Rozwój moralny człowieka L. Kohlberga

Rozwój moralny człowieka L. Kohlberga

Stadia rozwoju

Stadia rozwoju

Cel

Cel

Uzasadnienie

Uzasadnienie

moralności

moralności

Refleksja

Refleksja

moralna

moralna

Perspektyw

Perspektyw

a

a

działania

działania

Relacja

Relacja

Ja-Oni

Ja-Oni

Systemy

Systemy

moralne

moralne

Symboli

Symboli

czne

czne

hasło

hasło

I. Poziom

I. Poziom

prekonwencjonaln

prekonwencjonaln

y

y

A.

A.

Posłusze

Posłusze

ństwo i

ństwo i

kara

kara

B.

B.

Indywidu

Indywidu

alizm i

alizm i

wzajemn

wzajemn

ośc

ośc

Korzyści

Korzyści

osobiste

osobiste

- Moralność

- Moralność

wymuszona

wymuszona

za pomocą

za pomocą

kar

kar

- Moralność

- Moralność

opłacana za

opłacana za

pomocą

pomocą

nagród

nagród

-

Nie istnieje

Nie istnieje

działanie

działanie

instynktowne

instynktowne

-

Zasada

Zasada

wzajemności

wzajemności

-doraźna

-doraźna

sytaucja

sytaucja

-

-

Oddzielenie

Oddzielenie

sytuacji od

sytuacji od

korzyści

korzyści

-nie jest

-nie jest

rozpatryw

rozpatryw

ana

ana

-

Słaba

Słaba

Egoizm

Egoizm

krótkowzro

krótkowzro

czny

czny

- Zrób to

- Zrób to

bo

bo

inaczej

inaczej

…

…

- Co

- Co

będę z

będę z

tego

tego

miał ?

miał ?

II. Poziom

II. Poziom

konwencjonalny

konwencjonalny

A. Konformizm

A. Konformizm

grupowy

grupowy

B. Prawo i

B. Prawo i

porządek

porządek

Korzyści

Korzyści

osobiste

osobiste

-

Moralność

Moralność

motywowana

motywowana

przez

przez

akceptacje

akceptacje

grupową

grupową

-

Moralność

Moralność

motywowana

motywowana

przez

przez

akceptacje

akceptacje

społeczną

społeczną

-

Normy służą

Normy służą

grupie

grupie

-

Normy są

Normy są

potrzebne

potrzebne

społeczności

społeczności

Oddzielenie

Oddzielenie

sytuacji od

sytuacji od

korzyści w

korzyści w

dłuższym

dłuższym

czasie

czasie

Porządkow

Porządkow

anie norm

anie norm

grupy

grupy

Egoizm

Egoizm

dalekowzr

dalekowzr

oczny

oczny

-

Bądź

Bądź

dobrym

dobrym

kolegą

kolegą

-

To, co

To, co

legalne

legalne

jest

jest

etyczne

etyczne

III. Poziom

III. Poziom

postkonwencjonal

postkonwencjonal

ny

ny

A. Społeczny

A. Społeczny

kontrakt

kontrakt

B. Zasady

B. Zasady

uniwersalne

uniwersalne

Korzyści

Korzyści

społeczne

społeczne

-

Człowiek

Człowiek

wybiera

wybiera

działania

działania

korzystne dla

korzystne dla

społeczeństw

społeczeństw

a

a

-

człowiek

człowiek

odkrywa

odkrywa

uniwersalne

uniwersalne

zasady dla

zasady dla

społeczeństw

społeczeństw

a

a

-

-

Poszukiwanie

Poszukiwanie

uzasadnienia

uzasadnienia

dla wyborów

dla wyborów

korzystnych

korzystnych

społecznie

społecznie

-

Poszukiwani

Poszukiwani

e norm

e norm

uniwersalnyc

uniwersalnyc

h dla

h dla

społeczeństw

społeczeństw

a

a

Długookres

Długookres

owa

owa

uniwersaln

uniwersaln

a

a

Społeczno

Społeczno

śtworzy

śtworzy

dla siebie

dla siebie

normy

normy

działalnoś

działalnoś

ci

ci

-

Konseksw

Konseksw

encjonaliz

encjonaliz

m

m

-

Deontolog

Deontolog

izm

izm

-Grzesz

-Grzesz

odważni

odważni

e

e





-

-

człowiek

człowiek

jako cel

jako cel

działani

działani

a

a

Poglądy o naturze ocen moralnych

Poglądy o naturze ocen moralnych

I.

I.

