Zasady dobrej praktyki u偶ywania symboli pa艅stwowych przez administracj臋 publiczn膮 oraz plac贸wki o艣wiatowe
Zasady dobrej praktyki s膮 zbiorem wskaz贸wek na temat w艂a艣ciwych sposob贸w u偶ywania i post臋powania z god艂em i barwami pa艅stwowymi, zapewniaj膮cych tym symbolem nale偶n膮 cze艣膰 i szacunek, zgodnie z obowi膮zuj膮cymi przepisami prawa oraz wielowiekow膮 tradycj膮. Poni偶sze zasady, przeznaczone dla administracji publicznej oraz plac贸wek o艣wiatowych, zosta艂y ustalone na podstawie powszechnie uznanych praktyk i do艣wiadcze艅 innych kraj贸w, wynik贸w dyskusji z udzia艂em przedstawicieli r贸偶nych szczebli administracji publicznej oraz specjalist贸w z dziedziny heraldyki i weksylologii oraz opinii kierownik贸w jednostek obj臋tych kontrol膮 NIK.
1. Podstawowe zasady
God艂o i flaga s膮 symbolami pa艅stwa, do kt贸rych nale偶y si臋 odnosi膰 z nale偶n膮 czci膮 i szacunkiem - chcemy by膰 szanowani - szanujemy swoje znaki
Znaki pa艅stwowe maj膮 pierwsze艅stwo przed ka偶dym innym znakiem, np. znakami samorz膮dowymi, organizacji, instytucji itp.
Miejscem pierwszym (uprzywilejowanym) jest zawsze prawa strona osoby stoj膮cej ty艂em do budynku lub na prawo od god艂a, patrz膮c od strony god艂a (tj. kierunek, w kt贸rym patrzy orze艂). W heraldyce przyjmuje si臋 odwrotny kierunek patrzenia, tj. nie z punktu widzenia obserwatora, ale z punktu widzenia god艂a lub flagi.
Znaki pa艅stwowe gospodarza maj膮 pierwsze艅stwo przed r贸wnorz臋dnymi im w hierarchii znakami pa艅stwa, w imieniu kt贸rego odbywa si臋 wizyta w艂adz pa艅stwowych.
Tradycyjne god艂o i flaga pe艂ni膮 rol臋 szczeg贸lnych znak贸w informacyjnych - nale偶y je umieszcza膰 w takich miejscach i w takiej liczbie, aby t臋 rol臋 spe艂nia艂y; przy zwielokrotnieniu staj膮 si臋 dekoracj膮.
2. Dobre praktyki dotycz膮ce u偶ywania symboli
2.1. W instytucji zobowi膮zanej do u偶ywania god艂a i wywieszania flagi RP zapisy okre艣laj膮ce odpowiedzialno艣膰 za u偶ywanie symboli pa艅stwowych powinny by膰 wprowadzone do regulaminu organizacyjnego lub innego dokumentu okre艣laj膮cego zadania kom贸rek organizacyjnych jednostki oraz do zakres贸w obowi膮zk贸w odpowiedzialnych pracownik贸w. Odpowiedzialno艣膰 powinna obejmowa膰 w szczeg贸lno艣ci:
- w艂a艣ciwe umieszczanie god艂a i flagi,
- okresowe sprawdzanie ich stanu,
- wymian臋 zu偶ytych,
- terminowe wywieszanie flag,
- zbieranie flag wycofanych z u偶ytku w celu ich godnego zniszczenia.
Pracownik jednostki odpowiedzialny za gospodarowanie symbolami pa艅stwowymi powinien przynajmniej raz w roku sporz膮dzi膰 sprawozdanie z wykonanych obowi膮zk贸w.
2.2. U偶ywanie god艂a i flagi musz膮 by膰 zgodne z wzorami okre艣lonymi w ustawie. W zwi膮zku z tym przy zakupie nowych gode艂 i flag nale偶y upewni膰 si臋, 偶e s膮 zgodne z wzorami zawartymi w ustawie (偶膮da膰 po艣wiadczenia producenta o zgodno艣ci lub przynajmniej por贸wna膰 z wzorami zawartymi w ustawie). W Polsce nie ma wymogu uzyskania licencji na produkcj臋 gode艂 i flag odpowiadaj膮cych wzorem ustawowym. W rezultacie dost臋pne na rynku god艂a i flagi cz臋sto nie spe艂niaj膮 wymog贸w ustawowych (np. niezachowanie wymaganych proporcji, kolor贸w, odcieni, kszta艂t贸w itp.).
2.3. God艂a i flagi powinny by膰 utrzymywane w czysto艣ci i w dobrym stanie fizycznym, tj. niezniszczone, nieuszkodzone, niezgniecione, niepostrz臋pione, niewyblad艂e itp. Przydatne jest okre艣lenie minimalnej cz臋stotliwo艣ci wymiany flag na czyste oraz czyszczenia gode艂. Natychmiast nale偶y reagowa膰 w przypadkach zanieczyszczenia (np. spowodowanego warunkami atmosferycznymi) lub uszkodzenia.
