z tlenem
tworząc mieszaninę różnych tlenków
azotu (N

O, NO, N

, N

wśród których z reguły dominuje
brunatny dwutlenek azotu (NO

Stężenia progowe, przy których nie
powinno dojść do uszkodzeń drzew
leśnych (wyrażone w NO

) wynoszą

odpowiednio: 0,5 mg·m

-3

średnia

roczna, 3 mg·m

-3

średnia dobowa i 5

mg·m

-3

średnia 30 minutowa.

Pierwsza reakcja roślin na imisje azotowe
może być dodatnia. Jednak utrzymujące się
w nadmiernym stężeniu tlenki azotu
powodują uszkodzenia membran
chloroplastów, uszkodzenie chlorofilu i
rozpad karotenoidów. Obserwowane objawy
uszkodzeń roślin w przypadku drzew
liściastych mają formę nieregularnych,
brązowych lub beżowych plam,
przechodzących w białe, zapadnięte nekrozy,
na blaszce liściowej między nerwami i na
brzegu liścia (starsze ulegają silniejszemu
uszkodzeniu). U drzew iglastych obserwuje
się czerwonobrązowe nekrozy lub
wybarwienia w wierzchołkowej części igły
(na starych) i chlorozy (na młodych).

Fluor

Fluor, to żółtozielony gaz o ostrym
zapachu i silnych właściwościach
drażniących, łączący się prawie z
wszystkimi pierwiastkami. Należy do
najsilniejszych środków utleniających,
a jego stężenie progowe określa się na
około 0,1 μg·m

-3

. Wnika on

bezpośrednio z powietrza przez
aparaty szparkowe, część przez
epidermę i (w mniejszym stopniu)
przez systemy korzeniowe.

Atakuje tkanki mezofilu, powodując rozpad
chlorofilu (feofitynizację), opóźnia
działanie wielu enzymów, wchodzi w
reakcje z białkami, upośledza
funkcjonowanie aparatów szparkowych, co
gwałtownie zakłóca bilans wodny rośliny.
Objawy uszkodzeń roślin to zmarszczenie
blaszki młodych liści, zwijanie się brzegów
i powstawanie nekroz (od jasnych przez
brązowe, aż do czarnych). Starsze tkanki
koło nerwów nie są tak szybko atakowane.
W przypadku igieł występują
wierzchołkowe chlorozy, względnie nekrozy,
a igły przybierają czerwonobrązową barwę.
Zarówno igły jak i liście pojedynczo
przedwcześnie opadają.

Amoniak

Amoniak jest gazem bezbarwnym,

trującym, znacznie lżejszym od

powietrza, o charakterystycznym

drażniącym zapachu. Wnikając do tkanek

roślinnych przez aparaty szparkowe

przenika błony komórkowe, powodując

duże zmiany w morfologii chloroplastów,

utratę chlorofilu i degradację plastydów

oraz uszkadzanie samych błon

komórkowych.

Kwaśne opady

Kwaśne opady oddziałują na różne części
roślin. W przypadku aparatu asymilacyjnego
uszkodzeniu ulega kutykula, ewentualnie
warstwa wosku pokrywająca skórkę, a
wnikając do wnętrza powodują wymywanie
substancji mineralnych oraz uszkadzanie
tkanek liści i ich przedwczesne opadanie.
Spływając po powierzchni pnia mogą wnikać
przez przetchlinki do jego wnętrza. Jest to
szczególnie niekorzystne, gdy po ustaniu
opadu następuje wysychanie pnia, czemu
towarzyszy zjawisko kondensacji i
zwiększenia stężenia kwasów.

Kwaśne opady dostając się do gleby mogą
powodować zaburzenia w kiełkowaniu
nasion i wzroście siewek oraz uszkadzanie
korzeni. Powodują zwiększenie stopnia
zakwaszenia w profilu glebowym, co może
prowadzić (przy pH poniżej 4,2) do
wymywania substancji mineralnych z gleby
(Mg, K, Mn) oraz uaktywnienia szkodliwych
jonów metali (Al, Fe), a także zmniejszenia
aktywności mikroorganizmów. Dochodzi do
zaburzenia w bilansie wodnym roślin, a w
skrajnych przypadkach do ich zamierania.

