Jak zmienia się skóra
świata

Piosenka i Elegia o...

Krzysztofa Kamila

Baczyńskiego



Znów wędrujemy ciepłym krajem,

malachitową łąką morza.

(Ptaki powrotne umierają

wśród pomarańczy na rozdrożach.)

Na fioletowoszarych łąkach

niebo rozpina płynność arkad.

Pejzaż w powieki miękko wsiąka,

zakrzepła sól na nagich wargach.

A wieczorami w prądach zatok

noc liże morze słodką grzywą.

Jak miękkie gruszki brzmieje lato

wiatrem sparzone jak pokrzywą.

Przed fontannami perłowymi

noc winogrona gwiazd rozdaje.

Znów wędrujemy ciepłą ziemią,

znów wędrujemy ciepłym krajem.

Piosenka (Znów wędrujemy), 1938

Piosenka (Znów wędrujemy), 1938

Metafory



Znów wędrujemy ciepłym krajem,

malachitową

łąką morza

.

(Ptaki powrotne umierają

wśród pomarańczy na rozdrożach.)

Na

fioletowoszarych

łąkach

niebo rozpina płynność arkad

.

Pejzaż w powieki miękko wsiąka

,

zakrzepła sól na nagich wargach.

A

wieczorami

w prądach zatok

noc liże morze słodką grzywą

.

Jak miękkie gruszki

brzmieje

lato

wiatrem sparzone

jak pokrzywą.

Przed fontannami perłowymi

noc

winogrona gwiazd

rozdaje.

Znów wędrujemy ciepłą ziemią,

znów wędrujemy ciepłym krajem.

Piosenka (Znów wędrujemy), 1938

Epitety

Znów wędrujemy ciepłym krajem,

malachitową łąką morza.

(Ptaki powrotne umierają

wśród pomarańczy na rozdrożach.)

Na fioletowoszarych łąkach

niebo rozpina płynność arkad.

Pejzaż w powieki miękko wsiąka,

zakrzepła sól na nagich wargach.

A wieczorami w prądach zatok

noc liże morze słodką grzywą.

Jak miękkie gruszki brzmieje lato

wiatrem sparzone jak pokrzywą.

Przed fontannami perłowymi

noc winogrona gwiazd rozdaje.

Znów wędrujemy ciepłą ziemią,

znów wędrujemy ciepłym krajem.

Elegia o... (chłopcu polskim), 1944

Oddzielili cię, syneczku, od snów, co jak motyl drżą,
haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią,
malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg,
wyszywali wisielcami drzew płynące morze.

Wyuczyli cię, syneczku, ziemi twej na pamięć,
gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi łzami.
Odchowali cię w ciemności, odkarmili bochnem trwóg,
przemierzyłeś po omacku najwstydliwsze z ludzkich dróg.

I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc,
i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut - zło.
Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.
Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?

Elegia o... (chłopcu polskim), 1944

Metafory

Oddzielili cię

, syneczku,

od snów

, co jak motyl drżą,

haftowali ci

, syneczku, smutne

oczy rudą krwią

,

malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg

,

wyszywali wisielcami drzew płynące morze

.

Wyuczyli cię

, syneczku,

ziemi twej na pamięć

,

gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi łzami

.

Odchowali cię w ciemności,

odkarmili bochnem trwóg

,

przemierzyłeś po omacku najwstydliwsze z ludzkich dróg

.

I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc,
i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut - zło.
Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.
Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?

Metafora (gr. metaphora – przeniesienie) –
środek stylistyczny (trop), polegający na
1) zastąpieniu nazwy rzeczy zwrotem
zbudowanym z wyrazów o rozbieżnych
znaczeniach, które po połączeniu nazywają daną
rzecz nie wprost,
2) wytworzeniu zupełnie nowego znaczenia
poprzez zestawienie dwóch myśli – sprzecznych i
zarazem podobnych.

Metafory możemy spotkać zarówno w

języku potocznym, jak i literackim. Np. potoczne
to głowa rodziny, źródła historyczne. Metafory
poetyckie różnią się od potocznych tym, że są
dla czytelnika nowymi, oryginalnymi
zestawieniami słów, które zadziwiają,
zastanawiają, skłaniają do interpretacji

WAŻNE!



W poezji środki stylistyczne (tropy)

takie, jak metafora, epitet,

porównanie, animizacja zawsze

pełnią jakąś funkcję. Budują nastrój,

wyrażają uczucia – czasem bardzo

złożone – podmiotu lirycznego, tworzą

skomplikowane nierzadko obrazy

poetyckie, zwracają uwagę na to, co w

treści wiersza, w jego przesłaniu,

najważniejsze.

Piosenka vs. Elegia

Metafory

Piosenka

Elegia o...



łąka morza



n

a łąkach niebo rozpina płynność

arkad



pejzaż w powieki miękko wsiąka



wieczorami noc liże morze słodką

grzywą



brzmieje

lato wiatrem sparzone



winogrona gwiazd



oddzielili cię od snów



haftowali ci

oczy rudą krwią



malowali krajobrazy w żółte ściegi

pożóg



wyszywali wisielcami drzew

płynące morze



w

yuczyli cię

ziemi twej na pamięć

,

gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi

łzami



odkarmili bochnem trwóg



przemierzyłeś po omacku

najwstydliwsze z ludzkich dróg

.

Zastosowane w wierszu

metafory wprowadzają

nastrój... Mogą wywołać u

czytającego (jakie uczucia?) ...

Zastosowane w wierszu

metafory wprowadzają

nastrój... Mogą wywołać u

czytającego (jakie uczucia?) ...

Epitet – wyraz określający cechy

rzeczownika. W fukncji epitetu
najczęściej występują:



przymiotniki: żółte tulipany,



imiesłowy: płynące morze,



rzeczowniki: mowa trawa

Piosenka vs. Elegia

Epitety

Piosenka

Elegia o...



ciepłym krajem



malachitową łąką



ptaki powrotne



fioletowoszarych łąkach



nagich wargach



słodką grzywą



miękkie gruszki



fontannami perłowymi



ciepłą ziemią



ciepłym krajem



smutne oczy



rudą krwią



żółte ściegi pożóg



płynące morze



żelaznymi łzami



najwstydliwsze z ludzkich

dróg



jasny synku



czarną bronią

Zastosowane w wierszu epitety

wprowadzają nastrój... Mogą

wywołać u czytającego (jakie

uczucia?) ...

Zastosowane w wierszu epitety

wprowadzają nastrój... Mogą

wywołać u czytającego (jakie

uczucia?) ...

Elegia o... (chłopcu polskim), 1944

Epitety

Oddzielili cię, syneczku, od snów, co jak motyl drżą,
haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią,
malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg,
wyszywali wisielcami drzew płynące morze.

Wyuczyli cię, syneczku, ziemi twej na pamięć,
gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi łzami.
Odchowali cię w ciemności, odkarmili bochnem trwóg,
przemierzyłeś po omacku najwstydliwsze z ludzkich dróg.

I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc,
i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut - zło.
Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.
Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?

Praca domowa



Wypisz z obu wierszy i nazwij inne
środki poetyckie niż wymienione
w prezentacji.
Jaki efekt osiągnął (lub, Twoim
zdaniem, chciał osiągnąć) poeta,
stosując je? Wyjaśnij na jednym
wybranym przez siebie
przykładzie.

Dziękuję za uwagę 

Pomysł i opracowanie:

Karolina Jędrych