Subiektywizm etyczny (kontraktualizm)

Subiektywizm etyczny (kontraktualizm)

A. Sądy moralne są stosowane uniwersalnie; jeśli czyn jest dobry dla

A. Sądy moralne są stosowane uniwersalnie; jeśli czyn jest dobry dla

jednej osoby, jest także dobry dla innych w tych samych

jednej osoby, jest także dobry dla innych w tych samych

okolicznościach; gdyby było odwrotnie kontrakt nie zostałby zawarty.

okolicznościach; gdyby było odwrotnie kontrakt nie zostałby zawarty.

B. Sądy moralne ograniczają ludzi, niezależnie od tego, czy

B. Sądy moralne ograniczają ludzi, niezależnie od tego, czy

odpowiadają one ich pragnieniom: jeśli kradzież jest zła, to nie możemy

odpowiadają one ich pragnieniom: jeśli kradzież jest zła, to nie możemy

kraść, nawet jeśli tego chcemy; powstaje uczucie obowiązku i

kraść, nawet jeśli tego chcemy; powstaje uczucie obowiązku i

odpowiedzialności.

odpowiedzialności.

C. człowiek ma poczucie wstydu, będące formą moralnej nagany, i

C. człowiek ma poczucie wstydu, będące formą moralnej nagany, i

poczucie przeciwstawne będące formą moralnej nagrody.

poczucie przeciwstawne będące formą moralnej nagrody.

II.

II.

Relatywizm etyczny

Relatywizm etyczny

A. Polega na twierdzeniu, że sądy o moralnej słuszności są po prostu

A. Polega na twierdzeniu, że sądy o moralnej słuszności są po prostu

wyrażaniem uczuc, opinii o wartości moralnej danego czynu i osoby

wyrażaniem uczuc, opinii o wartości moralnej danego czynu i osoby

B. Sądy moralne są zdeterminowane kulturowo (relatywizm kulturowy)

B. Sądy moralne są zdeterminowane kulturowo (relatywizm kulturowy)

lub historycznie (relatywizm historyczny)

lub historycznie (relatywizm historyczny)

C. Nie ma sposobu oceny moralnej czynów (nihilizm etyczny, Sofiści)

C. Nie ma sposobu oceny moralnej czynów (nihilizm etyczny, Sofiści)

III.

III.

Absolutyzm etyczny

Absolutyzm etyczny

A. Formułuje normy określające postępowanie ludzi w typowych,

A. Formułuje normy określające postępowanie ludzi w typowych,

powtarzanych sytuacjach np. obowiązek opieki nad dziećmi lub

powtarzanych sytuacjach np. obowiązek opieki nad dziećmi lub

dotrzymywania warunków umowy.

dotrzymywania warunków umowy.

B. Formułuje normy strzegące istotnych więzi społecznych , bez

B. Formułuje normy strzegące istotnych więzi społecznych , bez

których społeczeństwo nie mogłoby istnieć np. reguły chroniące życie.

których społeczeństwo nie mogłoby istnieć np. reguły chroniące życie.

C. Formułuje normy określające stosunek człowieka do przyrody i jej sił,

C. Formułuje normy określające stosunek człowieka do przyrody i jej sił,

takie jak solidarność wobec osób dotkniętych kataklizmem,

takie jak solidarność wobec osób dotkniętych kataklizmem,

opiekuńczość wobec słabych i chorych

opiekuńczość wobec słabych i chorych

D. Formułuje zalecenia rozwijania pewnych predyspozycji, uznawanych

D. Formułuje zalecenia rozwijania pewnych predyspozycji, uznawanych

za cenne, np. wytrwałość, pracowitość, cierpliwość czy odwaga.

za cenne, np. wytrwałość, pracowitość, cierpliwość czy odwaga.

Pluralizm moralny

Pluralizm moralny

I.

I.

Radykalny pluralizm

Radykalny pluralizm

– głosi że poglądy na temat

– głosi że poglądy na temat

słuszności i niesłuszności czynów nie dają się

słuszności i niesłuszności czynów nie dają się

pogodzić.

pogodzić.

II.

II.

Pluralizm uzasadnień moralnych

Pluralizm uzasadnień moralnych

– oznacza, że

– oznacza, że

istnieje społeczna zgoda co do zasadniczych norm

istnieje społeczna zgoda co do zasadniczych norm

moralnych, natomiast normy te są różnie

moralnych, natomiast normy te są różnie

uzasadniane.

uzasadniane.

III.

III.