Fotochemiczne związki utleniające

Wśród fotochemicznych związków
utleniających wymienia się przede wszystkim
ozon (O

) i azotany nadtlenków acetyli. Ozon

to nietrwały gaz, bezbarwny, o
charakterystycznym zapachu, cięższy od
powietrza. Jest silnym utleniaczem,
toksycznym dla ludzi, zwierząt i roślin.
Stężenie progowe dla krótkich ekspozycji
ozonu wynosi 0,25 mg·m-3. W kolejnej
wymienionej grupie zanieczyszczeń
największy udział ma azotan nadtlenku
acetylu (CH

C(O)O

), oznaczany skrótem

PAN. Jest on silnym utleniaczem, a stężenie
progowe dla krótkich ekspozycji wynosi 0,05
mg·m

-3

Zarówno ozon jak i PAN powodują destrukcję
komórek miękiszu palisadowego, później
także gąbczastego. Reagują z systemem
membran lipidowych, wnikają do chlorofilu,
reagują z białkami oraz zakłócają działanie
enzymów. Obserwowane objawy uszkodzeń
roślin to nekrozy w aparacie asymilacyjnym,
przeważnie o charakterze punktowym
(„nakropienie” aż do wybielonej postaci
górnej powierzchni liścia). U drzew iglastych
występuje wysychanie i brunatnienie
końcówek igieł oraz powstawanie
chlorotycznych plamek i cętek.

Rzadko się zdarza, aby drzewostany były

pod wpływem tylko jednego rodzaju

zanieczyszczeń. Dlatego często

obserwowane objawy uszkodzeń nie są

typowe. Nakładanie się np. różnych

zanieczyszczeń i skrajnych warunków

klimatycznych może prowadzić do

powstania silniejszych uszkodzeń niż przy

działaniu poszczególnych czynników nawet

w większym nasileniu.

Silny wiatr niosący tlenki siarki w dużych
stężeniach potęguje negatywny wpływ tego
zanieczyszczenia. Z drugiej strony słoneczna
pogoda sprzyjająca tworzeniu ozonu
powoduje zamykanie się aparatów
szparkowych, chroniąc liście przed
nadmiernym wnikaniem tego silnego
utleniacza. Także podwyższona zawartość
dwutlenku węgla chroni aparat asymilacyjny
przed nadmiernym działaniem tlenków
siarki. Najbardziej niekorzystne czynniki to
wysokie stężenie zanieczyszczeń i długi czas
ekspozycji.

Przy stężeniach określanych jako
graniczne, nawet długie działanie
zanieczyszczeń powoduje jedynie
uszkodzenia o charakterze chronicznym.
Przy bardzo dużych stężeniach w bardzo
krótkim czasie rośliny ulegają
uszkodzeniom a nawet mogą zamierać po
kilku godzinach. Przy dużej wilgotności
powietrza szparki otwierając się
umożliwiają łatwiejsze wnikanie
zanieczyszczeń do wnętrza liści i igieł.
Dlatego też końcowy efekt szkód
powodowanych przez zanieczyszczenia
zależy od łącznego działania różnych
czynników.

Uszkodzenia drzew można podzielić na

fizjologiczne, chroniczne i ostre.

Uszkodzenia fizjologiczne (utajone) powstają

przy utrzymujących się niewielkich

stężeniach, lub jako fazy wstępne uszkodzeń

przy silniejszych stężeniach zanieczyszczeń.

Brak jest widocznych śladów na zewnątrz, a

jedynie zakłócane są procesy zachodzące w

komórkach.