2.4. God艂a i flagi powinny by膰 przechowywane w czystym pomieszczeniu, w spos贸b zabezpieczaj膮cych je przed zniszczeniem lub kradzie偶膮.
2.5. Wycofane z u偶ycia god艂a i flagi nie mog膮 by膰 wyrzucane do 艣mietnika, lub porzucane w przypadkowych miejscach, ale powinny by膰 gromadzone i niszczone w spos贸b godny, najlepiej palone, po pozbawieniu ich cech u偶ywalno艣ci. Przed zniszczeniem flaga powinna by膰 rozci臋ta, aby rozdzieli膰 barwy. Metalowe tablice z god艂em nale偶y dok艂adnie zamalowa膰 przed zez艂omowaniem lub poci膮膰.
2.6. Instytucje zobowi膮zane do u偶ywania god艂a i flagi RP powinny prowadzi膰 ewidencj臋 przychod贸w (zakupy) oraz rozchod贸w (protoko艂y niszczenia.)
3. God艂o
4. Flaga
Flaga pa艅stwowa mo偶e by膰 wyeksponowana na sta艂e przed urz臋dem, np. przy wej艣ciu, w celu podkre艣lenia, 偶e jest to urz膮d pa艅stwowy; w nocy flaga powinna by膰 o艣wietlona.
Rozr贸偶nienie w ustawie: flag臋 podnosi - wyci膮ga na maszt przed budynkiem lub na dachu (oznacza to, 偶e ka偶dy urz膮d powinien mie膰 maszt), umieszcza膰 - na drzewcu na 艣cianie budynku lub wewn膮trz.
Zgodnie z og贸lnie przyj臋tym zwyczajem flag臋 podnosi si臋 do godziny 8:00 rano, a opuszcza si臋 z zachodzie s艂o艅ca.
Spos贸b eksponowania flagi przez jednostk臋 (przed oficjaln膮 siedzib膮, na zewn膮trz i wewn膮trz) powinien s艂u偶y膰 przekazaniu odpowiedniego komunikatu:
聽聽聽- na dachu siedziby - informacje, 偶e g艂owa pa艅stwa przebywa w swojej siedzibie lub
聽聽聽organ kolegialny obraduje;
聽聽聽- przed budynkiem - podkre艣la publiczny charakter obiektu;
聽聽聽- wewn膮trz - potwierdza komunikaty zewn臋trzne, a w przypadku wystawienia jej obok
聽聽聽god艂a pa艅stwa lub organizacji dope艂nia symbolik臋 pa艅stwow膮 lub organizacyjn膮;
聽聽聽- umieszczenie wi臋kszej liczby flag pa艅stwowych jest oficjaln膮 dekoracj膮 akcentuj膮c膮
聽聽聽uroczysto艣膰 pa艅stwow膮 lub narodow膮.
4.1. Siedziba urz臋du:
uroczysto艣ci, rocznice i 艣wi臋ta pa艅stwowe:
- flaga podniesiona na lub przed siedzib膮, a ponadto budynek powinien by膰 dodatkowo udekorowany flagami;
- flagi powinny by膰 podniesione najp贸藕niej do godziny 8:00;
- je偶eli uroczysto艣膰, rocznica lub 艣wi臋to przypada w przeddzie艅 dni wolnych od pracy, flagi mog膮 by膰 podniesione przez kilka dni, z tym 偶e je偶eli s膮 pozostawione na noc, to powinny by膰 o艣wietlone;
- w celu zapewnienia jednolitego wykonania przez administracj臋 publiczn膮 ustawowego obowi膮zku wywieszania flagi pa艅stwowej z okazji uroczysto艣ci, rocznic oraz 艣wi膮t pa艅stwowych o charakterze og贸lnokrajowym, wskazane jest coroczne og艂aszanie przez Kancelari臋 Prezesa Rady Ministr贸w wykazu dni, w kt贸rych flaga powinna by膰 wywieszona. Na szczeblu regionalnym lub lokalnym coroczne listy dodatkowych obchod贸w o charakterze miejscowym mo偶e og艂asza膰 w艂a艣ciwy organ;
je偶eli w budynku znajduje si臋 kilka urz臋d贸w, flag臋 wywiesza urz膮d, kt贸ry zarz膮dza budynkiem;
wielko艣膰 flagi powinna by膰 dostosowana do wielko艣ci obiektu (nieodpowiednie jest umieszczanie bardzo ma艂ej flagi na du偶ym obiekcie lub odwrotnie) oraz warunk贸w otoczenia (np. zbyt d艂uga flaga, si臋gaj膮ca g艂贸w przechodni贸w).