Pluralizm czynów

Pluralizm czynów

– wynikający albo z różnych

– wynikający albo z różnych

okoliczności czy z różnic w percepcji tych

okoliczności czy z różnic w percepcji tych

okoliczności, albo z różnic w ocenie tych wartości.

okoliczności, albo z różnic w ocenie tych wartości.

IV.

IV.

Pluralizm samorealizacji

Pluralizm samorealizacji

– oznacza, że ludzie

– oznacza, że ludzie

mają wolność wyboru wartości i stylów życia.

mają wolność wyboru wartości i stylów życia.

Etyka gospodarcza jako dział etyki

Etyka gospodarcza jako dział etyki

1.

1.

Etyka opisowa (deskryptywna)

Etyka opisowa (deskryptywna)

– zajmująca się

– zajmująca się

wyjaśnianiem zjawiska moralności, opisywaniem różnych

wyjaśnianiem zjawiska moralności, opisywaniem różnych

jej systemów i historią. Metoda : analiza psychologiczna,

jej systemów i historią. Metoda : analiza psychologiczna,

socjologiczna, historyczna.

socjologiczna, historyczna.

2.

2.

Etyka normatywna –

Etyka normatywna –

zajmuje się konstruowaniem i

zajmuje się konstruowaniem i

uzasadnianiem systemów moralnych, które autorzy

uzasadnianiem systemów moralnych, które autorzy

uważają za słuszne.

uważają za słuszne.

3.

3.

Metaetyka –

Metaetyka –

zajmuje się logiczną analizą języka etyki i

zajmuje się logiczną analizą języka etyki i

jej metodologią. Poszukuje ona znaczenia takich poję

jej metodologią. Poszukuje ona znaczenia takich poję

ć

ć

,

,

jak dobro czy słusznośc.

jak dobro czy słusznośc.

Etyka gospodarcza może być :

Etyka gospodarcza może być :

etyką opisową, normatywną i metaetyką.

etyką opisową, normatywną i metaetyką.

Treś

Treś

ć

ć

kodeksów firmy

kodeksów firmy

Zagadnienia

Zagadnienia

Sformułowania kodeksów

Sformułowania kodeksów

Działania wobec właścicieli

Działania wobec właścicieli

Zapewnienie siły finansowej przedsiębiorstwa,

Zapewnienie siły finansowej przedsiębiorstwa,

wygospodarowanie stosownego zysku, planowanie dla

wygospodarowanie stosownego zysku, planowanie dla

przyszłości, informowanie właścicieli

przyszłości, informowanie właścicieli

Działania wobec

Działania wobec

współpracowników

współpracowników

Tworzenie dobrego, motywującego do pracy klimatu,

Tworzenie dobrego, motywującego do pracy klimatu,

jasny podział obowiązków i odpowiedzialności,

jasny podział obowiązków i odpowiedzialności,

zapewnienie humanitarnych warunków pracy,

zapewnienie humanitarnych warunków pracy,

tworzenie możliwości awansu, zapewnienie

tworzenie możliwości awansu, zapewnienie

wynagrodzenia socjalnego i wynagrodzenia za

wynagrodzenia socjalnego i wynagrodzenia za

rezultaty, informowanie pracowników

rezultaty, informowanie pracowników

Działania wobec dostawców i

Działania wobec dostawców i

nabywców

nabywców

Dostarczanie dobrych produktów, systematycznie

Dostarczanie dobrych produktów, systematycznie

poprawianie ich jakości, wzorowe traktowanie

poprawianie ich jakości, wzorowe traktowanie

klientów, niezawodna dostawa, nienaganny serwis,

klientów, niezawodna dostawa, nienaganny serwis,

gwarantowanie dostawcom niezależności, informacja i

gwarantowanie dostawcom niezależności, informacja i

porada dla klientów

porada dla klientów

Działania wobec konkurentów

Działania wobec konkurentów

Popieranie wolności gospodarczej, akceptacja

Popieranie wolności gospodarczej, akceptacja

liberalnego ładu gospodarczego, popieranie

liberalnego ładu gospodarczego, popieranie

uczciwego współzawodnictwa gospodarczego

uczciwego współzawodnictwa gospodarczego

Działania wobec sąsiadów i

Działania wobec sąsiadów i

społeczeństwa

społeczeństwa

Troska o ochronę środowiska, rozwój gospodarki

Troska o ochronę środowiska, rozwój gospodarki

sprzyjającej środowisku, współpraca ze

sprzyjającej środowisku, współpraca ze

społeczeństwem danego kraju, informowanie opinii

społeczeństwem danego kraju, informowanie opinii

publicznej

publicznej

Działania wobec państwa

Działania wobec państwa

Lojalna współpraca z instytucjami publicznymi,

Lojalna współpraca z instytucjami publicznymi,

wywiązywanie się z obowiązków publicznych,

wywiązywanie się z obowiązków publicznych,

odpowiedzialnoś

odpowiedzialnoś

ć

ć

obywatelska

obywatelska

Przyczyny konfliktów moralnych w biznesie

Przyczyny konfliktów moralnych w biznesie

1.