Szkody chroniczne obserwujemy przy
utrzymujących się podwyższonych
stężeniach zanieczyszczeń w formie
różnego rodzaju uszkodzeń aparatu
asymilacyjnego drzew, a w efekcie tego
zmniejszenia przyrostu. W wyniku
utrzymywania się wysokich stężeń
zanieczyszczeń lub przy
krótkookresowym działaniu skrajnie
wysokich ich stężeń występują ostre
uszkodzenia, objawiające się gwałtownym
obniżeniem żywotności drzew i ich
obumieraniem.

Zjawisko zamierania lasów

W drugiej połowie XX wieku dochodziło w

niektórych lasach Europy do zamierania

całych kompleksów leśnych,

obejmujących czasem nawet tysiące

hektarów drzewostanów. Naukowcy

próbując wyjaśnić przyczyny takiego

zjawiska postawili wiele hipotez. Trzy z

nich najczęściej były wymieniane: teoria

kwaśnych deszczów, ozonowa i ogólnego

stresu.

Pierwsze dwie opierały się na
przekonaniu, że wymienione
zanieczyszczenia, których sposób
tworzenia i działania na lasy omówiono
wcześniej, mogą występować w
stosunkowo wysokich stężeniach na
dużych powierzchniach leśnych. Teoria
ogólnego stresu zyskała wielu
zwolenników, gdy w niektórych
przypadkach zamierania lasu trudno
było określić co było decydującym
czynnikiem powstania tak dużych
szkód.

Wówczas zaczęto podejrzewać, że wskutek
zanieczyszczenia powietrza różnego rodzaju
substancjami, które często bezpośrednio nie
powodują widocznych uszkodzeń, ale
wpływają na zmniejszenie produkcji
asymilatów, pobierania substancji
mineralnych, zakłócenie gospodarki wodnej
i zmniejszenie witalności mikoryz, dochodzi
do zjawiska trwałego niedożywienia koron i
korzeni drzew, co dodatkowo zmniejsza
odporność na ekstremalne warunki
klimatyczne.

Prawdopodobieństwo wystąpienia zjawiska

zamierania lasu zwiększa się w przypadku

niedostosowania składów gatunkowych

drzewostanów oraz uprawianych pochodzeń

drzew leśnych do warunków

środowiskowych, niewłaściwej struktury

wiekowej i przestrzennej drzewostanów.

Globalne ocieplenie

zagrożenia czy szansa?

Rada Europy
Rezolucja 926 (1989) w sprawie
niebezpieczeństwa zmian
klimatycznych i ochrony warstwy
ozonowej

Tekst rezolucji został przyjęty przez
Zgromadzenie 25 września 1989 roku, po
dyskusji nad raportami Komisji Nauki i
Technologii oraz Komisji Środowiska,
Zagospodarowania Terytorialnego i
Władz Lokalnych.

Zgromadzenie wskazuje na rezolucje
traktujące zachowanie klimatu ziemi
jako elementu wspólnego dziedzictwa
ludzkości, a dotyczące w szczególności
efektu cieplarnianego, ochrony warstwy
ozonowej, naukowej i technicznej
współpracy w zakresie środowiska
między krajami Wschodu i Zachodu,
przyjęte ostatnio przez EWG,
Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych oraz Zgromadzenie
Północnoatlantyckie.

Zgromadzenie wyraża zaniepokojenie
tym, iż od 1800 roku ilość dwutlenku
węgla w atmosferze podniosła się z
poziomu 280 ppm do poziomu około 350
ppm i że dalsza jego koncentracja,
przekraczająca 30 % nastąpi
niewątpliwie w ciągu najbliższych pięciu
- dziesięciu lat. Wzrasta również
niekorzystna koncentracja w atmosferze
innych gazów, takich jak metan, tlenek
azotu i chlorofluorek węgla.

Tymczasem istnieją technologie
pozwalające na znaczną redukcję emisji
tych gazów. Wzrastająca ich
koncentracja, zwłaszcza z powodów
absorbcji i refrakcji promieniowania
podczerwonego, doprowadzi do
podwyższenia średniej temperatury
globu, od 1,5-4,5 stopnia Celsjusza do
2050 roku (efekt cieplarniany).