4.2. Szczeg贸艂owe wskaz贸wki dotycz膮ce post臋powania z flag膮 pa艅stwow膮:
na fladze nie wolno umieszcza膰 ani przyczepi膰 do niej 偶adnego znaku, litery s艂owa, liczby, czy jakiegokolwiek rysunku;
gdy flaga jest wywieszona, powinna zajmowa膰 pozycj臋 uprzywilejowan膮;
flaga powinna by膰 zabezpieczona przed zniszczeniem, zerwaniem lub upadkiem na ziemi臋;
podczas ulewy lub przy bardzo silnym wietrze flag臋 nale偶y zdj膮膰 lub, je偶eli musi by膰 wywieszona (np. podczas wizyty oficjalnej) nale偶y dba膰, aby nie uleg艂a zniszczeniu lub zerwaniu. O ile do tego dojdzie, nale偶y j膮 bezzw艂ocznie zdj膮膰;
flaga powinna by膰 wci膮gana na maszt i opuszczana w spos贸b energiczny, a je偶eli podczas jej podnoszenia jest wykonywany hymn, tempo podnoszenia flagi nale偶y dostosowa膰 do czasu wykonywania hymnu (zacz膮膰 i sko艅czy膰 jednocze艣nie);
je偶eli flaga RP jest umieszczona na poje藕dzie, powinna znajdowa膰 si臋 po jego prawej stronie;
je偶eli flaga jest umieszczona na podium m贸wcy, powinna znajdowa膰 si臋 na prawo od m贸wcy; zwr贸conego twarz膮 do s艂uchaczy lub p艂asko na 艣cianie, nad m贸wc膮 lub za nim;
po przeci臋ciu wst臋gi w barwach pa艅stwowych z okazji uroczysto艣ci otwarcia jakiego艣 obiektu lub ods艂oni臋cia pomnika, wst臋g臋 nale偶y zabezpieczy膰, aby nie upad艂a na ziemi臋, nie le偶a艂a na ziemi, ani nie by艂a deptana;
je偶eli u偶ywa si臋 flagi do przykrycia pos膮gu lub pomnika podczas uroczysto艣ci jego ods艂aniania, nie mo偶na dopu艣ci膰, aby flaga upad艂a na ziemi臋;
w przypadku og艂oszenia 偶a艂oby narodowej flag臋 wywiesza si臋 opuszczon膮 do po艂owy masztu w ten spos贸b, 偶e podnosi si臋 j膮 do samej g贸ry, a nast臋pnie opuszcza do po艂owy masztu. Przy jej zdejmowaniu podobnie, nale偶y najpierw podnie艣膰 j膮 do samej g贸ry nast臋pnie opu艣ci膰 ca艂kowicie. Je偶eli nie ma takiej mo偶liwo艣ci (brak masztu) 偶a艂ob臋 mo偶na wyrazi膰 wywieszaj膮c czarn膮 flag臋 na pozycji na lewo od flagi pa艅stwowej lub poprzez przymocowanie do drzewca czarnej wst臋gi;
instytucja odpowiedzialna za organizacj臋 obchod贸w, podczas kt贸rych u偶ywane s膮 flagi z papieru, powinna zapewni膰 odpowiednie warunki do ich zebrania po zako艅czeniu uroczysto艣ci oraz odpowiedniego zniszczenia. Flagi nie powinny by膰 wyrzucane do 艣mietnika ani rzucane na ziemi臋.
4.3. Eksponowanie flagi RP z innymi flagami, np. organizacji krajowych, innych kraj贸w lub organizacji mi臋dzynarodowych:
je偶eli wraz z flag膮 RP eksponowane s膮 flagi r贸偶nych kraj贸w i organizacji, maszty powinny by膰 tej samej wysoko艣ci;
flaga RP powinna by膰 podnoszona jako pierwsza i opuszczana jako ostatnia;
flaga pa艅stwowa nie powinna by膰 wywieszana na jednym maszcie lub drzewcu razem z inn膮 flag膮 lub flagami;
je偶eli flaga pa艅stwowa jest eksponowana w jednej linii z innymi flagami (np. samorz膮dowymi) lub flagami innych kraj贸w, powinna zajmowa膰 pozycj臋 uprzywilejowan膮, tj. skraj膮 na prawo;
flagi organizacji mi臋dzynarodowych (np. Unia Europejska lub NATO) nie maj膮 statusu flag pa艅stwowych i powinny zajmowa膰 drugie miejsce w stosunku do flagi pa艅stwowej, tj. po lewej stronie;
flaga Unii Europejskiej powinna by膰 wywieszona na sta艂e na budynkach, w kt贸rych mieszcz膮 si臋 siedziby agend UE oraz na granicach stanowi膮cych granic臋 zewn臋trzn膮 UE. W innych miejscach flaga UE mo偶e by膰 wywieszona w dniach wybor贸w do Parlamentu Europejskiego, oficjalnych wizyt z udzia艂em przedstawicieli Unii Europejskiej oraz 9 maja, w Dniu Europy. Ponadto, w celach informacyjnych, flaga UE mo偶e by膰 wywieszana na jednostkach realizuj膮cych programy unijne.