1.

Sprzeczności w systemie etycznym np. związane z

Sprzeczności w systemie etycznym np. związane z

rozpowszechnieniem uniwersalnych norm moralnych.

rozpowszechnieniem uniwersalnych norm moralnych.

2.

2.

Trudności wyważenia i uporządkowania wartości w

Trudności wyważenia i uporządkowania wartości w

system hierarchiczny.

system hierarchiczny.

3.

3.

Występowanie sprzeczności między wartościami

Występowanie sprzeczności między wartościami

istotnymi dla jednostki a wartościami cenionymi przez

istotnymi dla jednostki a wartościami cenionymi przez

grupę.

grupę.

4.

4.

Sprzeczności między postulatami moralnymi

Sprzeczności między postulatami moralnymi

dotyczącymi różnych ról społecznych pełnionych

dotyczącymi różnych ról społecznych pełnionych

jednocześnie przez jednostkę np. ojca rodziny,

jednocześnie przez jednostkę np. ojca rodziny,

pracownika firmy i obywatela.

pracownika firmy i obywatela.

Paweł i Gaweł

Paweł i Gaweł

Przyczyny konfliktów o podłożu lojalnościowym pracownika

Przyczyny konfliktów o podłożu lojalnościowym pracownika

wobec firmy

wobec firmy

1)

1)

Odpowiedzialność wobec udziałowców za skutki

Odpowiedzialność wobec udziałowców za skutki

finansowe działalności firmy, np. za marnotrawstwo

finansowe działalności firmy, np. za marnotrawstwo

środków.

środków.

2)

2)

Odpowiedzialność wobec klientów za skutki finansowe

Odpowiedzialność wobec klientów za skutki finansowe

działalności firmy, np. banku wobec depozytariuszu.

działalności firmy, np. banku wobec depozytariuszu.

3)

3)

Odpowiedzialności wobec współpracowników za skutki

Odpowiedzialności wobec współpracowników za skutki

produkcyjnej działalności firmy, np. w postaci szkodliwych

produkcyjnej działalności firmy, np. w postaci szkodliwych

dla zdrowia lub grożących życiu warunków pracy.

dla zdrowia lub grożących życiu warunków pracy.

4)

4)

Odpowiedzialności wobec klientów za produkty firmy,

Odpowiedzialności wobec klientów za produkty firmy,

które mogą być szkodliwe lub groźne dla życia.

które mogą być szkodliwe lub groźne dla życia.

5)

5)

Odpowiedzialności wobec sąsiadów, np. za

Odpowiedzialności wobec sąsiadów, np. za

zanieczyszczanie środowiska naturalnego.

zanieczyszczanie środowiska naturalnego.

6)

6)

Odpowiedzialności wobec konkurentów za przestrzeganie

Odpowiedzialności wobec konkurentów za przestrzeganie

regułu

regułu

fair play.

fair play.

Konflikt moralny między lojalnością a odpowiedzialnością w

Konflikt moralny między lojalnością a odpowiedzialnością w

wymienionych wypadkach powstaje wówczas, gdy :

wymienionych wypadkach powstaje wówczas, gdy :

1.

1.

Negatywne skutki dla osób trzecich, znane pracownikom

Negatywne skutki dla osób trzecich, znane pracownikom

firmy, są ukrywane.

firmy, są ukrywane.

2.

2.

Intencje osób przeżywających konflikty moralne nie są

Intencje osób przeżywających konflikty moralne nie są

emocjonalne, tj. nie wynikają np. z sympatii lub

emocjonalne, tj. nie wynikają np. z sympatii lub

nienawiści.

nienawiści.

3.

3.

Pracownik wyczerpał możliwości wyeliminowania

Pracownik wyczerpał możliwości wyeliminowania

zewnętrznych skutków negatywnych wewnątrz firmy, ma

zewnętrznych skutków negatywnych wewnątrz firmy, ma

podstawy, aby sądzić, że jego akcja zaradcza wewnątrz

podstawy, aby sądzić, że jego akcja zaradcza wewnątrz

firmy będzie bezskuteczna lub gdy sytuacja wymaga

firmy będzie bezskuteczna lub gdy sytuacja wymaga

natychmiastowego działania.

natychmiastowego działania.