Proces ten otwiera zaburzenia
klimatyczne, o efektach niemożliwych do
precyzyjnej i pewnej oceny. W każdym
razie wysiłki pierwszych w tym względzie
prac naukowych świadczą o alarmującym
ryzyku, którego bezpośrednie i
pośrednie skutki mogą okazać się
szczególnie dokuczliwe. Do skutków tych
należy zaliczyć przede wszystkim:

a) wzrost poziomu mórz od 20-165 cm,
zagrażający znacznym obszarom,

b) znaczny spadek zasobów wodnych w
niektórych regionach i związane z tym
procesy wyludniania,

c) zmiany oraz możliwe zmniejszenie
produkcji rolnej i rybnej,

d) ograniczenie stopnia termiczności
między równikiem i biegunami
zmieniające ruchy oceanów, wiatrów i
wszystkich cykli hydrologicznych.

Obserwowany dziś efekt cieplarniany jest

niewątpliwie skutkiem ludzkiej

działalności polegającej przede

wszystkim na spalaniu węgla i drewna, a

także na pewnych przedsięwzięciach

rolniczych i stosowaniu freonu (CFC -

chlorofluorocarbonu).

Monitoring lasów

Monitoring lasu jest systemem ciągłego
zbierania informacji o stanie
środowiska leśnego i stanie zdrowotnym
drzewostanów. Stanowi on integralną
część Państwowego Monitoringu
Środowiska. Podstawowym elementem
systemu są stałe powierzchnie
obserwacyjne (SPO) podzielone na
powierzchnie I i II rzędu.

Na pierwszych z nich (około 1500), o
powierzchni 0,2 ha (w drzewostanie w III
klasie wieku) i 0,4 ha (w starszych klasach
wieku) określa się stanowisko biosocjalne
poszczególnych drzew, stopień defoliacji i
odbarwienia koron i dodatkowo ocenia się
zagrożenie owadami i grzybami
patogenicznymi. Ponadto mierzy się
pierśnicę drzew i występowanie drzew
martwych. Na stałych powierzchniach
obserwacyjnych II rzędu (około 150)
prowadzony jest szczegółowy monitoring
gleb leśnych, określany skład gatunkowy
runa, przyrost miąższości i pomiar
depozytu zanieczyszczeń.

Corocznie przeprowadzana jest ocena

stanu zdrowotnego drzew w oparciu o

szereg cech morfologicznych korony.

Szczególną uwagę przywiązuje się do

szacunku defoliacji i odbarwienia

aparatu asymilacyjnego, które

przeprowadza się w 5%

odstopniowaniu i grupuje łącznie i

według gatunków w klasy:

klasa 0 - bez uszkodzeń, ubytek
aparatu asymilacyjnego do 10%,
klasa 1 - uszkodzenia słabe, ubytek
aparatu asymilacyjnego od11% do
25%,
klasa 2 - uszkodzenia średnie,
defoliacja od 26% do 60%,
klasa 3 - uszkodzenia silne, defoliacja
od 61% do 99%,
klasa 4 – drzewa martwe.

Strefy uszkodzenia w lasach
znajdujących się pod ujemnym
wpływem przemysłowych
zanieczyszczeń ustalane są w
jednostkach Lasów Państwowych na
zasadach określonych w Instrukcji
urządzania lasu. Ustalanie tych stref
wykonuje się na podstawie rejestracji
zmian powstałych w drzewostanie, a w
szczególności zmian w aparacie
asymilacyjnym, przyroście wysokości i
żywotności drzew wskaźnikowych oraz
zmian charakteru roślinności. Jako
drzewa wskaźnikowe przyjmuje się
drzewa iglaste: sosnę zwyczajną, świerk
pospolity i jodłę.

W zależności od stopnia nasilenia
szkodliwego oddziaływania gazów i pyłów
wyróżnia się następujące strefy:
Strefa 0 – wolna od uszkodzeń,
Strefa I – uszkodzenia słabe,
Strefa II – uszkodzeia średnie,
Strefa III

– uszkodzeia silne,

Strefa IV

– zarośla poprzemysłowe

(industriogenne),
Strefa V – murawy poprzemysłowe,
Strefa VI

– pustynie poprzemysłowe.

