Założenia społeczno-regulacyjnej
teorii kultury

1.

Definicja kultury – kultura jako tzw. „rzeczywistość

myślowa” (ujęcie świadomościowe – kognitywne),

inaczej: pewien sposób patrzenia na kulturę,

2.

Pojęcia tzw. „podmiotowe” (metapojęcia, pojęcia

„sztuczne”, bez odzwierciedlenia w rzeczywistości) w

odróżnieniu od „przedmiotowych” mających desygnaty

w rzeczywistości,

3.

Przyjęcie tzw. „odczarowania świata” K. Poppera: 1.

świat fizykalny, 2. świat symboliczny, 3. świat sfery

światopoglądowej,

4.

Odniesienie do relacji: modernizm – postmodernizm,

5.

Przyjęcie koncepcji wyjaśniania określonej mianem:

interpretacji humanistycznej (pojęcie tzw.

kluczowe).

Interpretacja humanistyczna

• analiza praktyki dotyczącej działań zwanych w filozofii

intencjonalnymi

,

• mamy tu do czynienia z interpretacją nawiązującą

explicite do działania intencjonalnego,

• interpretacja działań intencjonalnych stanowi

czynność badawczą, której stosowanie odróżnia
humanistyką od przyrodoznawstwa,

• zrozumienie („rozumienie”) – zinterpretowanie –

sposobu wypowiadania się interpretatora, to przyjęcie
hipotezy, iż osoba, której wypowiedź poddana jest
postępowaniu interpretacyjnemu „znajduje się w orbicie”
określonego języka,

• interpretacja humanistyczna nie jest jedyną interpretacją.

Daje możliwość innych „metainterpretacji”,

• trafność interpretacji, to inaczej – efektywność procesu

komunikacji obejmującego zawsze ciąg interpretacji.

Interpretacja humanistyczna – cd:

definicja: wyjaśnienie w humanistyce podjęcia czynności

przez podmiot lub wyposażenia owej czynności w
określone cechy,

przy założeniu o racjonalności:
człowiek działa racjonalnie z punktu widzenia:
a) wartości - celu (sensu) czynności – tzw. aspekt

normatywny,

b) wiedzy (sposobu osiągania celu) – tzw. aspekt

dyrektywalny,

przy tzw. założeniu idealizacyjnym:
w odniesieniu do tzw. „typu idealnego: M. Webera (pełna,

logicznie spójna wiedza, cele),

i założeniu konkretyzacyjnym:
określającej stopień zbieżności świadomości

indywidualnej ze świadomością ujętą idealizacyjnie,

jako: - badanie pośrednie, np. teorii pedagogicznych,

określających

czynniki konstytuujące – reguły, istota nie pozór,
- rozstrzygnięcia normatywne (nie deskryptywne,

jako np.

wyjaśnianie przyczynowo-skutkowe.

Interpretacja humanistyczna – wyjaśnianie –

cd:

1. determinacja funkcjonalna („z zewnątrz”) – jako

„niezbędny warunek” utrzymania struktury globalnej,

2. determinacja genetyczna („od wewnątrz”) – ustalenie

kolejności historycznej,

3. determinacja subiektywno-racjonalna (celowościowa)

– podmiotowa odnosząca się do tzw. założenia o
racjonalności.

Kategorie podstawowe – tzw. pojęcia kluczowe teorii:

1. Praktyka społeczna – czynności subiektywno-

racjonalne tworzące strukturę diachroniczną
(humanistyczną),

2. Świadomość społeczna – zbiór przekonań

respektowanych w danej społeczności,

przy przyjęciu założenia o:

- tzw. antyindywidualizmie metodologicznym –

mówiącym o tym, że zjawiska indywidualne determinowane
(regulowane) są przez zjawiska społeczne,

- akceptowaniu i respektowaniu przekonań,
- wyodrębnienie tzw. wartości uchwytnych praktycznie

(doświadczenie

potoczne) i wartości światopoglądowych (ostatecznych).

3. Funkcje światopoglądu:

a) funkcja autoregulacyjna, światopogląd jako regulator

danego typu praktyki społecznej,

b) funkcja waloryzacji światopoglądowej, światopogląd jako

tzw. wzmocnienie motywacyjne,

c) światopogląd jako źródło założeń semantyki komunikacji

symboliczno-kulturowej (zjawisko konwencjonalizacji
przekonań).

Literatura:

1. J. Kmita, O kulturze symbolicznej, Warszawa 1982.
2. J. Kmita, Kultura i poznanie, Warszawa 1985.
3. J. Kmita, Jak słowa łączą się ze światem, Warszawa 1995.
4. Zamiara K., Epistemologiczne podstawy badań nad kulturą,

Warszawa-Poznań 1992.

5. Zamiara K., Konstrukcja podmiotu w społeczno-regulacyjnej

teorii

kultury, w: K. Zamiara, Humanistyka jako

autorefleksja kultury,

Poznań 1993/95.

6. Zamiara K., Metodologiczne znaczenie sporu o status

poznawczy teorii, Warszawa 1974;

7. Zamiara K., W obronie paralelizmu psychofizycznego, w:

Świadomość jednostkowa a świadomość społeczna.
Poznańskie studia z filozofii nauki, nr 8, Warszawa-

Poznań

1984.

8. Gofron A., Piasecka M. (red.) ,Podstawy edukacji: Wielość

propozycji epistemologicznych a różnorodność

rozwiązań praktycznych w edukacji, Częstochowa 2007.

9. Gofron A., Epistemologiczne podstawy modernizmu i

postmodernizmu. Konteksty edukacyjne, Częstochowa
2010.