4.

4.

Zaradzenie negatywnym skutkom zewnętrznych działań

Zaradzenie negatywnym skutkom zewnętrznych działań

firmy jest możliwe, jeśli zostaną poinformowani

firmy jest możliwe, jeśli zostaną poinformowani

interesariusze.

interesariusze.

Procedura działania w sytuacji konfliktu lojalności pracownika

Procedura działania w sytuacji konfliktu lojalności pracownika

względem firmy i interesariusza

względem firmy i interesariusza

1.

1.

Ustal, czy szkoda, którą może ponieśc użytkownik produktu

Ustal, czy szkoda, którą może ponieśc użytkownik produktu

firmy, sąsiedzi i społeczeństwo, jest poważna i znacząca.

firmy, sąsiedzi i społeczeństwo, jest poważna i znacząca.

2.

2.

Ustal, czy twoje intencje, aby nie powstała szkoda, nie mają

Ustal, czy twoje intencje, aby nie powstała szkoda, nie mają

charakteru osobistego.

charakteru osobistego.

3.

3.

Jeżeli jesteś pewny, że może powstac poważna i znacząca

Jeżeli jesteś pewny, że może powstac poważna i znacząca

szkoda dla interesariuszy, przekaż swoje spostrzeżenia

szkoda dla interesariuszy, przekaż swoje spostrzeżenia

bezpośredniemu przełożonemu i przedstaw swoje racje moralne.

bezpośredniemu przełożonemu i przedstaw swoje racje moralne.

4.

4.

Jeśli firma nie skorzysta z szansy i nie zlikwiduje potencjalnych

Jeśli firma nie skorzysta z szansy i nie zlikwiduje potencjalnych

zagrożeń to przedstaw sprawę zarządowi, a w ostateczności

zagrożeń to przedstaw sprawę zarządowi, a w ostateczności

radzie nadzorczej firmy.

radzie nadzorczej firmy.

5.

5.

W razie pilnej konieczności, jeżeli jesteś pewien zagrożenia i

W razie pilnej konieczności, jeżeli jesteś pewien zagrożenia i

posiadasz dowody, to jesteś moralnie usprawiedliwiony do

posiadasz dowody, to jesteś moralnie usprawiedliwiony do

nielojalności wobec firmy i powiadomienia np. opinii publicznej

nielojalności wobec firmy i powiadomienia np. opinii publicznej

lub prokuratury.

lub prokuratury.

„

„

Bij na alarm!”.

Bij na alarm!”.

Pytania pomocnicze :

Pytania pomocnicze :

1.

1.

Na czym polega koncepcja L. Kohlberga dotycząca rozwoju

Na czym polega koncepcja L. Kohlberga dotycząca rozwoju

moralnego człowieka ?

moralnego człowieka ?

2.

2.

Przez jakie fazy przebiega rozwój moralny człowieka zgodnie z

Przez jakie fazy przebiega rozwój moralny człowieka zgodnie z

tą koncepcją ?

tą koncepcją ?

3.

3.

Na czym polega relatywizm etyczny ?

Na czym polega relatywizm etyczny ?

4.

4.

Czym zajmuje się etyka biznesu ? Jaki ma związek z etyką

Czym zajmuje się etyka biznesu ? Jaki ma związek z etyką

ogólną ?

ogólną ?

5.

5.

Jaka jest treść kodeksów firmy ?

Jaka jest treść kodeksów firmy ?

6.

6.

Jakie funkcje spełniają kodeksy firmy ?

Jakie funkcje spełniają kodeksy firmy ?

7.

7.

Od czego zależy skuteczność kodeksów firmy ?

Od czego zależy skuteczność kodeksów firmy ?

8.

8.

Na czym polegają konflikty moralne w życiu gospodarczym ?

Na czym polegają konflikty moralne w życiu gospodarczym ?

9.

9.

Na czym polega konflikt między odpowiedzialnością społeczną

Na czym polega konflikt między odpowiedzialnością społeczną

a lojalnością wobec firmy ?

a lojalnością wobec firmy ?

10.

10.

Jaka jest procedura ujawniania negatywnych działań firmy

Jaka jest procedura ujawniania negatywnych działań firmy

przez jej pracownika ?

przez jej pracownika ?