Od połowy lat osiemdziesiątych prowadzono

również przez różne instytucje techniczny

monitoring zanieczyszczeń powietrza, często

jednak wątpliwymi metodami. Rozwój

technologiczny końca XX wieku spowodował,

że obecnie pomiary zwykle wykonywane są

na bieżąco przez automatyczne stacje i

dostęp do rzetelnych informacji o stanie

środowiska jest bardzo prosty.

Ochrona lasu przed

pożarami

Pożar lasu jest to niekontrolowany

proces spalania w środowisku leśnym,

powodujący straty ekologiczne i

materialne.

Do jego zaistnienia poza materiałem

palnym konieczna jest temperatura

powyżej temperatury zapłonu danego

materiału (np. drewno sosny

zwyczajnej zaczyna się palić w

temperaturze 302°C) i tlen.

Przyczyny powstawania pożarów mogą

być naturalne (od uderzeń piorunów)

lub antropogeniczne, obejmujące

podpalenia umyślne i nieumyślne,

efekty nieprawidłowego działania

urządzeń oraz awarie i wypadki.

Postęp techniczny stale zmienia sytuację
w tej dziedzinie. Kiedyś pożary
powodowane były przez iskrzące kominy
parowozów i ciągników lub spadający z
rusztu rozżarzony popiół. Wycofanie
parowozów z eksploatacji oraz zmiany w
konstrukcji ciągników wyeliminowały te
źródła pożarów. Także zablokowane
hamulce pociągów, które były przyczyną
wielu pożarów lasu, straciły na znaczeniu,
wskutek zastosowanych zmian
technologicznych w budowie klocków
hamulcowych wagonów kolejowych.

Co roku w Polsce wybucha tysiące

pożarów lasów. Średnia ich

powierzchnia z reguły wynosi poniżej 1

ha. Jednak zdarzają się pożary

katastrofalne, przykładowo w roku

1992 spaliło się około 9000 ha lasu w

okolicach Kuźni Raciborskiej, a w

Puszczy Noteckiej spłonęło blisko 6000

ha drzewostanów, zaledwie w kilka

godzin.

Lasy w naszym kraju zagrożone są
pożarami od wczesnej wiosny do
późnego lata. Decyduje o tym przede
wszystkim wyraźna przewaga
drzewostanów iglastych oraz znaczne
powierzchnie upraw i drzewostanów
młodszych. Najważniejszym
czynnikiem jest możliwość
pojawienia się zarzewia ognia
zdolnego do zapalenia pokrywy gleby.

Przeciwpożarowe

zabezpieczenie obszarów

leśnych

Pozostałe, czyli rodzaj, charakter, ilość i
rozmieszczenie materiałów palnych oraz
warunki meteorologiczne mogą sprzyjać
powstaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru,
jednak same go nie zainicjują. Dodatkowo
zagrożenie pożarowe związane będzie z
siecią dróg komunikacyjnych i nasileniem
ruchu na drogach i liniach kolejowych,
atrakcyjnością turystyczną i obfitością
płodów runa leśnego (wiążące się z
większą penetracją lasów) oraz
rozmieszczeniem zakładów
przemysłowych, niebezpiecznych urządzeń
oraz osad ludzkich wśród lasów.

Kolejne elementy mające znaczenie to:

pora roku (np. zaleganie pokrywy

śnieżnej), wiek i skład gatunkowy

drzewostanów oraz rodzaj pokrywy gleby,

a także intensywność zabiegów

gospodarczych i sposobów użytkowania

drzewostanów.

Największe zagrożenie pożarowe

występuje na przełomie zimy i wiosny

oraz podczas suchego lata. Wówczas

w dnie lasu znajduje się dużo

łatwopalnych materiałów, takich jak:

opadłe listowie, pozostałości

poeksploatacyjne, chrust, sucha

roślinność dna lasu, oraz suche trawy

i wrzos.

Bardzo ważnym czynnikiem

kształtującym zagrożenie pożarowe

lasu w poszczególnych porach roku są

warunki meteorologiczne: opady

atmosferyczne, prędkość i kierunek

wiatru, natężenie promieniowania

słonecznego, temperatura i wilgotność

powietrza.

W celu optymalizacji działań

profilaktycznych z zakresu ochrony

przeciwpożarowej określono zasady

klasyfikacji obszarów leśnych do kategorii

zagrożenia pożarowego lasu.

Ustalono trzy kategorie zagrożenia

pożarowego lasu, określone sumą

punktów przyznanych za poszczególne

kryteria: I kategoria - duże zagrożenie

pożarowe lasu, II kategoria - średnie

zagrożenie pożarowe lasu i III kategoria -

małe zagrożenie pożarowe lasu.

Przy kategoryzacji lasów uwzględnia się
warunki przyrodniczo-leśne (udział
procentowy powierzchni drzewostanów do
40 lat i siedlisk boru suchego, świeżego i
mieszanego świeżego), średnią liczbę
pożarów lasu w ciągu roku (na podstawie
danych przynajmniej za ostatnie 5 lat),
warunki klimatyczne określone
współczynnikiem hydrotermicznym
Sielaninowa (jest to dziesięciokrotność
ilorazu sumy opadów średnich dobowych
przez sumę temperatur średnich
dobowych danego miejsca) oraz wskaźniki
zanieczyszczenia powietrza emisjami
przemysłowymi (tlenków azotu i siarki).

Natomiast aktualny stopień zagrożenia

pożarowego lasu określa się na

podstawie wilgotności ściółki sosnowej i

wilgotności powietrza. Pomiary te

wykonywane są przez jednostki Lasów

Państwowych o godzinie 9.00 i 13.00 w

34 strefach prognostycznych

obejmujących cały kraj z wyłączeniem

terenów podgórskich i górskich.

W zależności od wartości wilgotności
względnej powietrza i ściółki ustalono
cztery stopnie zagrożenia pożarowego:
brak zagrożenia (stopień 0),
zagrożenie małe (I), duże (II) i
katastrofalne (III). Dane te trafiają do
nadleśnictw, regionalnych dyrekcji
Lasów Państwowych, komend
wojewódzkich Państwowej Straży
Pożarnej i Zakładu Ochrony
Przeciwpożarowej Lasu Instytutu
Badawczego Leśnictwa.

W ramach profilaktyki

przeciwpożarowej Lasy Państwowe

prowadzą działalność informacyjną i

ostrzegawczą. Wykonywane są tablice

ostrzegawcze (obowiązkowo przy

wjazdach do lasów oraz przy parkingach

leśnych, a także w innych miejscach

związanych z rekreacją), plakaty i ulotki

oraz realizowane są programy

telewizyjne i radiowe.

Ważną rolę pełnią prelekcje wygłaszane

przede wszystkim w szkołach oraz

współpraca z mediami, organizacjami

społecznymi i samorządami lokalnymi.

Symbolem ochrony przeciwpożarowej lasów

jest stylizowane płonące drzewo świerkowe.

W sytuacji szczególnego zagrożenia

pożarowego bardzo ważnym jest

informowanie społeczeństwa o tym i

wprowadzonych w związku z tym

okresowych zakazach wstępu na tereny

leśne w środkach masowego przekazu.

Do działań gospodarczych
ograniczających rozprzestrzenianie się
pożarów lasu należy przede wszystkim
wykonywanie pasów przeciwpożarowych.
Dlatego tereny leśne w sposób szczególny
narażone na powstawanie pożarów,
zwłaszcza przy szlakach kolejowych,
drogach publicznych o nawierzchni
utwardzonej, zakładach przemysłowych,
obiektach magazynowych, obiektach
użyteczności publicznej, parkingach
śródleśnych, poligonach i polach
roboczych poligonów, oddziela się od tych
obiektów pasami przeciwpożarowymi.